Selçuk̆ Balk̆ari Ğarğalaps

 

“Nena ren k̆oçişi oxori…”

+

(Goʒ̆otkvala: Andğati ar sumari komiqonun. Sumari çkimi ren Selçuk̆ Balk̆ari. Selçuk̆ Balk̆ari ren Ak̆ademik̆osi. Eşo miçkin. Selçuk̆ Begis kuğun Çerkesuli diʒxiri do Çerkesi gamantanerepeşen art-arti ren. Ma emu 2012 ʒ̆anaşen doni viçinop. Aya rt̆u Çerkesuli Çaliştayis.  Eya ok̆oxtala iʒ̆opxineret̆u Derbent̆is noğa K̆ocaelis, 25-26 K̆undura 2012 ʒ̆anas. Aya Çaliştayi iʒ̆opxineret̆u (Ç.H.İ.)  Çerkesuli Xak̆epeşi İnisiyat̆ifiş k̆elen. Ma ekolen viçinop Selçuk̆ Begi. Eşo komşuns. Uk̆açxe xolo nananoğa Ank̆aras komomxvadu, 14 Mariaşina 2014 ʒ̆anas. Emuti, mati (ÇDP̆-şi) “P̆luralist̆uri Demok̆rasişi P̆art̆işi 34 magedginalepeşen juri vort̆it. Artneri ʒ̆anas, 2014 ʒ̆anas, muşi noxvene gamiçkvinu, muşi ketabi gamiçkvinu: “Çerkesuli do Yunanuri Mitolojepeşen oxodgeri T̆emat̆iuri ok̆itxupe”. Uk̆açxe aya ketabi xolo gamiçkvinu 2015 ʒ̆anasti.  Aya rt̆u monžineri xampa ambarepeten. Giçkinan; TRT̆-k Afrik̆aşi namtini t̆omepeşi nenapeten    ç̆andinaps mara, Abxazuri, Lazuri do Çerkesuli nenapeten va ç̆andinaps. Edo Çerkesi gamantanerepe derdoni renan aya xaliten. TRT̆, Çerkesuli nenatenti oç̆andinuşa oç̆andu şeni ar mitingi iʒ̆opxinu noğa K̆ayseris, 16 St̆aroşinas, Anʒ̆o. Selçuk̆ Begi rt̆u aya

mit̆ingişi k̆omit̆et̆işi umçane; eşo miçkin. Ma Selçuk̆ Begi k̆ala ar int̆erviu dop̆i do aya ren eya int̆erviuşi t̆ekst̆i. (Ali İhsan Aksamazi; 24 XI 2018)

+

Ali İhsan Aksamazi: Selçuk̆ Begi, ma miçkin, tkvan Çerkesuli diʒxiri kogiğunan. Rusyaşi İmp̆eriaşi didmapaş k̆elen K̆afk̆asiaşen uçvaten get̆k̆oçineri Çerkesepeşen ret. Nak̆otxani diʒxirişen Çerkesi ret?

Selçuk̆ Balk̆ari: Ma vore (5.) maxutani diʒxirişen; eşo miçkin ma.

Ali İhsan Aksamazi: Cinci tkvanişi oput̆es mu coxons Çerkesias. Tkvan so dibadit, so yeçkindit. Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği giğunan? Mu dulya ikipt? So skidurt? Çileri reti? Berepe giqonunani? Mu mcveşuri gvari giğunan?

Selçuk̆ Balk̆ari: Eşo komiçkin: Çkinepe komoxterenan Yulva Çerkesiaşen. Ç̆it̆a K̆abardey coxoni regionişen komoxterenan. Meşkvineri ekoni oput̆e çkinis Anzoreyi coxons. Turkiyesti, noğa K̆ayserişi Uzunyaylaşi oput̆e Yinerigoyişa dibargerenan.

Ma sosyoloji doviguri fak̆ult̆etis. Edo sosyolojişen lisansuri dip̆lomaten gamaxtimeri vore fak̆ult̆etişen. Mağali lisansi komiğun p̆olit̆ik̆uri speroşen. Dok̆t̆oranti vort̆i ma Rusyaşi Federasyonis, mara 15 Xʒalaşi askeruli darbeşi ʒadaşi guri şeni, gverdi doskidu dok̆t̆orant̆ura çkimi. Aʒ̆ineri noğira çkimi ren oçodinu dok̆t̆orant̆ura çkimi. Noğa Vanişi Yuzuncu Yilişi Universit̆et̆işi mamgurapalepeş art-arti vore ma. Çileri vore do jur biç̆i bere komiqonun. Çerkesuli gvari çkini ren Balk̆ari.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆iti ketabi tkvanişen bğarğalat. “Çerkesuli do Yunanuri Mitolojepe…” coxoni ketabi tkvanişen bğarğalat. Mu ambarepeşen molaşinapt aya ketabiten? Muşeni ç̆arit aya ketabi?

Selçuk̆ Balk̆ari: Ho, gamiçkvineri ar ketabi komiğun ma. Aya ketabi çkimis coxons Çerkesuli do Yunanuri Mitolojepeşen Temat̆uri Ok̆itxupe. Yunanuri mitolojişi jur ʒ̆oxle- mxtimu mç̆aru Hesiodosi do Homerosişi ketabepe do Çerkesepeşi Nartuli mitolojişen oxodgeri et̆udepe ikips aya ketabik didopeten. Çerkesepeşi Nartuli Mitoloji ren (8) ovro cildoni; çkin aya komiğunan. Mara Turkuli nenaşa va goiktirinu aya noçalişe aʒ̆i. Hesiodosişi “Dğalepe do Dulyape” do “Teogonia” coxoni ketabepe do Homerosişi “İlyada” do Odisea” coxoni ketabepeşen oxodgeri et̆udepe dop̆i ma.

Ketabis kuğun jur burme. (Mtini giʒ̆vat, k̆arta burme ren tito ketabi.) Ketabişi maartani burme ren “Olimp̆osi do Xarama Uaşxaşi Maskidalepe”. Edo maskidalepeşi xali goşigorinu aya burmes. Olimp̆osi do Xaramaşi germape işinenan k̆osmiuri germape. Mtini nenaten, aya germape renan Çerkesuli do Yunanuri mitepeşi şkaguris.  Yunanuri mitolojişi Germa Olimp̆osis skides yado şineri antrop̆omorfulepe do Çerkesepeşi Nartuli mitolojişi germa Xaramas skides yado şineri Nartepe oxodgeri vixandi aya burmes. Didopeten Hesiodosişi noç̆arepe işinen bazi aya burmes.

Ketabişi majurani burmes coxons “Ğurelepeşi Dobadona”. Didopetenti Homerosişi “İlyada” do Odisea” coxoni noç̆arepe vixandi ma aya burmes.

(1910) vit̆on çxoro oşi do vit̆oni ʒ̆anepes, nananoğa İst̆anbolis gedgineri Çerkesepeşi Teavunişi Cemiyeti coxoni ar derneği kuğut̆es Çerkesepes. Aya derneğişi namtini gamantanerepek tarixi do mitolojişi jin ixandept̆es.  Amk̆ata gamantanerepeşi renoba do noçalişepe ren dido beciti çkini şeni. Am gamantanerepeşen Met̆ Ç̆yunat̆ik̆o Yusuf İzzetis kuğun ç̆areli mak̆alepe Homerosişi “İlyada” do Odiseaşi” jin.  Met̆ Ç̆yunat̆ik̆ok Homerosişi “İlyada” coxoni t̆ekst̆işen ar limaşi ambarepe momçapan.  İptinero Met̆ Ç̆yunat̆ik̆ok aya limaşi ar k̆ele ren K̆afk̆asialurepe do majura k̆eleti ren İndo-Avrop̆uri ok̆up̆ant̆epe yado nena muşis gebažgu. Amk̆ata iddiaşi mance ren Met̆ Ç̆yunat̆ik̆o. Ok̆açxe Met̆ Ç̆yunat̆ik̆ok Homerosişi “Odisea” coxoni ketabişi jinti ixanderen.  T̆roiaşi lima şk̆ule dobadona muşişa oxtimuşi gzalepe gorupt̆u İt̆ak̆aşi mapa Ulisek. Mapa Uliseşi ambarepeşi jinti ixanderen Met̆ Ç̆yunat̆ik̆ok. Mapa Uliseşi p̆aşuraten et̆udepe qveren Met̆ Ç̆yunat̆ik̆ok.

Mtini giʒvat, Homerosişi Odisea coxoni ketabişen gurami çkini Ulise mendaxteren Geulva K̆afk̆asiaşa do goxteren mcveşi Çerkesias; emuk aya kožiru. P̆rof. Dr. Ayt̆ek̆ Namit̆ok̆ik ç̆areren ar ketabi (1930) vit̆on çxoro oşi do eçi do vit̆oni ʒ̆anapes, Sorbonişi Universit̆et̆is. Ketabi muşis coxons Çerkesepeşi Etnik̆uri Cincepe. Edo aya ketabi muşiten, Prof. Dr. Ayt̆ek̆ Namit̆ok̆ik xolo artneri temaşen molaşineren do artneri çodinepe k̆ozireren aya speros. Xolo K̆anaduri mucidi do Çkinerk̆oçi Recinald Abrei Fesendenisti kuğun ar ketabi. Aya ketabi muşi gamiçkvineri ren (1925) vit̆on çxoro oşi do eçi do xut ʒ̆anas. Ketabi muşis coxons T̆ufanişen ʒ̆oxleni K̆afk̆asuri K̆it̆ak̆işi Noğaroba. Edo Ketabi muşiten, Recinald Abrei Fesendenikti artneri çodinepe k̆ozireren aya speros.

*( Sureti 1: Met̆ Ç̆yunat̆ik̆o Yusuf İzzeti do  Ayt̆ek̆ Namit̆ok̆i )

         Aya mç̆arupeşi simadaten; T̆roiaşi mzaxali K̆elt̆i- Ligyuri- P̆elasgi- K̆aria-T̆rak̆uri t̆omepeşi kianaşi naʒ̆ile renan Çerkesia do Çerkesuli xalk̆i.

Am xalk̆epes kuğunan monk̆aşa tesiri Çerkesuli etnogenolojişi doloxe. Mcveşi Yunanuri mitepeşi ambarepeşen oxoʒ̆oneri temeluri mazgalobape iʒ̆opxinu Geulva K̆afk̆asias, mtini nenaten Çerkesias, yado nena muşis gebažgups Fessendenik. Majura k̆elendoti aya tema “Mgzaloba Ğurelepeşi dobadonas” coxoten içkinen yadoti gamognapaps xolo Fessendenik. Muşi toliten; Homerosişi Odiseaşi gurami Ulise ʒ̆oxleşen goxteren Çerkesiaşi zoğap̆icis, uk̆açxeti Ğali Qubanişi gzaten, Çerkesiaşa gexteren do T̆roiaşi ğurelepeşi şurepe k̆ala ğarğaleren. Fessendenis ar ruk̆ati kuğun aya ketabişi muşişi doloxe.

*(Sureti 2: Fessendenişi Mitepeşi Nandobadona K̆afk̆asia coxoni ruk̆aşen ar borme- 1925 ʒ̆ana)

(Ek̆inoksişi) Mjoralaşi p̆eriodis, K̆afk̆asiaşi Germape  p̆araleli ren do, emuşeniti didopeten Mjoraşi K̆ult̆işen skideri medeniyetepes K̆afk̆asia k̆ala k̆ont̆akt̆i kuğunan. Eya akolen mulun yado Fessendenik nena muşis gebažgeren. Mcveşi Misirişen (Egvip̆t̆işen)  Yunanurepeşa; namu medeniyetepe K̆afk̆asiaşi namu regionepes skiderenan do entepeşi xvameri sotepe tito- tito komoʒ̆irapan muşi noxvene ruk̆aten Fessendenik.

Aya ketabi çkimiten, sum ğirsoni mç̆arupeşi t̆ezepeşen ç̆it̆a- ç̆it̆a molapşini ma. Mara Çerkesepeşi çkineri Nartuli mitolojişi t̆ekst̆epe do Yunanuri mç̆arupeşi t̆ekst̆epeti oxodgeri vixandi ma.

Mtini giʒ̆vat; (7) şkvit cildoni Çerkesepeşi Nartuli Mitolojişi et̆udepeşi iptineri ketabi rt̆u aya noçalişe çkimi. Majurani ketabi gamiçkvinu K̆afk̆aias, K̆abardey-Balk̆arişi Cumhuriyetis, (2017) eçi oşi do vit̆o şkvit ʒ̆anas. Nananoğa Nalçik̆is Çerkesuli nenaten gamiçkvineri “Nartepe, Net̆erepe, Anunnak̆epe” coxoni ketabişi İngilisuri tercumeten viboder ma aʒ̆i.

Mtini giʒ̆vat; Çerkesia do Anat̆olias udodginu irtibati/ k̆ont̆akt̆i kuğutes artimajura k̆ala tarixişi doloxe.  Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na; Krist̆eşen ʒ̆oxleni (85) otxo neçi do xutepes,

Romaşi İmp̆eriak Anat̆olias xe gedvuşi, dudmoşletinobaşi lima şeni Mit̆ridat̆esi VI (maanşani) Eup̆at̆ororik namtini orapes gedgu muşi ordugyaxi K̆irimi do Kerçi coxoni sotepes. Çerkesiaşi xalk̆epeşen askerepeten xolo Anat̆oliaşa gextimuten, Romaşi İmp̆eriaşi lejyonepe k̆ala ok̆vak̆ideret̆u.   Romaşi İmp̆eriaşi emindroneri palanç̆inalak Mit̆ridat̆esi suik̆astiten doqvilapu, emindrosti Mit̆ridat̆esik p̆lanepe ikipt̆u Romaşa gextimu şeni,  Çerkesia- Geulva K̆afk̆asiaşen do Fransaşi  K̆elt̆epeşen  ʒ̆opxineri ordupeten/ armiapeten. 

Mtini nenaten; Anat̆olias yeçkinderi St̆oa coxoni ek̆olişi tak̆vimepe/ k̆alendarepe do Mit̆raşi diniti/ religiati yeçkinderet̆u kvaşi k̆ult̆uşi gomorgvas.   Çerkesepeşi Nartuli  mitolojişi Sosrikoti kvaşen dobaderet’u; emu steri.

Edo Mit̆ridat̆esi VI (maanşani)  Eup̆at̆ori ren gurami; emuk oxvenaperet̆u k̆aravape K̆lik̆ias do Romaşi İmp̆eria kalati ok̆vak̆ideret̆u do emuşeni. Emuk oxvenaperet̆u k̆aravape K̆lik̆ias, so na yeçkinderet̆u St̆oaşi ek̆oli. Mit̆ridat̆esi VI (maanşani) Eup̆at̆orişi p̆eriodi ren opşa beciti, emindros Çerkesia do Anat̆olik xes ok̆ok̆limeri ok̆vak̆ideret̆u  Romaşi İmp̆eriaşi agresia k̆ala. Emindroneri jur coğrafyaşi k̆ult̆uruli ok̆otesiruti ren epto dido. Xolo K̆ap̆adok̆aşen yeçkinderi nana MA-şi nanğormotişi k̆ult̆iti ren K̆irimi do K̆afk̆asiaşen cinconi.

Uk̆ule Sind-Meot̆-Bisalt̆ai steri t̆omepes tesiri kuğunan Çerkesuli  etnogenolojişi doloxe. Mtini nenatenti,  Sind-Meot̆-Bisalt̆aepe renan T̆rak̆uri t̆omepe. Edo T̆roiaşi Limaş k̆ule, Ak̆xaepeşen namtinepeti dibargerenan Çerkesiaşi zoğap̆icişa; ayati kobžiropt çkin. T̆roiaşi lima iskedinu Krist̆eşen ʒ̆oxleni  (1200) vit̆o jur oşoni ʒ̆anepes yado içkinen do icerinen. Aya limaş k̆ule Ak̆xaepeşen namtinepe dibargerenan Geulva K̆afk̆asiaşa. Mit̆ridat̆esi VI (maanşani) Eup̆at̆orişi xeʒalaşi orasti, Krist̆eşen ʒ̆oxleni (85) otxo neçi xutoni ʒ̆anapesti, Ak̆xaepe skidut̆es Çerkesiaşi zoğap̆icepes, çkin ayati kobžiropt.

*(Sureti 3: Namtini odudepek Çerkesepeşi diʒxirişen Vubixepe, Ak̆xapeşen moxtimeri renan yado molamişinapan.)

*(Sureti 4 do 5: Mcveşi Çerkesuli Xalk̆epeşen Sint̆-Meot̆epe renan T̆rakia do K̆afk̆asias skideri xalk̆epeşen.)

Ali İhsan Aksamazi: Tkvanti k̆aixeşa giçkinan, nena ren minoba. Armʒikati nananenaşen; Çerkesuli nenaşi andğaneri xalişen bğarğalat. Ma miçkin, Çerkesepes opşa gamantaneri kuqonunan andğaneri ndğas. Edo Çerkesi gamantanerepek gurdoşuriten içalişepan do ç̆arupan ketabepe. Didopetenti udodginu artikarti k̆ala upşu p̆olemik̆epe ikipan. Mara Çerkesuli nenati ğurun dğaşen dğaşa. Hemi aya upşu p̆olemik̆epe do hemiti Çerkesuli nenaşi xalişi jin muepe isimadept?

Selçuk̆ Balk̆ari: Nena ren k̆oçişi oxori; eşo tkumernan. Mara Cumhuriyetişi iptineri p̆eriodişen doni, rejimik obğe çkini ok̆oxu şeni gzalepe goru. Cumhuriyetişi oktalaşi iptineri dğaşen doni, k̆oçepes Turkuli oguru vardo,

K̆oçepes nananena mutepeşi goç̆k̆ondinapu do omʒikanuşi şeni gzas gedgitu sist̆emik.  Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na, ç̆it̆a-ç̆it̆ati gecgineri iqu aya dulyas. Çerkesuli Xalk̆i didopeten ren t̆ravmat̆uli xalk̆epeşen. 3arobaşi Rusya k̆ala ok̆vak̆idu Çerkesuli xalk̆ik oşi ʒ̆ana morgvalis. Uk̆açxe cenozidi do dobadonaşen uçvaten Çerkesuli Xalk̆iti iyaralinu k̆ut̆alişa tişen k̆udelişa.

Cumhuriyetişi oktalaten ağani p̆rosesi kogeoç̆k̆u.  Mteli xalk̆epek şurdoguriten numxvaces Turkiyeşi Cumhuriyetişi oʒ̆opxinus, mara am xalk̆epe icezalines monk̆aşa. Nananena mutepeşi dimemnes do aşopetenti gamantana do gurapaşen geit̆k̆oçines.  Eşo giʒ̆vat; radio geidginu dido ordoşen, (1927) vit̆on çxoro oşi do eçi do şkvit ʒ̆anas, dobadona çkinis. Aʒ̆i pskidurt (2018) eçi oşi do vit̆o ovro ʒ̆anas. Edo aʒ̆işa, ar nenaten Çerkesuli nena va iğarğalinu do ar not̆atenti Çerkesuli musik̆a ignapinu Turkiyeşi Radiopeşen. Xvala aya notkvame çkimikti ambari mekçapan aya gagnapaşen; mtini giʒ̆vat na.

Mara, andğaneri ndğas, TRT̆-k ç̆andinaps (41) jure neçi do ar kianaşi nenaten int̆ernet̆işen  (24) eçi do otxo oras. Saharaşi Omjoreşi Svahiluri nenaşen Afganistanişi Dariuli nenaşa, dido nena ren aya jure neçi do ar nenaşi doloxe.

TRT̆-şi galeni nenapeşi ç̆andinapeşen molapşini do eya nenape psvari ma. Aya ambarepeşen k̆aixeşa oxoiʒ̆onen, Çerkesepe ʒ̆ori renan TRT̆-şen Çerkesuli ç̆andina ok̆vanduten. Oʒ̆k̆edit: http://www.trtvotworld.com/

Aʒ̆i mskvaşa dopxedat do mç̆ipaşaşi visimadat: Dobadona tkvanik Afrik̆aşen Çinetişa (41) jure neçi do ar nenaten ç̆andinaps na, milletişi biucet̆işen mara; tkvani nananenaten va ç̆andinaps na;  aya ren p̆at̆i noğira do ma aşo visimadeps.

Çerkesi gamantanerepek udodginu artikarti k̆ala upşu p̆olemik̆epe ikipan; aya mtini ren.  Cumhuriyetişi oktalaşi oşkurinapu do dudiş ondrik̆apuşi p̆olit̆ik̆ape ren nena- gemktiru  Çerkesi gamantanerepeşi aya xalişen, eşo visimadep ma. Cumhuriyetişi oktalak iptineri dğalepeşen astaxolo goşoʒxunu Kemalizmi ideoloji muşi.

Edo Turkiyeşi k̆arta xalk̆ik şudoguriten nuşvelu dudmoşletinuşi Limas, mara oktalak, eşo varna aşo, gentxalu am xalk̆epes.  Çerkesi Ethemişi coxoten, Çerkesobakti dido nʒ̆iru gamantana- gurapaşi p̆rosesis; dudi gindrik̆inu. Cumhuriyetişi oktala gidginu  (1923) vit̆on çxoro oşi do eçi do sumi ʒ̆anas. Edo Noğa İst̆anbolişi Çerkesuli Teavunişi Cemiyetiti geink̆ilinu astaxolo. Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na, astaxolo ixandu sist̆emik.  (1950) vit̆on çxoro oşi do jure neçi do vit̆i ʒ̆anaşakis Çerkesuli Derneğişi gedginuşa gza geink̆ileret̆u Turkiyes; aya miçkit̆an. Çerkesepeşi goşogoruşi rabisk̆a do arkivi itirineret̆u P̆oloniaşi nananoğa Varşovaşa. Mara aya beciti odude kagundunu majurani didi limaş morgvalis.

Aya p̆olit̆ik̆apeşi çodinasti, Çerkesepek, didopetenti gamantanenerepek dudi gendrik̆es aya xali mutepeşişa. Eşo iquşiti, p̆roblemepe muşi oxenʒales ognapu do demok̆rasi ok̆vanduşi xali va duskidu xalk̆is. Mara xalk̆i çkinik p̆olemik̆ape muşi doçodinu doloxe muşis; amk̆ata lamtinala yeçkindu oxenʒaleşi p̆olit̆ik̆apeten.

Andğaneri ndğas, Çerkesuli nena ğurun. Edo aya ambarik didopeten Çerkesuli lamtinalas onç̆els. Mtini giʒ̆vat; Aya ğura dodginu şeni Çerkesepes menceli kuğunan. Edo xolo; Turkiyes kuğun demok̆rat̆iuli xampoba; aya xampobasti menceli kuğun Çerkesuli nenaşi oskedinus. Çerkesepe renoba mutepeşi oʒ̆iramuşi renan;  p̆roblemepe mutepeşi oğarğaluşi renan lamtinalaşi ʒ̆oxle;  do ok̆vandupe mutepeşi xeʒalas do p̆olit̆ik̆uri mencelis ognapuşi renan. Çerkesuli nena iğurinu oxenʒaleşi xeten, Mara xvala oxenʒales menceli kuğun Çerkesuli nenaşi oskedinu şeni.

Moro mu; aya ambarik Çerkesi k̆oçepeşi doxmeli nena- gemktirobati va omʒikanaps; ayati k̆aixeşa miçkit̆an. Aʒ̆iti dudi çkimişen noʒ̆ireni mekçat; ma doviguri Çerkesuli nenaşi ok̆itxu- oç̆aru, (25) eçi do xut  ʒ̆ana şk̆ule.

Eşo giʒ̆vat; ar k̆ele doxmeli nena- gemktirobaten majura k̆eleti oxenʒaleşi uʒ̆ori k̆ult̆uruli p̆olitik̆ape k̆ala demok̆rat̆iuri gzalepeten ok̆obu domaç̆irnan. Oki oxenʒalek Afrik̆uri nenaten ç̆andinaps, Çerkesuli nenatenti oç̆andinuşi ren. 

Ali İhsan Aksamaz: Tkvanti “P̆luralist̆uri Demok̆rasi P̆art̆işi magedginalepeşi art-arti ret. ÇDP̆-şi andğaneri noçalişepeşi jin muepe gatkvenan tkvan?

Selçuk̆ Balk̆ari: Noğa İst̆anboli ren Turkiyeşi bedi. Noğa İst̆anboli va rt̆uk̆on na, çkar p̆roblemi muşi onʒ̆uranuşi menceli va aqvet̆u Turkiyes.   Turkiyeşi k̆arta p̆roblemoni k̆oçis asağen noğa İst̆anbolis; amk̆ata arteri soti ren noğa İst̆anboli.  Oxenʒale do rejimişi k̆arta monk̆anoba ižiren Anat̆olis, amk̆ata ar soti ren. Noğa İst̆anbolis xe va geidvinen. Edo k̆arta peris oskiduşi menceli ažiren ek. (ÇDP̆) P̆luralist̆uri Demok̆rasişi P̆art̆iti ren noğa İst̆anbolişi Çerkesepeşi hamle.  Anat̆olişen noğa İst̆anbolişa eşo varna aşo mextimeri Met̆rop̆olişi Çerkesepeşi irişen realist̆uri hamle ren ÇDP̆; eşo matkvenan çkin.  ÇDP̆- şi gedginu ren Çerkesepeşi irişen ʒ̆ori hamle çodina oşʒ̆anuras. Edo ÇDP̆-şi magedgine nosi ik̆unʒxinu ok̆up̆ant̆i Rusya do Amerik̆aşi Ok̆ont̆aleri Oxenʒaleş k̆elen. Çerkesepeşi dido p̆roplemepe didopeten k̆ult̆uruli vardo, p̆olit̆ik̆uri ren; mtini giʒ̆vat. Emuşeniti, Çerkesepeş k̆elen ÇDP̆-şi gedginu ren dido isabetoni.

Andğaneri ndğas,  Çerkesepeşi Cenosidişi oğarğalinu Meclisis, Jur k̆eleni dobadonamşinobaşi hak̆i do TRT̆-şen Çerkesuli T̆V-şi ok̆vandupe mutepeşi; mtini giʒ̆vat, antepe k̆ult̆uruli vardo, p̆olit̆ik̆uri p̆roblemepe renan. Cumhuriyetişi oktalaşi  gedginuşen doni, Kemalist̆uri rejimik nena do k̆ult̆uri oxandapu ar p̆olit̆ik̆uri projeten. Emuşeniti Çerkesuli nenaşen molaşinatşi, mtini giʒ̆vat,  aya va ren k̆ult̆urişen molaşinu, mara aya ren p̆olit̆ik̆aşen molaşinu; aya aşo miçkit̆an.  

Ağani p̆eriodis, ar mʒika rt̆as nati, İslamist̆uri p̆olit̆ik̆uri mencelik xe gedvu xeʒalas. Edo nok̆arbu Kemalizmi namtini speropes. Mara Çerkesuli nena itkvinaşi, Çerkesuli nenaşi coxoşen molişinaşi, aya ağani p̆eriodişi İslamist̆epe do Kemalist̆epes artneri ğara kuğunan do mutu var. Entepes çkvaneroba va uğunan entepeşi şkas. Didopetenti (15) vit̆o xut Xʒalaş k̆ule, p̆op̆ularuli Kemalizmi imancinu am İslamist̆epeş k̆elen; aya ren onç̆eloni. Kemalizmi p̆ot̆e va ğurun. Edo  Turkiyeşi Çerkesepeşi dudduşmani ren Kemalist̆uri k̆ult̆uruli p̆olit̆ik̆ape. Çerkesepeşen molişinaşi, TRT̆-s Çerkesuli ç̆andina  ik̆vandinaşi, xeʒalaşi İslamist̆epeti Kemalist̆epe steri şumeri renan; aya ren irişen oşkurinoni ambari.   (2011) eçi oşi do vit̆o ar ʒ̆anas ʒ̆opxineri iptineri TRT̆- Çerkesişi mit̆ingişi ora rt̆u; emindroneri Dudnaziri Erdoğanişi reak̆sioni va gomoç̆k̆ondat, govişinat: “ Aʒ̆iti, Kyurdepe şk̆ule Çerkesepek ok̆vandus kogeoç̆k̆es!” Emuk şumeri eşo tkveret̆u.

Andğaneri ndğas, Çerkesuli xalk̆i do Çerkesuli nenas kuğun renoba- varenobaşi p̆roblemi. Aya mizezitenti,  ar p̆olit̆ikuri p̆art̆işi goʒ̆oncğoneroba do menceliten xes xe meçameri ok̆oxtimu ren ç̆ami Çerkesuli xalk̆i do Çerkesuli nenaşi moşletinu şeni.

Artneri oras, Lazepeşen arteriti ren muşi magedginalepeşi doloxe. Emuşeniti ÇDP̆-k isters dido beciti roli P̆luralist̆uli Demok̆rasişi gedginus Turkiyes. Edo çkimi simadaten, aya ren dido beciti. Kemalizmik k̆arta xalk̆i xvala- xvala tito-tito oç̆opu do baxu. Aya gzaten Kemalist̆uri rejimik mek̆arbu Turkiyeşi xalk̆epe. Amk̆ata rejimi ren Kemalizmi. Xalk̆epe ibaxines artneri bigaten, emuşeniti entepes nomskuns xe xes meçameri artimajuraşa oxolosu. Varna Latinuri notkvamek eşo tkumers: “Artianobaşi menceli va açkines; duşmanis nodgitinu şeni xvala-xvala ok̆vak̆ides, emuşeniti tito- tito geicgines.”

Ali İhsan Aksamaz: Çerkesuli nena ren k̆oçinoba. Çerkesuli nenaşi ğura ren k̆oçinobaşi ğura. K̆oçinobaşi irişen mcveşi nok̆uçxenepeti şinaxeri ren Çerkesuli nenaşi doloxe, majura çkineburi nenapeşi doloxe steri. Ma eşo miçkin. Çerkesuli nena skidaşi, k̆oçinobati skidasunon. Çerkesuli nena ğuraşi, k̆oçinobati, cumalobati ğurasunon. Eşo vicer ma. Nananena ren irişen ʒ̆oxleni tema. Nananena skidaşi, minobati skidun. Edo andğaneri ndğas nananenaşi oskidu- oskedinu ren irişen beciti. Ma aşo visimadep. Eşo ižiren ki, aya xvala menoʒxune nʒ̆opulaten va iqvasen. Radio-T̆V-şi ç̆andina ren irişen beciti. Mara aya va ren ar-jur k̆oçişi dulya. Aya ren oxenʒaleşi dulya. Emuşeni ki, oxenʒale ren mesuli aya xalişen,  Çerkesuli nenaşi do majura nana nenapeşi andğaneri xalişen. Andğaneri ndğas, oxenʒalek mtelo xe va meçaps Çerkesuli nenas do majura nana nenapes. Mara TRT̆-k Kurduli nenaten ç̆andinaps 7/24-s. TRT̆, Çerkesuli nenatenti oç̆andinuşa oç̆andu şeni ar mit̆ingi iʒ̆opxinu tkvaniş k̆elen noğa K̆ayseris. Aya mit̆ingişen mu ambarepe megaçenan çkinda?

Selçuk̆ Balk̆ari: Ho, TRT̆-Çerkesişi mit̆ingepe iʒ̆opxinenan, mtini giʒ̆vat, (2011) eçi oşi do vit̆o ar ʒ̆anaşen doni. ʒ̆oxle nananona Ank̆aras, noğa İst̆anbolis do noğa K̆ayseris iʒ̆opxines mit̆ingepe. Uk̆açxe noğa Bitlis- Axlat̆işi Çerkesepeş k̆elenti iʒ̆opxinu ar mit̆ingi. Anʒ̆o, TRT̆-Çerkesişi mit̆ingi iʒ̆opxinu majurani fara noğa K̆ayseris. Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na; (2011) eçi oşi do vit̆o ar ʒ̆anaşen (2018) eçi oşi do vit̆o ovro ʒ̆ana şakis, çkar mutu va iktiru dobadona çkinis.  Xeʒalak goxoç̆k̆oduten utole do nduraşi roli istori do xoloti isters. Xolo giʒ̆vat; TRT̆ VOT-k ç̆andinaps mtelo (41) jure neçi do ar kianaşi nenaten galeni dobadonape şeni. Ma mast̆eri dip̆loma komiğun  Opapeşdoloxoni Munasepetepeşi speros. TRT̆-şi majura namtini nenapeten ç̆adinape do entepeşi xalk̆epeşen ambariti komiğun ma:  Serbuli, Yunanuri do Xirvaturi nenapeşen met̆i Svahiluri, Xausuli, Melayuri, Dariuli do Peşturi nenapetenti ç̆andinaps TRT̆-k.

TRT̆-Çerkesişi ok̆vanduşen xe  çkar va movizdaten çkin. K̆arta xalis, şurdoguriten palanç̆inalas eya ç̆andina vak̆vandaten çkin. Çkin vak̆vandept, mara İslamist̆uri map̆olit̆ik̆epesti, Kemalist̆epesti çkini ok̆vandu va moʒ̆ondunan; aya ren dido onç̆eloni.  Demok̆rasi itkvinaşi, jur k̆eleşi ant̆i- demok̆rat̆oba arşvacis yeçkindun. P̆op̆ulari medyat̆uri ar Kemalizmi ağneburo geidginen.  Akoni namtini medyaşi organepek oçkinuten ar p̆olit̆ik̆a ikipan. Eşo giʒ̆vat na, aşo giʒ̆vat na; noğa K̆ayserişi TRT̆- Çerkesişi mit̆ingiş k̆uleti Fatih Altayli coxoni k̆udeli jurnalist̆ik eşo tkveret̆u: “Çerkesepek hak̆i unonan na, Çerkesistanişa idan!” Onç̆eloni ren aya notkvame muşi. Fatih Altaylis eya uçkit̆as: Çerkesepek ok̆vak̆idapan hak̆epe mutepeşi şeni  Çerkesiasti. Anʒ̆oşi Ağani ambari ren; ok̆up̆ant̆i Rus askerepe do Slovik̆epeşa medgineri Çerkesi ağanmordalepeşi ok̆obu ren beciti Çerkesias. Moro mu, amk̆ata ambarepeşen çkas miti ambari va uğun; mutu va içkinen Turkiyes.  Moro mu, çkin Turkiyeşi Çerkesepe ak voret; ak pskidut çkin. Akoni  dobadonamşinepe voret çkin. Emk̆ata faşist̆uri notkvamepeten, ok̆vandupe çkinişen çkar mitis va aqvasen dudi muşi moşletinuşi menceli. Oxenʒales vak̆vandaten hak̆i çkini. Xausuli, Svahiluri do Melayuri nenapeten ç̆andinaps aya oxenʒalek. Mitam çkin va voret, çkinda eşo oğoduşi va ren oxenʒale.  (30) eçi do xut ʒ̆ana ʒ̆oxle Alamaniaşa mextimeri Turki madulyape şeni, Bulgaristanişi do Mak̆edoniaşi Turkuli mʒikanobapeşi hak̆epe p̆anda onç̆els oxenʒales, mara aya oxenʒaleşi magedginaleşen Çerkesepe mitam va renan, eşo oğodaps oxenʒalek;  aya gagnapa va ik̆abulinen.

Arteriti koren: Çerkesepeşi dobadonas xe geidvinu. Mara Turkepeşi dobadonasti xe geidvinu. Edo Turkiyeşi Turkepe do oxenʒales çkar daxli va uğun xe gedvineri Yulva Turkistanişi Turkepeşi xalişi doloxe, çkinti eşo çkar daxli va miğunan xe gedvineri Çerkesiaşi xalişi doloxe. Negat̆iuri notkvamepe renan  irrasyoneluri. Mtini ambari eşo ren: Turkuli nena va ren çkva mskva varna çkva menceloni Çerkesuli nenaşen. Oxenʒalek şurdoguriten numxvacups milluri/ erovnuli nena muşis mteli radio- t̆elevizyonepe do universit̆et̆epeşi menceliten, mara Çerkesuli nenaşi oskedinu şeni çkar nena- gemktiroba va ognaps. Xolo artneri oxenʒalek Saharaşi Omjore k̆eleni t̆omepeşi nenaten ç̆andinaps. Edo oxenʒalek ayati “Didi Afrik̆aşi Reformi” yado obazarups Turkiyes. Emindros çkin Çerkesepe varna Lazepes domaç̆irnan ok̆itxu: Tkvan Turkiyeşi nenapeşen xe moizdapt, mara namu hak̆iten Afrik̆aşi nenapeten ç̆andinapt? Çkinti aşo ok̆itxuşi hak̆i komiğunan do mutu var.

Çkva gza va uğut’u; TRT̆- Kyurdi ren Kyurdepeşi noçalişeşi çodina; aya ren aşikyari. TRT̆- Arabuliti ren nek̆na neftoni do paroni  (450) otxo oşi do jure neçi do vit milioni Arabuli kianaşa;  TRT̆- Çerkesi va ren. Eşo giʒ̆vat; nefti do para va giğuğan na,  varna k̆oçi va giqonunan na, xvala demok̆rat̆iuli gzalepeten nananena tkvaniten ç̆andina ak̆vandupt na, oxenʒalek quci va mekçapan. Aya ren aʒ̆ineri xali.  Turkiyeşi Cumhuriyetişi oxenʒalek dobadonamşinepe muşi k̆ala demok̆rat̆iuro k̆ont̆akt̆i oxvenuşi gzalepe goşoʒxuneret̆uk̆on na,  andğaneri ndğas TRT̆- Çerkesik (2011) eçi oşi do vit̆o ar ʒ̆anaşen doni ç̆andinasunt̆u. Mara oxenʒales moʒ̆ons xeqalişi rk̆ineba. Aya ren ağanbargeruli refleksi. Mtini giʒ̆vat; Turkiyes kuğun vit̆oşi ʒ̆anoni oxenʒaleşi anderi. Cumhuriyetişi magedginalepe rt̆es Maittihate askerepe, gonepti aya p̆roblemi ren yeçkindineri aya entepeşen. Va gomoç̆k̆ondan, govişinat;  Maittihatepek ipti Arnavudepeşa kogentxales   (1908-1912) vit̆on çxoro oşi do ovro- vit̆on çxoro oşi do vit̆o juri ʒ̆anaşi meclisis. Arnavutepek Osmanlişen ok̆uiʒ̆k̆u; aya ren mtelo Maittihatepeşi k̆abaeti.  Artneri k̆adropek Ermenepeşa kogentxales (1915) vit̆on çxoro oşi do vit̆o xut ʒ̆anas. Cumhuriyetişi oktalaşi gedginu şk̆ule, Çerkes Ethemişi coxoten Çerkesepek dido nʒ̆iru. Artneri k̆adrok Tunceli’de Alevepeşati kogentxalu.

         Çodina nenaten; nena do k̆ult̆uri ren mtelo p̆olit̆ik̆uri tema dobadona çkinis do mutu var. (90) otxo neçi do vit ʒ̆anaşen doni, hemi cuma hemi dobadonamşine hemiti Muslimani voret yado tkumert̆u oxenʒalek, mara TRT̆-s ç̆andina ok̆vanduten ar çkva faraten xolo k̆aixeşa kobžirit, mtini giʒ̆vat, oxenʒale t̆eren p̆anda xvala Maittihate; aya xolo kobžirit do mutu var.  Kemalizmi ğuraşakis, demok̆rasis mtelo va askedinen Turkiyes; ma aşo visimadep do mutu var. İroras xolo osağu do dudi muşi xolo gamamaluşi xemaxvencoba kuğun Kemalizmis. Aya gagnapa namtini orapes Fatih Altayli steri uqazu, gverdi jurnalist̆i, gverdi mat̆et̆ik̆e k̆oçepeşi renobatenti yeçkindun.

Ali İhsan Aksamazi: Ma şukuri giʒ̆umert. Tkvan cumalobaşi gagnapaten k̆itxalepes mskvaşa do mç̆ipaşaşi nena gemiktirit do emuşeni. Aya domibağun do aʒ̆i ma ok̆itxuşi çkva mutu va minon guris. Tkvan otkvaluşi çkva mutu giğunan na, mu iqven, miʒ̆vit. Allahik bere-bari k̆ala tkvan goxelan iroras.

Selçuk̆ Balk̆ari: Ma tkvan şukuri giʒ̆umert. Temape renan dido k̆ut̆ali. Emuşeniti k̆arta p̆roblemişen molaşinu şeni ar rop̆ort̆aji dobağine va maqven; ayati giçkit̆an.  Çerkesepeşi speroşen dudi çkimişi ambarepe ognapu şeni, tkvan memişvelit, şukuri giʒ̆umert.

АДЫГЭ УЕЙ УЕЙ! (Hayde Adigepe!)

*(Sureti 6 do 7: TRT̆-şen Çerkesuli ç̆andina ok̆vanduşi mit̆ingi noğa K̆ayseri.)