YAŞADIKLARI COĞRAFYANIN OTOHTONLARI: LAZLAR

 

 

YAŞADIKLARI COĞRAFYANIN OTOHTONLARI: LAZLAR

 

 

 

Lazlar hakkında bilgi edinmek isteyenlerin ilk başvuracakları kaynaklar ansiklopedilerin ilgili maddeleri ve bazı kitapların Lazlardan da bahseden bölümleridir. Gerek ansiklopediler gerekse kaynak olarak ansiklopedileri alan kitapların, Lazlar hakkında bizlere vermeye çalıştıkları bilgiler aydınlatıcı olmaktan çok uzaktır. Daha doğrusu yanıltıcı ve kafa bulandırıcıdır. Lazlar hakkında ciddi araştırmalar yapılmamış olması; araştırma ihtiyacının belirmemiş olması ansiklopedilere, kitaplara yansıyan eksik ve yanlış bilgilerin zaman içinde meşruiyet kazanmasına, Lazlar hakkındaki eksik ve yanlış bilgilerin doğru olarak kabul görmesine ve aktarılmasına neden olmuştur.

 

            “Bugün Trabzon’da antik kalıntı olarak bazı yerlerde Helenistik devir özellikleri gösteren ve çoğu kısmı Bizans çağından kalma sur haricinde fazla bir şey sayılamaz. Trabzon içinde eski denilebilecek kalıntı olarak ‘Küçük Ayasofya’ diye tanınan kilise ile şehirden çok uzakta Maçka yakınındaki Sümela Manastırı gösterilebilir. Küçük Ayasofya’daki çalışmalar sayılmazsa kazı ve araştırma yapılmamıştır.” (1) “Kılıç Kökten’in 1944-1954’te yaptığı yoğun araştırmalara karşın, Rize ilindeki yazılı tarih öncesi yerleşmeleri aydınlatacak herhangi bir bulguya rastlanılmamıştır. İÖ 2000’in başlarında, Rize yöresinde tarım ve hayvancılıkla geçinen, toprağa bağlı kimi topluluklar yaşıyordu. Ancak bu toplulukların varlığını kanıtlayan, yaşamlarına ilişkin bilgi veren buluntular, doğrudan doğruya Rize yöresinde değil, komşu Gürcistan Cumhuriyeti topraklarında ele geçmiştir…” (2) “Artvin ili sınırları içinde yazılı tarih öncesini aydınlatacak araştırma yapılmamıştır…” (3) “Türkiye’de, üniversitede ‘Tarih Enstitüsü’nün kuruluşu 1916’da İstanbul’da başlarken, 1933 yılındaki ‘üniversite ıslahatı’na değin, burada ders veren tarih hocalarımızın hiçbiri, herhangi bir üniversitede tarih tahsili görmemiş ve tarihten doktora yapmamışlardı. (…) İlmi anlamda tarihin araştırılması, Batılı müsteşriklerden sonra, Türkiye’mizde ancak 1933’ten sonra İstanbul Edebiyat Fakültesi’ndeki Tarih Enstitüsü’nde (şimdiki Tarih Dalı’nda) ve Ankara’da 1935’te açılan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde başladı…” (4)

 

            Yukarıdaki itiraf niteliğindeki alıntıları okuduktan, Arkeoloji haritasından (5), Türkiye’de kazı yapılmayan tek bölgenin (güney) Doğu Karadeniz Bölgesi olduğunu gördükten sonra, Türkiye’de hiç kimsenin bu bölgenin tarihi, kültürleri ve insanları hakkında hiçbir bilgi vermeye, yazmaya hakkı olmadığı düşünülebilir. Ancak aşağıdaki alıntılar bilek ya da bilmeyerek okuyucuya yanlış bilgilerin, eksik bazı doğru bilgilerle ulaşmaya devam ettiğini göstermektedir.

 

            “… En eski Yunan müellifleri Lazlardan bahsetmemektedirler…” (6) “… Diğer Kafkas halkları gibi, Lazların menşei konusunda da kesin bilgi yoktur. Eski Yunan kaynaklarında onlardan söz edilmez. Tarihte adlarına, Hıristiyanlığın ilk yüzyıllarından itibaren rastlanır …” (7) “… Lazların eski tarihleri, Kafkasya kavimlerinin isimlerinde umumiyetle hakim olan katiyetsizlik yüzünden karışıktır. En eski Yunan müellifleri Lazlardan bahsetmemektedirler …” (8) “Lazlara gelince; milattan önce yaşamış olan tarihçilerin hiçbiri Doğu Karadeniz Bölgesindeki halklar arasında Lazlardan söz etmediklerinden ve ancak miladın ilk yüzyılı içinde yaşayan tarihçiler eserlerinde Lazların Trabzon’daki varlığından söz edilmekte olduğundan…” (9) “… Lazların en eski tarihi çok karışıktır. Eski Yunan kaynaklarında onlardan söz edilmez. Bu topluluğun adına tarih kaynaklarından ancak Hıristiyanlığın ilk dönemlerinden başlayarak rastlanır. Ancak tarihleri hakkında derli toplu bilgi verilmez …” (10) “… Doğu Karadeniz kıyıları ve iç bölgeleri muhtemelen Kafkasyalı vahşi kabileler tarafından yurt tutulmuştu…” (11) “… Bir etnik birim olarak Lazların ilk önce Plinius’un Naturalis Historia (MS 79-23/24) adlı yapıtında söz edilmiştir…” (12) “Doğu Karadeniz’in tarihi MÖ 756 yılına kadar karanlık…” (13)

 

            Çeşitli ansiklopedi ve kitaplardan aktarılan yukarıdaki alıntılar Lazlar hakkındaki yazıların, hangi amaçla yazılmış olurlarsa olsunlar, okuyucuya verdiği ve kabul ettirdiği gözlenen en belirgin bilgi şudur: “Lazlar milattan önce yeryüzünde yoktu…” Milattan önce Laz adına rastlanılmamış olması, Yunanlı yazarların Lazlardan ancak milattan sonra başlamak üzere eserlerinde bahsetmeleri, Laz olarak anılan insanların, bu adın kullanılmasından ve eski Yunanlı yazarların eserlerine girmelerinden önce yeryüzünde yaşamadıkları anlamına gelmez. Zaman zaman tarihi kaynaklarda Laz göçlerinden (14) bahsedilmiş olması da Lazların (Güney) Doğu Karadeniz Bölgesine sonradan geldikleri şeklinde bir anlam çıkarmayı da gerektirmez.

 

            Lazlar, Laz adıyla tarihi kaynaklara geçmeden önce de sonra da hem Türkiye Cumhuriyeti ve hem de Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içinde kalan Karadeniz kıyılarında yaşamışlar ve yaşamaya da devam etmektedirler. Tarih içinde çeşitli adlarla anılmış ve anılmakta olsalar bile yaşadıkları coğrafyanın otohtonlarıdırlar. Yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya tarih içinde çok değişik nedenlerden kaynaklanan göçler görüldüyse de, bu göçler aynı halkın yaşadığı yerlerde ve yerlere olmuştur.

 

            Ord. Prof. Dr. Şemseddin Günaltay gibi, bazı bilim adamlarımız (Güney) Doğu Karadeniz yöresi ve bu yörenin halkları hakkında yabancı, dürüst kaynaklardan edindikleri bilgileri mantık süzgeçlerinden de geçirerek ortaya birtakım bilgiler koymaya çalışmışlardır. Ş. Günaltay, “Thermodon’un doğusunda garptan şarka doğru Halib (Chalybe)’ler, Tibaren’ler, Mossinek (Mossineces)’ler, Makron (Macron) veya kocabaşlı insanlar (Macrocephales) adlarındaki kavimlerin yaşadığını” (15) yazmaktadır. MÖ 63 (64) yılında Amasya’da doğan ve dünya tarih çevrelerine temel başvuru kaynağı olan 17 kitapçık “Geopraphika” isimli eseri armağan eden Strabon da, Ş. Günaltay’ın verdiği bu bilgiyi teyid etmektedir. (16) Ş. Günaltay, “Yunanlıların Makron dedikleri kavmin yerli adının Tzan veya Sann olduğunun anlaşıldığını” belirtmektedir. (17) Mahmut Goloğlu da, “Makranlar’la Çanlar aynı insanlardır” (18) demektedir. Fahrettin Kırzıoğlu, “Tsanların, sonradan Laz diye tanınacak kavmin ikiz boyu olduğunu” belirtme ihtiyacı duymaktadır. (19) Strabon’un bizleri bilgilendirmesi de bu yöndedir. (20) The Cambridge Medieval History adlı eser, 6. yüzyıl Bizans- Pers savaşlarını anlatırken “Lazi” ve “Tzani” isimlerini ittifak içindeki iki ayrı, ancak birbirini tamamlayan bir güç olarak belirtmektedir. (21) İslam Ansiklopedisi, “Gürcülerin Lazlara Ç’an dediklerini, Ç’an kelimesinin muhtemelen Yunanca Sannoi/Tzannoi kelimelerinin aslı olduğunu, Lazlar ile Ç’anlar arasındaki sıkı akrabalık bağlarına rağmen, birbirlerinden ayrılmış göründüklerini” (22) yazmaktadır.

 

            Özetle; tarihin çeşitli dönemlerinde ve çeşitli dillerde Makron, Tçan, Tsan, Tzani, Ç’an, Chan, Zan, Sonnoi, Tsannoi, Lazi kelimeleriyle adlandırılmış olan insanlarla Türkiye Cumhuriyeti yurttaşı Müslüman Lazlar ve Gürcistan Cumhuriyeti yurttaşı Müslüman Lazlar ve Hıristiyan Megreller aynı kültürün insanlarıdır. (23)

 

 

 

 

Kaynaklar:

 

(1) Prof. Dr. Cevdet Bayburtluoğlu, Arkeoloji, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1982, S. 344.

(2) Yurt Ansiklopedisi, Anadolu Yayıncılık, İstanbul, 1982-1983, Cilt 9, S. 6352.

(3)  Yurt Ansiklopedisi, Anadolu Yayıncılık, İstanbul, 1982, Cilt 2, S. 899.

(4) Dr. M. Fahrettin Kırzıoğlu, 1. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, İstanbul, (Tebliğler 1. Türk Tarihi, İstanbul, 1979) S. 155.

(5) Türkiye Ansiklopedisi, Cumhuriyet Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1973, Cilt 7, S. 25.

(6) V. Minorsky, İslam Ansiklopedisi, Maarif Basımevi, İstanbul, 1957, Cilt 7, S. 25.

(7) Meydan Büyük Lûgat ve Ansiklopedisi, Meydan Yayınevi, İstanbul, 1985, Cilt 7, S. 852.

(8) Dr. Tevkif Tarkan, Rize ve Hopa Yöresi Coğrafi Etüdü, Atatürk Üniversitesi Yayınları 45 (27-35), Erzurum, 1973, S.24.

(9) Mahmut Goloğlu, Anadolu’nun Milli Devleti Pontos, (50. Yıl Armağanı), S. 101.

(10) Türk Ansiklopedisi, Cilt 22, S. 498.

(11) Andrew Mango, Discovering Turkey, B.T. Bastford Ltd, Londra, 1973, S. 28.

(12) Rudiger Bennighaus (Peter Alford Andrews, Türkiye’de Etnik Gruplar, ANT, Tüm Zamanlar Yayıncılık, İstanbul, 1992, S. 312.

(13) Hale Soysü, Kavimler Kapısı-1, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1992, S.17.

(14) Türk Ansiklopedisi, Cilt 22, S. 498.

(15) Ord. Prof. Dr. Şemseddin Günaltay, Yakın Şark 4, 1.Bölüm, Perslerden Romalılara Kadar, TTK Basımevi, Ankara, 1951, S. 25.

(16) Strabon, Geographika (Coğrafya), Kitap 2. Bölüm 1-2-3, İÜEF Yayınları (1437), 1969, S. 33.

(17) Ş. Günaltay, age, S. 25.

(18) M. Goloğlu, age, S. 97.

(19) M. Fahrettin Kırzıoğlu, 7. Türk Tarih Kongresi, 2. Seksiyon, Ankara, 1927, Cilt 1, S. 429

(20) Strabon, age, S. 33.

(21) The Cambridge Medieval History, Cambridge, 1936, Cilt 2 (Bizans-Pers Savaşları)

(22) V. Minorsky, age, S. 27.

(23) The News fron the Georgian Republic, Sayı 2, Stockholm, Aralık, 1991, S. 11.

 

+

 

Kaynak: Ali İhsan Aksamaz, “Gündem Yaşadıkları Coğrafyanın Otohtonları: Lazlar”, Özgür Gündem Gazetesi/ Kültür-Sanat,19 Temmuz 1993 Pazartesi.

 

 

aksamaz@gmail.com

 

 http://www.circassiancenter.com/tr/yasadiklari-cografyanin-otohtonlari-lazlar/

 

http://www.circassiancenter.com/tr/lazlara-gulmenin-dayanilmaz-hafifligi/

 

LAZLARA GÜLMENİN DAYANILMAZ HAFİFLİĞİ

 

LAZLARA GÜLMENİN DAYANILMAZ HAFİFLİĞİ

 

 

 

 

Geleneksel ve günümüz Türk Tiyatrosu’nda, Laz tiplemesi ve Lazlara biçilen rol:

 

            Lazlar, sözde sanatçıların malzemesi yapılmamalıdır. Geleneksel Türk Tiyatrosu’ndaki ve günümüz sözde tiyatro ve TV parodi ve skeçlerindeki Laz tiplemesiyle, Laz’ın hiçbir bakımdan gösterilmeye çalışıldığı gibi ortak bir benzerliği yoktur.

 

            Bizi kim güldürür? Kime güleriz? Neden güleriz? Bu ve benzer soruların cevabını, iki bin yıl önce, Platon vermiş. Belki de bizim böyle soracağımızı düşünmüş: “Kendini bilmeyen insan eğer zayıf durumda bir kişiyse gülünç görünür.” Platon’un bu cümlesinin ışığı altında Geleneksel Türk Tiyatrosu; Kukla, Karagöz, Meddah, Ortaoyunu ve günümüz Türk Tiyatrosu’nda; sözde parodi ve skeçlerde Lazlara biçilen rol üzerinde durmak istiyorum.

 

            Geleneksel Türk Tiyatrosu tiplemeye dayanır. Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun Laz tiplemesi özelliğinin, günümüz sözde TV parodi ve skeçlerinde, tiyatro yaptığını sanan ve bilimsellikten uzak bazı sanatçılar tarafından Laz karakterine dönüştürülmeye çalışılması, bu konu üzerinde durmanın önemini ortaya çıkarmaktadır.

 

            Dr. Sokullu, yaptığı araştırmada şu görüşlere yer vermektedir; “Karagöz oyunlarında çok sık yapılan alay insanın hayvansal yanın eleştirmeye, dürtüsel davranışları göstermeye yönelmiştir. Fakat bu gülünçlemenin aşağılama, küçültme gibi bir amaçla yapılmadığı, seyirciye ‘karşı’ bir tavır takındıracak bir gülünçleme yönteminin kullanılmadığı fark edilir.” (1)

 

            Oysa gerçek durum çok daha farklı görünmektedir. Kukla, Karagöz, Meddah ve Ortaoyunu’nda insanlar meslekleriyle, olumsuz ve komik kişisel özellikleriyle ve toplum karşıtı diğer özellikleriyle karakterize edilmezler. Bunun yerine şive, lehçe, deyiş gibi etnik özellikleri abartılarak tiplenirler. Görünüşte bu özelliklerle gülünçleme yapılıyor gibi geliyorsa da, oyunlardaki Laz, kendisini değil tüm Lazları temsil etmektedir. Yani Laz, Geleneksel Türk Tiyatrosu’nda sözde her yönüyle geldiği etnik kökeniyle yansıtılır. Geleneksel Türk Tiyatrosu’nu izleyen kişi, hayatında hiç Laz görmemişse, gördüğü Laz tiplemesiyle, oyundan tüm Lazları tüm özellikleriyle tanıyarak ayrıldığı izlenimine kapılabilir. Oyunun görünmeyen, esas amacı da böylece gerçekleşmiş olur.

 

            M. And’ın da tipleme konusundaki görüşleri şöyledir: “Kukla, Karagöz ve Ortaoyunu kişilerinin en büyük özelliği tip olmalarıdır. Bunlar durağan ve değişmez genellemelerdir; kendi istemlerini kullanma güçleri yoktur, bu yüzden sürekli olarak kendi kendilerini yinelerler.” (2)

 

            Laz tiplemesi, “ağzı kalabalık, karşısındakine konuşma fırsatı vermeyen” (3) bir tiplemedir. Laz, bir özelliğinden hiç vazgeçmez, vazgeçirilmez ve hep insanları kendisine güldürür. Ona gülünmenin gerçek nedeni sadece “ağzı kalabalık” oluşu mudur? Hayır. Ancak Kukla, Karagöz, Meddah ve Ortaoyunu’nda rolü bellidir. “Kendini bilmez ve aynı zamanda da zayıf durumdadır.” (4) Bunun sonucunda da alay konusu olup, aşağılanması kaçınılmazdır. Bu görüşümüz İslam Ansiklopedisi de paylaşmaktadır: “Türk atasözleri ve Karagöz oyunları çok zaman Lazları mevzuu olarak ele alırlar.” (5)

 

            Dr. Sokullu, “gülünçlemenin aşağılama, küçültme gibi bir amaçla yapılmadığını” (6) belirtme ihtiyacı hissediyorsa da, “Yöresel halk temsilcilerinin beşeri zaafından çok tipik soy özelliklerinin karikatürleştirildiğini” (7) belirtmektedir. Dr. Sokullu, “Tipik soy özellikleri” derlen “şive, deyiş” özelliklerini kastediyor olmalı.

 

Kukla, Karagöz, Meddah ve Ortaoyunu’nda Laz’ın kendisine gülünmesini sağlayan nedir? “Acelecilik ve gevezelik gibi belirli kalıplaşmış davranışlar” (8) mı? “Kız’a kiz, amca’ya emice, tamam’a temem” diyerek “Genellikle a’dan sonra u; ı’dan sonra u getirmesi” (9) mi? Yoksa sevdiği kadına tatlı sözler söylemesi gerektiğinde, “Baklava, sarıği burma, kaymaklı ekmek kadaifi…” (10) demesi mi? Laz’ın kendisine güldürdüğü ne şivesidir ne de acele konuşması. Laz’a gülmelerinin nedeni tiplemede kendisine yüklenen aklı kıtlıktır. Ona yüklenen, ondan istenen aklı kıt bir tutum sergilemesidir. “Zayıf durumdaki kendini bilmeyen” (11) tiplendirmesiyle komik duruma düşürülmektedir. Çünkü Laz’ın, “Kendi istemlerini kullanma gücü yoktur.” (12)

 

            Laz’ın, Karagöz oyununda, “Zayıf durumdaki kendini bilmeyen” tiplendirmesine kısa bir örnek: “Nerelüsün, onu sorayrum. Ofli misun, Ünyeli misun, Fatsali misun? Ofli isen çöylü misun, şehirli misun, çöylü isen kimlerdensun, deyilsen şehrun hançi mahallesindensun, diba tahu…” (13) Laz’ın nasıl gülünç duruma düşürüldüğünü gösteren birçok örnek de Ortaoyununda vardır. (Laz’ın değişmediğini gösteren günümüz Türk Tiyatrosu’ndan da bir örnek için bkz. S. Şendil, Yedi Kocalı Hürmüz, s.30) Laz tiplemesinin bolca kullanıldığı sözde TV skeç ve parodileri de bu konudaki yanlışlıkların devam ettiğini göstermektedir. “Temel’e demişler ki, hangi tarihte doğdun? O da, çok küçüktüm, hatırlamıyorum, demiş.” (14)

 

            Geleneksel Türk Tiyatrosu’nda Laz’a biçilen rol bellidir: “Kendi istemlerini kullanma gücü yoktur” (15) Geleneksel Türk Tiyatrosu; Kukla, Karagöz, Meddah ve Ortaoyunu’nda kullanılan tipleme özelliği Laz’ı vermeye çalıştığımız olumsuz durumlara düşürmüştür. Bu durum, Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun geçmişte ulaştığı noktayı göstermektedir. Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun geçmişi konusunda sadece örnekler verebiliriz, karşılaştırmalar yapabiliriz. Çünkü o tarihe mal olmuştur. Asıl üzerinde durulması gereken, bugün Çağdaş Tiyatro yaptığını sanan, ticari kaygılı çalışmaların hâlâ Laz tiplemesini kullanmalarıdır. Eğer Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun çağdaş örneklerini ortaya koyma gibi amaçları olanlar varsa bunu “İnsana ilişkin gülünçlemede insan zaafıyla ilintili karakter ve mizaca yönelik alay” (16) olarak yapabilirler. Bu konuda çok başarılı örnekler mevcuttur.

 

İşte Çağdaş Ortaoyunu:

“Ömer Hayyam’ın Beklenmedik Derdesti.

Savak’tan Behruz Tebarüz, kara çarşaf içinde bir köşeye sinmişken, Ömer Hayyam sağdan girer.

Behruz: Hişşşt

Hayyam: Bana mı hişşşt edirsen?

Behruz: Yok mobana. Sen kimsen kim, geceyarısı düşeşi dübeş geçe, bilâperva Pahlavi Meydanı’nda dolaşırsen? Arz-ül hüviyet ı Beyan-ül vaziyet ı ismin nedir?

Hayyam: Sizden mana karşı tebarüz eden bu samimiyet nedir?

Behruz: Evvel sual men sormuşem, ismin nedir?

Hayyam: Ömer

Behruz: İsm-ül sülale?

Hayyam: Hayyam

Behruz: Edresen nedir?

Hayyam: Zatıalinizi ne ilgilendirir?

Behruz: İlgilendirir kim sormuşem ve minel cevap ı

Hayyam: Mallahallah, me kadar meraklısınız, menim edresem masit: Mahalle-ül Pahlavi, Cadde-ül Şah Rıza Sokak, Musaddık çıkmazı, Şehinşah apartımanı, numara penç, daire yek… Hatta negatif yek, çün menem ev yek kat yerin altında.

Behruz: Yerin altında ha? Yeraltı faaliyeti ha?” (17)

 

            Gerek Türkiye gerekse Gürcistan Cumhuriyeti içinde kalan bölgede yaşayan Lazlar, Geleneksel Türk Tiyatrosu’nda ve günümüz sözde tiyatro ve TV skeç ve parodilerindeki tiplemelerden çok farklı özelliklere sahiptirler. Nüfus coğrafyası, uzmanlarının yaptıkları bilimsel araştırmalara göre, Lazların yoğun olarak yaşadığı Doğu Karadeniz Bölgesi, insanların yaşamalarına, üremelerine ve gelişmelerine son derece uygundur. (18) Lazlar, coğrafyalarının kendilerine bahşettiği özellikler sonucu çalışkan, dürüst, zeki, çevik, tuttuğunu koparan güzel insanlardır. Lazlar, yaşadıkları Doğu Karadeniz Bölgesinde tarihin ulaşabildiği en eski tarih kadar eskidirler; bu coğrafyanın otohtonlarıdırlar.

 

            MÖ 3. yüzyılda Apollonius’un anlattığı “Altın Post Efsanesi” Lazların ülkesi Kolkhis’te (19) geçmekte ve MÖ 6. yüzyıldan itibaren koloniler kurmaya başlayan Greklerin Laz ülkesinin yeraltı ve yerüstü kaynaklarını nasıl talan etmeye çalıştıklarını gözler önüne sermektedir. (20)  Lazların geçmişte kurdukları Laz Devleti “Lazika” (21), bulunduğu coğrafyanın ticari ve askeri önemi sonucu zamanın büyük devletleri olan Bizans İmparatorluğu ve Pers İmparatorluğu’na karşı bağımsızlığı için sayısız mücadeleler vermiştir. “Devlet, bireyleri siyasal bilince sahip toplumların en yüksek müessesesi” (22) olduğuna göre; geçmişte devlet olabilen ve böyle tarihi mirasın yaşayan temsilcileri olan Lazlar (23), sözde sanatçıların malzemesi yapılmamalıdır. Geleneksel Türk Tiyatrosu’ndaki ve günümüz sözde tiyatro ve TV parodi ve skeçlerindeki Laz tiplemesiyle, Laz’ın hiçbir bakımdan gösterilmeye çalışıldığı gibi ortak bir benzerliği yoktur.

 

            Sanatçı, eğer sanatçı olduğu iddiasında ise, tarihi sorgulamalı, yanlışta ısrar etmemelidir. Yaşadığımız coğrafyadaki insanları kaynaştırıcı roller üstlenilmelidir. Konu bulma güçlüğü çekmenin mümkün olmadığı bir ülkede yaşadığımızı biliyoruz. Cesaret, akıllara değişik mizah unsurları getirecektir. Bu konuda en canlı örnek değerli sanatçı Ferhan Şensoy, Çağdaş Ortaoyunu çalışmalarıyla sanatını başarıyla sürdürmektedir. Bazılarının bazı konularda ondan öğrenecekleri olabilir.

 

Notlar:

 

(1) Dr. Sevinç Sokullu, Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, KBY, Ankara, 1979, S. 124.

(2) Metin And, Geleneksel Türk Tiyatrosu, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1985, S. 457.

(3) Age, S. 479.

(4) Dr. Sokullu, age, S. 14.

(5) V. Minosky, İslam Ansiklopedisi, Maarif Basımevi, İstanbul, 1757, Cilt 7, S. 27.

(6) Dr. Sokullu, age, S. 124.

(7) Age, S. 104.

(8) M. And, age, S. 459.

(9) Age, S. 462.

(10) S. Şendil, Yedi Kocalı Hürmüz, Tiyatro-Film-Yayıncılık, İstanbul, S. 30.

(11) Dr. Sokullu, age, S. 14.

(12) M. And, age, S. 457.

(13) Age, S. 479.

(14) Cumhuriyet 2, 30 Mayıs 1993, S. 5.

(15) M. And, age, S. 457.

(16) Dr. Sokullu, age, S. 124.

(17) Ferhan Şensoy, Şahları da Vururlar, Orta Oyuncular Yayınları, İstanbul, 1982, S. 8

(18) Şehzat Ayartepe, Karadeniz Haber Gazetesi, Sayı 41, S.4, 7 “Lazların Tarihçesi” (1 Aralık 1976).

(19) Andrew Mango, Discovering Turkey, B.T. Batsford Ltd, Londra, 1973, S. 23

(20) Michael Grant, Myths of the Greeks and Romans, Weidenfeld and Nicolson, Londra, 1962, S. 298

(21) V. Minosky, İslam Ansiklopedisi, Maarif Basımevi, İstanbul, 1757, Cilt 7, S. 25

(22) Ş. Ayartepe, aynı yazı.

(23) Bilge Umar, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1993, S. 511.

+

Kaynak: Ali İhsan Aksamaz, “Lazlara Gülmenin Dayanılmaz Hafifliği”, Gündem Gazetesi/ 

Kültür-Sanat” 15 Haziran 1993 Salı.

 

aksamaz@gmail.com

 

http://www.circassiancenter.com/tr/lazlara-gulmenin-dayanilmaz-hafifligi/

http://www.circassiancenter.com/tr/yasadiklari-cografyanin-otohtonlari-lazlar/

Yenilenmenin, bereketin, mutluluğun, barışın ve kardeşliğin günü: Nevruz

 

 

 

 

Yenilenmenin, bereketin, mutluluğun, barışın ve kardeşliğin günü: Nevruz

 

21 Mart, Balkanlardan Orta Doğuya, Orta Doğudan Kafkaslara, Kafkaslardan Orta Asyaya, dünyadaki bütün millet ve milliyetlerin yeni günüdür. 21 Mart, İlkbaharın habercisi.  Yenilenmenin, bereketin, mutluluğun, barışın ve kardeşliğin günü Nevruz kutlu olsun!    

Balk̆anepeşen Oşke Yulvaşa, Oşke Yulvaşen K̆afk̆asepeşa, K̆afk̆asepeşen Oşke Asyaşa 21 Mirk̆ani ren dunyaşi mteli milleti do milliyetepeşi ağani dğa. 21 Mirk̆ani ren pukrinoraşi maambare. Oağanu, bereketi, xelaba, moʒ̆qva do cumalobaşi dğa Nevruzi megixvamapt!

ბალკანეფეშენ ოშქე ჲულვაშა, ოშქე ჲულვაშენ კაфკასეფეშა, კაфკასეფეშენ ოშქე ასჲაშა 21 მირკანი რენ დუნჲაში მთელი მილლეთი დო მილლიჲეთეფეში აღანი დღა. 21 მირკანი რენ ფუქრინორაში მაამბარე. ოაღანუ, ბერექეთი, ხელება, მწყვა დო ჯუმალობაში დღა ნევრუზი მეგიხვამაფთ!

+

(Ön açıklama: Nevruz’a ilişkin aşağıdaki Türkçe- Lazca metin ilk olarak “Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası Bülteni”nin 2014 Mart-Nisan sayısında yayınlandı. Türkçe metin, bülten yazı kuruluna ait. 2022’de, yeniden yayın için önceki Lazca çevirimde ufak tefek değişiklikler yaptım ve anlatıma uygun çizimler ekledim. Ali İhsan Aksamaz)

+

 

 

 

 

 

 

Ortadoğu halklarının bayramı Newroz’un tarihi

 

 

Tarihsel geçmişine baktığımızda Newroz’un 4 bin yıl öncesine dayanan bir geçmişi olduğu görülür.

            Bu dönemde Gutiler, tapınaklarda “yeni gün” anlamına gelen Zagmuk adında bir bayram kutlaması yapmaya başlamışlardır. Zagmuk bayramı törenlerinde ateşler yakılır ve kral halkın arasına girer. Daha sonraki yüzyıllarda Zagmuk geleneğinin Zerdüştlükte de ortaya çıktığı görülmüş ve bu tören gelenekleri Gutilerden sonra Hurri, Kassit, Mitani, Urartu ve Medler zamanında da sürdürülmüştür.

            Çok eski zamanlarda (M.Ö. 612), henüz yeryüzünde kimsenin olmadığı dönemlerde Zervan isimli tanrının iki oğlu olur. Birisi bereket ve ışık saçan Hürmüz, diğeri ise kötülük ve kıtlık saçtığına inanılan Ehriman’dır. Fırat ve Dicle’nin yaşam bulduğu, Ahura Mazda’nın kutsadığı topraklarda, Hürmüz iyinin ve uygarlığın geliştiricisi, Ehriman da onun düşmanı olarak bilinmektedir. Hürmüz yeryüzünde temsilini yapması için Zerdüşt’ü gönderir ve yüreğine sevgi akıtır. Zerdüşt de oğullarını ve kızlarını Hürmüz’e verir. Ehriman bu durumu kıskanır ve yıllarca iyilerle savaşır. İyilere, Zerdüşt’ün soyuna Medya coğrafyasında yaşamı zehir eder. Ehriman gökten ateşler yağdırır, fırtınalar koparır. Sonunda içindeki nefreti ve kötülük zehrini zalim Dehak’ın beynine akıtır ve onu bir bela olarak Asur ve Med halkının üzerine salar.

            Dehak’ın bildiği tek şey kötülük etmektir. Zalim Dehak halkın kanını emerken beynindeki zehir onu ölümcül bir hastalığın pençesine düşürür. Dehak acılar içinde kıvranıyor, hastalığına çare bulamıyordu. Dönemin hekimleri acılarının dinmesi ve yarasının kapanması için yaraya genç ve çocukların beyinlerinin sürülmesini tavsiye ederler. Böylece günlerce süren bir katliam başlar; her gün iki gencin kafası uçurulup beyinleri merhem olarak Dehak’ın yarasına sürülür. Katliam sürerken, sıra Med halkının çocuklarına gelir. Gençler öldükçe Fırat’ın, Dicle’nin, Mezrabotan’ın hali perişan ve içler acısıdır. Halk çaresiz ve güçsüz düşmüştür. Gençler katledilirken sıra bir gün Kawa adında bir demircinin en küçük oğluna gelmiştir. Daha önce de 17 oğlu bu uğurda öldürülen Kawa çaresizdir.

            20 Mart’ı - 21 Mart’a bağlayan gece sabaha kadar demir ocağının başında sabahlar ve oğlunu zalim Dehak’ın katlinden kurtarmak için çareler düşünür. Ve göğün yedinci katındaki iyiliğin temsilcisi, Ninowa’nın yoksul, yüreği sevgi ve umutla dolu olan demircisi Kawa’nın bileğine güç, aklına ışık verir. Ona zalimin pençesinden kurtuluşun yolunu öğretir. 21 Mart sabahı olduğunda Kawa kendi eliyle oğlunu Dehak’ın eline teslim etmek ister ve zulmün ve kötülüğün kalesine girer. Oğlunu zalim Dehak’ın huzuruna çıkarırken örsünü Dehak’ın kafasına indirir. Dehak’ın ölü bedeni Demirci Kawa’nın önüne düşünce kötülüğün alevi Ninowa’da söner. Kısa sürede bütün Ninowa ve bölge halkı isyan eder ve ateşler yakarak saraya yürürler. Zulme karşı isyanı başlatan Kawa, demir ocağında çalışırken giydiği yeşil, sarı, kırmızı önlüğünü isyanın bayrağı, ocağındaki ateşi ise özgürlük meşalesi yapar. Ninowa cayır cayır yanarken meşaleler elden ele dolaşır, dağ başlarında ateşler yakılır ve kurtuluş coşkusu günlerce devam eder. Zalim Dehak’tan kurtulan halklar, 21 Mart’ı o tarihten itibaren özgürlüğün, kurtuluşun ve halkların bayramı olarak kutlamaya başlarlar. Yine o tarihten itibaren Demirci Kawa başkaldırı kahramanı, Newroz ise direniş ve başkaldırı günü olarak tarihe geçer.

            Newroz’un bir bayram olarak kutlanışı ile Demirci Kawa olayı birbirinden ayrı tutulmalıdır. Newroz Gutiler’den bu yana bir bayram olarak kutlanmakta olup 4000 yıldan daha uzun bir tarihe sahiptir. Demirci Kawa’nın zalim Dehak’a karşı kazandığı zafer ise M.Ö. 612 tarihlidir. Newroz’u yüzyıllar boyunca kutlayan Ortadoğu halkları, tarih boyunca o anki zalim Dehaklara karşı, demirci Kawa’nın mücadelesini kendilerine örnek almışlar ve yüzyıllar boyunca 21 Mart’lar yeni günün doğuşu olarak bir bayram olarak kutlanmaya başlanmıştır.

            Tarihteki yeri itibariyle baskı ve zorbalığa karşı başkaldırının, isyan ateşinin yakıldığı gün olan Newroz Bayramı, ülkemizde ezilen halkların ulusal ve demokratik talepleriyle alanlara çıktığı bir gün olarak kutlanmaktadır. Binlerce yıllık köklü tarihi ve kültürel değerleriyle Türkiye topraklarında yaşayan bütün halklar için barış ve kardeşlik tutumunda ısrar edilmesi, bu ülke topraklarında yaşayan insanlara verilecek en büyük hediyedir.

 

 

 

+

 (Önerilen okuma: Ali İhsan Aksamaz, “Oşkayulvaşi Xalk̆epeşi Bayrami Nevruzişi Odude”, Gazete Noğa, İstanbul, 24 II 2016)

 

+

 

Oşkayulvaşi Xalk̆epeşi Bayrami Nevruzişi Odude

 

 

Nevruzi ren otxo vit̆oş ʒ̆aneri. Çkin eşo miçkinan. Ç̆areli odudepe do majura genomskidepek eşo ambari miʒ̆umernan do emuşeni.

            Em mçveşi orapes, “Gutepes” ar bayrami uğut̆erenan. Em bayramis coxont̆eren “Zagmuk̆i”. Edo em mcveşi orapes, “Gutepekti” am bayrami oxvamus kogyoç̆k̆erenan oxvamepes. Zagmuk̆iş bayramişi oxvamuşi orapes, didi daçxiri igzinet̆eren. Mapati xalk̆i k̆ala arto t̆eren. Uk̆açxeni oşʒ̆anurepes, Zagmuk̆uri adetik Zerduştobasti yeçkinderen. Uk̆ule am oxvamuşi adetepe; “Xurit̆epe”, “K̆asit̆epe”, “Mitanepe”, “Urart̆upe”, “Medianurepe”-şi orapesti naqoneren.

 

            Dido dido mcveşi orapes, Zervani coxoni ar Ğormoti kort̆eren. Emus uqount̆eren jur biç̆i bere. Entepeşi art-artis coxont̆eren Hurmuzi. Majurasti coxont̆eren Ehrimani. Hurmuzi rt̆eren bereketi do tenaşi semboli. Ehrimani rt̆eren p̆at̆inoba do udobağinobaşi semboli. Eşo iceren. Dicle do Firat̆ik na skidun do Ahura Mazda şk̆elen xvameri dixapes, Hurmuzi k̆ainoba do medeniyetişi odude, Ehrimaniti Hurmuzişi mt̆eri naren içkinen. Hurmuzis unt̆eren, Zerduşik iqvas muşi matemsile mtel kianas. Edo eya mendoçkveren kianaşa. Guri muşisti qoropa dolodveren. Zerduşikti muşi biç̆epe do osurepe Hurmuzis meçeren. Hurmuzişi xalis toli doskideren dido do Ehrimanik ginže ʒ̆anapes k̆ai k̆oçepe k̆ala ok̆vak̆ideren. K̆ai k̆oçepes, Zerdustişi motalepes, uraxat̆oba meçeren Ehrimanik Mediaşi dixas. Ehrimanik nʒaşen xalk̆is daçxirepe gyot̆k̆oçeren, furt̆unape yoçkinderen. Çodinasti, Ehrimanik guris nauğut̆eren ink̆raxi do p̆at̆inobaşi ğuržuli zalimi Dehakişi kunis dolodveren. Ehrimanik eya mendoçkveren Asuruli do Medianuri xalk̆epeşa, entepeşa p̆at̆inoba oxvenapuşa.

            Dehakis uğut̆eren ar mahareti: P̆at̆inoba. Zalimi Dehakik xalk̆işi diʒxiri oʒ̆uʒ̆onuten skideren. Zavali xalk̆işi diʒxiri ʒ̆uʒ̆onupt̆uşi, kunis nauğut̆u ğuržuliten izabuneren Dehakik. Emus aqveren didi ʒ̆k̆uni. Am derdişi çare va ažireren Dehakis. Em orapeşi hekimepek aşo tkverenan: “Am ʒ̆k̆unişen moçitu do yarape ok̆au şeni, yarapes ç̆ami usvit. Ç̆ami tkvani ren jur ağanmordale varna jur bereşi kunepe k̆arta ndğas. Jur kuni dogaç̆iren k̆arta dğas.” Aşoten t̆erori do k̆atliamiten yopşa dğalepe kožireren xalk̆ik. K̆arta ndğas jur ağanmordale oğurinapt̆erenan do entepeşi kunepe usverenan Dehakişi yarapes. Aʒ̆i Medianuri berepeşi oğurinuşi sira moxteren. K̆arta bereşi ğuraten, Dicle, Firati, Mezrabotanişi xali ip̆at̆ineren. Mark̆ine Kava coxoni ar k̆oçi t̆eren. Edo emus uqount̆eren vit̆oovro biç̆i. Murenki entepeşi vit̆oşkviti oğurineren Dehakik, entepeşi kunepe ç̆ami oxvenu şeni. Aʒ̆i sira mavit̆oovrani biç̆is t̆eren. Zavali Kava t̆eren uçareli.

            Eçi Mirk̆anişi serişen eçidoar Mirk̆anişi ç̆umanişa, Mark̆ine Kavak daçxiri k̆ala otaneren seri. Biç̆i muşi, zalimi Dehakişen moşletinu şeni çarepe ožiramus kogyoç̆k̆eren. Mark̆ine Kava t̆eren umuteli mara guris uğut̆eren qoropa do imendi. Edo nʒaşi maşkvitani k̆atis skideri k̆ainobaşi matemsilek Ninovurik Mark̆ine Kavaşi xeqalis menceli do nosi muşisti tena meçeren. Edo zalimişen moçituşi menceli meçeren emus. 21 Mirk̆anişi ç̆umanis, Kavas biç̆i muşi, Dehakis xe muşiten meçamu unt̆eren. Edo zalimoba do p̆at̆inobaşi cixaşa amaxteren. Muşi biç̆i emus meçamuşi oras, Dehakişi dudis languri muşiten geçeren. Dehaşi t̆ani Kavaşi ʒ̆oxle mencelişen meluşi, p̆at̆inobaşi paluri meskireren noğa Minovas. Noğa Minovaşi xalk̆i do manžagere majura xalk̆epek zalimepeşa yedgiterenan. Daçxirepe igzinet̆eren k̆arta svas. Uk̆uleti sarayişa iderenan. Yedgitaşi goʒ̆oncğoneri Mark̆ine Kavaşi xanç̆eni, sk̆ita do mç̆ita peroni dulyaş dolokunu iqveren yedgitaşi bandara. Muşi daçxiriti iqveren oxoşkvobaşi nok̆ançxule. Xalk̆ik oxoşkvobaşi nok̆ançxulepe artikartis meçeren. Germapesti daçxirepe igzinet̆eren. Xelebak naqoneren dğalepes. Zalimi Dehakişen moçiteri xalk̆epek ognaperenan 21 Mirk̆ani entepeşi oxoşkvoba, moçitu do xalk̆epeşi bayrami. Edo eya oxvamus kogyoç̆k̆erenan k̆arta ʒ̆anas. Xolo em orapeşen doni, Mark̆ine Kava em yedgitaşi gurami do Nevruziti yedgitaşi dğa işineren.

            Nevruzişi bayramo oxvamu do Marik̆ine Kava artikartişen çkvaneri ožiramu ʒ̆ori ren. Nevruzi ixvaminen “Gutepe”şen doni, otxo vit̆oş ʒ̆anaşen doni. Mark̆ine Kavaşi gecginobaşi tariğiti ren Krist̆eşen ʒ̆oxleni 612. Oşkayulvaşi xalk̆epek Nevruzi oşʒ̆anurapeşen doni xvamupan. Oşkayulvaşi am xalk̆epek şinupan Mark̆ine Kava entepeşi onʒ̆ireni majura zalimi Dehakepeşa medgineri k̆abğas. Edo 21 Mirk̆anepeti ağani dğaşi otanu işinen. Bayramo oxvamus kogyoç̆k̆es eya. Am bayrami ʒ̆alona çkinisti ixvaminen.

            Edo 21 Mirk̆ani moxtaşi, zeri xalk̆epek mileturi do demok̆rat̆iuri talebepe gamognapu do mogu şeni meydanepeşa ulunan. Vit̆oş ʒ̆anepeten cinconi tarixuri do k̆ult̆uruli pasi muşiten, Turkiyeşi dixapes naskidunan mtel xalk̆epeşi moʒ̆qva do cumaloba şeni udodginu noçkinu ren irişen beciti oçukare am ʒ̆alonaşi dixapes naskidunan mtel k̆oçepeşa meçamu şeni.

(Türkçeden Lazcaya çeviren/ Turkuli nenaşen Lazuri nenaşa magoktire: Ali İhsan Aksamaz)

 

aksamaz@gmail.com

 

 

https://sonhaber.ch/yenilenmenin-bereketin-mutlulugun-barisin-ve-kardesligin-gunu-nevruz/

http://www.circassiancenter.com/tr/yenilenmenin-bereketin-mutlulugun-barisin-ve-kardesligin-gunu-nevruz/

 

“Gazete Noğa’yı tamamen Lazca yayınladık!” /“Gazeta Noğa tişen k̆udelişa Lazuri gamaviğit !”/ “გაზეთა ნოღა თიშენ კუდელიშა ლაზური გამავიღით !”

 

 

 

 

 “Gazete Noğa’yı tamamen Lazca yayınladık!”

 

 

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Murat Karadeniz. Murat Karadeniz, önce İngilizce kursundan öğrencimdi; 2009 yılında, şimdi öyle hatırlıyorum.  Sonra 2012 yılında da Kadıköy Aka-der’de, Lazuri Mektebi’deki Lazca kursunda öğrencim oldu. 2010 Nisan veya Mayıs’ydı; Murat Karadeniz de, ben de (GKM) Gürcü Kültür Merkezi’nde, aynı sınıfta öğrenci olduk; yavaş yavaş Gürcüce öğreniyorduk; öğretmenimiz Manana Gurgenidze Hanım idi. Murat Karadeniz, sonra da Lazcayı yaşatma mücadelesindeki yoldaşlarımdan biri oldu; üç kitabımın yayınlanmasında teknik işlerde bana canla başla yardım etti. Murat Karadeniz; “Lazlar- Lazca/ Laz Kimliği” ve “… Lazlar” adlı kitaplarımın redaksiyonunda,  “Laz Dili Temel Dersleri” adlı kitabımın mizanpajı ve resimlerin bulunmasında grafiker arkadaşı vasıtasıyla da bana yardım etti; benimle söyleşiler yaptı, o söyleşileri “Noğa TV”den duyurdu. 7 Haziran 2015 Seçimlerinde İstanbul 2. Bölgeden Bağımsız milletvekili adayı idim. Murat Karadeniz, Gazete Noğa’dan adaylığımın haberini duyurdu, bana destek oldu; daha sonra hastalık haberimi de İsmail Avcı Bucaklişi’nin makalesiyle yine “Gazete Noğa”dan dostlara duyurmuş. Böyle güzel bir insan Murat Karadeniz. Kendisini durmadan yeniliyor, sonraki yaptığı önceki yaptıklarından her zaman daha güzel. Bir yandan öğreniyor, diğer yandan da yaptıklarıyla başkalarına öğretiyor. Murat Karadeniz’i ben böyle biliyorum. Murat Karadeniz ile kısa bir söyleşi yaptım. Biyografisi ve kültürel çalışmalarına ilişkin konuştuk. 18 II 2022/ Ali İhsan Aksamaz. )

+

Ali İhsan Aksamaz: Lütfen, önce bize hayat hikâyenizden bahsedin! Nerelisiniz? Nerede doğdunuz? Şimdi nerede yaşıyorsunuz? Hangi okullarda, ne zaman, nerede öğrenim gördünüz? Hangi dilleri biliyorsunuz?

Murat Karadeniz:  Rize- Pazar’lıyım, Pazar'da doğdum. İlkokulu köyümde okudum. Ortaokul ve liseyi İstanbul'da okudum. Meslek Lisesi Bilgisayar Bölümünde okudum. İstanbul'da yaşıyorum. Özel bir şirkette çalışıyorum. Lazca, Gürcüce ve İngilizceyi konuşamasam da biraz anlıyorum.

 

“GAZETE NOĞA’DA HABERLERİ LAZCA OLARAK DUYURDUK”

 

Ali İhsan Aksamaz: Bir internet gazetesinin editörüsünüz. “Gazete Noğa”nın editörüsünüz. “Gazete Noğa”, PDF formatında internet ağında yayınlanıyor. “Noğa” ne anlama geliyor? Türkçesi nedir?  “Gazeta Noğa” baştan aşağıya Lazca. Bu gazete, “Gazete Noğa” ilk olarak ne zaman yayınlandı?  “Gazete Noğa”nın ilk sayısı ne zaman çıktı? “Gazete Noğa” kaç sayfa yayınlanıyordu? “Gazete Noğa” yoluna hangi amaçla çıktınız?  “Gazete Noğa”da çoğunlukla hangi tür yazılar çıkıyor?

Murat Karadeniz: Noğa, Türkçe’de kasaba demek. “Gazete Noğa”yı internette 2014 yılında yayınladık; çoğunlukla 8 sayfa olarak, tamamen Lazca olarak hazırladık. 10 sayfa da yayınlandı.  Lazca, sözlü bir dil, yazılı kaynağı sınırlı. Biz bu alana destek olmak istedik. Gazeteyi aylık olarak çıkardık. Ayın haberlerini Lazca olarak duyurduk.

Ali İhsan Aksamaz: Siz aynı zamanda bir “youtuber”sınız. Youtube’de iki farklı kanalınız var: “Noğa TV” ve  “Lazuri Mjora TV”. “Mjora” ne demek? Türkçesi nedir? “Noğa TV” ve “Lazuri Mjora TV” yoluna ne zaman çıktınız? “Noğa TV”de çoğunlukla hangi programlar yayınlanıyor? “Lazuri Mjora TV” de çoğunlukla hangi programlar yayınlanıyor?

 

 

AKA-DER LAZURİ MEKTEBİ’DE LAZCA DERS VE SERTİFİKA TÖRENİ (KADIKÖY,12 V 2013)

 

Murat Karadeniz: “Noğa TV”yi 2015 yılında açtım; şimdiye kadar 62 video hazırladım ve yayınladım. “Mjora”nın Türkçe karşılığı güneş. Bu kanalı pandemi döneminde açtım. Evde çok vakit geçirmek zorunda kaldığım için, boş vaktimi bu şekilde değerlendirdim. Kanalı 2020 Ocak ayında açtım. “Noğa TV”de Lazca- Türkçe söyleşiler yayınladık. “Lazuri Mjora TV” müzik kanalıdır. Lazca- Türkçe şarkı ve şiir videoları yayınlıyorum. Youtube’de yeterli derecede Lazca videonun olmadığını, bu eksikliğini fark ettim. “Noğa TV” ve “Lazuri Mjora TV” kanallarını açmamda bu eksiklik etkili oldu.

Ali İhsan Aksamaz: “Gazete Noğa”, “Noğa TV” ve “Lazuri Mjora TV” şimdiye kadar kimin finansal desteğiyle yayınlandı? Hangi fonla yayınlandı, yayınlanıyor  “Gazete Noğa”, “Noğa TV” ve “Lazuri Mjora TV”?

Murat Karadeniz:” Gazete Noğa”, “Noğa TV” ve “Lazuri Mjora TV” için kimseden finansal destek almadım. “Gazete Noğa”, “Noğa TV” ve “Lazuri Mjora TV”yi kişisel beceri ve maddî  imkânlarımla gerçekleştirdim. Çocukluk arkadaşım grafikerdi.  Ondan teknik konularda destek aldım.

Ali İhsan Aksamaz:  “Gazete Noğa’nın, bir fondan gelen parayla yayınlanmadığını, sizin malî imkânlarınız ve grafiker bir arkadaşınızın teknik desteğiyle yayınlandığını belirtiyorsunuz. “Gazete Noğa”, bunun dışında kolektif bir çalışmanın ürünüydü. Öyle biliyorum. Gazetenin yazarları kimdi? “Gazete Noğa”ya makaleleriyle kimler emek verdi?

Murat Karadeniz:  Evet, benim maddî imkânlarıma yayınlandı. Kimseden para almadım, yazarlarımıza da para vermedim. Vildan Lokumcu, Muhammed Tunçsan, Murat Karadeniz, Suat Özyaman, Murat Mutinaşi, Ali İhsan Aksamaz, İsmail Bucaklişi “Gazete Noğa”ya makaleleriye, emekleriyle destek verdi.

Ali İhsan Aksamaz: Pandemi, koronavirüs günlerindeyiz. Bu günlerde neler yapıyorsunuz? Yeni haberleriniz var mı? Bize müjdeleriniz var mı?

Murat Karadeniz: “Lazuri Mjora TV” için pandemi günlerinde de videolar hazırlıyorum. Şu ana kadar 194 video hazırlayıp yayınladım.

Ali İhsan Aksamaz: Bu söyleşi için size çok teşekkür ederim. Başka sorum yok. Ancak sizin söyleyeceğiniz başka şeyler varsa, lütfen onları da söyleyin! Sakalınız yere erişsin!

Murat Karadeniz: Bu fırsatı verdiğiniz için ben de size teşekkür ederim. 

 

 

“NOĞA TV” LAZCA- TÜRKÇE SÖYLEŞİ KANALI, “LAZURİ MJORA TV” MÜZİK KANALI”

 

+

(Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “Kimlik Mücadelesi ve Bazı Gürcü Aydınları Üzerine Notlar”, 13 VIII 2011, demokrathaber.org; Ali İhsan Aksamaz, Batum-Sarp-Hopa hattına Milliyet Gazetesi’nin ilgisi”, 28 V 2012, demokrathaber.com; Ali İhsan Aksamaz, “Laz Kimlik Mücadelesinde İskender Tzitaşi’nin Önemi”, 14 IV 2013, yusufbulut.com/ sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; Ali İhsan Aksamaz, “Birinci Basamak Lazca Dersleri Kursunu Tamamladık”, 12 V 2013, yusufbulut.com/ sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Ali İhsan Aksamaz, “Sovyet Lazları Halk Önderi İskender Tzitaşi ve Solun Ezberini Bozan Mektupları”,  5 XII 2013, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; Ali İhsan Aksamaz, “Lazuri Nenaşi Geç̆k̆apuli Dersepe/ Laz Dili Temel Dersleri”, 1. Baskı, Lazik̆a Yayın Kollektifi, İstanbul, 2013; Ali İhsan Aksamaz, “Lazlar- Lazca/ Laz Kimliği”, Sorun Yayınları, İstanbul, 2013; Ali İhsan Aksamaz, “Dil, Tarih, Kültür ve Gelenekleriyle Lazlar”, 2. Baskı, Belge Yayınları, İstanbul, 2014; Ali İhsan Aksamaz, “Laz Gençlerinin Çamlıca Toplantısından Notlar”, 06 IV 2015, yusufbulut.com/ circassiancenter.com.tr; Ali İhsan Aksamaz, “Yaşasın 23 Nisan”, 27 IV 2017, ozgurcerkes.com; Ali İhsan Aksamaz, “İçindekilerle Ogni Dergisi (1993- 1994)”, 13 XI 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Anadolu Ajansı, “Lazca için ders kitabı hazır”, 11 XI 2013, hurriyet.com.tr; Cihangir Bilgin: “Lazca mücadelemize devam edeceğiz!”, 10 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr;  Fatma Başural: “Anadilimizi, kültürümüzü,  geleneklerimizi bilelim!”, 1 XII 2018, circassiancenter.com.tr; “Gazete Noğa”, Jineps Gazetesi, 10 V 2014; Orhan Bayramin: “Laz Edebiyatı 1996’dan fersah fersah ileride!”, 15 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com/ simavakfi.org; Önder Acar: “Oçamçire’deki Laz Okulu’nda da öğrenim görmüş anneannem!”, 11 X 2019, circassiancenter.com/ gurcuhaber.com; Rasim Yılmaz, “Türkiye Lazları ve Laz Kültürü…”, 19 V 2017, 08haber.com; Rıdvan Özkurt Anç̆aşi: “Çoğunlukla aşk, doğa, insana ilişkin şiirler yazıyorum!”, 04 II 2022, sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr; Yılmaz Erdoğan: “Bizimkiler Sohum’a yerleşmiş!”, 22 XI 2018, circassiancenter.com.tr)

+

“Gazeta Noğa tişen k̆udelişa Lazuri gamaviğit !”

 

(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi ren Murat̆ K̆aradenizi. Murat̆ K̆aradenizi ʒ̆oxleşen  çkimi mamgure rt̆u İnglisuri nenaşi k̆ursişen; aya rt̆u 2009 ʒ̆anas, aʒ̆i eşo komşuns.  Uk̆ule xolo mamgure domaqu Lazuri nenaşi k̆ursis, Kadikoy “Aka-der”-is, “Lazuri Mektebi”-s; aya rt̆u 2012 ʒ̆anas. 2010 ʒ̆anaşi İgrik̆a varna Maisi rt̆u; Murat̆ K̆aradeniziti, manti artneri sinifis mamgure doviqvit, “GK̆M”-s ( Kortuli K̆ulturuli ʒent̆ris/ Gurculi K̆ult̆uruli Şkaguris); ç̆it̆a- ç̆it̆a Kortuli/ Gurculi nena vigurapt̆it;  Manana Gurgeniže rt̆u çkini mamgurapale. Uk̆uleti gzamşine domaqu Lazuri nenaşi oskedinuşi gzas; sum ketabi çkimişi gamaçkvalus şurdoguriten memişvelu t̆eknik̆uri dulyapes. “Lazepe- Lazuri/ Lazuri Minoba” do “… Lazepe” coxoni ketabepe çkimişi redaksiyonis,  “Lazuri Nenaşi Geç̆k̆apuli Dersepe” coxoni ketabi çkimişi mizanp̆aji do suretepeşi ožiramus grafik̆er manebra muşişi xeten memişvelu; çkimi k̆ala int̆erviupe doqu, eya int̆erviupe “Noğa T̆V”-şen gamognapu Murat̆ K̆aradenizik. 7 Mbulora 2015 ʒ̆anaşi Goşoʒxunas noğa İst̆anbulişi 2-ani noʒ̆ileşen ti-moşletineri mebusobaşi namzeti (dep̆ut̆at̆obaşi  k̆andidat̆i) vort̆i. “Gazeta Noğa”-şen k̆andidat̆oba çkimişi ambai gamognapu, mxuci komomçu; xarmaloba çkimişi ambaiti İsmail Avcı Bucak̆lişi mak̆aleten “Gazeta Noğa”-şen dost̆epes gamognaperen Murat̆ K̆aradenizik. Amk̆ata mskva cumak̆oçi ren Murat̆ K̆aradenizi. Ti- muşi udodginu oağanaps, ok̆uleni noxvene muşi ʒ̆oxleni noxvenepe muşişen p̆anda çkva mskva ren. Ar k̆ele k̆aixeşa iguraps, majura k̆eleti noxvenepe muşiten majurapes mskvaşa doguraps.  Murat̆ K̆aradenizi aşo miçkin ma. Murat̆ K̆aradenizi k̆ala mk̆ule int̆erviu dop̆i ma. Biyografi muşişen do k̆ult̆uruli noçalişepe muşişen bğarğalit. 18 II 2022/ Ali İhsan Aksamazi)

+

Ali İhsan Aksamazi: ʒ̆oxle ti-tkvanişen molamişinit, mu iqven! Sonuri ret? So dibadit? Aʒ̆i so skidut? Namu nʒ̆opulapes so do mundes igurit? Namu nenape giçkinan?

Murat̆ K̆aradenizi:  Rize- Atinuri vore. Atinas dovibadi. İlkmektebi oput̆e çkimis doviguri. Ortamektebi do lise Mp̆olis doviguri. Mesleğişi lises k̆omp̆iuteri doviguri. Andğaneri ndğas Mp̆olis pskidur. Doxmeli ar şirk̆etis viçalişep. Lazuri, Kortuli do İnglisuri k̆aixeşa va mağarğalen mara oxomaʒ̆onen.

 Ali İhsan Aksamazi: Ar int̆ernet̆ -gazetaşi edit̆ori ret. “Gazeta Noğa”-şi edit̆ori ret. “Gazeta Noğa” PDF-şi format̆iten gamiçkvinen int̆ernet̆- mosas. “Noğa”-s Turkuli mu uʒ̆umenan?  “Gazet̆a Noğa” tişen k̆udelişa Lazuri ren. İpti mundes gamiçkvinu aya gazeta, “Gazeta Noğa”?  “Gazeta Noğa”-şi ilkineri nomera mundes gamiçkvinu? “Gazeta Noğa” muk̆o but̆k̆a gamiçkvinet̆u? Mu noğiraten “Gazeta Noğa”-şi gzas gedgitit?  Didopeten muperi ç̆aralepe gamiçkvinen “Gazeta Noğa”-s?

Murat̆ K̆aradenizi:  Noğa, Turkuli “kasaba”-s uʒ̆umenan. “Gazeta Noğa” int̆ernet̆is gamaviğit 2014 ʒ̆anas; didopeten ovro but̆k̆a do tişen k̆udelişa Lazuri rt̆u, eşo pxazirit. Vit but̆k̆ati gamiçkvinu.  Lazuri didopeten oğarğaluşi nena ren, oç̆aruşi adeti dido va ren. “Gazeta Noğa”-ten Lazuri oç̆arus omxvacu mint̆es. “Gazeta Noğa” ar tutas ar fara gamaviğit. Tutaşi bazi ambeepe Lazuri gamaviğit.

Ali İhsan Aksamazi: Tkvan yut̆uberiti ret. Yut̆ubis jur goçkvaneri but̆k̆a kogiğunan: “Noğa T̆V” do “Lazuri Mjora T̆V”. “Mjora”-s Turkuli mu uʒ̆umenan?  “Noğa T̆V” do “Lazuri Mjora T̆V”-şi gzas mundes gedgitit? “Noğa T̆V”-s didopeten muperi p̆rogramape gamiçkvinen? “Lazuri Mjora T̆V”-s didopeten muperi p̆rogramape gamiçkvinen? 

Murat̆ K̆aradenizi:  “Noğa T̆V” gomʒ̆k’i 2015 ʒ̆anas; aʒ̆işa sumeneçidojur (62) video pxaziri do gamaviği. Mjora, Turkuli “guneş”-is uʒ̆umernan. “Lazuri Mjora T̆V”   p̆andemişi  oras gomʒ̆k̆i. P̆andemişi gurişeni didopeten oxoris dodgituşa mecburi vort̆i, xemboşi va dopxedi do “Lazuri Mjora T̆V” k̆ala  viboder. Aya k̆anali, “Lazuri Mjora T̆V”  gomʒ̆k̆i 2020 ʒ̆anaşi ʒ̆anağanis. “Noğa T̆V”-s Lazuri- Turkuli rep̆ort̆ejepe gamaviğit. “Lazuri Mjora T̆V” ren musik̆aşi k̆anali.  Lazuri- Turkuli birapa do şiirişi videope gamaviğap. Yut̆ubis dobağine Lazuri videope va rt̆u, aya dork̆inoba kobžiri. Aya dork̆inobaşi mot̆ivasyoniten “Noğa T̆V” do “Lazuri Mjora T̆V” gomʒ̆k̆i.

Ali İhsan Aksamazi: “Gazeta Noğa”, “Noğa T̆V” do “Lazuri Mjora T̆V” aʒ̆işa mişi finansuri omxvacuten gamiçkvinu, gamiçkvinen? Gazeta “Noğa”, “Noğa T̆V” do “Lazuri Mjora T̆V” namu foniten gamiçkvinu, gamiçkvinen?

Murat̆ K̆aradenizi: “Gazeta Noğa”, “Noğa T̆V” do “Lazuri Mjora T̆V” şeni çkar mitis finansuri omxvacu va vak̆vandi. “Gazeta Noğa”, “Noğa T̆V” do “Lazuri Mjora T̆V” ti- çkimişi çkinapa do finansuri menceliten gamaviği. Berobaşen ar manebra çkimi grafik̆eri rt̆u. T̆eknik̆uri dulyapes emuk memişvelu.

Ali İhsan Aksamazi:  “Gazeta Noğa”, ar fonişen moxtimeri paraten vagamiçkvinu, xvala çkimi finansuri menceliten do grafik̆eri manebra çkimişi t̆eknik̆uri meşvelapaten gamiçkvinu, aya tkumert. “Gazeta Noğa”, amuş gale k̆olmanuri noçalişe rt̆u. Eşo komiçkin.  Gazetaşi mç̆arupe miepe rt̆es? “Gazeta Noğa”-s miepek emeği meçes?

Murat̆ K̆aradenizi:  Ho, çkimi finansuri menceliten gamiçkvinu “Gazeta Noğa”. Çkar mitis para va vak̆vandi, mç̆arupe çkinisti para va mepçi. Vildan Lok̆umcik, Muhammed Tunçsanik, Murat̆ K̆aradenizik, Suat Ozyamanik, Murat̆ Mutinaşik, Ali İhsan Aksamazik, İsmail Bucak̆lişik mak̆alepe mutepeşiten, emeğepe mutepeşiten  “Gazeta Noğa”-s numxvaces.

Ali İhsan Aksamazi: P̆andemişi, k̆oronavirusişi ndğalepes voret. Amdğalepes muepe ikipt? Ağani ambarepe giğunani? Çkinda pukironi ambarepe giğunani?

Murat̆ K̆aradenizi: P̆andemişi ndğapesti  “Lazuri Mjora T̆V” şeni videope pxazirop. Aʒ̆işa oşidootxoneçidovit̆ootxo (194) video pxaziri do gamaviği.

Ali İhsan Aksamazi: Aya int̆erviu şeni tkvan şukuri goğodapt. Çkva k̆itxala va miğun tkvanda.  Aʒ̆i ak̆onari domibağunan. Mara tkvan otkvaluşi çkva nenape giğunanna, entepe miʒ̆vit, mu iqven! Pimpili dixaşa!

Murat̆ K̆aradenizi:  Aya şansi namomçit şeni mati şukuri goğodapt.

+

“გაზეთა ნოღა თიშენ კუდელიშა ლაზური გამავიღით !”

 

(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაჶირი ჩქიმი რენ მურატ კარადენიზი. მურატ კარადენიზი წოხლეშენ  ჩქიმი მამგურე რტუ ინგლისური ნენაში კურსიშენ; აჲა რტუ 2009 წანას, აწი ეშო ქომშუნს.  უკულე ხოლო მამგურე დომაყუ ლაზური ნენაში კურსის, ქადიქოჲ "აქა-დერ"-ის, "ლაზური მექთები"-ს; აჲა რტუ 2012 წანას. 2010 წანაში იგრიკა ვარნა მაისი რტუ; მურატ კარადენიზითი, მანთი მამგურე დოვიყვით ართნერი კლასის; "გკმ"-ს (ქორთული კულტურული ცენტრის); ჭიტა- ჭიტა გურჯული/ ქორთული ნენა ვიგურაფტით; მანანა გურგენიძე რტუ მამგურაფალე ჩქინი. უკულეთი გზამშინე დომაყუ ლაზური ნენაში ოსქედინუში გზას; სუმ ქეთაბი ჩქიმიში გამაჩქვალუს შურდოგურითენ მემიშველუ ტექნიკური დულჲაფეს. "ლაზეფე- ლაზური/ ლაზური მინობა" დო "... ლაზეფე" ჯოხონი ქეთაბეფე ჩქიმიში რედაქსიჲონის, "ლაზური ნენაში გეჭკაფული დერსეფე" ჯოხონი ქეთაბი ჩქიმიში მიზანპაჟი დო სურეთეფეში ოძირამუს გრაჶიკერი მანებრა მუშიში ხეთენ მემიშველუ; ჩქიმი კალა ინტერვიუფე დოყუ, ეჲა ინტერვიუფე "ნოღა ტვ"-შენ გამოგნაფუ მურატ კარადეენიზიქ. 7 მბულორა 2015 წანაში გოშოცხუნას ნოღა ისტანბოლიში  2-ანი ნოწილეშენ დუდ- მოშლეთინერი მებუსობაში ნამზეთი (დეპუტატობაში კანდიდათი) ვორტი. "გაზეთა ნოღა"-შენ კანდიდატობა ჩქიმიში ამბაი გამოგნაფუ, მხუჯი ქომომჩუ; ხარმალობა ჩქიმიში ამბაითი ისმაილ ავჯი ბუჯაკლიში მაკალეთენ ხოლო "გაზეთა ნოღა"-შენ დოსტეფეს გამოგნაფერენ მურატ კარადენიზიქ. ამკათა მსქვა ჯუმაკოჩი რენ მურატ კარადეენიზი. თი- მუში უდოდგინუ ოაღანაფს, ოკულენი ნოხვენე მუში წოხლენი ნოხვენეფე მუშიშენ პანდა ჩქვა მსქვა რენ. არ კელე კაიხეშა იგურაფს, მაჟურა კელეთი ნოხვენეფე მუშითენ მაჟურაფეს მსქვაშა დოგურაფს. მურატ კარადენიზი აშო მიჩქინ მა. მურატ კარადენიზი კალა მკულე ინტერვიუ დოპი. ბიჲოგრაჶი მუშიშენ დო კულტურული ნოჩალიშეფე მუშიშენ ბღარღალით. 18 II 2022/ ალი იჰსან აქსამაზი)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: წოხლე თი-თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! სონური რეთ? სო დიბადით? აწი სო სქიდუთ? ნამუ ნწოფულაფეს სო დო მუნდეს იგურით? ნამუ ნენაფე გიჩქინან?

მურატ კარადენიზი:  რიზე- ათინური ვორე. ათინას დოვიბადი. ილქმექთები ოფუტე ჩქიმის დოვიგური. ორთამექთები დო ლისე მპოლის დოვიგური. მესლეღიში ლისეს კომპიუთერი დოვიგური. ანდღანერი ნდღას მპოლის ფსქიდურ. დოხმელი შირკეთის ვიჩალიშეფ. ლაზური, ქორთული დო ინგლისური კაიხეშა ვა მაღარღალენ მარა ოხომაწონენ.

 ალი იჰსან აქსამაზი: არ ინტერნეტ -გაზეთაში ედიტორი რეთ. “გაზეთა ნოღა”-ში ედიტორი რეთ. “გაზეთა ნოღა” ფდჶ-ში ჶორმატითენ გამიჩქვინენ ინტერნეტ- მოსას. “ნოღა”-ს თურქული მუ უწუმენან?  “გაზეთა ნოღა” თიშენ კუდელიშა ლაზური რენ. იფთი მუნდეს გამიჩქვინუ აჲა გაზეთა, “გაზეთა ნოღა”?  “გაზეთა ნოღა”-ში ილქინერი ნომერა მუნდეს გამიჩქვინუ? “გაზეთა ნოღა” მუკო ბუტკა გამიჩქვინეტუ? მუ ნოღირათენ “გაზეთა ნოღა”-ში გზას გედგითით?  დიდოფეთენ მუფერი ჭარალეფე გამიჩქვინენ გაზეთა “ნოღა”-ს?

მურატ კარადენიზი:  ნოღა, თურქული “ქასაბა”-ს უწუმენან. “გაზეთა ნოღა” ინტერნეტის გამავიღით 2014 წანას; დიდოფეთენ ოვრო ბუტკა დო თიშენ კუდელიშა ლაზური რტუ, ეშო ფხაზირით. ვით ბუტკათი გამიჩქვინუ. ლაზური დიდოფეთენ ოღარღალუში ნენა რენ, ოჭარუში ადეთი დიდო ვა რენ. “გაზეთა ნოღა”-თენ ლაზური ოჭარუს ომხვაჯუ მინტეს. “გაზეთა ნოღა” არ თუთას არ ჶარა გამავიღით. თუთაში ბაზი ამბეეფე ლაზური გამავიღით.

ალი იჰსან აქსამაზი: თქვან ჲუტუბერითი რეთ. ჲუტუბის ჟურ გოჩქვანერი ბუტკა ქოგიღუნან: “ნოღა ტვ” დო “ლაზური მჟორა ტვ”. “მჟორა”-ს თურქული მუ უწუმენან?  “ნოღა ტვ” დო “ლაზური მჟორა ტვ”-ში გზას მუნდეს გედგითით? “ნოღა ტვ”-ს დიდოფეთენ მუფერი პროგრამაფე გამიჩქვინენ? “ლაზური მჟორა ტვ”-ს დიდოფეთენ მუფერი პროგრამაფე გამიჩქვინენ? 

მურატ კარადენიზი:  "ნოღა ტვ" გომწკი 2015 წანას; აწიშა სუმენეჩიდოჟურ (62)  ვიდეო ფხაზირი დო გამავიღი. მჟორა, თურქული “გუნეშ”-ის უწუმენან. “ლაზური მჟორა ტვ”, პანდემიში  ორას გომწკი. პანდემიში გურიშენი დიდოფეთენ ოხორის დოდგითუშა მეჯბური ვორტი, ხემბოში ვა დოფხედი დო “ლაზური მჟორა ტვ” კალა  ვიბოდერ. აჲა კანალი, “ლაზური მჟორა ტვ”  გომწკი 2020 წანაში წანაღანის. “ნოღა ტვ”-ს ლაზური- თურქული რეპორტეჟეფე გამავიღით. “ლაზური მჟორა ტვ” რენ მუსიკაში კანალი.  ლაზური- თურქული ბირაფა დო შიირიში ვიდეოფე გამავიღაფ. ჲუტუბის დობაღინე ლაზური ვიდეოფე ვა რტუ, აჲა დორკინობა ქობძირი. აჲა დორკინობაში მოტივასჲონითენ “ნოღა ტვ” დო “ლაზური მჟორა ტვ” გომწკი.

ალი იჰსან აქსამაზი: “გაზეთა ნოღა”, “ნოღა ტვ” დო “ლაზური მჟორა ტვ” აწიშა მიში ჶინანსური ომხვაჯუთენ გამიჩქვინუ, გამიჩქვინენ? “გაზეთა ნოღა”, “ნოღა ტვ” დო “ლაზური მჟორა ტვ” ნამუ ჶონითენ გამიჩქვინუ, გამიჩვინენ?

მურატ კარადენიზი: “გაზეთა ნოღა”, “ნოღა ტვ” დო “ლაზური მჟორა ტვ” შენი ჩქარ მითის ჶინანსური ომხვაჯუ ვა ვაკვანდი. “გაზეთა ნოღა”, “ნოღა ტვ” დო “ლაზური მჟორა ტვ” თი- ჩქიმიში ჩქინაფა დო ჶინანსური მენჯელითენ გამავიღი. ბერობაშენ არ მანებრა ჩქიმი გრაჶიკერი რტუ. ტექნიკური დულჲაფეს ემუქ მემიშველუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: "გაზეთა ნოღა", არ ჶონიშენ მოხთიმერი ფარათენ ვაგამიჩქვინუ, ხვალა ჩქიმი ჶინანსური მენჯელითენ დო გრაჶიკერი მანებრა ჩქიმიში ტექნიკური მეშველაფათენ გამიჩქკვინუ, აჲა თქუმერთ. "გაზეთა ნოღა", ამუშ გალე კოლმანური ნოჩალიშე რტუ. ეშო ქომიჩქინ. გაზეთაში მჭარუფე მიეფე რტეს? "გაზეთა ნოღა"-ს მიეფექ ემეღი მეჩეს?

მურატ კარადენიზი: ჰო, ჩქიმი ჶინანსური მენჯელითენ გამიჩქვინუ "გაზეთა ნოღა". ჩქარ მითის ფარა ვა ვაკვანდი, მჭარუფე ჩქინისთი ფარა ვა მეფჩი.  ვილდან ლოკუმჯიქ, მუჰამმედ თუნჩსანიქ, მურატ კარადენიზიქ, სუათ ოზჲამანიქ, მურატ მუთინაშიქ, ალი იჰსან აქსამაზიქ, ისმაილ ბუჯაკლიშიქ მაკალეფე მუთეფეშითენ, ემეღეფე მუთეფეშითენ "გაზეთა ნოღა"-ს ნუმხვაჯეს.

ალი იჰსან აქსამაზი: პანდემიში, კორონავირუსიში ნდღალეფეს ვორეთ. ამდღალეფეს მუეფე იქიფთ? აღანი ამბარეფე გიღუნანი? ჩქინდა ფუქირონი ამბარეფე გიღუნანი?

მურატ კარადენიზი: პანდემიში ნდღაფესთი  “ლაზური მჟორა ტვ” შენი ვიდეოფე ფხაზიროფ. აწიშა ოშიდოოთხონეჩიდოვიტოოთხო (194)  ვიდეო ფხაზირი დო გამავიღი.

ალი იჰსან აქსამაზი: აჲა ინტერვიუ შენი თქვან შუქური გოღოდაფთ. ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ თქვანდა.  აწი აკონარი დომიბაღუნან. მარა თქვან ოთქვალუში ჩქვა ნენაფე გიღუნანნა, ენთეფე მიწვით მუ იყვენ! ფიმფილი დიხაშა!

მურატ კარადენიზი:  აჲა შანსი ნამომჩით შენი მათი შუქური გოღოდაფთ.

+

İlgili linkler:

https://www.facebook.com/LazuriGazetaNoga/about

https://www.youtube.com/channel/UC3Wka23qf7Vze1ZiwEbRXBw

https://www.youtube.com/channel/UCU8671Fd-XhYFitxTinbSwA

 +

https://sonhaber.ch/murat-karadeniz-gazete-nogayi-tamamen-lazca-yayinladik/

http://www.circassiancenter.com/tr/murat-karadeniz-ile-soylesi/ 

aksamaz@gmail.com