“Paylaşamadığımız ne var?!”/ “ Mu ren do var ok̆omartenan?”

 

 

 

“Paylaşamadığımız ne var?!”

 3. bölüm

 

1.Bölüm: https://sonhaber.ch/kemal-ozbiyik-ile-soylesi-turkce-lazca-1-bolum/

2.Bölüm: https://sonhaber.ch/kemal-ozbiyik-ile-soylesi-turkce-lazca-2-bolum/

 

Ali İhsan Aksamaz: Kitabınızdaki bir mektuptan öğrendim, sizin Alman Rudiger Bennighaus bey ile de arkadaşlığınız var. Bu arkadaşlığınızdan da birkaç kelimeyle bahsedin, olur mu?

Kemal Özbıyık: 24 - 25 yaşlarımdayken, başkaları bana gelip bilmedikleri bir şeyleri soruyorlardı. “Bunun ne olduğunu biliyor musun? Sende şu var mı?” gibi soruları bana mütemadiyen soruyorlardı. Çocukluğumdan bu yana topladığım kültürel verilerden, elimde olanlardan haberdardılar. O zamanlar bana, “Sen, yaşını başını almış insanlardan daha çok bilgili, saygın bir kişisin,” diyorlardı. Tabii ben de hâliyle utanıyordum.  Öte taraftan da bana söyledikleri bu vb. övücü sözler hoşuma gidiyordu. Yıl 1981 olmuştu. Haziran’da dört aylık kısa dönem askerlik hizmetimi tamamlamak üzere Antalya’ya gidiyordum. O zaman, Ankara’da, Cebeci Stadının altında horon çalıştığımız yerlerimiz vardı. Biz orada yüz kadar kişi, kızlı erkekli horon çalışıyorduk.

Ankara’da, Ulus’ta Arhavili Lazların genellikle gittikleri Lâle Kahvesi vardı. Rudiger, Almanya’da, Lazca bir kursun asistanıymış. Lazların oynadıkları horonlara ilişkin akademik tez çalışması yapıyormuş. “Bu horon işi nasıl oluyor? Bana bu konuyu öğretecek birini nerede bulabilirim?” diye, o zamanlar Almanya’da çalışan Arhavililere sormuş. Sorduğu kişiler de benim adımı vermişler. Rudiger de Ankara’ya gelmiş. Rudiger, çok iyi Türkçe ve Lazca biliyordu. “Ben Arhavili bir Lazı arıyorum. Nasıl bulabilirim?” diye yana yakıla etrafa sormuş. Rudiger’e, “Arhaviliyse, Laz ise, Ulustaki Lâle Kahvesinde muhakkak olur; oraya git! Orada öyle birini tanıyan kimseleri mutlaka bulursun,” demişler. Rudiger,  Lâle Kahvesine gelmiş. Adımı söyleyince, beni tanıyan birisi, “ O, bugün Cebeci Stadının altındaki yerde horon öğretiyor. Oraya git, mutlaka onu bulacaksın,” demişler. Rudiger, böylece gelip beni buldu. Ben de ona, onun kültürel konulara ilişkin öğrenmek istediği şeyleri söyledim. Rudiger, horona çok yetenekliydi. Onunla her gün horon çalıştık. Ertesi pazar günü, Cebeci Stadına geldi. Çalıştırdığım öğrencilerimle bir güzel horon oynadı. Çocuklarla, delikanlılarla konuştu. Bir şeyler konuştuk. Horon konusunda öğrenmek istediği her şeyi ona anlattım. Ona söylediğim her şeyi güzelce not aldı. Ben daha sonra Arhavi’ye gittim Oradan da askerlik hizmetim için Antalya geçtim. Askerlik hizmetimi tamamlayıp Antalya’dan geldikten sonra, Rudiger, PTT ile bana Lazca yazılı bir şeyler gönderdi. Ben de ona bir mektup yazdım.  1984 yılında bana yazdığı mektuptan sonra, bana yazmadı, ben de ona yazmadım. 1984 yılında bana yazdığı mektubu sakladım. Arhavi’nin köy ve yaylalarına ilişkin bana gönderdiği elle çizilmiş haritayı da sakladım. Elle çizmiş o haritada iki köyün adını farklı yere yazmışlar. Diğerlerinin hepsi doğruydu.

Rudiger, 2002 yılında yine Ankara’ya gelmiş. Arhavililer Vakfı’na da gelmiş. Yine, “Laz horonu, Laz dili, Laz kültürüne ilişkin bana aydınlatıcı bilgiler verecek bilgili kişileri söyleyin!” demiş. O zamanlar vakıfta çalışan kızcağız da ona benim adımı vermiş; “Telefon açalım da konuş,” demiş. Fakat onunla o zaman görüşemedik. Rudiger’in istediği kültürel konulara ilişkin bilgileri verdim. Ancak o, bana göre farklı şeyler konuşuyordu. Ben de ona, “Küçük çocuklarla böyle şeyleri konuşma, sonra onlar farklı işlere karışırlar. Sonra da iyi olmaz,” demiştim. O sebeple benimle konuşmadı. Sanırım Rudiger şimdi Almanya’da bir üniversitede öğretmenlik yapıyormuş. Yazdığı birkaç şey internette var. Ancak yazdıkları doğru mu? Onu bilmiyorum.

Ali İhsan Aksamaz: Kemal bey, başka kültürel projeleriniz var mı? Başka bir kitap yazma konusunda çalışmalarınız var mı?

 

“Belgesele yardımcı oldum; bildiklerimi söyledim”

 

Kemal Özbıyık: 2007 yılında Funda Özyurt’un yaptığı “Lazlar 4000 Yıllık Tarih“ adlı belgesele yardımcı oldum; bildiklerimi söyledim. Laz horonlarının videolarını çekti. Belgeselin interaktif DVD’sinde horonlarımız var.

Elimde üç kitap çıkartacak kadar kültürel derleme var. Şu anda ikinci kitap çıkacak hale geldi. Ancak bunun için,  diğerleri için para lâzım. Para bulunca, onları da yayınlayacağım. Çıkacak mı bilmiyorum şimdi. Ankara’daki Laz komşularla bir araya geliyoruz. Bildiklerimizi birbirimize aktarıyoruz, bilgi alıp veriyoruz. Ben halâ araştırıyorum. Ulaştığım bilgilerin doğru olup olmadığını araştırıyorum. Doğru olanları yazıyorum. Bu günlerde sen de muhakkak görüyorsun; internetteki bilgiler doğru mu, değil mi, bilmediğim şeyleri gösteriyorlar.

Lazca konuşunca didişiyoruz. Kemalpaşa, Hopa, Arhavi, Borçka, Fındıklı, , Ardeşen, Çamlıhemşin, Pazar; Lazca konuşanların olduğu yerler. Farklı konuşunca anlamıyoruz. Şimdilerde Lazca ve Laz kültürüyle para kazanan insanlar zuhur etti. Bunlar doğru iş mi, bilmiyorum. Kulaktan duyma şeyleri doğru gibi yazıyorlar. Okuyanlar da orada yazan yalanları doğru sanıyor. O zaman da yalanlar doğru gibi yazılıyor. Bir araya gelmedikçe, doğru bildiklerimizi konuşmadıkça, bildiğimiz doğru şeyler de ortadan kaybolacak.

Bizler ne yapıyoruz? “Senin dediğin doğru değil, benim söylediğim doğru. Sen bilmiyorsun, ben biliyorum. Sen doğru adam değilsin, ben doğru adamım.” Böyle şeyler söyleyip zamanı öldürüyoruz. Zaman geçip gidiyor. Büyüklerimiz, bu konuları düzeltmeden ölmüşler. Onların yapamadıkları her şeyi biz de yapmıyoruz. Bir şeyler yapmak için değil, kendimiz için, para için çalışıyoruz. Lazcaya bir şey katmıyoruz. Birbirimizi yiyip zamanı öldürüyoruz. Ben meseleyi böyle görüyorum, kardeşim! Doğru görüyor muyum, bilemiyorum.

Ali İhsan Aksamaz: Kemal bey size teşekkür ediyorum. Bu söyleşiyle çok şey öğrendim, sevindim. Tanrı, sizi de sevindirsin! İsterseniz, bu söyleşimizi artık sonlandıralım. Ancak sizin başka söyleyecekleriniz varsa, lütfen onları da söyleyin! Tanrı, sizi çoluk çocuğunuzla her zaman sevindirsin! Her zaman sevinç içinde yaşayın!

Kemal Özbıyık: Lazca, en önce ölecek dillerin en önünde, Kardeşim.  Öyle görünüyor. Olgun insanlar bir araya gelmezsek, dilimiz de ölecek! Böylece biz de ölmüş olacağız. Bizi toprağa indirecekler. Öbür dünyaya gittikten sonra, Tanrımıza ne diyeceğiz? Birbirimizi yedik, yedik zamanımızı öldürdük mü diyeceğiz? Ortada paylaşamadığımız ne var? Öbür dünyaya kim ne götürebilmiş ki biz götürebileceğiz? Bir araya gelip “ben” demeyelim; “biz” diyelim! Birbirimize bir şeyler verip, birbirimizden bir şeyler alıp geleceğimiz için doğru bir şeyler yapalım. Yapabilir miyiz? Çok kolay olmadığını biliyorum. İyiliklerle, güzelliklerle, iyi günler görelim. Bu yazdıklarımı okuyanlara Tanrı yardım etsin; Tanrıdan istedikleri her güzel şeyi Tanrı yerine getirsin!

 

(Önerilen söyleşiler: Orhan Bayramin: “Laz Edebiyatı 1996’dan Fersah Fersah İleride!”, 15 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com/ simavakfi.org; Osman Şafak Büyüklü: “Lazlar, Çalışmalarını Büyük Bir Kolektif Ortamın İçinde Yapmalı!”, 21 VIII 2019, sonhaber.ch/ circassiancenter.com; Önder Acar: “Oçamçire’deki Laz Okulu’nda da Öğrenim Görmüş Anneannem!”, 11 X 2019, circassiancenter.com/ gurcuhaber.com; Rıdvan Özkurt Anç̆aşi: “Çoğunlukla Aşk, Doğa, İnsana İlişkin Şiirler Yazıyorum!”, 04 II 2022, sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr; Ruhan Odabaş, “Yitmek Üzere Olan Dilimizi Yaşatabilme Çabasındayım!”, 3 VII 2021, sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr;  Sabri Aslışen: “Yüksek Yerleşim Yerlerinde Saha Çalışması Yapmak da İstiyorum!”, 9 VIII 2019,  circassiancenter.com.tr /ardeseninsesi.com/ ardesenkulturdernegi.com.tr; Sami Fitozik Ğarğalaps: “Berepe çkunik diguran nena çkuni minon!”, 7 X 2019, xvalamgeri.blogspot.com/ circassiancenter.com; Selma Koçiva: “Son Aktif Yıllarımı Laz Edebiyatına Vermek İstiyorum!”, 24 II 2021; sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com/ turklaz.com/ avrupaforum4.org; Yılmaz Erdoğan: “Bizimkiler Sohum’a Yerleşmiş!”, 22 XI 2018, circassiancenter.com.tr; Yılmaz Avcı, Ali İhsan Aksamaz (Redaktör):  “Navamiçkinan Tere: K̆olxeti/ Bilmediğimiz Ülke: K̆olxeti (Anı)”, Sima Dergisi, Sayı 8, Sima Laz Vakfı Yayını, Fotosan Ofset, İzmit, 2009/ circassiancenter.com.tr)

Bitti…

+

 

“ Mu ren do var ok̆omartenan?”

Noʒ̆ile 3

Ali İhsan Aksamazi: Ketabi tkvanişen, ar mektubişen kodoviguriki, tkvan Alamani Rudiger Bennighausi begi k̆ala ti manebroba giğunan. Aya megabrobaşenti ar -jur nenaten ambari komomçit, iqveni?

Kemal Ozbiyik̆i: Ma (24 - 25) eçi do otxo- eçi do xut ʒ̆aneri bivişk̆ule çkimde mulut̆ez do na va uçkit̆ez muntxanepe “ Haya mu noren kogiçkini – kogiğuni?” miʒ̆umet̆ez. Bere bort̆işen doni na ok̆obobği dido muntxanepe na miğun kuçkit̆ez. Hem orapez çkimi şeni “Si dido ʒ̆aneri naren k̆oçepeşen dido tişineri k̆oçi re,” miʒ̆umet̆ez. Ma oncğore mavet̆u. Ala na miʒ̆vanore nenapeti momʒ̆ondut̆u. Ǯana (1981) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do ar divu dort̆u. Mbuloraz  otxo (4) tutaloni mk̆ule askerluğişe Antalyaşe bigzalamt̆i. Hem oraz xoroni Ankaraz Cebecişi St̆adiş tude oçalişeni yerepe t̆u. Hek (100) oşi k̆onayi bozo do biç̆ik biçalişamt̆it.

Ank̆ara Ulusiz Arkaburi Lazepeşi k̆oçepek na ulut̆ez Lale K̆ahvesi t̆u. Rudiger, Almanyaz, Lazuri K̆yursuşi asist̆ani t̆u dore. Lazepek na istenan xoronepe şeni tezi ikomt̆u dore. Ha dulya muç̆o iven, so mažiren, mik domogurase deyine Almanyaz na skidunan Arkaburi koç̆epez k̆itxu dore. Na k̆itxu k̆oçepekti çkimi coxo tkfez dore. Rudigerikti Ankaraşe ko moxtu dore. Rudigeris dido k̆ayi Turkuli do Lazuri uçkit̆u. Goyik̆itxu dore, “Ma Arkaburi Lazi, ar k̆oçi bgorum. Muç̆o mažiren?” Rudigerizti, “Arkaburi ren na, Lazi ren na, Ulusiz Lale K̆ahveşa idi. Heg he k̆oçi na içinomz mitepe kožirom,” uʒ̆vez dore. Rudigerik Lale K̆ahvesişe komoxtu dore. Çkimi coxo tkuşk̆ule, ma na miçinom ar k̆oçik “Hemuk handğa Cebecişi St̆adişi tude na ren oçalişuşi yerepez xoron doguramz. Heg idi žirae,” uʒ̆vez dore. Rudigeri moxtu do ma komžiru. Mati na unont̆u muntxanepe dobuʒ̆vi. Rudiger xoronişe dido yetenekli t̆u. Hemuk̆ala k̆at̆a ndğa biçalişit. Na mulun Mjaçxaz xolo Cebeci St̆adişe moxtu. Na boçalişapampe k̆ala isteru. Bere do biç̆epe k̆ala ip̆aramitu. Ar muntxanepe bğarğalit. Na unont̆u k̆at̆a mutu dobuʒ̆vi. Na buʒ̆vi k̆at̆a mutu konoç̆aru. Ma Arkaburişe bidi. Hekşen Antalyaşe askerluğişe bigzali. Askerluğişen moptişk̆ule Rudigerik p̆ost̆ate Lazuri na iç̆aru muntxanepe momincğonu. Mati hemuz mektubi mebuç̆ari. (1984) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do otxo ʒ̆anaz na momiç̆aru mektubişen ok̆ule hemug var momiç̆aru, ma ti var mebuç̆ari. Ma (1984) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do otxo  ʒ̆anaz, na momiç̆aru mektubi dopşinaxi. Na momincğonu xete na vez Arkaburişi kyoyi do golapeşi xarit̆ati dopşinaxi. Xete vez dort̆u mara, jur kyoyişi coxo ayce yeriz vez dort̆u. Majuranepe iri isa t̆u.

Rudigeri (2002) jur vit̆oşi do jur ʒ̆anaz xolo Ankaraşe moxtu dore. Arhavililer Vakfişe moxtu dore do xolo Lazuri xoroni, Lazuri nena, Lazuri k̆ult̆uri na mip̆aramitase tişineri ar k̆oçi možirit tku dore. Hemindoraz Vakifiz na içalişamz bozokti çkimi coxo meçu dore. “ T̆elefoni gobumʒ̆k̆at, ip̆aramiti,” uʒ̆u dore. Ala hemoraz hemu k̆ala var bižirit. Rudigeris na unont̆u muntxanepe ma komepçi. Ala çkimebura hemuk ayce ip̆aramitamt̆u. Ma hemuz “ç̆uç̆ut̆a berepe k̆ala haşo mot ip̆aramitam, hemtepek ok̆ule ayce dulyape komeşulunan, k̆ayi var iven,” buʒ̆vi dort̆u. Hemuşeni çkimi k̆ala var ip̆aramitu miçkin, dolomangonen. Rudigeri haʒ̆i Almanyaz universitez xocaluği ikomz dore. Ar – jur na ç̆aru muntxanepe int̆ernet̆iz koren. Mara na ç̆aru nenape isa reni? Heya var miçkin.

Ali İhsan Aksamazi: Kemal Begi, çkva k̆ult̆uruli p̆rojepe giğunani? Majura ketabi oç̆aruşa meraği giğunani?

Kemal Ozbiyik̆i: (2007) jur vit̆oşi do şkvit ʒ̆anaz, Funda Ozyurtik na vu “Lazlar 4000 Yıllık Tarih“ coxoni belgeseliz mebuşfeli. Na miçkit̆upe buʒ̆vi. Lazuri xoronepeşi videope gamiğu. Belgeselişi int̆erak̆t̆if DVD -iz xoronepe çkuni ren.

Sum svara na gamabiğare k̆onari muntxanepe komiğun. Haʒ̆i (2.) majurani svara gamiğuşi divu. Ala hemuşeni do majurapeşeni geç̆areyi minon. Geç̆areyi bžiraşk̆ule hetepeti gamabiğare. Kogamamiğaseyi var miçkin. Ankaraz Lazi martepe k̆ala ok̆obibğet. Na miçkinanpe artikatiz mepçamt – ebuç̆opumt. Ma xolo bgorum. Na mažiru muntxanepe isa reni gobiʒ̆k̆e. İsa narenpe meboç̆aram. Ham dğalepez siti žirom; int̆ernet̆iz isa reni – vareni na var miçkin, ar muntxanepe oʒ̆iraman.

Lazuri na bip̆aramitamt artikati k̆ala biç̆k̆omet.Kemalpaşa- Xopa- Arkabi – Borçka – Findik̆li – Ardaşen- Çamlıhemşin – Pazar, Lazuri na uçkinan k̆oçepeşi oput̆epe renan. Ayce oput̆epek na bip̆aramitamt nenape var bognamt. Haʒ̆i Lazuri nena do k̆ult̆urite geç̆areyi na mogamz mintxanepe kogamaxtu. Hatepe isa dulya reni, var miçkin. Ucişi opşa muntxanepete isa ren steri noç̆araman Na ik̆itxuk hek na niç̆aru mʒudepeti isa daʒ̆onenan. Hemindoraz mʒudepe isa steri koniç̆aren. Var ok̆obibğatşi, na miçkinan muntxanepe var bip̆aramit̆amtşi, na miçkinan isa muntxanepeti çkuni k̆ala ğurase.

Çku mupe bikomt? “Si na zop̆on isa varen, ma na bzop̆on isa ren. Si var giçkin, ma komiçkin. Si isa k̆oçi va re, ma isa k̆oçi bore,” bzop̆ont do ora golobuşkumet. Çkuni didepek ham dulya var oduzanez do doğurez dore. Hemtepes na var axenez k̆at̆a mututi çku var bikomt. Oxenuşeni var, ti-çkunişeni, geç̆areyi şeni biçalişamt. Lazurişe mutu var mepçamt. Biç̆k̆omet do mutu boğurinamt. Ma haşo mažiren, cuma çkimi! İsa bžiromi, var miçkin.

Ali İhsan Aksamazi: Kemal begi, ma şukuri giʒ̆umert. Ma aya int̆erviuten dido doviguri do vixeli. Ğormotikti tkvan goxelas.  Ginonan na, voçadinat. Tkvan otkuşi çkva nenape giğunan na, entepeti miʒ̆vit, mu iqven! Ğormotik bere-bari k̆ala p̆anda goxelas do p̆anda ixelit!

Kemal Ozbiyik̆i: Lazuri nena, na ğurase nenapeşi enni oğine ren, cuma çkimi. Tişineri k̆oçepek var ok̆obibğit na, nena çkuniti ğurase. Çkuti bğurate. Let̆aşe gemorenanore. Hekoleni k̆iyanaşe bidat şk̆ule, Ğormoti çkuniz mu buʒ̆vate? Biç̆k̆omit, biç̆k̆omit do ora domaçodez, buʒ̆vateri? Mu ren do var ok̆omartenan? Hekoleni k̆iyanaşe mik mu ağu? Çku mu mağanore? Ok̆obibğat do “ma” mot pfat;“çku”ptkfat.” Mepçat – ep̆ç̆opat do isa muntxanepe p̆at minon. Maxenanoreyi? Dido k̆olayi varen. K̆ararepete, mskfalepete, k̆ai ndğaleps bižirat. Ha na meboç̆arit muntxanepe na ik̆itxanenpeşe Ğormotik nuşfelaz;  Ğormotişe na dandvez k̆ari muntxanepe Ğormotik dovaz.

Diçodu…

aksamaz@gmail.com

 

https://sonhaber.ch/kemal-ozbiyik-ile-soylesi-turkce-lazca-3-bolum/

https://www.circassiancenter.com/tr/olgun-insanlar-biraraya-gelmezsek-dilimiz-de-olecek-tisineri-k%cc%86ocepek-var-ok%cc%86obibgit-na-nena-ckuniti-gurase/

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2023/09/olgun-insanlar-biraraya-gelmezsek.html

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2023/09/tam-40-yl-oldu-brakmadm-jurneci-ana.html

 

“Tam 40 yıl oldu; bırakmadım!”/ “Jurneçi ʒ̆ana divu; var oxobuşkfi!”

 

 

 

“Tam 40 yıl oldu; bırakmadım!”

                                                                    2. bölüm

 

1.Bölüm: https://sonhaber.ch/kemal-ozbiyik-ile-soylesi-turkce-lazca-1-bolum/

 

 

Ali İhsan Aksamaz: Herkes pek bilmiyor ancak ben çok iyi biliyorum. Siz horon öğretmenisiniz. Horon alanında aşağı yukarı yüzlerce öğrenciniz olduğunu biliyorum. Ne zaman, hangi dernekte horon öğretmeye başladınız?

Kemal Özbıyık: 1974 yılında, Ankara’daki Arhavi Derneği kurulmuştu. Faaliyetler yürütüyorlardı, ellerinden geldiği kadar faaliyetlere destek veriyorlardı. Yılda bir iki sayı dergi yayımlıyorlardı. Yılda bir iki davet düzenliyorlardı. Kiraladıkları dairede toplanıp pişpirik oynuyorlardı, okey oynuyorlardı, tavla oynuyorlardı. Önceki zamanlarda kültürel faaliyet yürütüyorlardı, horon oynuyorlardı. Ancak zaman geçtikçe horon faaliyetleri bitti.  Öğreten kimse de yoktu. Ortada horon oynayacak yerel kıyafet, çizme vb. de kalmamıştı.

Düğünlerde, davetlerde buluşuyorduk. Önceden horon oynamayı bilen kız ve erkek arkadaşlarımız iki üç defa prova yapıp oynuyorlardı.  

1975 yılında Ankara’daki Orçaylılar Kültür Yardımlaşma Derneğini kurduk. Ben, bu derneğin her işinde başı çektim. Artvin horonu ve barını öğretme konusunu Kadir Meriç’e söyledim. Para da almadı. Sağolsun geldi.  Aydınlıkevler’de, yolun karşısında bir Sakatlar Okulu vardı. O okulun müdür yardımcısı, komşumun ağabeyiydi. Pazar günleri o okula gidip çalışıyorduk. Bir yıl boyunca orada çalıştık. Artvin oyunlarını da öğrendik. Bir yıl sonra öğretmenliğe başladım. Sonra bizi o okuldan çıkarttılar. Çalışacak salon bulamadık. Cavit Özkosif ağabeyin  Siteler’de kereste satan mağazası vardı; kereste tüccarlığı yapıyordu. Kereste mağazası vardı. Her pazar günü o kereste mağazasına gidip sağda soldaki keresteleri bir kenara diziyor, etrafı silip, süpürüp horon çalışıyorduk.

Arhavi horonlarını o zamanlar Hamoy Derneğinde öğreten Musa Kâzım Özbirinci’ye gidip konuştum. O da gelip Arhavi’nin dört horonunu bize öğretti. Yücel ağabey, 1968 yılında Yaşar Turna ve Cengiz Günal’ın, horonları öğrettiği gençler içindeydi. Derneğimiz için kimseden para almadık. Yönetimde olan bizler, para gerektiren her şeyi kendimiz yaptık. Davetler yaptık, düğünler yaptık. Kültürümüzü yaşatmak için bir araya gelip konuştuk, dilimizi konuştuk. Horonlarımızı oynadık. Lazca şarkılarımızı söyledik. Oldukça güzel çalışmalar yürüttük.

1978 yılından itibaren Artvin horonlarını ve barını öğretiyorum. O zamandan beri doğru dürüst dinlenemedim. Talep eden kız ve erkeklere her yıl yine horon öğretiyorum. Şu ana kadar da öğrettiğim hiçbir şey için para almadım. Cebimden harcayıp, lâzım olan herşeyi satın aldım.  Öğretmeyi halâ bırakmadım. Şimdi 2018 yılı içindeyiz. Bu yıl da horon ekibi çalıştırıyorum. Her pazar günü toplanıp Ankara- Dikmen- Keklik Pınar’ındaki “Artvin Evi”nde ekip çalıştırıyorum. Tulum ve akordiyon kursu için kuruma parayı, öğrenenler ve para kazananlar veriyor. Ben öğrettiklerimin karşılığında yine para almıyorum, almayacağım da. Benim horonlarım, dilim, kültürüm yaşasın, bana yeter!

“horonlarım, dilim, kültürüm yaşasın, bana yeter”

Daha önce de belirttiğim gibi,  Orçaylılar KültürYardımlaşma Derneği’nde ekip çalıştırdım. Sonra da (ODTÜ – THBT) Orta Doğu Teknik Üniversitesi- Türk Halk Bilimleri Topluluğu’nda ekipler çalıştırdım. “Dağarcık“ı çalıştırdım. “ FOLKTUR”a yardımcı oldum. 1995 yılından sonra kapandı. Kapalı değildi ancak faaliyeti yoktu. Sonra Arhavi Derneği yine açıldı. Beni çağırdılar. Orada da ekip çalıştırdım. Bir yıl sonra Arhavililer Vakfı kuruldu. Bu faaliyetlerimizi yürütmek için, Maltepe’deki düğün salonunu çalıştıran; Ömer, Şener, Erdoğan Özkazanç kardeşlerin Altınbaşak Düğün Salonunda her pazar günü saat 10.00’dan 12.00’ye kadar çalıştık. Onların hakkını ödeyemeyiz. Orada da öğretmenlik yaptım. Sonra Ankara Artvin Derneği, beni çağırdı. Orada da uzun yıllar boyunca ekip çalıştırdım.

Sonra, ODTÜ’de çalışanlar için bir halk oyunları ekibi kurdum. Bu ekibin adını “ ODTÜ – PERHOT “ koydum. Onlar da şimdi farklı halk oyunlarını sergiliyorlar.
ODTÜ’nin 60. yılında, 2016 yılında, beni çağırdılar; yaşını başını almış kadın ve erkekler  Arhavi horonlarını tulum eşliğinde oynadık. Orada da “ODTÜ-  HTBT-  FOSİLLER” adıyla oynuyoruz.
Yukarıda da belirttiğim üzere, ben şimdi, her pazar günü, Ankara’da  “Artvin Evi”nde, en üst katta, Artvin halk oyunlarını öğretiyorum, ekip çalıştırıyorum. Bu yıl tam 40 yıl oldu; bırakmadım.  Dizlerim bana “artık yeter” diyene kadar halk oyunları ekiplerini çalıştıracağım.

Ali İhsan Aksamaz: Şimdi emeklisiniz ancak boş oturmuyorsunuz. Başka kültürel çalışmalarla da meşgul oluyorsunuz. Ankara’da başka hangi kültürel çalışmaları yapıyorsunuz?

Kemal Özbıyık: Para kazandığım işten emekli oldum. Ancak yine de çalışıyorum. Çocukluğumdan beri dinleyip kaleme aldığım kültürel derlemelerimi düzenliyorum. Yine horon ve Artvin barlarını çalıştırıyorum. Elinden gelen kültürel çalışmaları yürütüyorum. Ancak bu yürüttüğüm kültürel faaliyetler için para almıyorum. Lazcaya ilişkin kültürel verileri elimden geldiği kadarıyla bir araya getiriyorum. Arkadaşlarla toplanıyoruz, konuşuyoruz.  Geliyorlar, bizi dinliyorlar. Bildiklerimi söylüyorum. Yüksek lisans ve doktora öğrencileri, beni arayıp buluyorlar. Onlara yardımcı oluyorum.

Arkadaşlarla sık sık yine bir araya geliyoruz, konuşuyoruz. Ben de konuşuyorum, bildiklerimi söylüyorum. Farklı köylerden de beni çağırıyorlar; gidiyorum oralara da destek oluyorum. Ankara’da da organizasyonlar oluyor; yardımcı oluyorum. Zaman oluyor ben konuşuyorum, zaman oluyor dinliyorum. Tabii bütün bunlardan da emekli olmayacağım! Böyle öleceğim için hoşuma gidiyor.

Ali İhsan Aksamaz: Kitabınızdan konuşalım. Yayınlanmış bir kitabınız olduğunu biliyorum: “Üzeleri toz olmasın”. Kitabınız başkent Ankara’da ne zaman çıktı? Bu kitabınızla insanlara neler anlatıyorsunuz?

Kemal Özbıyık: Emekli olduktan sonra topladığım kültürel materyalleri düzenlemeye başladım. 320 sayfalık bir kitap çıkarttım. Kitabın içinde 48 farklı makale benim. Önceden yaşananları, söylenenleri, kulağımla duyduğum her şeyi, gözümle gördüklerimi yazdım.

Kitabımın adını Türkçe koydum. Laz olmayanlar da anlasın istiyordum. Lazca yazdığım şeylerin Türkçesini konuştuğumuz gibi yazdım. Kitabım, Ankara’da, KarinaYayınevi’nden 2016 yılının Aralık ayında çıktı; internetten kitap satılan her yerden satın alınıyor.

 

Arhavi Halk Oyunları Ekibi, 7 III 1968

 

(Önerilen söyleşiler: Demir Akın: “Ne Kadar Çok Dil, O Kadar Çok Zenginlik!”, 30 XI 2018, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Ergün Konakçı: “Vatandaşların Eğitim ve Kültür İhtiyaçları İçin Çeşitli Faaliyetlerde Bulunmak Siyasî Bir Eylem Değildir!”, 24 VIII 2019, circassiancenter.com.tr; Erol Kant : “Antik çağlardan günümüze gelen bu kadim dili yaşatmamız gerekiyor!”, 31 VIII 2022, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Fatma Başural: “Anadilimizi, Kültürümüzü, Geleneklerimizi Bilelim!”, 1 XII 2018, circassiancenter.com.tr; Gülcan Yüksel Asılyazıcı: “Dört Elle Lazca İçin Savaşan Biri Olup Çıktım!”, 29 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Hasan Uzunhasanoğlu: “Lazca, Bir Dialekt (Ağız, Şive) Değil, Bir Dildir!”, 21 VIII 2019, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; İnci Derya Turna, “Anadilimiz ve Köklü Güzel Kültürümüz Yok Olmasın!”, 11 IX 2019; sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Kemal Ozbiyik̆ik Ğarğalaps: “Tişineri k̆oçepek var ok̆obibğit na, nena çkuniti ğurase!”, 30 XI 2018, xvalamgeri.blogspot.com/ circassiancenter.com; Maksut Kesicik ğarğalaps: “Lazuri nenaten gamantana maqvat̆uk̆onna, Turkuli nenati mskvaşa magurat̆uk̆onna,  amk̆ata meç̆ireli skidala va maqvasunt̆u!, 25 XI 2018, xvalamgeri.blogspot.com/ circassiancenter.com; Mircan Kaya: “Çocuklara Ninnilerimizi Duyurmak İstiyorum!”, 11 V 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Murat Karadeniz: “Gazete Noğa’yı Tamamen Lazca Yayınladık!”, 18 II 2022, sonhaber.ch/ circassiancenter.com; Musa Karaalioğlu: “Ağlamayana Süt Vermezler!”, 29 IV 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr) 

Devam edecek…

+

 

 “Jurneçi ʒ̆ana divu; var oxobuşkfi!”

Noʒ̆ile 2

Ali İhsan Aksamazi: İris va uçkin ala, ma k̆aixeşa komiçkin. Tkvan xoronişi mamgurapale ret. Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na, oşepeten mamgure kuqounan xoronişi speros; eşo miçkin. Mundes do namu derneğis geoç̆k̆it.

Kemal Ozbiyik̆i: (1974) vit̆o nçxoro oşi do sumeneçi do vit̆o otxo ʒ̆anaz, Ankaraz Arkabişi derneği gedgeyi t̆u. Muntxanepe ikomt̆ez xeşe na muxtaman k̆at̆a dulyaşe xe meçamt̆ez. Ǯanaz ar – jur fara dergi, jurnali gamimet̆ez. ʒ̆anaz ar – jur fara ç̆anda ikomt̆ez. Na dokaçez yeriz ok̆ibğet̆ez do kart̆alişi istet̆ez, Okeyi ist̆et̆ez, tavla ist̆et̆ez. Oğine xoroni istert̆ez. Ala ora goliluşk̆ule, xoroni doguru diçodu. Mitik var doguramt̆u. Dolokunu do k̆uçxeşi modvaluti var doskidu dort̆u.

Ç̆andapez, ok̆opxet̆it, oğineşen xoroni na uçkinan bozo do biç̆epek jur- sum p̆rova ikomt̆ez do heşo istert̆ez.

(1975) vit̆o nçxoro oşi do sume neçi do vit̆o xut ʒ̆ana moxtuşk̆ule Ank̆ araz Orçayurepe K̆ult̆uri Yardimlaşma Derneği dobk̆odit. Ma hemuşi k̆at̆a dulyapez en oğineşi biçalişi. Artvinişi xoroni do bari doguru şeni, Kadir Meriçiz buʒ̆vi. Geç̆areyiti var eç̆opu; moxtu.  Aydinlikevleriz, gzaz melendo Sakatlar Okuli t̆u. Hemuşi mudiriş manuşvale, marte çkimişi didi cuma t̆u. Mjaçxa ndğaz heg bulut do biçalişamt̆it. Ar ʒ̆ana heg biçalişit. Artvinişi osterupe kodobigurit. Ar ʒ̆anaşkule ma xocaluğiz kogeboç̆k̆i. He mektebişen kogamamoşkfez. Oçalişoni saloni var mažirez. Cavit Ozkosif didi cumaşi Siteleriz didi ncalepe na gamaç̆ut̆ez mağaza uğut̆ez. Keresteş tuccarluği ikomt̆u. K̆at̆a mjaçxaz heg bulut̆it ortaluğiz, na ren ncalepe boduzanamt̆it̆. Pkosumt̆it, pximçit do heg biçalişamt̆it.

Arkabişi xoronepeti hem orapez Hamoy Derneğiz, na doguramt̆u Musa Kazım Ozbirincişe (Yucel ağabeyi), Arkabişi didi cumaşe bidi do bup̆aramiti. Hemuk moxtu. Arkaburi 4 ( otxo xoroni ) domogurez.  Yucel didi cuma (1968) vit̆on çxoro oşi do sume neçi do ovro ʒ̆anaz Yaşar Turnak do Cengiz Gunalik xoronepe na doguru berepeşi doloxe t̆u. Derneği çkunik mitişen geç̆areyi varepç̆opit. İdareheyetiz na bort̆it k̆oçepek geç̆areyi na unon k̆at̆a mutu çku dop̆it. Ç̆andape p̆it. K̆ult̆uri çkuni şeni ok̆obibğit do bğarğalit, nena çkuni bip̆aramit̆it̆. Xoronepe çkunepe bisterit. Lazuri bibirit. K̆ayi dulyape p̆it̆.

(1978) vit̆on çxoro oşi do sume neçi do vit̆o ovro ʒ̆anaşen doni Artvinişi xoroni do bari do Arkabişi xoronepe doboguram. Hemoraşendoni var mobişfaci. K̆at̆a ʒ̆anaz na unon bozo do biç̆epez doboguram. Doguru şeni hakşakis ma geç̆areyi var ep̆ç̆opi. Cebi çkimişen geç̆areyi mepçi do na minonan k̆at̆a mutu ep̆ç̆opit. Ha doguruz var oxobuşkfi. Haʒ̆i (2018) jur vit̆oşi do vit̆o ovro ʒ̆anaz boret. Ha ʒ̆anazti boçalişapam. K̆at̆a Mjaçxaz ok̆obibğet do Ank̆ara Dikmen Keklik Pinariz “Artvinişi Oxoris”, doboguram. T̆ek̆audi bivişendoni gudastviri/ tulumi do ak̆ordeoni oç̆andu şeni geç̆areyi, na diguraman do geç̆areyi na mogamanpek meçaman. Ma xolo na doboguram şeni geç̆areyi var ep̆ç̆opum, var ep̆ç̆opare. Çkimi xoronepe nena do k̆ult̆uri skidaz, domibağun.

Na ptfi steri, oğine Orçaylilar KulturYardimlaşma Derneği boçalişapi, ok̆ule ti ODTU – THBT (Türk Halk Bilimleri Topluluğu) boçalişapi, “Dağarcik“ boçalişapi. “ FOLKTUR-iz” mebuşfeli. (1995) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do vit̆o xut ʒ̆ana moxtuşk̆ule genk̆oleyi na t̆u. Genk̆oleyi vart̆u ala, mututi var ikomt̆u. Arhavi Derneği xolo kogoyinʒ̆k̆u. Ma micoxez. Hekti xolo kogeboç̆k̆i. Ar ʒ̆anaşk̆ule Arhavililer Vakfi kogebdgit. Oçalişu şeni, Maltepez duğunişi saloni na oçilaşap̆amt̆ez, Omer, Şener, Erdoğan Ozkazanç cumalepeşi Altınbaşak Duğun Saloniz k̆at̆a mjaçxaz saati 10.00 -12.00-is biçalişit. Hemtepeşi xak̆k̆i var memaçamenan. Hekti xocaluği ma p̆i. Ok̆ule “Ankara Artvin Derneği”-k micoxu. Hekti dido ʒ̆anapez boçalişi.

Ok̆ule ODTU-z na içalişamanpe şeni grubi gebdgi. Coxoti “ODTU – PERHOT “ gebodvi. Hetepek haʒ̆i ti- k̆uçxe mutepeşi k̆ala ayce xalk̆uri osterupe istenan.
ODTU -şi (60.) masumeneçani ʒ̆anaz, (2016-z ) jur vit̆oşi do vit̆o aşiz, micoxez. Didi oxorcalepe do komolepe k̆ala Arkabişi xoronepe tulumi/ gudatsvirik̆ala bisterit. Hekti ODTU – HTBT – FOSİLLER coxote bistert.
Jin na ptfi steri, ma haʒ̆i k̆at̆a Mjaçxaz, Ank̆araz Artvinişi Oxoriz enni jin k̆at̆iz Artvinişi osturepe doboguram. Hanʒ̆o (40) jurneçi ʒ̆ana divu; var oxobuşkfi. Burgulepe çkimik “dubağun” tkfanaşakis boçalişapare.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆i t̆ek̆audi ret do xemboşi va doxedurt. Edo k̆ult̆uruli noçalişepe k̆ala ibodert. Mu k̆ult̆uruli dulyape ikipt nananoğa Ank̆aras?

Kemal Ozbiyik̆i: Ma geç̆areyi, na epç̆opumt̆i dulyaşen tek̆audi bivi. Ala xolo biçalişam. Bere bort̆işen doni, na mebisadi do meboç̆ari do na ok̆obobğepe k̆at̆a mutepe boduzanam, xolo “xoroni do Artvinişi barepe” boçalişapam. Xe çkimişen na mulun dulyape bikom. Ala haʒ̆i na bikom dulyapeşeni geç̆areyi var ep̆ç̆opum. Lazuri nenaşeni ok̆obibğaşk̆ule xe çkimişen na mulun k̆at̆a mutu bikom. Ok̆obibğet, bip̆aramitamt. Mulunan miyucaman. Ma na miçkinpe ma bzop̆on. Mast̆eri do dok̆t̆ora na ikomanpek ma mgoruman – mžiroman. Hemtepez mebuşfelam.

Mani- mani xolo ok̆obibxet, bip̆amitamt. Mati bip̆aramitam do na miçkin muntxanepe bzop̆on. Ayce oput̆epeşenti micoxoman. Bulu do hem yerepezti xe mepçam. Ank̆arazti organizepe iven. Mebuşfelam. Ora iven ma bzop̆on, ora iven biyucam. Ala hamtepeşi t̆ek̆audi var bivare. Haşote bğuare na k̆ayi miʒ̆onz.

Ali İhsan Aksamaz: Ketabi tkvanişenti bğarğalat. Eşo miçkin ki, gamoçkvineri ar ketabi giğunan. Ketabi tkvanis coxons “Jindolepe Mt̆veri Mo İvas!” Ketabi tkvani mundes gamiğinu nananoğa Ank̆aras? Aya ketabiten muepe ognapapt milletis?

Kemal Ozbiyik̆i: T̆ek̆audi bivişkule na ok̆obobğepe boduzanuz kogeboç̆k̆i. (320) sum oşi do eçi sayfaloni svara kogamabiği. Hemuşi doloxe (48) jure neçi do ovro ayce ç̆areyi çkimi koren. Doloxe ʒ̆oxle na ivet̆upe, na zopont̆ez do uci çkimite na bogni kat̆a mutupe, toli çkimite na bžirepe meboç̆ari.

Svara çkimişi coxo Turkuli gebodvi. Lazi na varenpekti ognan minont̆u. Lazuri na meboç̆ari ar ç̆ut̆a muntxanepeşi Turkuliti (na bip̆aramitamt steri ) meboç̆ari. Svara çkimi, Ank̆araz, “KarinaYayinevi“-şen  (2016) jur vit̆oşi do vit̆o anşi ʒ̆anaşi Ğistina tutaz kogamaxtu. İnt̆ernet̆işen svara na gamiçinen k̆at̆a yerişen eyiç̆open. 

 

Naqonasunon…

 

aksamaz@gmail.com

 

 

https://sonhaber.ch/kemal-ozbiyik-ile-soylesi-turkce-lazca-2-bolum/

https://www.circassiancenter.com/tr/olgun-insanlar-biraraya-gelmezsek-dilimiz-de-olecek-tisineri-k%CC%86ocepek-var-ok%CC%86obibgit-na-nena-ckuniti-gurase/

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2023/09/olgun-insanlar-biraraya-gelmezsek.html

 

“Olgun insanlar biraraya gelmezsek, dilimiz de ölecek!” “Tişineri k̆oçepek var ok̆obibğitna, nena çkuniti ğurase!”

 

 

 

“Olgun insanlar biraraya gelmezsek, dilimiz de ölecek!”

 1. bölüm

 

[Bu söyleşiyi Kemal Özbıyık ile 30 XI 2018 tarihinde Lazca olarak yapmış ardından da yine Lazca olarak internet bloğumda yayınlamıştım. Lazca bilmeyenler için söyleşi metnini şimdi Türkçeye tercüme edip yeniden yayına hazırladım.]  

+

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Kemal Özbıyık. Kendisini uzun yıllardan beri facebook’dan tanıyorum, internetten arkadaşım. Geçen yıl bir kez biraraya geldik, 23 Nisan 2017’de, Ankara’daki Artvin Vakfı’nda “Lazlar (Tarihleri- Kültür ve Sosyal Yaşamları)” başlıklı bir toplantımız vardı; o zaman bir araya geldik. Kemal Özbıyık, Lazcadan Türkçeye tercümanlığımı da yaptı. İyi yürekli insanlarımızdan biri. Çok güzel konuşuyor. Çünkü güzel yürekli. Yayınlanmış bir de kitabı var: “Üzerleri toz olmasın”. O zaman, kitabını bana hediye etmişti; bir solukta okumuştum. Hem bu kitabına ilişkin, hem de kültürel çalışmalarına ilişkin sohbet ettik. Bu metin, sohbetimize ait. 30 XI 2018, Ali İhsan Aksamaz)

+

Ali İhsan Aksamaz: Kemal bey, önce biyografinizden konuşalım, öyle başlayalım, olur mu? Nerede doğdunuz? Kimlerdensiniz? Eski ve yeni adıyla köyünüzün adı nedir? Hangi okullarda öğrenim gördünüz? Evli misiniz? Çocuklarınız var mı? Günümüzde nerede yaşıyorsunuz? Emekli olduğunuzu biliyorum. Şimdi ne işle meşgul oluyorsunuz?

Kemal Özbıyık: 1954 yılında, Mart ayının ortasında,  15 Martta,  Artvin-Arhavi Suhulet/  Küçükköy’de dünyaya gelmişim. Bize, sülâlemize, nam olarak önceleri “Kuyişi”/ “Doğanoğuları” diyorlarmış. Kuyi, Lazcada büyük bir kuşun adı. Türkçesine “doğan” diyorlar. Daha sonra bu nam “Buyukli” olmuş. Soyadı kanunu çıktıktan sonra da soyadımız  Özbıyık olmuş. Babamın adı Mustafa, annemin adı Şefika. Benden büyük iki erkek kardeşim ve bir kızkardeşim vardı.  Bir ağabeyim vefât etti. Şimdi bir ağabeyim ve bir kızkardeşim var. Ben, ailemizin küçüğüyüm.

Babam, 84 yaşındayken 1994 yılında vefât etti,  Şubatın 24’ünde. Annem 100 yaşının içinde. Aklı başı yerinde. Lazca da, Türkçe de konuşuyoruz. Bildiği herşeyi bana söyledi, anlattı. Eskilere ilişkin birçok konuyu konuşuyorduk; ben hepsini de kayıt altına aldım, yazdım.

İlkokulun ilk iki sınıfını Suhulet/ Küçükköy’de okudum. Benden büyük ağabeylerim beni Ankara’ya getirdiler. İlkokulu Ankara’da, Sarar İlkokulunda tamamladım. Ortaokul ve liseyi Ankara’da Atatürk Lisesinde tamamladım. Üniversiteyi yine Ankara’da, (A.İ.T.İ.A.)  Ankara İktisadî ve Ticarî İlimler Akademisi’nde okudum.  Adı sonradan Gazi Üniversitesi oldu.  Futbol oynuyordum. PTT takımında başladım. Farklı takımlarda da oynadım. Profesyonel olarak oynamadım, amatör olarak. Ancak kemençe ve tulumun sesini duyunca, işi gücü  bırakıp hemen oynamaya gidiyordum

8 yaşımdaydım. Büyüklerimle konuşuyordum. Konuştuğum herşeyi de yazıyordum. Tabii, her yıl Ankara’dan köyümüze, Suhulet’e, gidiyordum. Yaylalarda geziyordum. Derelerde, köylerde, dağlarda, ormanlarda geziyordum. Oraların fotoğraflarını çekiyordum.

 

“Farklı takımlarda amatör olarak futbol oynadım”

 

Şimdi neler yapıyorum? Elli yıldan bu yana topladığım kültürel, etnogfrafik malzemeleri yayınlamak için kaleme alıyorum. O topladığım kültürel malzemelerden oluşan yeni bir kitap yayınlamak istiyorum.

Bir kitabım 2017 yılında çıktı. Kitabımın adını şöyle koydum:“ Üzerleri Toz Olmasın/ Doğu Karadenizde Yaş Almak”.

Bugünlerde yeni kitaplarım için, önceden topladığım materyalleri düzenliyorum. Kitabımda Artvin ve Arhavi’nin kültürel ve folklorik değerlerine ilişkin ayrıntılı bilgi olacak. Çok önceki kültürel değerlere ilişkin yazıyorum. Ancak kitap çıkartmak maddî kaynak gerektiriyor; araştırıyorum. Bulunca ikinci kitabımı da yayınlayacağım.

Yine köyüme ilişkin kültürel, folklorik konuları yazacağım. Yazmış olduğum Lazca ve Türkçe şiirler de var, halen de yazıyorum. Lazca kelimelerin Türkçe karşılıklarını da yazıyorum, sözlük çalışması gibi.

Yapıyor olduğum bu çalışmaya ben, “gelecek için biriktiriyorum,“ diyorum.

 

“Topladığım kültürel, etnogfrafik malzemeleri yayınlamak için kaleme alıyorum”

 

Ali İhsan Aksamaz: Yine biliyorum ki, siz, (ODTÜ) Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin emektarlarından birisiniz.  ODTÜ’de bilgisayar sisteminin kurulup yerleşmesinde sizin de emeğiniz var. Öyle biliyorum. Bu ne zamandı? ODTÜ’de çalışmaya nasıl ve ne zaman başladınız?

Kemal Özbıyık: 1975 yılının Temmuz ayının 15’ nde ODTÜ- Elektronik Hesap Bilimleri Bölümü’nün Bilgisayar Merkezinde çalışmaya başladım. Bu iş için o zamanlar çok insan arıyorlardı. Ben de başvurdum. Yapılan yazılı sınavda birinci oldum. İşe, üç kişi alacaklardı.

Yaptıkları sözlü sınavda bana, “Biz, işe hemen başlayacak donanımlı kişileri arıyoruz. O sebeple seni önce yedek listeye yazacağız,” dediler. Ancak iki ay sonra beni telefonla arayıp çağırdılar. Böylece de ben orada işe başladım. Bir yıl sonra şef oldum. Az biraz zaman geçince de müdür oldum.

O zaman bölüme bağlıydık. Daha sonra rektörlüğe bağladılar. Adımız da “Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı” oldu. Orada çok çaba gösterdim. Çok fazla iş yaptım. Yalnızca bizim bölümde değil, ODTÜ’nün her yerinde beni tanıyorlardı. O zamanlarda, bilgisayarlarda kalın karton sistemlerini kullanıyorduk. Ben futbol oynadığım için gece vardiyasında çalışmak işime geliyordu. Gece vardiyasında iki kişi bulunuyorduk. Evli olan vardiya arkadaşlarıma denk gelince onları evlerine gönderip ben tek başıma çalışıyordum. İzin zamanım gelince de onlar da benim için çalışıyorlardı. Ben de yılda bir ay olan iznimi iki ay kullanıyordum. İnterneti Türkiye’ye biz getirdik.  1992 yılında getirmiştik. Ancak bilgisayarın kullanımını önce, zamanın cumhurbaşkanı Turgut Özal yaptığı için, resmî açılışımız 1993 yılının Nisan’ının 25’inde oldu. Ben o sırada İdarî İşler Müdürüydüm.

Emekli olana kadar 36 yıl çalışıp 2011 yılının 15 Temmuz’unda artık orada çalışmayı  bıraktım.

ODTÜ’nün bir biriminde en fazla çalışan kişi benim. Çalışmaya başladığı yerin müdürü olabilen de benim. En önce başkan yardımcısı olan kişi de benim. Emekli olduğum BİDB için de bir kitap yaz diyorlar. Büyük bir kitap olur, tabii.

 

 

(Önerilen söyleşiler: Bayram Ali Özşahin: “Kapitalizm her şeyi aşındırıyor, öğütüyor, eritiyor, kaybediyor!”, 14 VIII 2019, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Besim Özel: “Köyümüzde Lazca türküler söylenirdi”, 11 IV 2022, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Cemil Telci: “Çay Üreticileri de Özel Şirketlerin İnsafına Kaldı!”, 19 VI 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Cihangir Bilgin: “Anadolu’da yaşamış ozan ve âşıkların divanını okudum!”, 11 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Kendi kültürümüze ve anadilimize dair tek kalem oynatmamak çok zoruma gitmişti!”, 12 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Batum, Tiflis, Rustavi’de arşiv çalışmaları yaptım!”, 14 XII 2021,sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Cihangir Bilgin: “Lazca mücadelemize devam edeceğiz!”, 16 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr)

 

 Devam edecek…

+

 

“Tişineri k̆oçepek var ok̆obibğitna, nena çkuniti ğurase!”

Noʒ̆ile 1

 

[Kemal Ozbiyik̆i k̆ala Lazuri int̆erviu dop̆eret̆i 30 XI 2018- s do int̆erviuşi Lazuri t̆ekst̆i gamaviğeret̆i int̆ernet̆- blogi çkimis. Aʒ̆i Lazuri navauçkinanpe şeni int̆erviuşi t̆ekst̆i Lazurişen Turkulişa govokti do xolo gamoçku şeni dopxaziri.] 

+

(Goʒ̆otkvala: Andaneri musafiri çkimi ren Kemal Ozbiyik̆i. Ma eya dido ʒ̆anapeşen doni viçinop feysbuk̆işen; manebra çkimi ren int̆ernet̆işen. Goʒ̆osti ar fara kok̆optit. Aya rt̆u 23 İgrik̆a 2017 ʒ̆anas. “Lazepe…” coxoni ar ok̆oxtala komiğut̆es Noğa Artvinişi Omordinu do Gamantanaşi Vakfis do emindros kok̆optit çkin. Kemal Ozbiyik̆i rt̆u çkimi tercumani, Lazurişen Turkulişa.  Kemal Ozbiyik̆i ren çkineburi k̆ai k̆oçepeşi arteri. Mskvaşa ğarğalaps. Emuşeniki dido mskva guri kuğun. Kemal Ozbiyik̆is gamoçkvineri ar ketabiti kuğun: “Jindolepe Mt̆veri Mo İvas!” Emindros hediye komomçu ketabi muşi do arçvaşis vik̆itxi eya. Çkin hemi aya ketabi muşişen, hemiti muşi majura k̆ult̆uruli noçalişepen bğarğalit. Aya ren noğarğale çkinişi t̆ekst̆i. 30 XI 2018, Ali İhsan Aksamazi)

+

Ali İhsan Aksamazi: Kemal begi, ipti biyografi tkvanişen bğarğalat do eşo gevoç̆k̆at, iqveni? So dibadit, so yeçkindit? Mi oğlepeşi ret? Oput̆e tkvanis mu coxons, mcveşi do ağani coxopeten? Namu nʒ̆opulapes igurit? Çileri reti? Berepe giqonunani? Aʒ̆i so skidurt? Eşo miçkinki, t̆ek̆audi ret, aʒ̆i mu dulyape ikipt?

Kemal Ozbiyik̆i: Ma ʒ̆ana (1954) vit̆on çxoro oşi do jure neçi do vit̆o otxo oʒ̆iyamt̆uşi Mart̆işi gverdiz (15 Mart̆i-s) , Artvin-Arkabişi Suxulet (Küçükköy ) coxoni oput̆ez kiyanaşe mopti dore. Çkuni k̆oçepez, ʒ̆oxlepez “Kuyuşi” miʒ̆umet̆ez dore. Kuyi didi ar k̆inçişi coxo ren. Turkuli doğanis uʒ̆umenan. Ok̆ule çkuni ʒ̆oxlenuyi coxo Buyuk̆li divu dore. Soyadik̆anuni gamaxtuşk̆ule çkuni coxo Ozbiyik̆i divu dore. Baba çkimişi coxo Mustafa, nana çkimişi coxo Şefika ren. Jur didi cuma, ar da miyonut̆u. Didi cuma çkimi domiğuru. Haʒ̆i ar didi cuma do ar da koboret. Ma oxoyi çkunişi ç̆ut̆a bere bore.

Baba çkimi (84) otxo neçi do otxo ʒ̆aneyi t̆uşk̆ule (1994) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do vit̆o otxo ʒ̆anaşi K̆uçuxayiz, K̆unduraz, (24-iz) eçi do otxoz doğuru. Nana çkimi 100 (oşi) ʒ̆anaşi doloxe ren. Ğnosi muşi k̆ayi ren. Lazuri do Turkuli bip̆aramit̆amt. Na uçkin k̆at̆a mutu ma domiʒ̆u. ʒ̆oxlenuri dido muntxanepe bip̆aramit̆it. Ma hemtepe komeboç̆ayi.

Ma oğineşi mektebişi jur sinifi Suxuletiz bik̆itxi. Didi cuma çkimepek Ankaraşe komomoyonez. Oğineni Mektebi Ankaraz, Sarar İlkokuliz boçodini. Orta mektebi do lise Ankaraz Ataturk Lisez boçodini. Universit̆et̆i Ankaraz, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisiz (A.İ.T.İ.A.) bik̆itxi. Haʒ̆i coxo Gazi Universitesi divu.  Bulti bistet̆i. PTT tak̆imiz geboç̆k̆i. Ayce t̆ak̆imepezti bisteri. P̆rofesyoneli var bisteri. Amat̆ori bort̆i. Ala kemençe do gudastviri/ t̆ulumişi nena bognaşk̆ule, dulya oxobuşkumet̆i do osteruşa mebulut̆i.

Ma 8 (orvo) ʒ̆aneyi bort̆i. Didepe çkimi k̆ala bip̆aramit̆amt̆i. Na bip̆aramiti k̆at̆a muntxa meboç̆aramt̆i. K̆at̆a ʒ̆anaz oput̆e çkunişe bulut̆i. Golapez gobulut̆i. Ğalepez, oput̆epez, germapez gobulut̆i do hem let̆apeşi sureti gamabimet̆i.

Haʒ̆i mupe bikom? (50) jurneçi do vit ʒ̆anaşen doni na ok̆obobğepe svara gamağu şeni p̆ç̆arum. Na ok̆obobğepeşen svarape gamabiğa minon.

(2017) jur vit̆oşi do vit̆o şkvit ʒ̆anaşi ʒ̆anağaniz ar svara çkimi kogamaxtu. Hemuşi coxo  “Üzerleri Toz Olmasın/ Doğu Karadenizde Yaş Almak” gebodvi.

Haʒ̆iti ağne svarapeşeni na ok̆obobğepe boduzanam. Ha svaraz Artvini do Arkabişi k̆ult̆uri do folk̆lori opşa ivase. Ǯoxlenuri muntxanepe meboç̆aram. Ala svara gamiğu şeni geç̆areyi unon. Gobiʒ̆k̆edam; bžira şk̆ule (2.) majurani svara çkimi gamabiğare.

Xolo çkimi oput̆eşi ar muntxanepe meboç̆arae. Ma na p̆ç̆ari Lazuri do Turkuli şiirepe miğun, haʒ̆iti p̆ç̆arum. Lazuri nenapeşi Turkuli mu itkfen meboç̆aram.

Na bikom dulya şeni “Na Moxtapeşeni ok̆obğam” bzop̆on.

Ali İhsan Aksamazi: Ma xolo miçkin, tkvan (Oşkendayulva T̆eknik̆uri Universit̆et̆işi)  ODTU-şi mcveşi emektarepeşen arteri ret. ODTU-s k̆omp̆iut̆erişi sist̆emişi ok̆idus cumu, emeği koğiğunan. Eşo miçkin ma. Aya mundes t̆u? Muç̆o do mundes geoç̆k̆it oçalişisus ODTU-s?

Kemal Ozbiyik̆i: 1975 ʒ̆anaşi Çuruğayişi (15- iz) vit̆o xutiz ODTU- Elektronik Hesap Bilimleri Bolumi -“ Bilgisayar Merkeziş” dulyaşe kogeboç̆k̆i. Oçalişu şeni k̆oçi gorumt̆ez. Mati bidi. Noç̆areyi imtixaniz (1.) maartani kogamapti. Sum k̆oçi eç̆opumt̆ez. Nenate, na vez imtixaniz  “Ar şvaci na dulyaz gyoç̆k̆ase tişineri k̆oçi minonan. Hemuşeni si enni oğine yedeğiz megoç̆arate,” miʒ̆vez. Ala jur tuta goliluşk̆ule t̆elefoni miğodez do micoxez. Mati bidi do heg dulyaz kogeboç̆k̆i. Ar ʒ̆ana goliluşk̆ule şefi dobivi. Ç̆ut̆a ora goliluşk̆ule mudiri dobivi.

Hem oraz, bolumiz mek̆ideri bort̆it. Ok̆ule rektorluğiz memok̆idez. Coxo çkuniti Bilgi İşlem Dairesi Başk̆anluği divu. Hek dido menceli boçodini. Dido dulyape p̆i. Xfala na biçalişam bolumiz var, ODTU-şi k̆at̆a k̆ele miçinomt̆ez. Hem oraz p̆eci kart̆alişi, k̆art̆onişi sist̆emepe bixmat̆it. Ma bulti nabiste şeni seri oçalişu k̆ayi miʒ̆ont̆u. Seri jur k̆oçi dulyaz bivet̆it. Mati çileri na ren dulyaşi martek̆ala mopfxadişi heya oxoyi muşişe boşkumet̆i do ma xfala biçalişamt̆i. İzinişi ora moxtaşk̆ule, hemtepek çkimişeni içalişamt̆ez do ma ar tuta na miğun izini jur tuta bikomt̆i. İnt̆ernet̆i Turkiyeşe çku mobiğit. Ǯana (1992) vit̆o nçxoro oşi do otxo neçi do vit̆o jur t̆uşk̆ule komobiğit dort̆u. Ala oğine ixmaru, hemoraşi Cumhurbaşk̆ani Turgut Ozalik na vu şeni, resmi gonʒ̆k̆u (1993) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do vit̆o sum ʒ̆anaşi Ap̆rilişi (25- iz) eçi do xutiz ivu. Ma hemoraz İdari dulyapeşi mudiri bort̆i.

Emekli bivit̆aşaki heg (36) eçi do vit̆o aşi ʒ̆ana biçalişi do (2011) jur vit̆oşi do vit̆o ar ʒ̆anaşi Çuruğayişi (15) vit̆o xut ivuşk̆ule dulyaz oxobuşkvi.

ODTU- şi ar yeriz enni dido, na içalişu k̆oçi ma bore. Oçalişuşe na gyoç̆k̆u yeriz mudiri na ivu k̆oçiti ma bore. Başk̆aniş manuşvale na ivu enni oğineni k̆oçiti ma bore. Emekli na bivi BİDB şeniti svara konoç̆ari miʒ̆umenan. Hemuşiti ar didi svara diven.

Naqonasunon…

aksamaz@gmail.com

 

 

https://sonhaber.ch/kemal-ozbiyik-ile-soylesi-turkce-lazca-1-bolum/

https://www.circassiancenter.com/tr/olgun-insanlar-biraraya-gelmezsek-dilimiz-de-olecek-tisineri-k%CC%86ocepek-var-ok%CC%86obibgit-na-nena-ckuniti-gurase/

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“Vatandaşların eğitim ve kültür ihtiyaçları için çeşitli faaliyetlerde bulunmak, siyasî bir eylem değil!”

 

 

 

 

                                       

 

“Vatandaşların eğitim ve kültür ihtiyaçları için çeşitli faaliyetlerde bulunmak, siyasî bir eylem değil!”

 

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Ergün Konakçı. Ergün Konakçı, kıymetli aydınlarımızdan. Ergün  Konakçı, bir tarih öğretmeni, ancak yalnızca tarih öğretmeni değil, tarihçi de. Ergün Konakçı’nın yayınlamış makaleleri var; makaleleriyle Laz Tarihinden de baştan sonra ayrıntılı bilgiler veriyor. Ergün Konakçı ile bir söyleşi yaptım. Biyografisinden, Milletimizin ortak kahramanlarından bahsettik. Bu metin, söyleşimize ait. Ali İhsan Aksamaz)

+

Ali İhsan Aksamaz: Önce hayat hikâyenizden konuşalım, lütfen! Ne zaman ve nerede doğdunuz? Nerelisiniz? Hangi okullarda öğrenim gördünüz? Mesleğiniz nedir? Nerede çalışıyorsunuz? Evli misiniz? Çocuklarınız, torunlarınız var mı?

Ergün Konakçı: Laz tarihi, kültürü ve diliyle ilgili önemli çalışmaları olan ve bu kaynaklardan bizim de istifade ettiğimiz Ali İhsan Hocamızın söyleyişi yapma isteğinden gayet memnun oldum, kendilerine teşekkür ediyorum.

 

Rize- Ardeşen doğumluyum. İlkokulu Ardeşen'de, ortaokul ve liseyi İzmir'de, üniversiteyi de Ankara Gazi üniversitesinde okudum. İki çocuğum var. Şu an Sakarya'da meslekî hayatıma devam etmekteyim.

 

Ali İhsan Aksamaz: Siz tarih öğretmenisiniz. Ancak yalnızca tarih öğretmeni değil, tarihçisiniz de. Her tarih öğretmeni tarihçi değil; ben öyle biliyorum. Her edebiyat öğretmeni de edebiyatçı değil; bu düşünce ve algıyla söylüyorum. Siz hem iyi bir tarih öğretmeni hem de bir tarihçisiniz. Önce şöyle sorayım: Her milletin kahramanları var. Her millet, kahramanlarından baştan aşağı bilgi sahibi. Ancak bizim, kahramanlarımızdan haberimiz yok. Bu iş niye böyle?! Girit Harbinde, Balkan Harbinde, Çanakkale Harbinde, Kutul Amare Harbinde, İstiklâl Harbinde birçok kahramanımız var. Binlerce kahramanımız var. Ancak ders kitapları bu kahramanlara ilişkin bilgi vermiyor. Hiç kimse bu kahramanların adlarını bile bilmiyor. Halide Onbaşı, Nezahat Onbaşı, Demirci Mehmet Efe, İpsiz Recep, Ardeşenli Abdullah, Kostaki Paşa, Abdullah Peşavari… Bunlar, o kahramanlarımızdan bazıları. Siz, bu duruma ilişkin ne düşünüyorsunuz?

Ergün Konakçı: Sadece Kurtuluş Savaşında değil, öncesinde de Malazgirt’ten beri Türkiye'de var olan bütün halklar yapılması gereken ne ise, onu yapmışlar, ülkenin kurtuluşu için savaşan herkes kahramandır. Belli isimleri ve milleti ön plana çıkarmak sadece onları anmak bu kahramanlara yapılan büyük haksızlık olarak görüyorum.

 

 

“Ülkenin kurtuluşu için savaşan herkes kahramandır”

 

Ali İhsan Aksamaz: Siz tarihçisiniz ve benden daha iyi biliyorsunuz; Birinci Büyük Savaştan sonra, O zamanki Büyük Britanya, Fransa, İtalya ve Yunanistan orduları ülkemizi işgal etti. Bu ülkenin her kökenden milleti, canla-başla ülkemizin kurtuluşu için çalıştı.  Çerkesler, Abazalar, Kürtler, Gürcüler, Zazalar, Lazlar ve diğerleri canla- başla ülkemizin kurtuluşu için çalıştılar. Mükelleftilerdi de, yalnızca onun için değil, gönüllü de çalıştılar; onlar da gönüllü müfrezeler oluşturdular da; öyle.  Ancak yerli Rum, Ermeni ve Yahudilerin kimi Aydınları işgalcilere destek verdiler.  İstiklâl sonrası; Rum, Ermeni ve Yahudilere okullarını açmaları için izin verdi yeni yönetim. Fakat çok şaşırtıcıdır ki, o zamanki İstanbul’da faaliyette olan Çerkes Numune Mektebi, yönetim tarafından kapatıldı ve Çerkesçe, Abazaca, Kürtçe, Gürcüce, Zazaca, Lazcanın konuşulması bile yasaklandı.Öyle bir iklim oluşturuldu.  Bu bizim tarihimiz. Siz, bu şaşırtıcı yanlış işler için neler söyleyebilirsiniz?

Ergün Konakçı: Daha önce de bahsettiğim gibi, 1071 Malazgirt Savaşından Kurtuluş Savaşına kadar süreç içerisinde ülkede yaşayan yerli -göçmen bütün halklar bu var olma yok olma mücadelesine, malları ve canlarıyla destek vermişler. Bu konuyla ilgili bir ayrım yok tarihi süreçte, ama gel gör ki, Kurtuluş Savaşından sonraki dönemde hepimizin malumu olduğu üzerine,  bu halkların kimlik, kültür ve dillerine yönelik bir yok sayma ve tek tipleştirme  faaliyetleri süregelmiş. Çok renklilik ve kültürlülük, günümüz modern devletlerinde bir ülke için zenginlik kaynağı olarak görülür ve bu durumun devamı için gelişmiş ülkeler devlet destekli çalışmalar yapar. Onlar yok olanları gün yüzüne çıkarmaya çalışırken bizim yok etmeye çalışmamız, tabi ki yanlış.

Ali İhsan Aksamaz: Ancak Devletin yeni kültür politikaları öncekiler gibi değil.  Devlet okullarında seçmeli dersler var. Abazaca, Gürcüce, Zazaca, Lazca, Kürtçe, Çerkesçe seçmeli dersler; artık yasak değil.  Ne var ki, Türkiye’de bu dillerin öğretmeni yok. Şimdi de bu dillerin aydınları da el-ele vererek çalışmıyor. Siz, bu şaşırtıcı işler için ne düşünüyorsunuz?

Ergün Konakçı: Bir ülkede yaşayan bütün vatandaşların dil, kültür ve tarihlerini vatandaşlarına öğretmek devletin aslî görevleri arasındadır. Geçmişte buna yönelik en ufak bir eylem yapılmamıştı. Günümüzde devletin bu dilleri resmen tanıması ve millî eğitim müfredatına koyması önemli bir gelişme. Tabi ki de bu derslerin seçmeli ders şeklinde değil de, zorunlu olarak ilkokuldan üniversiteye kadar verilmesi gerekir. Üniversitelerde bu derslere öğretmen yetiştirecek bölümlerin açılması da gerekir.

Bir dilin var olması için öncelikle okullarda öğretilmesi gerekir. Ama dil sahiplerinin de çocuklarına anadillerini öğretme istek ve iradelerinin de olması, bunu dile getirmeleri bu yönde ortak çalışma yapmaları da önemli bir konudur.

Ali İhsan Aksamaz: Siz de isterseniz, TRT’ye gelelim! Ben ırkçı değilim. Bu ülkenin evlâdıyım ve bu duygu ve anlayışla söylüyorum. Çanakkale Harbinde de, Birinci Büyük Harbin her Cephesinde de, İstiklâl Harbinde de, Kore Harbinde de, Kıbrıs Harbinde de kan verdik. Ortak Vatanımızın birliği ve esenliği için canla-başla çalıştık.  TRT- Çerkesçe, TRT- Zazaca, TRT- Lazca yok, fakat TRT-Kurdî var ve 7/24 yayın yapıyor. Bu duruma ilişkin siz ne düşünüyorsunuz?

Ergün Konakçı: Bir dilin var olmasında dil eğitimiyle birlikte bu dilde yapılan yayınların da büyük önemi var. Ülkede yaşayan her milletin kendi anadiliyle yayın yapan bir kanalının olması gerekir.

 

Ülkede yaşayan bütün vatandaşların eğitim ve kültür ihtiyaçları için çeşitli faaliyetlerde bulunmak, siyasî bir eylem olarak değil de, devletin aslî vazifesi olarak görülmeli ve ülke yöneticileri, siyasî partiler ve ülke vatandaşları bu anlayışa göre hareket etmelidir

Ali İhsan Aksamaz: Yeni makale veya kitap yazma projeleriniz var mı? Bize yeni müjdeli haberler verecek misiniz?

Ergun Konakçı: Özellikle Laz tarihi hakkında tarihi bir kitap yazma fikri aklımda her zaman var. Ama bu alanda var olan kaynaklar kısıtlı olduğu için ciddî bir çalışmamız yok maalesef. İleriki tarihlerde niçin olmasın. Bu konuda halkımızda ciddî bir talep var.

Ali İhsan Aksamaz: Ben, bu söyleşi için size çok teşekkür ederim. Siz, baştan sona sorularımı güzelce cevapladınız. Siz de isterseniz, söyleşimizi sonlandıralım! Yine de sizin söyleyecekleriniz varsa, buyurun, onları da söyleyin, lütfen! Allah, çoluk- çocuğunuzla beraber sizi her zaman mutlu etsin. Sakalınız yere ulaşsın!

Ergün Konakçı: Bu söyleşide bana söz hakkı tanıdığınız için tekrar teşekkür ediyor, ömrünüzün kalan bölümünde size sağlık ve mutluluklar diliyorum.

 

“Yerli -göçmen bütün halklar var olma yok olma mücadelesine, malları ve canlarıyla destek vermişler”

 

(Önerilen Okumalar: Alper Tunga Anıker, “Kurtuluş Savaşının Deniz Lojistiği, Sovyet Yardımı ve Karadeniz Takaları”, 07.09.2021, denizhaber.com; Bilge Criss (Çeviren: Ahmet Kaçmaz), “İşgal Altında İstanbul 1918 -1923”, İletişim Yayınları, İstanbul,  1993; Derya Genç Acar, “Mareşal Fevzi Çakmak’ın Millî Mücadele, Kurtuluş Savaşı ve Atatürk’e İlişkin Konuşma, Demeç ve Söyleşileri Üzerine Bir Basın Taraması”, atamdergi.gov.tr; Hasan Azaklı, “Kurtuluş Savaşında Lazlar”, 27 XI 2013, hopam.com; İbrahim Balcı, “Takalar Kumandanı Ketencioğlu Hacı Yakup Ağa”,  İlkbiz Yayınevi, İstanbul, 2005; “İstiklal Harbi’nin gizli kahramanları”, 16 V 2021, sozcu.com.tr; “Kurtuluş Savaşı Kahramanları ve İstiklal Hikâyesi - Kurtuluş Savaşı'nda Görev Alan Komutanlar ve Kadın Kahramanlarımız”, 7 X 2021, sabah.com.tr; “Kurtuluş Savaşı'nın Çocuk Kahramanları”,  memurlar.net; “Kurtuluş Savaşının Gizli Kahramanları”, 1 IV 2017, sorgundusuncekulubu.com; “Milli Mücadele’de Yalova”, yalovaozelidare.gov.tr; “Milli Mücadele’nin gizli kahramanları”, 30 VIII 2019, milliyet.com.tr; Murat Bardakçı, “Naciyem, Ruhum, Efendim…”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016; Nazım Canca, “Hayatım ve Hatıralarımda Atatürk”,OpusKitap, 2016, İzmir)

+

 

 “Dobadonarepeşi gamantana do k̆ult̆uruli k̆vandape şeni çkvadoçkva noçalişepe p̆olit̆ik̆uri va ren!”

(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi ren Ergun Konakçi. Ergun Konakçi ren çkineburi gamantanerepeşen arteri. Ergun Konakçi ren tarixiş mamgurapale, mara xvala tarixiş mamgurapale va ren, matarixeti ren. Ergun Konakçis kuğun gamoçkvineri mak̆alepe. Edo Ergun Konakçik mak̆alepe muşiten Lazepeşi tarixişenti mç̆ipaşaşi, tişen k̆udelişa ambaepe momçapan. Ergun Konakçi k̆ala ar int̆erviu dop̆i.  Biyografi muşi do milleti çkinişi oşkaruli k̆axramanepeşen molapşinit çkin.  Aya ren int̆erviu çkinişi t̆ekst̆i. Ali İhsan Aksamazi)

+

Ali İhsan Aksamazi: İpti biyografi tkvanişen bğarğalat. Mundes do so dibadit. Sonuri ret? Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği giğunan? So içalişept? Çileri reti? Berepe do motape giqonunani?

Ergun  Konakçi: Ali İhsani Xoca çkinis kuğun Lazuri tarixi, k̆ult̆uri do nenaşen ambaroni noçalişepe do çkinti aya odudepe muşişen istifade vikipt; emuk  ar int̆erviu mak̆vanduşi, mati dido k̆ai maʒ̆onu, şukuri vuʒ̆umer emus.

 

Noğa Rizini- Art̆aşenis dovibadi ma. Geç̆k̆apuroni nʒ̆opula Art̆aşenis, oşkenoni nʒ̆opula do lise İzmiris, universit̆et̆iti Ankara Gazişi Universit̆et̆is doviguri. Jur bere miqonun. Andğaneri ndğas, noğa Sakaryas viçalişep.

 

Ali İhsan Aksamazi: Tkvan tarixiş mamgurapale ret. Mara xvala tarixiş mamgurapale var, matarixeti ret. Tarixişi k̆arta mamgurapale matarixe va ren; ma eşo miçkin. Edebiyatişi k̆arta mamgurapaleti maedebiyete va ren; eya zmona do gagnapaten giʒ̆umert aya. Tkvan hemi k̆ai mamgurapale hemiti matarixe ret. İpti eşo gk̆itxat: K̆arta milletis k̆axramanepe kuqonun. Edo k̆arta milletis k̆axramanepe muşişen tişen k̆udelişa ambai kuğun, mara çkin çkini  k̆axramanepeşen ambai va miğunan. Aya dulya muşeni eşo ren?! Giritişi Harbişen, Balk̆anişi Harbişen, Çanakkaleşi Harbişen, Kutul Amareşi Harbişen, İstiklalişi Harbişen dido k̆axramanepe komiqonunan çkin. Vit̆oşepeten k̆axramanepe komiqonunan, mara dersiş ketabepek entepeşen çkar ambai va momçapan. Çkar mitisti am k̆axramanepeşi coxo va uçkin. Halide Onbaşi, Nezahat Onbaşi, Demirci Mehmet Efe, İpsiz Recep, Art̆eşenuri Abdullahi, K̆ost̆aki Paşa, Abdullah Peşavari … Amtepe renan k̆axramanepe çkinişen namtinepe. Tkvan mu izmont aya xali şeni?

Ergun Konakçi: Xvala İstiklalişi Harbis var, ʒ̆oxleti,  Malazgirt̆işendoni,  Turkiyeşi xalk̆epek doç̆ironi k̆arta dulya doqves. Dobadonaşi moşletinu şeni çalişeri k̆arta k̆oçi ren k̆axramani. Udodginu muayeni coxo do milletepes becitoba meçamu do xvala entepe goşinu ren uhak̆k̆oba am k̆axramanepeşa; ma aya dulya eşo vizmon.

Ali İhsan Aksamazi: Tkvan matarixe ret do çkimden çkva k̆ai giçkinan; Maartani Didi Harbi şk̆ule, emindroneri Didi Brit̆anya, Fransa, İt̆alya do Yunanistanişi ordupek xe gedves dobadona çkinis. Aya dobadonaşi k̆arta cincişen milletik şurdoguriten diçalişu dobadona çkinişi moşletinu şeni. Çerkesepe, Abazepe, Kyurdepe, Gurcepe, Zazape, Lazepe do majurapek şurdoguriten diçalişes dobadona çkinişi moşletinu şeni. Muk̆ellefi rt̆es do xvala emuşeni var, gurişariti diçalişes; gurişariti mufrezepe doʒ̆opxes entepekti; eşo. Mara Svalyari Urumepe, Ermenepe do Yahudepeşi namtini gamantanerepek numxvaces ok̆up̆ant̆epes.  İstiklalişk̆ule; Urumepe, Ermenepe do Yahudepes nʒ̆opulape mutepeşi gonʒ̆k̆u şeni gza komeçu ağani oxenʒalek. Mara dido gok̆vironi ren,  emindros, noğa İst̆anbolis gedgineri  Çerkesuli Numunuri Mektebi geink̆ilu xeʒalaşk̆elen do Çerkesuli, Abazuri, Kyurduli, Gurculi, Zazuri, Lazuri nenapeşi oğarğalinuti iyasağinu. Aya ren mtini tarixi çkini. Tkvan amk̆ata gok̆vironi xilafi dulyape şeni muepe gazit̆enan?

Ergun Konakçi: ʒ̆oxleşenti molapşini ma, eşo; 1071 Malazgirt̆işi Harbişen İstiklalişi Harbişa, aya orapeşi doloxe dobadona çkinis skideri svalyari - muhaciri k̆arta xalk̆ik renoba-ğuraşmedginobaşi mucadeles mali- şurepe mutepeşiten numxvaces. “Si- ma” yado mutu va rt̆u aya tarixuri p̆rosesis. Mara İstiklalişi Harbişk̆uleni oras, mtelisxolo k̆aixeşa komiçkinan; eşo, am xalk̆epeşi minoba, k̆ult̆uri do nenapeşi asimilasyonişi p̆olit̆ik̆as imxvacinu. Dido-peronoba do dido- k̆ult̆uronoba işinen dobadonaşi k̆ult̆uruli xampoba andğeneri dğaşi modernuli oxenʒalepeşk̆elen. Aya k̆ult̆uruli xampoba oskedinu şeniti, k̆arta vasitaten tişen k̆udelişa numxvacupan amk̆ata oxenʒalepek.  Ğureli k̆ult̆urepeti oşenu şeniti şurdoguriten gzalepe gorupan entepek, mara çkinti gzalepe bgorupt aya k̆ult̆uruli xampoba çkini mek̆arbinu şeni; moro mu, aya ren xilafi.

Ali İhsan Aksamazi: Mara oxenʒaleşi ağani k̆ult̆uruli p̆olit̆ik̆a ʒ̆oxleneri steri va ren. Menoʒxune dersepe koren oxenʒaleşi nʒ̆opulapes. Abazuri, Gurculi, Zazuri, Lazuri, Kyurduli, Çerkesuli menoʒxune dersepe açkva yasaği va ren. Murenki aya nenapeşi mamgurapale va ren Turkiyes. Edoxolo aʒ̆iti aya nenapeşi gamantanerepe xes xe meçameri va içalişepan. Tkvan amk̆ata gok̆vironi dulyape şeni mu isimadept?

 Ergun Konakçi: Ar dobadonas skideri dobadonarepeşi nenape, k̆ult̆urepe do tarixepe; am dobadonarepes doguru ren oxenʒaleşi iptineri dulyapeşen. ʒ̆oxleni orapes, amk̆ata gurapa- gamantana şeni ç̆iç̆it̆a çkar mutu va ixveneret̆u. Andğaneri ndğas, oxenʒalek aya nenape resmuro içinops. Edo aya nenape doguru ren açkva şinaxeri milluri gamantana- gurapaşi mufredatişi  doloxe. Aya ren dido beciti ambai. Moro mu,  aya nenapeşi dersepe menoʒxune vardo, mecburi oqopimuşi renan geç̆k̆apuroni nʒ̆opulaşen universit̆et̆işa; aya xali domaç̆irnan. Aya nenapeşi mamgurapalepe omralu şeni, universit̆et̆epesti moxva ak̆ademiuri burmepe domaç̆irnan. Ar nenaşi oskidu şeni, irişen ʒ̆oxle eya nenaşi doguru domaç̆irnan nʒ̆opulapes.

Mara eya nenaşi mancepesti, eya nena berepe mutepeşis doguruşi k̆vanda do irade aqvasunonan. Aya k̆vanda mutepeşi ognapu do xes xe meçameri oşkaruli noçalişepe oxvenuti dvaç̆irnan xolo eya nenapeşi mancepes. 

 

 

Ali İhsan Aksamazi: Tkvanti ginonan na, komoptat TRT̆-şa. Ma çkar razist̆i va vore. Ma aya dobadonaşi skiri vore do aya zmona do gagnapaten ptkumer. Çanakkaleşi Harbisti, Maartani didi Harbişi k̆arta Cepesti/ Front̆isti, Dudmoşletinobaşi Harbisti; K̆oreşi Harbisti, K̆ip̆risişi Harbisti çkinti diʒxiri mepçit. Şurdoguriten doviçalişit oşkaruli dobadona çkinişi artianoba do xelak̆aoba şeni. TRT̆- Çerkusuli, TRT̆- Zazuri, TRT̆- Lazuri va ren, mara TRT̆-Kyurduli koren do ç̆andinaps 7/24-s. Tkvan mu izmont aya xali şeni?

Ergun Konakçi: Ar nenaşi oskiduşeni, nenaşi gamantana- gurapa k̆ala eya nenaten xveneri ç̆andina- gamaçkvalepeti dido beciti ren. Dobadonas skideri k̆arta milletis muşi nananenaten T̆V-şi ç̆andina dvaç̆irs.

 

Dobadonarepeşi gamantana do k̆ult̆uruli k̆vandape şeni, çkvadoçkva noçalişepe mutepeşi p̆olit̆ik̆uri va ren. Amk̆ata noçalişepe ren oxenʒaleşi asluri dulyapeşen; ma eşo vizmon. Dobadonaşi maktalepe, p̆olit̆ik̆uri p̆art̆epe do dobadonarepe, aya zmona do gagnapaten oçalişuşi renan; ma eşo vizmon do mutu var.

Ali İhsan Aksamazi: Ağani mak̆ale varna ketabi oç̆aruşi p̆rojepe giğunani? Ağani pukironi ambaepe momçateni çkinda?

Ergun Konakçi: Didopetenti Lazepeşi Tarixişen ambaroni ar ketabi oç̆aru minon ma; p̆anda nosis eşo mek̆amilaps. Mara aya speros meçkineri odudepe dido va miğunan; emuşeniti ciddiuri noçalişepe va miğunan; ma dido gemzuli vore.  Uk̆açxeni orapes amk̆ata ketabişi oç̆aruş omudi maqven. Amk̆ata noçalişepe şeni, xalk̆i çkinisti ciddiuri k̆vanda kuğun; ayati komiçkin ma.

Ali İhsan Aksamazi: Aya int̆erviu şeni dido şukuri giʒ̆umert. Tkvan tişen k̆udelişa, mskvaşa nena gemiktirit. Tkvanti ginonan na, aʒ̆i voçodinat aya int̆erviu çkini! Xoloti tkvan otkuşi çkva mutu çkva giğunan na, eti miʒ̆vit, mu iqven! Allahik bere- bari k̆ala p̆anda goxelan!

Ergun Konakçi: Aya int̆erviuten, simadape çkimi milletis ognapuşi şansi komomçit; xolo şukuri giʒ̆umert ma. Edo skidala tkvanişi majurani burmesti Allahik cansağoba do xelaba megaç̆aran.

 

aksamaz@gmail.com

 

https://www.circassiancenter.com/tr/vatandaslarin-egitim-ve-kultur-ihtiyaclari-icin-cesitli-faaliyetlerde-bulunmak-siyasi-bir-eylem-olarak-degil/

 

https://sonhaber.ch/ergun-konakci-ile-soylesi/