Tarık Cemal Kutlu (1944- 2004)

 

 

 

 

 

Tarık Cemal Kutlu (1944- 2004)

 

Çeçen Aydını Tarık Cemal Kutlu 1944’de Kahramanmaraş- Çardak’ta dünyaya geldi. Çeçenlerin Dişnuo boyundandır. İlk ve orta öğrenimini Kahramanmaraş’ta tamamladı. 1971’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu. Aynı yıl fakültenin ‘Son Çağ Tarihi Kürsüsü’nde doktora öğrencisi oldu. Mezun olduğu okulun Seminer Kütüphanesinde memurluk yaptı. Askerlik hizmetini Yedek Subay olarak Ankara’da tamamladı. Ardından Millî Eğitim Bakanlığı tarafından İstanbul- Vefa Lisesi’ne Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni olarak tayin edildi. Bu okulda 27 yıl boyunca öğretmen ve idareci olarak görev yaptı. 1990’da kendisine YÖK tarafından ‘Türk Filologu’ unvanı verildi. 1996’da kendi isteğiyle emekli oldu. Evli ve iki evlât babası.

 

 

“Kuzey Kafkasya”, “Kafkasya Gerçeği” , “Argun”, “Çeçenistan”,  “Yeni Kafkasya”, “Kafkasya Yazıları” , “Mülkiyeliler Birliği”, “Tarih ve Toplum” gibi periyodik yayınların yanı sıra “Ankara Ekspres”,  “Tercüman” “Cumhuriyet” gibi gazetelerde de telif  ya da tercüme çalışmaları yayınlandı

 

Fedakâr ve üretken bir Aydın ve bir öğretmen olan Tarık Cemal Kutlu’nun hayatı zorluklarla geçti; günlük hayatta ve kültürel çalışmalarında aşması gereken sayısız engel vardı. İnternetin olmadığı, haberleşme ve iletişimin bugüne oranla hiç de rahat olmadığı bir ortamda, yani  Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye gibi Sovyetler Birliği’ne sıfır kilometrede düşman bir ülkede etnik konuları araştırmak, kaynaklara ulaşmak hemen hemen imkânsızdı. Ancak Tarık Cemal Kutlu, her kanal ve olanağı zorlayarak ulaştığı eserlerden faydalanarak taş üstüne taş koymaya çalıştı ve başarılı oldu.

 

1970’den 1978’e kadar Kuzey Kafkasyalılar Kültür Derneği’nin yayın organı olan ‘Kuzey Kafkasya Kültür Dergisi’nin sorumlu yazı işleri müdürlüğünü üstlendi. Tarık Cemal Kutlu, Kafkasya ve Kafkas kültürüne ilişkin çalışmaları yayınladı ve yayınlanmasına öncülük etti.  Çeşitli televizyon programlarına katıldı. 1998’de  Çeçen- İçkerya Cumhuriyeti Devlet İlimler Akademisi’ne Onur Üyesi seçildi. İstanbul’daki ‘Çeçen Dayanışma Komitesi’nde aktif rol aldı.

 

 

 

Telif ve tercüme birçok eseri Türk okuyucuyla buluşturdu. Ne yazık ki “Çeçen Direniş Tarihi” adlı kitabı vefâtından sonra yayınlandı; göremedi

 

 

Esas olarak Sovyetler Birliği döneminde oluşturulan ve gelişen Yazılı Çeçen Edebiyatı’yla ilgili olarak  Чечено-Ингушская АССР/ Çeçen- İnguşya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nde yayınlanmış kitapları çeşitli kanallardan edinen Tarık Cemal Kutlu çalışkanlığı ve azmi sayesinde Kiril Alfabesi temelli Çeçen Alfabesi’ni öğrendi ve anadilini geliştirdi. Anadili Çeçenceyi de, Türkçeyi de sahiplenir, her iki dili de aynı derece iyi konuşur ve yazardı. Yalnızca Çeçencenin değil, Türkiye’nin diğer anadillerinin de yaşa(tıl)ması konusunda çok değerli fikirlere ve öngörülere sahipti. Son yıllarını Çeçen Dili ve Edebiyatı’yla ilgili ciddî çalışmalara vakfetti.  

 Tarık Cemal Kutlu, Türkiye’nin bir gün mutlaka demokratikleşeceğine ve Millî Eğitim Bakanlığı’nın da bütün anadillerine lâyıkıyla sahip çıkacağına inanıyor ve Aydınların kendilerini gündelik siyasetin girdabına gönüllü olarak bırakmak yerine anadilleriyle ilgili temel kitapları hazırlamalarını ve yayınlatmalarını ısrarla tavsiye ediyordu. Ben de bu tavsiyesine uydum; “Laz Dili Temel Dersleri” adlı kitabımı hazırladım ve yayımlattım. Kendisini minnetle anıyorum.

 

Vefâtından sonra anısına yayınlanan kitap: “Tarık Cemal Kutlu Armağanı (Editör: Erol Yıldır)”

 

25 Kasım 2004’de kötü hastalığa yenilik düştü ve tedavi gördüğü Çapa Tıp Fakültesi’nde aramızdan ayrıldı. Tarık Cemal Kutlu, ardında sayısız ciddî çalışma ve insanî mesaj bırakarak bu dünyadan gitti.

 ayınlanmış telif/ tercüme kitapları: “Umar Ela’nın Hünerleri” (Dilmen Kitabevi, İstanbul, 1984); “Üç Kardeş” (Taymin Biybolat, Dilmen Kitabevi, İstanbul, 1985); “Zelimhan” (Mohmad Mamakayev, E Yayınları, İstanbul, 1985; Anka Yayınları, İstanbul, 2002); “İmam Şamil’in Gazavatı” (Tahir’ül Karakhi, Gözde Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1987); “Kafkasya Müridizmi” (Aytek Kundukh, Gözde Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1987); “İmam Mansur” (Bayrak Yayımcılık, İstanbul, 1987);  “Çeçenya ’95” (İngilizce özet: Ali İhsan Aksamaz; Kafkas- Çeçen Dayanışma Komitesi Yayını, İstanbul, 1995); “Çeçen Atasözleri/ Noxciyn Kicanas” (Çardak Kültür Derneği, İstanbul, 2003);  “Çeçen- İnguş Halkıyla Rusya Arasındaki İlişkiler” ( Yavus Ahmadov, Sorun Yayınları, İstanbul, 2000); “Ekim’in Yetiştirdikleri” (Moxhmad Sulayev, Sorun Yayınları, İstanbul,2001); “Çeçen Masalları” (Siracdin Elmurzayev, Okyanus Yayınevi, İstanbul, 2001); “Çeçen Masalları” (Anka Yayınları, İstanbul, 2004); “Çeçen Direniş Tarihi” (Anka Yayınları, İstanbul, 2005); “Çeçen Nart Efsaneleri” (Anka Yayınları, İstanbul, 2009).

 

Kitaplaştırılmayı bekleyen telif/ tercüme çalışmaları: “(Yaklaşık 25 bin kelimelik) Çeçence- Türkçe Sözlük”; “Çeçence Hayvan Adları Sözlüğü”; “ Çeçence Bitki Adları Sözlüğü”, Çeçen Gramer Terimleri Sözlüğü”; “(İ. Arsanov’dan) Çeçen Dilbilgisi”.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Meryem Kutlu, Tarık Cemal Kutlu, Haldun Özkan, Ali İhsan Aksamaz  (İstanbul/ Fatih/ Çifte Kumrular, 2004 Y.)

 

“Oldu mu şimdi?! Bir fazlasıyla!”

 

 (Aktardığı  bir anısını, ben de sizlerle paylaşmak istiyorum:)

 

 “Tarık Cemal Kutlu derstedir. O gün işleyeceği konuyu anlatmaya başlamıştır. Erkek öğrencilerden biri, yapmaması gereken hareketler yapmakta, söylememesi gereken sözler söyleyerek arkadaşlarının dersi anlamalarını engellemektedir. Tarık Cemal Kutlu, önce görmemeye ve duymamaya çalışır. Ardından derin bir “lahavle” çeker, dişlerini gıcırdatır. Öğrenciye bir de kötü kötü bakar. Ama oralı olan kim?! Bakar olacak gibi değil, kendisini olabildiğince kontrol ederek ve kullanabileceği en yumuşak ses tonu ile öğrenciyi uyarır. Ama kime söylüyorsun?! Bir daha… Ardından bir daha uyarır öğrenciyi. Öğrenci bu uyarıları üzerine almadığı gibi, densizliğinin dozajını daha da arttırır. Bunu gören Tarık Cemal Kutlu, yine kendisini olabildiğince kontrol ederek öğrenciye hafif bir tokat atar. Öğrenci artık susmuştur ama Tarık Cemal Kutlu kızgındır. Yaşanan elektrikli ortamdan sonra hiç kimsede ders yapacak ne istek ne de hal kalmıştır. Zaten çok geçmeden zil çalar.

 

     Ertesi gün, Tarık Cemal Kutlu, öğretmenler odasındadır. Ya bir teneffüs anı, ya da o sırada dersi yoktur. Sohbet ederlerken, birden kapı  açılır. Kapı açılır ama her zaman açıldığı gibi değil. Adeta tekmelenerek. Bir ses duyulur: “Kim bu Tarık Cemal Kutlu denen adam?!” Tarık Cemal Kutlu’nun sırtı kapının açıldığı yöne dönüktür. Hafif yana dönerek, “Buyurun, ben,” der. Sesin sahibi, bir gün önce Tarık Cemal Kutlu’nun hafifçe bir tokat attığı öğrencinin babasıdır. Şişman, göbekli… Bir kolunda altın bir künye, diğer bir kolunda pahalı bir saat. Kendisinden cebi ile emin olduğu her halinden belli olan bu veli, ‘ben, senin gibi on kişiyi satın alırım’ havasında insanı ezer bir tavırla, sesinin tonajını daha da arttırarak, “Sen kim oluyorsun da, benim oğlumu dövüyorsun?! Kimsin sen?!” Öğretmenler odasından çıt çıkmamaktadır. Herkes donmuştur adeta. Odadakiler bir veliye, bir Tarık Cemal Kutlu’ya bakıp dururlar. Tarık Cemal Kutlu yerinden doğrulur, ayağa fırlar ve velinin bulunduğu yere doğru adeta uçar. Elini kaldırır. Bir sol yanağına, bir de sağ yanağına birer tokat patlatır. Ardından da ekler: “Oldu mu şimdi?! Bir fazlasıyla!” Tarık Cemal Kutlu’nun kendi kendisine patlattığı iki tokadın ardından, veli hiçbir şey söylemeden çıkar gider.  Bu anısını, rahmetli olduğu gün, evine taziye için gelenlere, ağabeyine de anlattım.”

+

 

 (Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “Kafkasya Masalları”, sonhaber.ch,  7 III 2020; Dördüncü Demokratik Eğitim Kurultayı (Ön Rapor/ Ek 4: Eğitimde Ayrımcılıklara Tanıklıklar), Eğitim Sen Yayını, Ankara, 2004;  Erol Yıldır, “Tarık Cemal Kutlu Armağanı”, Lowzar,Yeni Dünya Yayıncılık, İstanbul, 2009; Haldun Özkan- Ali İhsan Aksamaz, “İçimizden Biri: Tarık Cemal Kutlu”,  Nart Dergisi, sayı 39, İstanbul, 2004; Hayri Ersoy, “Dili, Edebiyatı ile Çerkesler (Tarık Cemal Kutlu, “Dili, Edebiyatı ve Tarihi ile Çeçenler)”, Nart Yayıncılık, İstanbul, 1993;   İhsan Berkhan, “Tarık Cemal Kutlu”, ihsanberkhan.com.tr, 25 XI 2019; Nail Sönmez, “Tarık Cemal Kutlu Anısına”, ickerya.com, 21 IV 2020; Sefer E. Berzeg, “Kafkas Diasporası’nda Edebiyatçılar ve Yazarlar Sözlüğü”, Kafkasya Gerçeği Yayınları, Samsun, 1995)

 

Ali İhsan Aksamaz, 23 XII 2020

 

aksamaz@gmail.com

https://abhazpostasi.com/yazarlar/ali-ihsan-aksamaz/tarik-cemal-kutlu-1944-2004/284/ 

 

 

 

 

 

 

Megrelistan’da üç gün/ Sumi ndğa Samargalos/ სუმი ნდღა სამარგალოს

 

 

 

Megrelistan’da üç gün

Müzisyen ve şarkıcı Cihangir Bilgin, üç gün boyunca (Samargalo/ Samegrelo) Megrelistan’daydı. Önceden ayrıntılı olarak plânlanmış kültürel bir programla Megrelistan’a, Gürcistan’a, gitti. Megrelistan’da, Zugdidi’de, bulunduğu zaman dilimi içinde iki önemli kültürel faaliyete katıldı. Önce “AK̆A T̆V”nin birinci yaş törenine katıldı. “AK̆A T̆V”, kendisiyle bir de söyleşi yaptı. Sonra da Zugdidi Belediyesi kütüphanesinde yapılan bir toplantıya katıldı. Aslında bu toplantı- resital Cihangir Bilgin için düzenlendi.

Cihangir Bilgin, bu yolculuğunu şöyle anlatıyor: “25 yıl öncesinden bugüne kadar Lazca, Laz Halk Müziği ve Laz Edebiyatını ayrıntısıyla araştırdım, öğrendim ve arşiv çalışmaları da yaptım. Yaptığım Lazca şarkıları sosyal medyadan duyuruyordum. Böylece de Megrel Lado Tskhakaia ile tanıştım. Ben, Megrelceye ilgi duyuyordum. Lado da Lazcaya ilgi duyuyordu. Sosyal medyadan yavaş yavaş karşılıklı konuşmaya başladık. Lado, Megrelce konuşuyordu,  Lazca konuşuyordu. Ben Lazca konuşuyordum. Ben de biraz biraz Megrelce konuşabiliyordum, tabii ki! Bir yandan öğreniyordum, diğer yandan da konuşuyordum.”

Cihangir Bilgin daha sonra Natia Poniava ile tanışmış. Natia Poniava, Tiflis Üniversitesi’nde Lazca, Megrelce, Abazaca alanında dilbilimci ve akademisyen. Ben öyle biliyorum. Dilbilimci- akademisyen Natia Poniava, Cihangir Bilgin’e yardımcı olmuş. Böylece de Cihangir Bilgin, müzik alanında ihtiyacı olan birçok bilgi ve belgeye ulaşmış.

Cihangir Bilgin, bu gelişmeleri bize kısaca şöyle anlatıyor: “Dilbilimci- akademisyen Natia Poniava ile tanıştım. Böylece de bu dostluk, ihtiyacım olan ilgili müzik bilgisi, belgesi ile arşivine ulaşmama yardımcı oldu. Sonra da Megrelce ve Lazca arasındaki kardeşlik köprüsünü yeniden ve sağlam olarak kurmak için birlikte bir karar verdik; Natia, Lado ve ben  Cihangir Bilgin. Önce iyice bir plân yaptık. En önce Megrelce şiir yazan şairlerin listesini ayrıntısıyla hazırladık. Çok bilinen ve toplumsal içerikli şiirlerin listesini çıkarttık. Pandemi belâsı sırasında öyle boş boş oturmadık. İki yıl boyunca canla başla çalıştık ve yirmi kadar Megrelce şarkı okundu, tercümeleri yapıldı, Laz alfabesiyle de müzik notaları yazıldı ve demo ses kayıtları yapıldı.”

“AK̆A T̆V”, bir yıldan bu yana Megrelce haberler veriyor. Özel internet kanalı “AK̆A T̆V”nin yeterli para kaynağı yok ancak yine de muntazaman ayda bir yayın yapıyor.

 Cihangir Bilgin’in Megrelistan seyahatinden duygusal anlar

Cihangir Bilgin, “AK̆A T̆V”nin davetine ilişkin olarak da bizlere şunları söylüyor: “AK̆A T̆V”nin koordinatörü Teona Akhalaia , “Biliyorsunuz, biz bir yıldan beri Megrelce programlar yapıyoruz. “AK̆A T̆V”nin birinci yaşını kutlamak için Zugdidi kentinde bir toplantımız var. Siz de lütfen bu toplantıya gelip katılın!” dedi. Ben de Teona Akhalaia’nın davetiyle Zugdidi’ye gittim. “AK̆A T̆V”nin törenine katıldım; bu programda benimle bir de söyleşi yaptılar, Megrelce ve Lazca şarkılar da söyledim.”

Cihangir Bilgin, Zugdidi kütüphanesinde yapılan toplantı- resitala ilişkin de bizlere bilgi veriyor: “Natia Poniava, Zugdidi kütüphanesinden Beşik Arakhamia ile konuşmuş. Toplantı- resitala ilişkin bir plân yapıldı. Natia Poniava ile Beşik Arakhamia, bu toplantı- resitalin organizasyonunu çok güzel yaptılar. Megrel kız ve erkek kardeşlerimin bana olan yürekten  sevgileri çok hoşuma gitti. Duygularımı şimdi nasıl ifade edeceğimi bilemiyorum.”

 

 Cihangir Bilgin’in kitaplaşmayı bekleyen iki çalışması: “Lazuri Birapape” (Lazca şarkılar) ile “Margaluri Birapape” (Megrelce Şarkılar)

 

 

Zugdidi’de, Cihangir Bilgin çok duygusal anlar yaşamış. O duygusal anlardan bahsediyor ve kendisine yardımcı olan herkese yürekten teşekkür ediyor: “Bizi evlerinde misafir eden Poniava ailesine, Merab’ın ailesine, Tskhakaia ailesine, “AK̆A T̆V”nin koordinatörü Teona Akhalaia ile bu TV’nin bütün emektarlarına, Zugdidi Müzesi müdürü Beşik Arakhamia’ya, İrma Kvirbia’ya ve diğer arkadaşlarına, sevgili eski arkadaşım Givi G. Karçava’ya,

Türkiye’de de çok yaygın olarak bilinen “Didou Nana” adlı şarkının söz yazarı ünlü müzisyen Roza Nana Belkania’ya, şair Lia Naurişvili ile arkadaşlarına, şair Gia Çiçonaia’ya, tarihçi İoseb Şengelia’ya, tarihçi Edemi İzoria’ya, Megrel kardeşim İrakli Bukia’ya, Prof. Janeli Ragova’ya, şimdi adlarını hatırlayamadığım bütün katılımcılara çok teşekkür ederim. Bu organizasyon boyunca her zaman yanımda olan Fındıklılı Laz kardeşim Şenol Özçağ’a; Natia Poniava ile Lado Tskhakaia’ya tekrar teşekkür ederim.”

Özetlersem; Türkiye ve Kafkasya arasında 2005 yılına kadar, kardeşlik elçimiz Kâzım Koyuncu’ydu. Kâzım Koyuncu’dan sonra bu alanda onun gibi hiç kimse çıkmadı. Cihangir Bilgin’in söylemlerinden ve Megrelistan gezisi sonrası facebook’tan paylaştığı fotoğraflardan da çok iyi bir şekilde görüldüğü üzere, şimdiden sonra kardeşlik elçimiz Cihangir Bilgin olacak. Öyle görünüyor: Çünkü O yalnızca yeni Lazca şarkılar yapmıyor, yeni Megrelce şarkılar da yapıyor. Cihangir Bilgin’in; Svanca, Abazaca, Gürcüce, Çerkesçe, Kürtçe, Zazaca ve diğer dillerden de şarkılar yapacağını ümit ediyorum.

 

“Roma/ Bizans İmparatorluğu döneminde kullanılan “Λαζοί , Laz/i” terimi, bugünkü “Лази, ლაზი , Laz/i” ve “маргали, მარგალი, “Margal/i” halkını ifade etmek için kullanılıyordu. Roma/ Bizanslıların “Λαζοί, Laz/i” dedikleri halka, bugün kendileri ve/ya komşuları “Laz/i, Margal/i, Megrel/i, Mi(n)grel, Agrwa” diyor. Roma, Pers, Bizans, Arap, Osmanlı ve Rusya gibi imparatorlukların Kafkasya ve Doğu Karadeniz bölgelerinde etkili olmalarıyla başlayan süreçlerde “Lazlar/ Lazepe”, “Megreller/ Margalepe” ikiye bölündü, birbirlerinden uzaklaştı ve kendi mecralarında bugüne kadar varlıklarını sürdürdüler. Günümüzde Gürcistan ve Abhazya sınırları içinde yaşayan bu halkın bir bölümü çeşitli kaynaklarda “Margali, Megreli, Agrwa, Migrel/i, Mingrel/i, Megrelian, Mingrelian,” adlarıyla anılıyorlar. Önce Osmanlı Ülkesi, günümüzde ise Türkiye ve Gürcistan sınırları içinde yaşayan bu halkın diğer bölümü “Laz/i, Ç̆ani, Laz/ian” adlarıyla anılıyor. Birbirlerinden yüzyıllarca ayrı düşmüş olan bu halkın Hıristiyan kalanları süreç içinde “Margal/i/ Megrel/i”, Müslümanlığı seçenleri ise, “Laz/i” adıyla özdeşleşti. Roma/ Bizans İmparatorluğu’nun vasalı olan devletlerine Batılılar “ლაზიკა/ Lazik̆a”, kendileri ve komşuları ise “ეგრისი/ Egrisi” diyor.”

+

 

(Önerilen okumalar: “Bursa’da padişah türbelerinde gün boyu Kur'an okunacak”, 3 X 2020, anadoludanmesaj.com; B. G. Hewitt ve Z. K. Khiba (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz),   “Megrelce Bir Masal: Kuzey Rüzgârı ve Güneş”, Kafkasya Yazıları, sayı 5, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1998;  Cihangir Bilgin: “Anadolu’da yaşamış ozan ve âşıkların divanını okudum!”, 11 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Kendi kültürümüze ve anadilimize dair tek kalem oynatmamak çok zoruma gitmişti!”, 12 XII 2021, sonhaber.ch sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Batum, Tiflis, Rustavi’de arşiv çalışmaları yaptım!”, 14 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Lazca mücadelemize devam edeceğiz!”, 16 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; “Cixaşkari Gürcistan’ın Zugdidi kentindeki Laz Kalesi…” , 6 XI 2022, lazca.org; “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nden Seçmeler”, 20 VII 2017, bilsank.blogspot.com; Givi G. Karçava, “Megrel mutfağı, dünyanın çok zengin mutfaklarından biri!”, 27 IV 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com, circassiancenter.com.tr; Givi G. Karçava: “Bir dilde başka dillerden ne kadar çok ödünç kelime varsa, o dilin o kadar eski,  zengin ve bir kültür dili olduğunu anlayabiliriz!”, 6 V 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr/ hyetert.org; Givi G. Karçava,  “Kâzım, kültür devrimi yapan bir insandı!”, 13 V 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com, circassiancenter.com.tr; Givi G. Karçava, “Kardeşliği canlandırmak istiyorum!”,  22 V 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com, circassiancenter.com.tr; “Gürcistan’da ilk Megrelce dergi “Skani სქანი yayımlandı”, 13 V 2020, lazca.org; “Hayvan Çiftliği” Megrelce olarak yayınlandı”, 16 XI 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; “İlk Gürcüce- Megrelce Sözlük Yayınlandı”, 11 I 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; Joakim Enwall (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Qazakişi Gazeti/ ყაზაყიში გაზეთი” Ogni Kültür Dergisi, Sayı 5, İstanbul, 1994/ Alaşara Dergisi, Sayı 9-10, Nart Yayıncılık, İstanbul, 1995- 1996;  “Kâzım Koyuncu AK̆A T̆V’de”, 09 VIII 2023, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; “Megrelce dergi çıktı: “Skani”/ “სქანი”,16 V 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; “Megrelce Televizyon- AK̆A T̆V Bir Yaşında!”, 20 VII 2023, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; “Müzisyen Cihangir Bilgin Zugdidi’de”, 22 VIII 2023, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Natia Poniava: “Biz Gürcistan’da, siz Türkiye’de dilimizi yaşatalım; bunu yapabiliriz!”, 23 II 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; Niyazi Koyuncu: “Kâzım’ın hasreti büyüyor!”, 13 VIII 2023, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Nugzar Dzhodzhua (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Ben Bir Megrel’im”, Ogni Kültür Dergisi, Sayı 6, İstanbul, 1994/ kolkhoba.org/ circassiancenter.com; “Sovyet Lazları Halk Önderi İskender Tzitaşi ve Solun Ezberini Bozan Mektupları”, 5 XII 2013, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Tedo Sakhokia/ თედო სახოკია (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Megrel-Laz Kültüründe Akrabalık, Evlenme ve Cenaze”, Tarih ve Toplum Dergisi, sayı 140, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995; “ვისწავლოთ მეგრული! /Megrelce Öğrenelim!”, 17 II 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr)

+

Sumi ndğa Samargalos

Muzisyen do mabire Cihangir Bilgini Samargalos t̆u sum dğas. ʒ̆oxleşen mç̆ipaşaşi p̆laneri k̆ult̆uruli magzaloba kuğut̆u, emuşeni Samargaloşa, Gurcistanişa, komextu muzisyen do mabire Cihangir Bilgini. Samargalos, Zugdidis, nart̆u orapes, jur beciti k̆ult̆uruli akt̆ivobas ak̆atu Cihangir Bilgini. ʒ̆oxle “AK̆A T̆V”- şi ilkineri ʒ̆anaşi merasimis ak̆atu. “AK̆A T̆V”-k  muşi k̆ala doğarğalu, arti int̆erviu doqu. Uk̆uleti Zugdidişi Belediyeşi kutupxanas xveneri ok̆oxtalas ak̆atu Cihangir Bilgini. Mtini giʒ̆vatna, aya ok̆oxtala- reʒit̆ali ixvenu Cihangir Bilgini şeni.

Cihangir Bilginik magzaloba muşi mk̆uleşa eşo oxoʒ̆onapaps: “(25) eçidoxut ʒ̆anaşi ʒ̆oxleşen andğaşakis Lazuri nena, Lazuri musik̆a do Lazuri mç̆araloba mç̆ipaşaşi goşobgori, Lazuri nena, Lazuri Xalk̆uri Musik̆a do Lazuri mç̆araloba k̆aixeşa kodoviguri do arşivişi noçalişepeti dop̆i. Ağani Lazuri birapape çkimi soʒialuri medyaşen vognapapt̆i. Aşopetenti Margal manebra çkimi Lado ʒxak̆aia k̆ala viçini. Ma Margaluri nenaşa meraği komiğut̆u. Ladosti Lazuri nenaşa meraği kuğut̆u. Tamo- tamo ok̆oğarğalus kogevoç̆k̆it. Ladok Margaluri ğarğalapt̆u, Lazuri ğarğalapt̆u. Ma Lazuri bğarğalapt̆i. Mati ç̆it̆a- ç̆it̆a Margaluri mağarğalet̆u, moro mu! Ar k̆ele vigurapt̆i, majura k̆eleti bğarğalapt̆i.”

Uk̆ule Cihangir Bilginik Natia Poniava k̆ala içineren. Tbilisişi Universit̆et̆işi Lazuri, Margaluri do Abazuri nenaşi saxas lingvist̆- ak̆ademik̆osi ren Natia Poniava. Ma eşo miçkin. Lingvist̆- ak̆ademik̆osi Natia Poniavak nuşveleren Cihangir Bilginis. Aşopeten çkvadoçkva musik̆aluri dok̆ument̆epe aqveren Cihangir Bilginis.

Cihangir Bilginik eşo miʒ̆umernan: “Natia Poniava k̆ala viçini do aşopeten namint̆u musik̆aluri dok̆ument̆epe do arşivişa meç̆işus memişvelu aya manebrobak. Uk̆uleti Margaluri nena do Lazuri nenaşi şkas cumalobaşi xinci ağneşa do k̆ap̆et̆işa ok̆idu şeni çkin mskvaşa k̆arari komepçit; Natia, Lado do ma Cihangir Bilgini. ʒ̆oxle ar p̆lani pxazirit. İrişen ʒ̆oxle Margaluri şiiri naç̆arups şairepeşi list̆e dopç̆arit mç̆ipaşaşi. Dido naiçkinen do soʒialuri şiirepeşi list̆e pxazirit. P̆andemişi belaşi oras, eşo xemboşi va dopxedit. Jur ʒ̆anas,  şurdoguriten doviçalişit do eçi k̆onari Margaluri birapa ik̆itxinu, tercume ixvenu, Lazuri alboniten musik̆aluri not̆a mutepeşi iç̆aru do demo sersi mutepeşi doliç̆aru.”

“AK̆AT̆V”-k ar ʒ̆anaşen doni Margaluri ambaepe ognapaps. Doxmeli int̆ernet̆- t̆elevizyonis, “AK̆A T̆V”-s dobağine finansuri menceli va uğun mara xoloti muntazaman ar tutas ar fara ç̆andinaps.

Cihangir Bilginik “AK̆A T̆V”-şi ç̆anda şeniti eşo miʒ̆umernan: “AK̆A T̆V”-şi k̆oordinat̆orik, Teona Axalaiak , “Giçkinan, çkin ar ʒ̆anaşen doni Margaluri p̆rogramepe vikipt. “AK̆A T̆V”-şi martani ʒ̆anaşi gexvamu şeni ar ok̆oxtala komiğunan noğa Zugdidis. Tkvanti aya ok̆axtalaşa komoxtit, ak̆atit, mu iqven!” -ya miʒ̆u. Teona Axalaiaşi aya ç̆andaten ma dido vixeli do Zugdidişa komepti. Mati “AK̆A T̆V”-şi p̆rogramis vak̆ati; çkimi k̆ala int̆erviu doqves, Margaluri do Lazuri birapapeti vibiri p̆rogramis.”

Cihangir Bilginik Zugdidişi kutupxanas xveneri ok̆oxtala- reʒit̆ali şeniti ambaepe momçapan: “Natia Poniavak Zugdidişi kutupxanaşen Beşik̆i Araxamia k̆ala ğarğaleren do ok̆oxtala- reʒit̆ali şeni ar p̆roje ixaziru. Natia Poniavak do Beşik̆i Araxamia aya ok̆oxtala- reʒit̆alişi organizaʒia mskvaşa doqves. Margal dalepe do cumalepeşi gurişen qoropa k̆ai domaʒ̆onu. Hisepe çkimi aʒ̆i muç̆o giʒ̆vat, aya va maçkinen ma.”

 

Zugdidis, Cihangir Bilginis dido hisuri anape aqveren. Cihangir Bilginik eya hisuri anapeşen  molaşinaps do emus nanuşvelu iris gurdoşuriten şukuri oğodaps: “Çkin oxori mutepeşişa musafiri nakemzdes Poniavaepeşi ocağis, Merabişi ocağis, ʒxak̆aiaepeşi ocağis, “AK̆A T̆V”-şi k̆oordinat̆oris, Teona Axalaias do T̆V-şi emektarepes, Zugdidişi Muzeumişi direkt̆oris, Beşik̆i Araxamias, İrma K̆virbias do majura emektarepes, qoropeli mcveşi manebra çkimis, Givi G. Karçavas, mtel Turkiyes kaixeşa naiçkinen “Didou Nana” coxoni birapaşi t̆ekst̆işi mç̆arus, çinoberi mabire Roza Nana Belk̆anias, şairi Lia Naurişvilis do manebrape muşis, şairi Gia Ç̆iç̆onaias, ist̆orik̆osi İoseb Şengelias, ist̆orik̆osi Edemi İzorias, Margal cuma çkimis, İrak̆li Buk̆ias, P̆rof. Janeli Ragovas, coxope mutepeşi aʒ̆i navagomaşinen mteli mak̆aturepes dido şukuri voğodap. Aya organizaʒias irote çkimi k̆ala rt̆u Viʒ̆uri Lazi cuma çkimi Şenol Ozçaği, emusti, do Natia Poniava do Lado ʒxak̆aias xolo şukuri voğodap ma.”

Mk̆uleşa giʒ̆vatna; Turkiye do K̆afk̆asyaşi şkas, (2005) jurvit̆oşidoxut  ʒ̆anaşakis, çkini cumalobaşi elçi Kazim K̆oyuncu rt̆u. Kazim K̆oyuncuşk̆ule, emusteri, çkar miti va yeçkindu. Cihangir Bilginişi notkvame do facebook-is gedvaleri fot̆oepe muşişen k̆aixeşa ižirenki, aʒ̆işk̆ule çkini cumalobaşi elçi Cihangir Bilgini iqvasen.  Eşo ižiren: Emuşeniki xvala ağani Lazuri birapape var, ağani Margaluri birapapeti ikips Cihangir Bilginik. Svanuri, Abazuri, Kortuli, Çerkesuli, Kyurduli, Zazuri do majura nenapeşenti birapapeti qvasunon Cihangir Bilginik, ma eşo mepşven.

+

სუმი ნდღა სამარგალოს

მუზისჲენ დო მაბირე ჯიჰანგირ ბილგინი სამარგალოს ტუ სუმ დღას. წოხლეშენ მჭიფაშაში პლანერი კულტურული მაგზალობა ქუღუტუ,  ემუშენი სამარგალოშა, გურჯისანიშა, ქომეხთუ მუზისჲენ დო მაბირე ჯიჰანგირ ბილგინი. სამარგალოს, ზუგდიდის, ნარტუ ორაფეს, ჟურ ბეჯითი კულტურული აქტივობას აკათუ ჯიჰანგირ ბილგინი. წოხლე “აკა ტვ”- ში ილქინერი წანაში მერასიმის აკათუ. "აკა ტვ"-ქ მუში კალა დოღარღალუ, ართი ინტერვიუ დოყუ. უკულეთი ზუგდიდიში

მუნიციპალიტეტიში ბიბლიოთეკას ხვენერი ოკოხთალას აკათუ ჯიჰანგირ ბილგინი. აჲა ოკოხთალა ხვენერი რტუ ჯიჰანგირ ბილგინი შენი. მთინი გიწვათნა, აჲა ოკოხთალა- რეციტალი იხვენუ ჯიჰანგირ ბილგინი შენი.

 

ჯიჰანგირ ბილგინიქ მაგზალობა მუში მკულეშა ეშო ოხოწონაფაფს: “ეჩიდოხუთ წანაში წოხლეშენ ანდღაშაქის ლაზური ნენა, ლაზური ხალკური მუსიკა დო ლაზური მჭარალობა მჭიფაშაში გოშობგორი, ქოდოვიგური დო არქივიში ნოჩალიშეფეთი დოპი. აღანი ლაზური ბირაფაფე ჩქიმი სოციალური მედჲაშენ ვოგნაფაფტი. აშოფეთენთი მარგალ მანებრა ჩქიმი ლადო ცხაკაია კალა ვიჩინი. მა

მარგალური ნენაშა მერაღი ქომიღუტუ. ლადოსთი ლაზური ნენაშა მერაღი ქუღუტუ. თამო- თამო ოკოღარღალუს ქოგევოჭკით. ლადოქ მარგალური ღარღალაფტუ, ლაზური ღარღალაფტუ. მა ლაზური ბღარღალაფტი. მათი ჭიტა- ჭიტა  მარგალური მაღარღალეტუ, მორო მუ! არ კელე ვიგურაფტი, მაჟურა კელეთი ბღარღალაფტი.”

უკულე ჯიჰანგირ ბილგინიქ ნათია ფონიავა კალა იჩინერენ. ნათია ფონიავა რენ თბილისიში უნივერსიტეტის ლაზური, მარგალური დო აბაზური ნენაში

ლინგვისტ- აკადემიკოსი. მა ეშო მიჩქინ. ლინგვისტ- აკადემიკოსი ნათია ფონიავაქ ნუშველერენ ჯიჰანგირ ბილგინის. აშოფეენ ჩქვადოჩქვა მუსიკალური დოკუმენტეფე აყვერენ ჯიჰანგირ ბილგინის.

ჯიჰანგირ ბილგინიქ ეშო მიწუმერნან: “ნათია ფონიავა კალა ვიჩინი დო აშოფეთენ ნამინტუ მუსიკალური დოკუმენტეფე დო არქივიშა მეჭიშუს მემიშველუ აჲა მანებრობაქ. უკულეთი მარგალური ნენა დო ლაზური ნენაში შქას ჯუმალობაში

ხინჯი აღნეშა დო კაპეტიშა ოკიდუ შენი ჩქინ მსქვაშა კარარი ქომეფჩით; ნათია ფონივა, ლადო ცხაკაია დო მა ჯიჰანგირ ბილგინი. წოხლე არ პლანი ფხაზირი. ირიშენ წოხლე მარგალური შიირი ნაჭარუფს შაირეფეში ლისტე დოფჭარით მჭიფაშაში. დიდო ნაიჩქინენ  დო სოციალური შიირეფეში ლისტე ფხაზირით. პანდემიში ბელაში ორას, ეშო ხემბოში ვა დოფხედით. ჟურ წანას, შურდოგურითენ დოვიჩალიშით დო ეჩი კონარი მარგალური ბირაფა იკითხინუ, თერჯუმე იხვენუ,

ლაზური ალბონითენ მუსიკალური ნოტა მუთეფეში იჭარუ დო დემო სერსი მუთეფეში დოლიჭარუ.”

“აკა ტვ”-ქ არ წანაშენ დონი მარგალური ამბაეფე ოგნაფაფს. დოხმელი ინტერნეტ- ტელევიზიას, “აკა ტვ”-ს დობაღინე ჶინანსური მენჯელი ვა უღუნ მარა რეგულარულო არ თუთას არ ჶარა ხოლოთი ჭანდინაფს.

ჯიჰანგირ ბილგინიქ “აკა ტვ”-ში ჭანდა შენითი ეშო მიწუმერნან: “აკა ტვ”-ში კოორდინატორიქ, თეონა ახალაიაქ , “გიჩქინან, ჩქინ არ წანაშენ დონი მარგალური

პროგრამეფე ვიქიფთ. “აკა ტვ”-ში მაართანი წანაში გეხვამუ შენი არ ოკოხთალა ქომიღუნან ნოღა ზუგდიდის. თქვანთი აჲა ოკახალაშა ქომოხთით, აკათით,  მუ იყვენ!” -ჲა მიწუ. თეონა ახალაიაში  აჲა ჭანდაენ, მათი ზუგდიდიშა ქომეფი. მათი “აკა ტვ”-ში პროგრამას ვაკათი; ჩქიმი კალა ინტერვიუ დოყვეს, მარგალური დო ლაზური ბირაფაფეთი ვიბირი პროგრამის.”

ჯიჰანგირ ბილგინიქ ზუგდიდიში ბიბლიოთეკას ხვენერი ოკოხთალა- რეციტალი შენითი ამბაეფე მომჩაფან: “ნათია ფონიავაქ ზუგდიდიში ბიბლიოთეკაშენ ბეშიკი არახამია კალა ღარღალერენ დო ოკოხთალა- რეციტალი შენი არ პროჟე იხაზირუ.

ნათია ფონიავაქ დო ბეშიკი არახამიაქ  აჲა ოკოხთალა- რეციტალიში ორგანიზაცია

მსქვაშა დოყვეს. მარგალ დალეფე დო ჯუმალეფეში გურიშენ ყოროფა კაი დომაწონუ. ემოციეფე ჩქიმი აწი მუჭო გიწვათ, აჲა ვა მაჩქინენ მა.”

 

ზუგდიდის, ჯიჰანგირ ბილგინის დიდო ემოციური მომენტეფე აყვერენ. ჯიჰანგირ ბილგინიქ ეჲა ემოციური მომენტეფეშენ  მოლაშინაფს დო ემუს ნანუშველუ ირის გურდოშურითენ შუქური ოღოდაფს: “ჩქინ ოხორი მუეფეშიშა მუსაჶირი ნაქემზდეს ფონიავაეფეში ოჯაღის, მერაბიში ოჯაღის,  ცხაკაიაეფეში ოჯაღის, “აკა ტვ”-ში კოორდინატორის, თეონა ახალაიას დო ტვ-ში ემექთარეფეს, ზუგდიდიში მუზეუმიში დირექტორის, ბეშიკი არახამიას, ირმა კვირბიას დო მაჟურა ემექთარეფეს, ყოროფელი მჯვეში მანებრა ჩქიმის, გივი გ. ქარჩავას, მთელ

თურქიჲეს კაიხეშა ნაიჩქინენ “დიდოუ ნანა” ჯოხონი ბირაფაში ტექსტიში მჭარუს, ჩინობერი მაბირე როზა ნანა ბელკანიას, შაირი ლია ნაურიშვილის დო მანებრაფე მუშის, შაირი გია ჭიჭონაიას, ისტორიკოსი იოსებ შენგელიას, ისტორიკოსი ედემი იზორიას, მარგალ ჯუმა ჩქიმის, ირაკლი ბუკიას, პროჶ. ჟანელი რაგოვას, ჯოხოფე მუეფეში აწი ნავაგომაშინენ მთელი მაკაურეფეს დიდო შუქური ვოღოდაფ. აჲა ორგანიზაციას იროთე ჩქიმი კალა რტუ ვიწური ლაზი ჯუმა ჩქიმი შენოლ ოზჩაღი, ემუსთი, დო ნათია ფონიავა დო ლადო ცხაკაიას ხოლო შუქური ვოღოდაფ მა.”

მკულეშა გიწვათნა; თურქიჲე დო კაჶკასჲაში შქას, (2005) ჟურვიტოშიდოხუთ წანაშაქის, ჩქინი ჯუმალობაში ელჩი რტუ ქაზიმ კოჲუნჯუ. ქაზიმ კოჲუნჯუშკულე, ემუსერი, ჩქარ მითი ვა ჲეჩქინდუ. ჯიჰანგირ ბილგინიში ნოთქვამე დო facebook-ს გედვალერი ჶოტოეფე მუშიშენ კაიხეშა იძირენქი, აწიშკულე ჩქინი ჯუმალობაში ელჩი ჯიჰანგირ ბილგინი იყვასენ. ეშო იძირენ: ემუშენიქი ხვალა აღანი ლაზური ბირაფაფე ვარ, აღანი მარგალური ბირაფაფეთი იქიფს ჯიჰანგირ ბილგინიქ. სვანური, აბაზური, ქორთული, ჩერქესული, ქჲურდული, ზაზური დო მაჟურა ნენაფეშენთი ბირაფაფე ყვასუნონ ჯიჰანგირ ბილგინიქ, მა ეშო მეფშვენ.

++

 [ჯიჰანგირ ბილგინიში facebook გვერდიშენ:)

"მინობა მუთეფეში, დღალური კონტაქტი მუთეფეში, თარიხი მუთეფეში, კულტურა მუთეფეში, ხეშნოხვენური ოღოდაფა მუთეფეში, ჶოლკლორული ელემენტი მუთეფეში, სქიდალა მუთეფეშიშენ ირიხოლო ნენა მუთეფეშითენ ოხოწონაფაფან კოჩეფექ. ბაზი ნენაფე გონდინუში გზას რენან მარა შილჲაფეთენ წანაფეშენ ანდღაშა მოხთიმერი დიდო ღირსონი ხაზინა ნენა. 

ეჩიდოხუთ წანაში წოხლეშენ ანდღაშაქის ლაზური ნენა, ლაზური მუსიკა დო ლაზური მჭარალობა მჭიფაშა გოშობგორი, ქოდოვიგური დო არშივიში ნოჩალიშეფეთი დოპი მა. ლაზური ბირაფა სოციალური მედჲაშენ ვოგნაფერეტი დო აშოფეთენ დიდო ღირსონი მარგალ მანებრა ჩქიმი ლადო ცხაკაია კალა ვიჩინი.  სოციალური მედჲაშენ მა მანებრა ქემზდერეტუ. ლაზური- მარგალური ოკოღარღალუში გზას გებდგითერეტით. მეგერემ მანებრა ჩქიმიქ, ლადო ცხაკაიაქ დიგურერენ დო ლაზური, მთელი დიჲალექტეფე მუშითენ დო აღარღალეტერენ. ლადო ცხაკაიას დო მა ხვალა არ ოშქარული ნოქთა ქომიღუტეს, ეთი ლაზური ნენა რტუ.

მარგალური დო ლაზური არ ჯინჯიშენ მოხთიმერი, ჟურ ჯუმა ნენა რენ. ჟურ გოჩქვანერი დობადონას სქიდუნან ჟურ ხალკი დო შილჲაფეთენ წანაფეში წოხლეშენ ანდღანერი ნდღაშა დიდოფეთენ ოშქარული ზიტაფეთენ ღარღალაფან. ეშო მიჩქინ მა. ართიმაჟურაში რენობა, ართნერი ნენაში ჯინჯიშენ რენან მარა ანთეფე ხვალა ზიტური თარიხიშენ უჩქინან. ართიქართი სოციალური მედჲაშენ ვიჩინით; ართერი ლაზი დო მაჟურა მარგალი ვორეთ ჩქინ.

მარგალური ნენაშა მერაღი ქომიღუტუ მარა ლადო ცხაკაია კალა მანებრობაშკულე ართიმაჟურაშენ ოგურუ დო ართიმაჟურა კალა ოღარღალუს ქოგევოჭკით; მა ლაზური ბღარღალაფტი, ემუქ მარგალური. ართნერი ჯინჯიში ოჯაღიშენ მოხთიმერი მარგალური ნენათი, ლაზური ნენათი ნდღაშენ ნდღაშა ღურუნ; ამკათა პატი ხალის ტუ ჟურ ნენათი. თბილისიში უნივერსიტეტის ლაზური დო მარგალური ნენაში ლინგვისტი- აკადემიკოსი დო დოქტორანტი ნათია ფონიავა კალა ვიჩინი დო აშოფეთენ ნამინტუ  დვაჭირონი დოკუმენტი დო არშივიშა მეჭიშუს მემიშველუ  აჲა მანებრობაქ. ართიმაჟურაშენ მენდრა სამარგალო დო ლაზონაში შქას, შიირიში მენჯელონი ოხოწონაფაფა დო სინორი ნავაიჩინოფს მუსიკაში თი-მოშლეთინერი პანორომათენ არ ხინჯიში ოკიდუ შენი ნათია ფონივა, ლადო ცხაკაიას დო მა მჭიფაში გოვონკვათით. წოხლე პროჟეში პლანი ფხაზირით. ირიშენ წოხლე მარგალური შიირი ნაჭარუფს შაირეფეში ლისტე დოპჭარით მსქვაშა, დიდო ჩინობერი დო სოციალუსტური შიირეფეში ლისტე ფხაზირით. შაირი დო შიირეფეში ოცხუნუ დო მუსიკალური დოლოქუნეფე მუთეფეშითენ კოჩეფეს ოგნაფუ მინტეს.

პანდემიში ორას, ჟურ წანას, ჩქინი ნოჩალიშეფეში ჩოდინას ეჩი კონარი მარგალური ბირაფა იკითხინუ, თერჯუმე იხვენუ, ლაზური ალბონითენ მუსიკალური ნოტა მუთეფეში იჭარუ დო დემო სერსი მუთეფეში დოლიჭარუ.

სოციალური მედჲა დო Youtube-შენ ნავოგნაფით ირი ბირაფა ნჭელათენ ისიმინუ .

ოქორთუეს ნაჭანდინაფს “კოლხეთი ტვ”-ქ მარგალური ჭანდინაფა გიჭკერეთუ. “აკა ტვ”-ქ  არ დოლონის არ  ჶარა “ბორჯი” ჯოხონი პროგრამი იქიფტუ. “აკა ტვ”-ში კოორდინატორიქ, თეონა ახალაიაქ , “გიჩქინან, ჩქინ არ წანაშენ დონი მარგალური პროგრამეფე ვიქიფთ.  “აკა ტვ”-ში მართანი წანაში გეხვამუ შენი არ ოკოხთალა დოპათენ ნოღა ზუგდიდის. თქვანთი აჲა ოკახთალას ქომოხთით, მუ იყვენ!” -ჲა მიწუ. თეონა ახალაიაში ჭანდათენ, მა დიდო ვიხელი დო დო ნცაშა ჲეფთი. აშოფეთენ ზუგდიდის ნავორტიში, მათი “აკა ტვ”-ში პროგრამის ვაკათი; ჩქიმი კალა ინტერვიუ დოყვეს, მარგალური დო ლაზური ბირაფაფე ვიბირი პროგრამის.

აშოფეთენ ჟურ გოჩქვანერი პროგრამის ვაკათი დო ამუთენ დიდო ბედინერი დოვიყვი მა.

ართნერი პერიოდის, ნათია ფონიავაქ ზუგდიდიში ქუთუფხანაშენ ბეშიკი არახამია კალა ღარღალერენ დო ლაზურ- მარგალური ოღარღალუ დო ბირაფაფეში ობირუ შენი არ პროჟეთენ ჩქიმდა მომიხთეს. ხოლო დიდო ვიხელი მა. ედო აჲა ჭანდაში ორგანიზაცია მსქვაშა დოყვეს. აშოფეთენ მარგალაფე კალა ვორტამინტუ ოკოხთალას. წოხლე, კორონაში ნდღალეფეს, მარგალური ბირაფაფეში პროჟეფეში გზას გებდგითერეტით, აწითი თარიხური ოკოხთალა შენი მაართანი კუჩხე ვოსთერერეტით.

სუმ ნდღას, სამარგალოს ხვენერი მთელ აქტივობას თიშენ კუდელიშა ვაკათით. მარგალ ხალკიქ მუსაჶირის დიდო ყოროფს დო ამკათა ხალკიშა მუსაჶირობა კაი დომაწონუ მა.

ჯოხოფე მუთეფეში მიჩქიტუ, შიიერეფე მუთეფეში ვიკითხუფტი მარა ამ კოჩეფე ვა ვიჩინოფტი, აჲა მაგზალობათენ ამ კოჩეფეთი დოვიჩინი დო დიდო ქეჲჶი დომაყუ დო ჯუმალობაში ხაზი დომაყუ.

ჩქინ ოხორი მუთეფეშიშა მუსაჶირი ნაქემზდეს ფონიავაეფეში ოჯაღის, მერაბიში ოჯაღის,

ცხაკაიაეფეში ოჯაღის, “აკა ტვ”-ში კოორდინატორის, თეონა ახალაიას დო ტვ”-ში ემექთარეფეს

ზუგდიდიში მუზეუმიში დირექტორის, ბეშიკი არახამიას, ირმა კვირბიას დო მაჟურა ემექთარეფეს, ეჩი წანაშენ დონი ნავიჩინოფ ყოროფელი მანებრა ჩქიმის, გივი ქარჩავას, ჩქიმი რეციტალის ვა აკათუ მარა ფუქური ნა მემინჯღონუ, “დიდოუ ნანა” ჯოხონი ჩინობერი ბირაფაში ტექსტიში მჭარუს, მაბირე როზა ნანა ბელკანიას, შაირი ლია ნაურიშვილის დო მანებრაფე მუშის, შაირი გია ჭიჭონაიას, ისტორიკოსი იოსებ შენგელიას, ისტორიკოსი ედემი იზორდიას, მარგალ ჯუმა ჩქიმის, ირაკლის, პროჶ. ჟანელი რაგოვას, ჯოხოფე მუთეფეში აწი ნავაგომაშინენ მთელი მაკათურეფეს დიდო შუქური ვოღოდაფ. აჲა ორგანიზაციას იროთე ჩქიმი კალა რტუ ვიწური ლაზი შენოლ ოზჩაღი, ემუს დო ნათია ფონიავა დო ლადო ცხაკაიას ხოლო შუქური ვოღოდაფ მა. ლაზონა დო სამარგალო; ოდაბადე, დობადონა. კაი გურითე, ჯგირობუათ… დიდი მარდი შურიმშინე სამარგალოს."

 [ჩიჰანგირ ბილგინიში ნოჭარე თურქულიშენ ლაზურიშა გოქთუ ალი იჰსან აქსამაზიქ, 25 VIII 2023]

  

aksamaz@gmail.com

 

 http://xvalamgeri.blogspot.com/2023/08/sumi-ndga-samargalos-megrelistanda-uc.html

 

 https://sonhaber.ch/megrelistanda-uc-gun/

 

 https://www.circassiancenter.com/tr/megrelistanda-uc-gun/