3 Temmuz 2021 Cumartesi

“Yitmek üzere olan dilimizi yaşatabilme çabasındayım!”

 

 

 


 

 

 

“Yitmek üzere olan dilimizi yaşatabilme çabasındayım!”

 

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Ruhan Odabaş.  Ruhan Odabaş, Türkiye’nin çalışkan aydınlarından. Ruhan Odabaş’ın birden fazla mesleği var. Öğretmen, işçi, siyasetçi, yazar, şair ve bir aktör. Ruhan Odabaş’ın yayınlanmış kitapları da var. Kendisiyle konuştum, bir söyleşi yaptım. Hayat hikâyesi ve çalışmalarına ilişkin konuştuk. Ali İhsan Aksamaz)

+

Ali İhsan Aksamaz: Ruhan bey, bize önce hayat hikâyenizden bahsedin, lütfen! Nerede ve ne zaman doğdunuz? Hangi okullarda öğrenim gördünüz? Şimdi ne iş yapıyorsunuz? Günümüzde nerede yaşıyorsunuz? Hangi diller biliyorsunuz?

 

 


“DOĞDUĞUM KÖY DEMİRCİLER” (FOTOĞRAF: ERDEM KARA)

 

Ruhan Odabaş: Teşekkür ederim, sayın Aksamaz.1948 Artvin- Borçka doğumluyum. Doğduğum köyün şimdiki adı Demirciler, dilimizdeki eski adı ise Çxala’dır.

İlkokul ve ortaokulu Borçka’da okuduktan sonra, Artvin Öğretmen Okulu’nu 1965 / 1966 yılında sınıf öğretmeni olarak bitirdim. Öğretmen olarak ilk tayin yerim Kocaeli- İzmit oldu. Merkeze bağlı Aksığın köyünün ilk öğretmeni idim, benim de mesleğe adım attığım ilk görevdi.

 


“AKSIĞIN KÖYÜNÜN İLK ÖĞRETMENİ İDİM” (FOTOĞRAF: KOYLERİM.COM)

 

Türkçe’nin dışında bildiğim tek dil Lazca’dır. Onu da ne kadar bildiğimiz tartışılır belki. Çok sayıda sözcük eksiğim var çünkü. İsterim ki daha çok Laz arkadaşla tanışayım, görüşeyim ve anadilimi konuşayım, güçlendireyim.                                 

Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum, önceden öğretmendiniz. İyi bir öğretmen olduğunuzu duydum. Çok önceki zamanlarda, hangi kentlerin okullarında öğretim veriyordunuz? Öğrencilerinize neler öğretiyordunuz? Öğretim vermeye ne zaman başladınız? Bize bu anılarınızdan bahsedin, lütfen!

 

 


  “KALKANLI (ÇIRÇAK) KÖYÜNDE DE GÖREV YAPTIM” (FOTOĞRAF: KOYLERİM.COM)

 

Ruhan Odabaş: Sözünü ettiğim gibi, mesleğe Kocaeli’de, İzmit’te başladım. Sonraki yıllarda kısa bir süre Rize- Çayeli’de çalıştım. Sonrasında askerlik var. Sivas’ta eğitim, sonrasında asker öğretmen olarak Bitlis ilimizin Hizan ilçesinin çok uzak bir köyü olan Kalkanlı (Çırçak) var. İki öğretim yılımı orada geçirdikten sonra memleketime döndüm ve doğup büyüdüğüm köy olan Demirciler’de dört yıl çalıştım. Demirciler öğretmen olarak çalıştığım son görev yerim oldu.

Öğrencilerime neler öğrettiğimi sormuşsunuz. Milli Eğitim’in müfredatı gereği verilen programları uygulamaya çalışıyorduk doğal olarak. Ama şu kadarını söylemeliyim ki, bize verilen programları uygularken bir yandan da Atatürk’ü anlatma çabam vardı. Dünyanın ezilen halklarına örnek olacak bir bağımsızlık savaşının kahramanı olan birini olabildiğince çok anlatmalıydım öğrencilerime. Mustafa Kemal Atatürk yalnızca bizim için değil, tüm dünyanın ezilen ulusları için önemli bir bağımsızlık simgesiydi çünkü.

Bir şeyi daha unutmuyorum; Anadolu’nun o zengin kültürünü hiç değilse türkülerimizle çocuklarımın kulaklarına doldurmak istemiştim. Bir enstrüman çalamamam, çocuklarımı bu anlamda yönlendirememem belki de en büyük eksiğimdi.

 

 


“MUSTAFA KEMAL ATATÜRK EZİLEN ULUSLAR İÇİN ÖNEMLİ BİR BAĞIMSIZLIK SİMGESİ”

 

Ali İhsan Aksamaz: Kocaelili eski bir arkadaşımdan duydum. Siz yalnızca bir öğretmen değil, bir işçiymişiniz de. Fabrikada çalışmaya neden ve ne zaman başladınız? Biraz da işçilik yaşamınızdan da bahsedin, lütfen! Hangi fabrikalarda çalışıyordunuz?

Ruhan Odabaş: Öğretmenlikten ayrılmam sonrası Kocaeli’ye geldim zaten, yıl 1974. Petrokimya’da çalışmaya başladım 20 yılımı Petkim’de geçirdim. Öğretmenlikten ayrılmamın bir nedeni de İzmit’teki akrabalarımın baskısı olmuştu. Anlayacağınız, 1974 yılının Kasım ayından sonraki yaşamım İzmit’te şekillendi.

Ali İhsan Aksamaz: Yine Kocaelili birkaç arkadaştan duymuştum, siyaset ile de uğraşıyormuşsunuz. Önceden siyaset de yapıyordunuz. Öyle mi? Biraz da bize siyaset yaşamınızdan bahsedin, lütfen! Siyaset yapmaya ne zaman başladınız?

Ruhan Odabaş: Petkim’de çalıştığım yıllardı. O dönemlerde SHP olarak bilinen, Rahmetli Erdal İnönü’nün Genel Başkan olduğu partinin İzmit İlçe Yönetim Kurulu Üyesi olarak başladım politikaya. Daha sonra 3 yıl İzmit İlçe Başkanlığı yaptım. Sonrası İl Sekreterliği. Milletvekili aday adaylığım oldu, kazanamadım. Ben bıraksam da politika beni bırakmıyordu. 5 yıl da İzmit Belediyesi Meclis Üyesi olarak sürdürdüm politik yaşamımı.

Ali İhsan Aksamaz: Siz yalnızca bir öğretmen, bir işçi ve bir siyasetçi değil, yazarsınız. Gazetecisiniz. Makaleler yazıyorsunuz. Makaleleriniz önceden hangi gazetelerde yayınlanıyordu, şimdi hangi gazetelerde yayınlanıyor? Makalelerinizi çoğunlukla hangi konularda yazıyorsunuz? Çoğunlukla hangi tür makaleler yazıyorsunuz?

Ruhan Odabaş: Evet gazeteci de oldum. “Kocaeli”, “Özgür Kocaeli” ve “Bizim Kocaeli” gibi yerel gazetelerde toplam 20 yıl kadar köşe yazarlığı yaptım, sanat sayfaları hazırladım. Sarı Basın Kartı’na hak kazandım, aldım. Şimdilerde yazmadığım için kartımı aldılar.

Yaşamın içinde ne varsa onu yazmaya çalıştım. Politika da yazdım, sanat da yazdım, çevre de yazdım. Yeri geldi haber yaptım, yeri geldi yaşadığım kenti tanıttım. Bunları yaparken büyük bir keyif aldığımın altını çizmeliyim.

Ali İhsan Aksamaz: Aynı zamanda bir şairsiniz de. Türkçe şiirleriniz de var, Lazca şiirleriniz de var. Yayınlanmış şiir kitaplarınız var: “Geceye Sığmadı Aşk”, “Sonra”, Pazartesi Şiirleri”, “Bere do Daçxiri/ Çocuk ve Ateş”. Yayınlanmış bu kitaplarınızdan haberim var. Belki de yayınlanmış diğer kitaplarınız da var, öyle mi?! Şiir yazmaya ne zaman başladınız? İlk şiiriniz ne zaman ve hangi dergide yayınlandı? Şiirleriniz önceden hangi dergi ve gazetelerde yayınlandı, yeni şiirleriniz şimdi hangi dergi ve gazetelerde yayınlanıyor?

 


YAYINLANMIŞ BİRÇOK TÜRKÇE VE LAZCA ŞİİRİ VAR

 

Ruhan Odabaş: Şiir benim olmazsa olmazım. Ne ki, Lazca yazmaya geç başladım ve bunun pişmanlığını yaşıyorum.

Şiir yazmaya hemen tüm genç insanlar gibi lise yıllarında başladım. Yine de ağırlıklı olarak İzmit’e geldikten sonra yoğunlaştığımı söyleyebilirim. İzmit’teki çevrem, çevremdeki şair arkadaşlar benim yazmamda etkili olmuştur. Onlar yazarken kendi yeteneğimi geliştirdim sanırım. O arkadaşlarımı iyi ki tanımışım, iyi ki onlar benim dostum olmuş.

Sözün burasında şunu söylemeliyim; ilkokul birinci sınıftayken bana şiir yazan ve Borçka’da, 7 Mart Bayramı’nda kürsüye çıkıp okumamı sağlayan, o yıldan sonra her bayramda aynı şeyi yapıp bana şiiri sevdiren, kendisi kamyon sürücüsü olan amcam Nusret Odabaş’a çok şey borçluyum şiir konusunda.

https://www.youtube.com/watch?v=oTle669bIzU

 

Hep sorarlar da, ne yazık ki ben ilk şiirimin ne zaman, hangi dergide yayımlandığını hatırlamıyorum. O dergileri saklamamış olmam da benim ayıbım. Şimdilerde yazdığım bir gazete yok, dergi de yok. Yazdığım hemen tüm şiirlerimi sosyal medyada paylaşıyorum, böylece okuyucuyla buluşmuş oluyorum. Benim için çok da sorun olmuyor bu.

 

 

 


 

 RUHAN ODABAŞ, “KAR BEYAZ” FİLMİNDE

 

Ali İhsan Aksamaz: Selim Güneş’in “Kar Beyaz” adlı filminde sizin de rolünüz vardı. Avô Kadir rolünü başarıyla canlandırıyorsunuz. Bu, ilk rol canlandırma tecrübeniz mi? Önceden de farklı filmlerde farklı rolleriniz oldu mu? Yeni filmlerde yeni rolleriniz olacak mı?

Ruhan Odabaş: Selim Güneş benim akrabam. Bir sohbetimizde, öğrencilik yıllarımda tiyatro yaptığımı, birkaç oyunda sahne tozu yuttuğumu söylemiştim. Selim’in önerisiyle oldu bu rol. Başarılı olup olmadığımın yorumunu filmi izleyenler yaparlar artık. Ama yeni film ya da rol gibi bir düşüncem yok, zaten benim işim de değil.

Ali İhsan Aksamaz: Bize müjdeli haberleriz var mı? Yeni kitaplarınız yayınlanacak mı?

Ruhan Odabaş: Buna müjde demeli miyim bilmiyorum ama ben şiir yazmayı sürdürüyorum. Ana dilim olan Lazca ile bir iki kitap daha yapabilirsem mutlu olacağım. Dilimin bana kattığı güzelliklerin bedelini birazcık da olsa böyle öderim diye düşünüyorum.

Şiirlerle Öykülerle Kocaeli adıyla okuyucularıma sunduğum kitabımda kısa öykülerim var. Öykülerimi çoğaltmak isterim doğrusu. Bir de çocuklar var aklımda. Çocuklar için de şiirler yazmalıyım diye düşünüyorum. Bizden sonrakilerin bizden daha iyi, daha özgür bir yaşam sürmelerine çorbanın tuzu gibi olmak sevindirir beni. Bakalım önümüzdeki günler ne gösterecek.

 


SABAHATTİN ÂLİ’NİN “AYRAN” ADLI HİKÂYESİNDEN SELİM GÜNEŞ’İN SENORYOLAŞTIRDIĞI VE YÖNETMENLİĞİNİ YAPTIĞI FİLM, ULUSAL VE ULUSLARARASI ALANDA BÜYÜK İLGİ GÖRDÜ. RUHAN ODABAŞ, AVÔ KADİR ROLÜNÜ BAŞARIYLA CANLANDIRDI

 

Ali İhsan Aksamaz: Ruhan bey, başka sorum yok. Siz de isterseniz, söyleşimizi sonlandıralım. Ancak söyleyecek başka sözleriniz veya mesajlarınız varsa, lütfen, onları da söyleyin! Sakalınız yere erişsin! Size çok teşekkür ederim.

 


SİMA DERGİSİ’NİN KÜLTÜR DANIŞMANLIĞINI DA YAPTI

 

Ruhan Odabaş: Ben size teşekkür ederim, sayın Aksamaz. Yitmek üzere olan bir dili yaşatabilme çabasında olan biriyim ben ve bu çabayı sizde de görüyorum. Bu beni çok sevindiriyor. Emeğinize sağlık diyorum, teşekkür ediyorum.

 

 


İŞKENCEDERE DİRENİŞİNDE BAŞI BAĞLI KADIN

 

BAŞI BAĞLI KADIN

Başı bağlı kadın

yamaçta duruyordu.

Her zaman gülen gözlerine

ağlamak oturmuştu

görünen korku değildi.

Yaylaya giden bu yolda

ne kadar gezmeleri vardı!

Ne kadar su içmişti bu dereden

kaç balık tutmuştu hatırlamıyordu şimdi.

Bundan böyle

yüreğinde yara gibi olacak

ölen kuş

ezilen solucan.

Başı bağlı kadın

elinde tuttuğu değneği

biraz daha sıktı

biraz daha sıkı yapışıp düşündü,

geçecek bu günler, geçecek de

unutmayacağız kestiğiniz ağacı biz ölmedikçe;

bu kadar çocuk, bu kadar adam, bu kadar kadın…

 

(Ruhan Odabaş -  4 Mayıs 2021)

 

+

(Önerilen okumalar: Cemil Telci,“Çay üreticileri de özel şirketlerin insafına kaldı!”, 19 VI 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com/ gurcuhaber.com; Hasan Çelebi, “Karakuş Destanı”, Sima Dergisi, Sayı 7, Sima Laz Vakfı Yayın Organı,  Fotosan Ofset Ltd Şti, İzmit, 2005; M. Recai Özgün (Redaktör: Ali İhsan Aksamaz), “Lazlar”, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1996; Orhan Bayramin, “Laz Edebiyatı 1996’dan fersah fersah ileride!”, 16 III 2021, sonhaber.ch/ simavakfi.org/ circassiancenter.com/ gurcuhaber.com; Ruhan Odabaş, “Lazlar Denildiğinde”, Sima Dergisi, Sayı 2, Sima Laz Vakfı Yayın Organı,  Fotosan Ofset Ltd Şti, İzmit, 2001; Ruhan Odabaş, “Gidiş- Dönüş Bileti”, Sima Dergisi, Sayı 5, Sima Laz Vakfı Yayın Organı,  Fotosan Ofset Ltd Şti, İzmit, 2003 )

 

+

 

 

“Nena çkini vagondunas yado mutxanepe maxvenas minon!”

 

(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi ren Ruhan Odabaşi.  Ruhan Odabaşi ren Turkiyeşi dido dulyamxvenu gamantanerepeşen arteği. Ruhan Odabaşis artişen met̆a mesleği kuğun. Eya ren mamgurapale, madulye, p̆olit̆ik̆osi, maç̆arale, şairi do filmiş akt̆ori. Ruhan Odabaşis kuğun gamiçkvineri ketabepeti. Muşi k̆ala bğarğali, ar int̆erviu dop̆i. Çkin biyografi do noçalişepe muşişen bğarğalit. Ali İhsan Aksamazi)

+

Ali İhsan Aksamazi: Ruhan begi, ipti biyografi tkvanişen molamişinit, mu iqven! So do mundes dibadit? Namu nʒ̆opulapes igurit? Aʒ̆i mu dulya ikipt? Andğaneri ndğas so skidut? Namu nenape giçkinan?

Ruhan Odabaş: 1948 Artvin- Borçkas dunyaşa mopti. Dunyaşa na mopti kyoyi çkimişi aʒ̆ineri coxo Demirciler, nena çkinis mcve coxo Çxala ren.

İlkmektebi do ortamektebi Borçkas vik̆itxi şik̆ule Artvin Muellimi-Mektebi 1965- 1966 ʒ̆anas voçodini. Muellimi yado K̆ocaelişa, İzmitişa mindamcğones. Aksiğini coxoni kyoyişi ilkineri muellimi ma vore, çkimi şeniti muellimobas ilkineri k̆uçxe dodgimu iqu.

Turkulişen çkva xvala nena çkimi, Lazuri miçkin. Eti muk̆o miçkin vimsifon. Dido zit̆a vamiçkin. Minon ki dido Lazi manebra viçina, emu k̆ala bğarğala, nena çkimi k̆ap̆et̆i iqvas.                             

Ali İhsan Aksamazi: Ma komiçkin, tkvan ipti mamgurapale rt̆it. Mesleği tkvaniten mamgurapale ret, eşo miçkin.  K̆ai mamgurapale ret, eşo kovogni. Dido ʒ̆oxleni emorapes, namu noğapeşi nʒ̆opulapes ogurapt̆it? Mamgure tkvanis muepe dogurapt̆it? Dogurus mundes geoç̆k̆it?  Aya gonoşinepe tkvanişen çkin molamişinit, mu iqven!

Ruhan Odabaşi: Dogiʒ̆vi, muellimobas K̆ocaelis, İzmitis kogevoç̆k̆i. Ek̆ule ar ç̆it̆a Rize- Çayelis vort̆i. Ek̆ule askerobaşi xizmetişa vidi. Sivasis askerobaşi temeluri eğitimi p̆i, ek̆ule askeruli muellimi yado Bitlisişi, Hizanişi dido mendra ar kyoyis jur ʒ̆anas dopskidi, ekolen Artvinişa govikti, navirdi kyoyis, Demircileris otxo ʒ̆anas viçalişi. Milli Eğitimik mu namicğones, entepe vogurit berepes.  Entepes Mustafa Kemal Ataturkiti dovoguri. Mustafa Kemal Ataturki xvala çkini şeni didi k̆oçi vart̆u, naizen milletepesti gok̆unʒxinu doguru emuk.

Ar şeyi vagomoç̆k̆ondun; Anadoluşi teli biyapa berepeşi qucis dolovopşa minont̆u. Ama  musik̆aluri enst̆rumani gelaçimu varmiçkit̆u, ati çkimi şeni gverdi doskideyi şeyi t̆u.

 

Ali İhsan Aksamazi: K̆ocaeluri mcveşi ar manebra çkimişen kovogneret̆i. Tkvan xvala mamgurapale var, madulyeti iqveret̆it. Fabrik̆as oçalişus muşeni do mundes geoç̆k̆it? Amʒikati tkvani madulyobaşi skidalaşenti molamşinit, mu iqven! Namu fabrik̆as içalişept̆it?

Ruhan Odabaşi: Muellimoba mevaşkvişi, K̆ocaelişa komopti, 1974 ʒ̆anas. P̆et̆rokimyaşa kamapti. 20 ʒ̆anasti ek vort̆i. Muellimoba mot mevaşkvi; İzmitis xisimepe miqonut̆u, entepek “ak komoxti” miʒ̆ves. Edo 1974 ʒ̆anaşk̆uleti İzmitis vore.

Ali İhsan Aksamazi: Xolo K̆ocaeluri ar- jur manebra çkimişenti kovogneret̆i, tkvan p̆olit̆ik̆aşi doloxet̆i  rt̆eret̆it. ʒ̆oxleşen p̆olit̆ik̆ati ikipt̆it. Eşoi? Amʒikati p̆olit̆ik̆uri skidala tkvanişen molamişinit, mu iqven! P̆olit̆ik̆a oxvenus mundes geoç̆k̆it?

Ruhan Odabaşi: P̆et̆kimis navort̆i ʒ̆anape t̆u. Emvaxtis SHP yado naiçkinet̆u, Erdal İnonu Genel Başk̆ani t̆u p̆art̆is kamapti. Sum ʒ̆anas İzmit- İlçe Başk̆ani vort̆i. Ek̆ule il sekreteri, milletvekili adayiti doviqvi, vamomagu. Emuşk̆ule xut ʒ̆anas İzmit Belediye-Meclisişi aza yado p̆olit̆ik̆as vort̆i xolo.

Ali İhsan Aksamazi: Tkvan xvala mamgurapale, madulye do p̆olit̆ik̆osi var, maç̆araleti ret. Jurnalist̆iti ret. Mak̆alepeti ç̆arupt. Mak̆alepe tkvani ʒ̆oxleşen namu gazetapes gamiçkvinu, aʒ̆i namu gazetes gamiçkvinen? Mak̆alepe tkvani didopeten namu temapeşen ç̆arupt? Didopeten mu ç̆eşidi mak̆alepe ç̆arupt?

Ruhan Odabaşi: ʒ̆oyi ren, jurnalist̆iti doviqvi. “K̆ocaeli”, “Ozgur K̆ocaeli”, “Bizim K̆ocaelis mak̆alape dop̆ç̆ari, sanatişi sayfati dop̆i. “Sari Basin Karti” miğut̆u, aʒ̆i vap̆ç̆arup yado kagomiç̆opes.

P̆olit̆ik̆a dop̆ç̆ari, sanati dop̆ç̆ari, ca, but̆k̆a, ğali dop̆ç̆ari. Çkimi kyoyi, naren yerepe telik içinan mint̆u. Antepe vik̆ipt̆işi dido k̆ayi maʒ̆onet̆u.

Ali İhsan Aksamazi: Artneri oras tkvan şairiti ret. Turkuli şiirepeti kogiğunan, Lazuri şiirepeti kogiğunan. Gamiçkvineri şiiriş ketabepeti kogiğunan: “Qoropa Seris Va Dolint̆ru”, “Uk̆açxe”, Tutaçxaşi Şiirepe”, “Bere do Daçxiri”. Aya gamiçkvineri ketabepe tkvanişen ambai komiğun ma. Gonepti gamiçkvineri majura ketabepeti kogiğunan, hoi?! Şiiri oç̆arus mundes geoç̆k̆it? İptineri şiiri tkvani mundes do namu dergis gamiçkvinu? Şiirepe tkvani ʒ̆oxleşen namu dergi do gazetepes gamiçkvinu do ağani şiirepe tkvani aʒ̆i namu dergi do gazetepes gamiçkvinen?

Ruhan Odabaşi: Şiiri varenna, vaiqven çkimi şeni. Nena çkimiten oç̆arus dido yano kogevoç̆k̆i, aʒ̆i aya ocğore miçkin.

Şiiri oç̆arus lises vort̆işi, kogevoç̆k̆i. İzmitişa moptişi, akoni şairi k̆oçepe viçini, na miçkit̆u entepe dovordi; mu k̆ayi entepe viçinere.

Ç̆it̆a vort̆i. Cumadi çkimi Nusret̆ Odabaşik çkimi şeni şiiri ç̆arupt̆u, manti 7 Mart̆- Bayramis vik̆itxupt̆i. Nusret̆i cumadişen şiiri şeni dido şeyepe doviguri.

İlkneri şiiri çkimi mundes p̆ç̆ari, nam dergis gamaxtu aʒ̆i vamşuns. Aʒ̆i sosyal- medyas p̆ç̆arup, vuparup. Çkimi şeni derdi varen aya.

Ali İhsan Aksamazi: Selim Guneşişi “Mtvirişi Xçe” coxoni filimis tkvanti roli kogiğunan. Avô Kadirişi roli gecginobaten osağupt. Aya iptineri roli osağuşi tecrube tkvani reni? ʒ̆oxleşenti goçkvaneri filimepes goçkvaneri rolepeti gaqvesi? Ağani filimepes ağani rolepeti gaqvasunonani?

Ruhan Odabaşi: Selim Guneşi xisimi çkimi ren. Eşo bğarğalt̆it, “Kar Beyazi” domiʒ̆u. Mektebis vort̆işi, tiyatros vistereet̆i, iya dovuʒ̆vi. Emvaxtis “Kadir Dede si isteri miʒ̆veet̆u. Maxvenuyi, vamaxvenuyi vamiçkin. Ağne filimi steri mutu vamşuns, çkimi dulyati varen.

Ali İhsan Aksamazi: Çkinda pukironi ağani ambaepe giğunani? Ağani ketabepe tkvani gamiçkvinasunoni?

Ruhan Odabaşi: Ma şiiri xolo p̆ç̆arup. Nena çkimiten, Lazuri ar- jur kitabi domaxvenuna dido maxelasinon. Nena çkimik çkimi şeni na qu mskvaloba şeni mutxanepe p̆a minon.

Berepe mşuns. Berepe şeniti şiirepe p̆ç̆ara minon. Çkinişk̆ule nairdaninon berepek mskva irdan yado gyayis cumu steri viqva minon.

Ali İhsan Aksamazi: Ruhan begi, çkva k̆itxala va miğun. Tkvanti ginonanna, aya int̆erviu voçodinat. Mara otkvaluşi majura nenape vana mesajepe giğunanna, entepeti miʒ̆vit, mu iqven! Pimpili dixaşa. Ma tkvan dido şukuri goğodapt.

Ruhan Odabaşi:Tkvanti k̆ayiten doskidit sayin Aksamaz. Gondunasinon steri ar nenaren nena çkini. Vagondunas yado mutxanepe maxvenas minon. Tkvanti mutxanepe ikipt, amu şeni maxelen ma. Upi tkvani skidas.

+

Tİ MOK̆İRELİ OXORCA

 

Ti mok̆ireli oxorca

rak̆anis giladgit̆u.

P̆ant̆a na ižiʒapt̆u tolepemuşis

omgaru godolodgiteret̆u;

na ižiren şkurina vart̆u.

 

Golaşa na ulun a gzas

muk̆o goxtimu uğut̆u!

Muk̆o ʒ̆k̆ayi şveet̆u aya ğalişen

nak̆o çxomi ç̆opeet̆u vaşuns aʒ̆i.

Amuş k̆ule

guris pupuli steyi aqvasinon

na ğuras k̆vinçi

na izas ʒ̆iʒ̆i.

 

Ti mok̆ireli oxorcak

xesna okaçun p̆alos

ç̆it̆a çkva uzdu

ç̆it̆a çkva k̆ap̆et̆i dolvaknu do imsifonu;

mik̆ilasinon a ndğalepe, mik̆ilasinon do

vagomoç̆kondaninon naç̆k̆irupt ca

çkin vabğuratşa;

ak̆o bere, ak̆o k̆oçi, ak̆o oxorca…

 

(Ruhan Odabaşi - 4 Mayisi 2021)

+

 +

 

ნენა ჩქინი ვაგონდუნას ჲადო მუთხანეფე მახვენას მინონ!”

 

(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაჶირი ჩქიმი რენ რუჰან ოდაბაშირუჰან ოდაბაში რენ თურქიჲეში დიდო დულჲამხვენუ გამანთანერეფეშენ ართეღი. რუჰან ოდაბაშის ართიშენ მეტა მესლეღი ქუღუნ. ეჲა რენ მამგურაფალე, მადულჲე, პოლიტიკოსი, მაჭარალე, შაირი დო ჶილმიშ აქტორი. რუჰან ოდაბაშის ქუღუნ გამიჩქვინერი ქეთაბეფეთი. მუში კალა ბღარღალი, არ ინტერვიუ დოპი. ჩქინ ბიჲოგრაჶი დო ნოჩალიშეფე მუშიშენ ბღარღალით. ალი იჰსან აქსამაზი)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: რუჰან ბეგი, იფთი ბიჲოგრაჶი თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! სო დო მუნდეს დიბადით? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? აწი მუ დულჲა იქიფთ? ანდღანერი ნდღას სო სქიდუთ? ნამუ ნენაფე გიჩქინან?

რუჰან ოდაბაშ: 1948 ართვინ- ბორჩქას დუნჲაშა მოფთი. დუნჲაშა ნა მოფთი ქჲოჲი ჩქიმიში აწინერი ჯოხო დემირჯილერ, ნენა ჩქინის მჯვე ჯოხო ჩხალა რენ.

ილქმექთები დო ორთამექთები ბორჩქას ვიკითხი შიკულე ართვინ მუელლიმი-მექთები 1965- 1966 წანას ვოჩოდინი. მუელლიმი ჲადო კოჯაელიშა, იზმითიშა მინდამჯღონეს. აქსიღინი ჯოხონი ქჲოჲიში ილქინერი მუელლიმი მა ვორე, ჩქიმი შენითი მუელლიმობას ილქინერი კუჩხე დოდგიმუ იყუ.

თურქულიშენ ჩქვა ხვალა ნენა ჩქიმი, ლაზური მიჩქინ. ეთი მუკო მიჩქინ ვიმსიჶონ. დიდო ზიტა ვამიჩქინ. მინონ ქი დიდო ლაზი მანებრა ვიჩინა, ემუ კალა ბღარღალა, ნენა ჩქიმი კაპეტი იყვას.                            

ალი იჰსან აქსამაზი: მა ქომიჩქინ, თქვან იფთი მამგურაფალე რტით. მესლეღი თქვანითენ მამგურაფალე რეთ, ეშო მიჩქინკაი მამგურაფალე რეთ, ეშო ქოვოგნი. დიდო წოხლენი ემორაფეს, ნამუ ნოღაფეში ნწოფულაფეს ოგურაფტით? მამგურე თქვანის მუეფე დოგურაფტით? დოგურუს მუნდეს გეოჭკითაჲა გონოშინეფე თქვანიშენ ჩქინ მოლამიშინით, მუ იყვენ!

რუჰან ოდაბაში: დოგიწვი, მუელლიმობას კოჯაელის, იზმითის ქოგევოჭკი. ეკულე არ ჭიტა რიზე- ჩაჲელის ვორტი. ეკულე ასქერობაში ხიზმეთიშა ვიდი. სივასის ასქერობაში თემელური ეღითიმი პი, ეკულე ასქერული მუელლიმი ჲადო ბითლისიში, ჰიზანიში დიდო მენდრა არ ქჲოჲის ჟურ წანას დოფსქიდი, ექოლენ ართვინიშა გოვიქთი, ნავირდი ქჲოჲის, დემირჯილერის ოთხო წანას ვიჩალიში. მილლი ეღითიმიქ მუ ნამიჯღონეს, ენთეფე ვოგურით ბერეფესენთეფეს მუსთაჶა ქემალ ათათურქითი დოვოგური. მუსთაჶა ქემალ ათათურქი ხვალა ჩქინი შენი დიდი კოჩი ვარტუ, ნაიზენ მილლეთეფესთი გოკუნცხინუ დოგურუ ემუქ.

არ შეჲი ვაგომოჭკონდუნ; ანადოლუში თელი ბიჲაფა ბერეფეში ყუჯის დოლოვოფშა მინონტუ. ამა  მუსიკალური ენსტრუმანი გელაჩიმუ ვარმიჩქიტუ, ათი ჩქიმი შენი გვერდი დოსქიდეჲი შეჲი ტუ.

 

ალი იჰსან აქსამაზი: კოჯაელური მჯვეში არ მანებრა ჩქიმიშენ ქოვოგნერეტი. თქვან ხვალა მამგურაფალე ვარ, მადულჲეთი იყვერეტით. ჶაბრიკას ოჩალიშუს მუშენი დო მუნდეს გეოჭკით? ამციქათი თქვანი მადულჲობაში სქიდალაშენთი მოლამშინით, მუ იყვენ! ნამუ ჶაბრიკას იჩალიშეფტით?

რუჰან ოდაბაში: მუელლიმობა მევაშქვიში, კოჯაელიშა ქომოფთი, 1974 წანას. პეტროქიმჲაშა ქამაფთი. 20 წანასთი ექ ვორტი. მუელლიმობა მოთ მევაშქვი; იზმითის ხისიმეფე მიყონუტუ, ენთეფექაქ ქომოხთიმიწვეს. ედო 1974 წანაშკულეთი იზმითის ვორე.

ალი იჰსან აქსამაზი: ხოლო კოჯაელური არ- ჟურ მანებრა ჩქიმიშენთი ქოვოგნერეტი, თქვან პოლიტიკაში დოლოხეტი  რტერეტით. წოხლეშენ პოლიტიკათი იქიფტით. ეშოი? ამციქათი პოლიტიკური სქიდალა თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! პოლიტიკა ოხვენუს მუნდეს გეოჭკით?

რუჰან ოდაბაში: პეტქიმის ნავორტი წანაფე ტუ. ემვახთის სჰფ ჲადო ნაიჩქინეტუ, ერდალ ინონუ გენელ ბაშკანი ტუ პარტის ქამაფთი. სუმ წანას იზმით- ილჩე ბაშკანი ვორტი. ეკულე ილ სექრეთერი, მილლეთვექილი ადაჲითი დოვიყვი, ვამომაგუ. ემუშკულე ხუთ წანას იზმით ბელედიჲე-მეჯლისიში აზა ჲადო პოლიტიკას ვორტი ხოლო.

ალი იჰსან აქსამაზი: თქვან ხვალა მამგურაფალე, მადულჲე დო პოლიტიკოსი ვარ, მაჭარალეთი რეთ. ჟურნალისტითი რეთ. მაკალეფეთი ჭარუფთ. მაკალეფე თქვანი წოხლეშენ ნამუ გაზეთაფეს გამიჩქვინუ, აწი ნამუ გაზეთეს გამიჩქვინენ? მაკალეფე თქვანი დიდოფეთენ ნამუ თემაფეშენ ჭარუფთ? დიდოფეთენ მუ ჭეშიდი მაკალეფე ჭარუფთ?

რუჰან ოდაბაში: წოჲი რენ, ჟურნალისტითი დოვიყვი. “კოჯაელი”, “ოზგურ კოჯაელი”, “ბიზიმ კოჯაელის მაკალაფე დოპჭარი, სანათიში საჲჶათი დოპი. “სარი ბასინ ქართიმიღუტუ, აწი ვაპჭარუფ ჲადო ქაგომიჭოფეს.

პოლიტიკა დოპჭარი, სანათი დოპჭარი, ჯა, ბუტკა, ღალი დოპჭარი. ჩქიმი ქჲოჲი, ნარენ ჲერეფე თელიქ იჩინან მინტუ. ანთეფე ვიკიფტიში დიდო კაჲი მაწონეტუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ართნერი ორას თქვან შაირითი რეთ. თურქული შიირეფეთი ქოგიღუნან, ლაზური შიირეფეთი ქოგიღუნან. გამიჩქვინერი შიირიშ ქეთაბეფეთი ქოგიღუნან: “ყოროფა სერის ვა დოლინტრუ”, “უკაჩხე”, თუთაჩხაში შიირეფე”, “ბერე დო დაჩხირი”. აჲა გამიჩქვინერი ქეთაბეფე თქვანიშენ ამბაი ქომიღუნ მა. გონეფთი გამიჩქვინერი მაჟურა ქეთაბეფეთი ქოგიღუნან, ჰოი?! შიირი ოჭარუს მუნდეს გეოჭკით? იფთინერი შიირი თქვანი მუნდეს დო ნამუ დერგის გამიჩქვინუ? შიირეფე თქვანი წოხლეშენ ნამუ დერგი დო გაზეთეფეს გამიჩქვინუ დო აღანი შიირეფე თქვანი აწი ნამუ დერგი დო გაზეთეფეს გამიჩქვინენ?

რუჰან ოდაბაში: შიირი ვარენნა, ვაიყვენ ჩქიმი შენი. ნენა ჩქიმითენ ოჭარუს დიდო ჲანო ქოგევოჭკი, აწი აჲა ოჯღორე მიჩქინ.

შიირი ოჭარუს ლისეს ვორტიში, ქოგევოჭკი. იზმითიშა მოფთიში, აქონი შაირი კოჩეფე ვიჩინი, ნა მიჩქიტუ ენთეფე დოვორდი; მუ კაჲი ენთეფე ვიჩინერე.

ჭიტა ვორტი. ჯუმადი ჩქიმი ნუსრეტ ოდაბაშიქ ჩქიმი შენი შიირი ჭარუფტუ, მანთი 7 მარტ- ბაჲრამის ვიკითხუფტი. ნუსრეტი ჯუმადიშენ შიირი შენი დიდო შეჲეფე დოვიგური.

ილქნერი შიირი ჩქიმი მუნდეს პჭარი, ნამ დერგის გამახთუ აწი ვამშუნს. აწი სოსჲალ- მედჲას პჭარუფ, ვუფარუფ. ჩქიმი შენი დერდი ვარენ აჲა.

ალი იჰსან აქსამაზი: სელიმ გუნეშიშიმთვირიში ხჩეჯოხონი ჶილიმის თქვანთი როლი ქოგიღუნან. ავô ქადირიში როლი გეჯგინობათენ ოსაღუფთ. აჲა იფთინერი როლი ოსაღუში თეჯრუბე თქვანი რენი? წოხლეშენთი გოჩქვანერი ჶილიმეფეს გოჩქვანერი როლეფეთი გაყვესი? აღანი ჶილიმეფეს აღანი როლეფეთი გაყვასუნონანი?

რუჰან ოდაბაში: სელიმ გუნეში ხისიმი ჩქიმი რენ. ეშო ბღარღალტით, “ქარ ბეჲაზიდომიწუ. მექთების ვორტიში, თიჲათროს ვისთერეეტი, იჲა დოვუწვი. ემვახთისქადირ დედე სი ისთერი მიწვეეტუ. მახვენუჲი, ვამახვენუჲი ვამიჩქინ. აღნე ჶილიმი სთერი მუთუ ვამშუნს, ჩქიმი დულჲათი ვარენ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ჩქინდა ფუქირონი აღანი ამბაეფე გიღუნანი? აღანი ქეთაბეფე თქვანი გამიჩქვინასუნონი?

რუჰან ოდაბაში: მა შიირი ხოლო პჭარუფ. ნენა ჩქიმითენ, ლაზური არ- ჟურ ქითაბი დომახვენუნა დიდო მახელასინონ. ნენა ჩქიმიქ ჩქიმი შენი ნა ყუ მსქვალობა შენი მუთხანეფე პა მინონ.

ბერეფე მშუნს. ბერეფე შენითი შიირეფე პჭარა მინონ. ჩქინიშკულე ნაირდანინონ ბერეფექ მსქვა ირდან ჲადო გჲაჲის ჯუმუ სთერი ვიყვა მინონ.

ალი იჰსან აქსამაზი: რუჰან ბეგი, ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ. თქვანთი გინონანნა, აჲა ინტერვიუ ვოჩოდინათ. მარა ოთქვალუში მაჟურა ნენაფე ვანა მესაჟეფე გიღუნანნა, ენთეფეთი მიწვით, მუ იყვენ! ფიმფილი დიხაშა. მა თქვან დიდო შუქური გოღოდაფთ.

რუჰან ოდაბაში:თქვანთი კაჲითენ დოსქიდით საჲინ აქსამაზ. გონდუნასინონ სთერი არ ნენარენ ნენა ჩქინი. ვაგონდუნას ჲადო მუთხანეფე მახვენას მინონ. თქვანთი მუთხანეფე იქიფთ, ამუ შენი მახელენ მა. უფი თქვანი სქიდას.

+

თი მოკირელი ოხორჯა

 

თი მოკირელი ოხორჯა

რაკანის გილადგიტუ.

პანტა ნა იძიცაფტუ თოლეფემუშის

ომგარუ გოდოლოდგითერეტუ;

ნა იძირენ შქურინა ვარტუ.

 

გოლაშა ნა ულუნ გზას

მუკო გოხთიმუ უღუტუ!

მუკო წკაჲი შვეეტუ აჲა ღალიშენ

ნაკო ჩხომი ჭოფეეტუ ვაშუნს აწი.

ამუშ კულე

გურის ფუფული სთეჲი აყვასინონ

ნა ღურას კვინჩი

ნა იზას წიწი.

 

თი მოკირელი ოხორჯაქ

ხესნა ოქაჩუნ პალოს

ჭიტა ჩქვა უზდუ

ჭიტა ჩქვა კაპეტი დოლვაქნუ დო იმსიჶონუ;

მიკილასინონ ნდღალეფე, მიკილასინონ დო

ვაგომოჭქონდანინონ ნაჭკირუფთ ჯა

ჩქინ ვაბღურათშა;

აკო ბერე, აკო კოჩი, აკო ოხორჯა

 

(რუჰან ოდაბაში - 4 მაჲისი 2021)

 

+

aksamaz@gmail.com

 

https://sonhaber.ch/ruhan-odabas-yitmek-uzere-olan-dilimizi-yasatabilme-cabasindayim/

 

 http://circassiancenter.com/tr/aksamaz-ruhan-odabas-ile-soylesi/