“Çok Kültürlülük Ölmesin!”

 

 

 

“Çok Kültürlülük Ölmesin!”

 

 

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Kutarba Pınar Korkmaz. Kutarba Pınar Korkmaz, ülkemizin aydınlarından. Kültürünü yaşatmak için canla başla çalışıyor kendisi. Yayınlanmış kitapları var: “Bence Kafkasya”,  “Gumista” (Bu kitabı Türkçe ve İngilizce olarak yayınlanmış), “Elbruz”, “Pınar”, Lata. Pınar Ersoy Korkmaz ile hayatı ve çalışmaları üzerine konuştuk. 26. IX.  2019, Ali İhsan Aksamaz)

+

Ali İhsan Aksamaz:  Pınar Hanım, biliyorum, siz Abhaz kökenlisiniz. Zamanın Rusya Çarı tarafından Abhazyadan sürülen Abhaz bir ailenin çocuğusunuz. Kaçıncı kuşaktansınız?

Kutarba Pınar Korkmaz: Öncelikle bu nazik röportaj teklifiniz için sonsuz teşekkürler. Sizin dimağınızda kalmak ne kadar güzel.1878 Osmanlı Rus savaşında babamın dedesi Abhazya’dan Osmanlı Devleti’ne zorunlu bir şekilde gelmiş.

Ali İhsan Aksamaz: O zamanki Abhazyadaki köyünüzün adı nedir? Siz nerede doğdunuz? Nerede, hangi okullarda okudunuz? Mesleğiniz nedir? Ne iş yapıyorsunuz? Nerede yaşıyorsunuz? Çocuklarınız var mı? Hangi dilleri biliyorsunuz?

Kutarba Pınar Korkmaz: Babamın dedesi Jago. Ancak oradaki köyümüzün adını şuan hatırlayamadım. Jago dedemiz bugün Düzce’ye bağlı Akçakoca’nın yine günümüzdeki adıyla Dilaver köyüne yerleşmiş. Babamın dedesi İdris dedemiz, benim dedem Seyfettin ve Babam köyümüzde dünyaya gelmişler. Daha sonra dedem Seyfettin Bolu’ya yerleşmiş. Ben Bolu’da dünyaya geldim.

Daha sonra ilk, orta lise ve üniversiteyi Ankara’da tamamladım. Ankara Gazi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı mezunuyum. Ardından yine Ankara Başkent Üniversitesinde eğitim alanında yüksek lisansımı tamamladım. Şu an Ankara’da yaşıyorum ve bir kamu kurumunda görev yapmaktayım. Evliyim. Eşim de Türkçe öğretmeni. Bildiğim diller ise, ne yazık ki, kısmen Abhazca konuşma dilini anlayabiliyorum. Bu konu beni en etkileyen konular arasında. Çünkü dil bilmemenin büyük sorun teşkil ettiğini özellikle kitapları hazırlarken ve hazırladıktan sonra üst düzeyde yaşayanlardanım.

Ali İhsan Aksamaz: Lütfen, şimdi de kitaplarınızdan bahsedelim.  “Bence Kafkasya” adlı kitabınızdan bize bahsedin, lütfen!  Söylemeliyim; bu kitabınız bende mevcut ve okudum. Ne zaman ve hangi yayınevinden çıktı bu kitabınız? Bize hangi bilgileri veriyorsunuz bu kitabınızla? Bu kitabı niçin yazdınız? Kısaca bize bahsedin, lütfen!

Kutarba Pınar Korkmaz: “Bence Kafkasya”, 2018 Ocak ayında Ankara’daki Favori yayınlarından çıktı. Ben 2014 yılından itibaren uludağhaber.net adlı bir haber sitesinde köşe yazıları yazmaya başlamıştım. Alanım yine Kafkasya ile ilgiliydi. Ancak bunun yanısıra o günün olaylarından yola çıkarak evrensel konulara da değinmiştim. Bunun sebebi yazılarımı okuyan insanların az da olsa benim düşüncelerimden haberdar olmalarıydı... Yazarların bu tarz yayınlar yaptıklarını biliyoruz. Köşe yazılarının okunma sayısını merak etmeyen bir yazar yoktur sanırım. Yazılarımın okunma sayılarına baktığımda 5000’lerde olduğunu fark ettiğimdeki mutluluğumu sanırım tam olarak ifade edemem. İşte bu yazılarımın bir kısmını ve hiç yayınlanmamış düşünce yazılarımı toparlayıp “Bence Kafkasya” adlı kitabı hazırladım. Bu kitaptaki başka bir amacım da, evrensel yazılarla birlikte Kafkasya, aidiyet, kültürümüz ile ilgili konuların bir arada olmasıydı. Bunu da kısmen başardığımı düşünüyorum. Çünkü bu kitabı alan herkes kendinden bir şeyler bulabilecekti bu kitapta. Kitap şuan bende kalmadı. Sanıyorum kitap kitapçılarda ve yayınevinde de tükendi. Böyle olunca yazmaya devam etmeliyim diye düşündüm ve yazıyorum…

 

Kutarba Pınar Korkmaz’ın yayınlanmış kitapları: “Bence Kafkasya” (Favori Yayınları, 2018); “Gumısta (Apra Yayıncılık, 2020); “Pınar” (Apra Yayıncılık, 2020); “Lata” (Apra Yayıncılık, 2022); “Elbruz” (Apra Yayıncılık, 2022)

 

 

Ali İhsan Aksamaz: Diğer kitabınız “Gumista”. “Gumista” ne zaman ve hangi yayınevinden çıktı? Bu kitabınızla bize hangi bilgileri veriyorsunuz? Yine biliyorum ki, bu kitabınız İngilizce olarak da yayınlandı. Kitabınızı İngilizceye kim tercüme etti?

Kutarba Pınar Korkmaz: Evet, ikinci kitabım “Kafdağı’nın Işıkları Gumısta”. Bu kitabım 2019 Ocak ayında Apra Yayıncılıktan çıktı. Şu an ikinci baskısının yarısından fazlası tükenmiş durumda. Bu kitabım “Bence Kafkasya”dan çok farklı. Bir gün ilginç bir şey farkettim. Bizler Kafkasya’dan göçmüş insanlar olarak birbirimizi tanımıyorduk. Kimler hangi mücadeleleri vermişler; hangi meşakkatli yolları geçmişler; toplumumuz için neler yapmışlar bilmiyorduk. Bizim toplumda yapılanın anlatılması ayıp sayılır. Kimse yaptığı güzel işlerle övünmez. Hal böyle olunca birtakım olumsuzluklar görüyorsunuz. İşte bunların olmaması için insanlarımızı tanımamızın önemini anlatmalıydım. Sosyal medyayı oldukça etkin kullanırım. Özellikle Facebook’taki insanlarla artık akrabayız. Hemen hemen hepsi Kafkasyalı. Durum böyle olunca onlara danıştığım çok oluyor. Bu konuyu da ilk Facebook’tan yazdım. Destek çıkan çok oldu. Sadece bir gün içinde önümde 50- 60 kişilik bir liste vardı ve hepsinin telefon numarası da mevcuttu. Listeme eklediğim büyüklerimi tek tek aradım. İki kişi hariç, diğerlerinin bu projede yer almayı kabul etmeleri beni hem çok şaşırttı; hem de çok mutlu etti. İnsanlarımızı ölümsüzleştirecek olmak hem bana büyük bir mutluluk veriyordu; hem de omuzlarıma önemli bir yük bırakıyordu. Bu kadar talep olunca bu konuyu sistematiğe bağlamaya karar verdim. Önce yazarlarımızı, ardından şairlerimizi, el sanatçılarımızı, heykeltraşlarımızı hazırlamaya karar verdim. İşte “Kafdağı’nın Işıkları Gumısta” bu serinin ilk kitabı. Ne acıdır ki Türkiye’de bu kitap bir ilk. Çünkü günümüze kadar hiç kimse yazarlarımızı bu denli ayrıntılı olarak yazmamış. Halbûki Türkiye’de iki tane Çerkes Dili ve Edebiyatı bölümü bulunuyor.

Sonra hedefimi omuzlarımdaki yükten dolayı daha yukarılara taşımaya karar verdim. Eğer bu kitap Türkiye’de bir ilkse, diğer diasporalarda da yoktur diye düşündüm ve kitabın farklı bir dile de çevrilmesinin şart olduğunu düşündüm. Ancak büyük bir sorun vardı! Bu kitabı kim, hangi dile çevirecekti.

Rusça istemedim. Çünkü anavatanlarımızda Rusça yazan yazarlarımız vardı. Kendi dillerimizde de aynı şekilde. Ancak İngilizce kaynağımız çok azdı ve bu kitap İngilizceye çevrilmeliydi, ama nasıl?!

Önce Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesinden bir arkadaşım, kitabın bir bölümünü çevirmeye çalıştı. Ancak çok zorlandığını anlattı. Bu kitabı çeviren kişinin hem çok iyi İngilizce bilmesi, hem çok iyi Türkçe bilmesi, hem de kültürümüzü çok iyi bilmesi gerekiyordu. Böyle birini bulmak da çok zordu. Böyle donanımlı birini nasıl bulacaktım?!

Almanya’da, Köln’de yaşayan, orada çok güzel işlere imza atmış, kültür elçimiz Yusuf Mugba Ağabey ile görüştüm. Tesadüf onun kızı Almanya’da İngiliz dili ve edebiyatı bölümünde yüksek lisans yapıyormuş. Ona sormaya karar verdik. Sağ olsun kızımız kitabı çevirmeyi kabul etti ve çok kısa bir sürede kitabı İngilizceye çevirdi. Buradan kızımız Sümeyye Bilgen’e, Yusuf Bilgen’e ve eşine sonsuz teşekkürler. Gerçekten kültürümüz, sayelerinde farklı diasporalarla buluştu. İyi ki onlar var.

Ali İhsan Aksamaz: Yeni kitap projeniz var mı? Bize müjdeli haberleriniz var mı?

Kutarba Pınar Korkmaz: Evet. Yeni kitap projem elbette var. Bu seri kitaplara devam ediyorum. Yeni kitabımın yarısı tamamlanmış durumda. Yine yazarlarımıza yer verdiğim bu kitap da oldukça ilginç olacağa benziyor. Ben kendime bir hedef belirledim ve o hedef doğrultusunda yazmaya devam etmeyi planlıyorum. Her yıl bir kitap sloganıyla çıktım bu yola.

Ali İhsan Aksamaz: Bu söyleşi için size çok teşekkür ederim. Güzelce sorularımı cevapladınız. Siz de isterseniz, söyleşimizi sonlandıralım!  Ancak sizin söyleyecekleriniz varsa, buyurun söyleyin, lütfen! Her zaman yüzünüz gülsün, yüz yaşınıza kadar yaşayın, göğe çıkın!

 

Kutarba Pınar Korkmaz: Tekrar teşekkür ediyorum. Söyleyeceğim o kadar çok şey var ki aslında. Ancak kısaca belirteyim: Çok güzel bir coğrafyada yaşıyoruz ve çok sesli bir medeniyet beşiği bu topraklar. Renkliliklerinizi hiç kaybetmeden, sevgi, saygı, barış ve mutlulukla yaşamak hepimizin amacı olmalı diye düşünüyorum. Tüm okuyucularımıza saygılarımı sunuyorum.

 

[Önerilen okumalar: “Abhazya Parlamentosu’nun Açıklaması”, Apsadgıl Derneği’nin Abhazca ve Türkçe yayınlanan yayın organı “Abazamyüa”nın 2 (3) nolu sayısı/ Aktaran: “Kafkasya Yazıları”, sayı 6, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1999; sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Ali İhsan Aksamaz, “Abhazya’da Yayınlanan Lazca Ders Kitapları”, Özgür Gündem Gazetesi, İstanbul, 09. VII. 2012/ circassiancenter.com.tr; Erol Kılıç Kutelia: “Her anadili kutsaldır!”, 06. III. 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; ozgurcerkes.com; İbrahim Bayrakoğlu- İrfan Ç. Aleksiva, “Büyük Tasviyede Lazlar”, Dil, Tarih, Kültür Dergisi Ogni, Sayı 7, Laz Kültür Derneği Yayını, İstanbul, 2017; İrfan Çağatay Aleksiva, “Abhazya’da Bolşevik Lazların Gerilla Birliği: Laz Timi”, jinepsgazetesi.com, 10. II. 2020; Nuri Bagaps, (Çeviren: Anri Çediya) “20. Yüzyılda ve 21. Yüzyılın Başında Abhazya’da Laz Nüfusu: Demografik Durum ve Yerleşim Coğrafyasının Özellikler/ The Laz Population in Abkhazia in the 20th Century and Beginning of the 21st Century: Demographic Situation and Features of the Geographic Settlement”, Kafkasya Calışmaları – Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of Caucasian Studies Mayıs 2021 / May 2021, Yıl / Vol. 6, № 12/ dergipark.org.tr; Oktay Çkotua: “Megrellerin de dillerine, kültürlerine ve ulusal kimliklerine sahip çıkacaklarına inanıyorum!”,  08. IV. 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Önder Acar, “Oçamçire’deki Laz Okulu’nda da öğrenim görmüş anneannem!”, gurcuhaber.com, 9. IV. 2020/ circassiancenter.com;Selçuk Sımsım: “Geleceği el birliğiyle inşa edeceğiz!”, 16. IV. 2021; circassiancenter.com.tr; Yılmaz Erdoğan, “Bizimkiler Sohum’a yerleşmişler!”, 22. XI. 2018, circassiancenter.com]

+

 

“Aya dido- k̆ult̆uronoba çkar va ğuras!”

 

(Goʒ̆otkvala: Andğnari musafiri çkimi ren Kutarba Pinar Korkmazi. Kutarba Pinar Korkmazi ren dobadona çkinişi gamantanerepeşen arteri. Edo k̆ult̆uruli minoba muşi oskedinu şeni şurdoguriten içalişeps emuk. Emus kuğun gamoçkvineri ketabepe: “Çkimi Zmonaten K̆afk̆asya”,  “Gumista” (Aya ketabi muşi gamiçkvineren Turkuli do İnglisurixeşa), “Elbruz”, “Pinar/ ʒ̆k̆artoli”, Lata. Kutarba Pinar Korkmazi k̆ala bğarğali do muşi biyografi do noçalişepeşen molapşinit çkin. Ali İhsan Aksamazi)

Ali İhsan Aksamazi:  Pinar Xanum, ma miçkin, tkvan Apxazuri diʒxiri kogiğunan. Emindroneri Rusyaşi İmp̆eriaşi didmapaşk̆elen emindroneri Apxazetişen uçvaten get̆k̆oçineri Apxazi ocağaşi bere ret. Nak̆otxani diʒxirişen Apxazi ret?

Kutarba Pinar Korkmazi: Aya int̆erviu şeni, ʒ̆oxle dido şukuri giʒ̆umert; dido naziği ret tkvan. Mati manebra mşinupt, aya dido mskva ren. (1878) vit̆o ovro oşi do sume neçi do vit̆o ovro ʒ̆anaşi Osmanli- Rusuli Harbi şk̆ule, baba çkimişi p̆ap̆u moxteren Apxazetişen Osmanlişi oxenʒaleşi dixaşa; mecburi moxteren.

Ali İhsan Aksamazi: Ekoni oput̆e tkvanis mu coxons Apxazetis. Tkvan so yeçkindit? Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği giğunan? Mu dulya ikipt? So skidut? Çileri reti? Mu nenape giçkinan?

Kutarba Pinar Korkmazi: Baba çkimişi p̆ap̆us Jago coxons. Mara ekoni oput̆e çkinis mu coxons, eya va gomaşinu aʒ̆i.  P̆ap̆u çkini Jago dibargeren noğa Düzce- Ak̆çak̆ocaşi andğaneri oput̆e Dilaverişa. Baba çkimişi p̆ap̆u İdrisi, çkimi p̆ap̆u Seyfettini do baba çkimi yeçkinderen am oput̆es. Uk̆ule p̆ap̆u çkimi Seyfettini dibargeren noğa Boluşa. Edo ma yepçkindi noğa Bolus. Uk̆ule ma dovoçodini geç̆k̆apuroni, oşkenoni nʒ̆opulape, lise do universit̆etişi gamantana-gurapa nananoğa Ank̆aras. Uk̆ule Ankara Gazi Universit̆et̆işi Turkuli Nena do Nç̆arolabaşi Burmeşen dovimezuni. Uk̆ule mağali lisansişi p̆rogrami dovoçodini Ank̆araşi Başkenti Universit̆et̆is; mağali lisansişi branşi çkimi ren gamantana. Aʒ̆i nananoğa Ank̆aras pskidur. Edo oxenʒaleşi ar dayrasti viçalişep.  Kimoceri vore.  Kimoli çkimi ren Turkuli Nenaş mamgurapale. Gurimeç̆voni ren,  Apxazuri Nena ç̆it̆a-ç̆it̆a oxomaʒ̆onen ma; aya p̆at̆i maʒ̆onen. Nena va giçkit̆aşi, didi p̆roblemi gaqven.  Ketabepe p̆ç̆arupt̆işi do uk̆uleti didi p̆roblemepe maqu; aya xali k̆aixeşa komiçkin ma.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆iti ketabepe tkvanişen molapşinat, mu iqven! ʒ̆oxle “Çkimi Zmonaten K̆afk̆asya” coxoni ketabi tkvanişen molamişinat. Mundes do namu gamaçkvaleşen gamaxtu aya ketabi tkvani? Mu ambarepe momçapt aya ketabi tkvaniten? Muşeni ç̆arit aya ketabi? Ç̆it̆a- ç̆it̆a molamişinit, mu iqven!

Kutarba Pinar Korkmazi: “Çkimi Zmonaten K̆afk̆asya” coxoni ketabi çkimi kogamaxtu (2018) eçi oşi do vit̆o ovro ʒ̆anaşi ʒ̆anağanis. Gamaçkvale Favorişen kogamaxtu ketabi çkimi.  (2014) eçi oşi do vit̆o otxo ʒ̆anaşen doni mak̆alepe p̆ç̆arup ma.  Mak̆alepe çkimi gamiçkvinu uludağhaber.net coxoni ambaişi sait̆is; didopeten K̆afk̆asiyaşen molapşinapt̆i ma. Edoxolo kianaşi majura meselepeşenti molapşinapt̆i, moro mu! Miletik mak̆alepe çkimi ik̆itxas do iguras çkimi simada, ç̆it̆a- ç̆it̆a rt̆as nati, ma aya mint̆u do emuşeni.  Mç̆arupekti eşo ikipan, ayati komiçkinan çkin. Muk̆o k̆oçik mak̆alepe mutepeşi ik̆itxups yado k̆arta mç̆arus meraği aqven. (5. 000) xut vit̆oşi k̆oçik ik̆itxupt̆u çkimi mak̆alepe. Aya oxovoʒ̆onişi, ma dido vixeli; xeleba çkimi nenaten va matkven. Sait̆is gamiçkvineri mak̆alepe çkimişen namtinepe do ağani noç̆arepe çkimi kok̆opk̆orobi do eşoten “Çkimi Zmonaten K̆afk̆asya” coxoni ketabi dopxaziri ma. Kianaşi ambaepe k̆ala K̆afk̆asya do minoba do k̆ult̆uri çkinişi ambaepeti vognapi. Armʒika rt̆as nati, gecgineri doviqvi; eşo vizmon. K̆oçik ketabi çkimi ik̆itxaşi, ti- muşişenti ambaepe žirasunt̆u. Ketabişi mteli t̆iraji diçodu. Mati xes çkar ketabi va miğun. Maketabesti, gamaçkvalesti ketabi va duskidu. Dulya aşo iquşi, oç̆aru domaç̆irs mado domaʒ̆onu do udodginu p̆ç̆arup mak̆alepe.

Ali İhsan Aksamazi: Majura ketabi tkvani ren “Gumista”. “Gumista” mundes do namu gamaçkvaleşen gamaxtu? Mu ambaepe momçapt aya ketabi tkvaniten? Ma xolo komiçkin, aya ketabi tkvani İnglisurixeşati gamiçkvinu. İnglisuri nenaşa mik goktiru ketabi tkvani?

Kutarba Pinar Korkmazi: Ho, majurani ketabi çkimis coxons  “K̆afdağişi Tepe Gumista”. Aya ketabi çkimi gamiçkvinu (2019) eçi oşi do vit̆on çxoro ʒ̆anaşi ʒ̆anağanis Gamaçkvale Apraşk̆elen gamiçkvinu.  Ketabişi majurani t̆rajişi gverdişen dido gamiçinu aʒ̆i; ma eşo miçkin.  Aya ketabi çkimi ren goçkvaneri,  “Çkimi Zmonaten K̆afk̆asya”, maartani ketabi çkimi steri va ren. Ar ndğas, onç̆eloni mutu oxovoʒ̆oni ma. Çkin K̆afk̆asyaşen mohaciri gamaxtimeri k̆oçepes artikartişen ambai va miğunan,  artikartişen uambae voret. Miepek muç̆oşi ok̆vak̆ides, mu ç̆vinape žires, lamtinala çkinişi xelak̆aoba şeni muepe qves; çkin antepeşen ambai va miğut̆es. K̆oçepe çkinik noxvenepe mutepeşişen va molaşinapan; oncğore içkinen. Pelaperi do mskva noxvenepe muşiten çkar mitik va imʒkven lamtinalaşi doloxe. Aşo iqvaşi, namtini negat̆iuri ambaepeti yeçkindun; aşo va maqvan, ma aya minon. Emuşeniti ok̆oçinuşi becitobaşen molaşinu domaç̆irt̆u. Sosyaluri medya, tişen k̆udelişa mskvaşa vixmar ma. Didopetenti feysbuk̆işi k̆oçepe k̆ala mzaxali voret çkin; eşo matkven Mexole mteliti K̆afk̆asyuri renan. Eşo iqvaşi, didopeten entepesti p̆k̆itxup ma.  Aya dulya ʒ̆oxle faysbuk̆işen vognapi ma. Dido k̆oçik mxuci komomçu. Xvala ar ndğaşi doloxe, (50- 60) jure neçi do vit̆- sume neçi k̆oçişi ar list̆e xes maqu ma. Entepeşi t̆ilifonoşi nomerape maqu. List̆eşen k̆arta umçanes tito-tito t̆ilifoni govunʒ̆k̆i. Jur k̆oçi var mara, majurapek p̆rojes mxuci komomçes. Aya xaliten dido govişaşi do hemiti vixeli ma. Umçanepe çkinişi ambaepe miletis ognapuk dido moxelu ma. Aya rt̆u monk̆a anank̆eni çkimi şeni.  Am dulyas dido umçanek mxuci momçuşi,  mati aya dulya sist̆emat̆ik̆uro p̆aminon; eşo oç̆aru govonk̆vati ma. ʒ̆oxle mç̆arupe çkinişi, uk̆açxeti şairepe çkinişi, maxeşnoxvenepe çkinişi ambaepe oxaziru govonk̆vatu ma. “K̆afdağişi Tepe Gumista” coxoni ketabi çkimi ren am noçalişeşi maartani monoçane. Gurişmeç̆voni ren, aʒ̆işa amk̆ata ketabi va gamiçkvineret̆u Turkiyes. Aʒ̆işa mitik mç̆arupe çkinişen amk̆ata det̆ayoni ar ketabi va ç̆areren. Mtini ambari ren; Turkiyes kuğun jur Çerkesuli Nena do Mç̆aralobaşi burme universit̆et̆epes. Anank̆eni komiğun; eşo komiçkin ma. Emuşeniti amk̆ata ketabe oç̆aru govonk̆vati. Aya ketabi iptineri ren mara, majura diasp̆orapesti amk̆ata ketabi gamiçkvineri va ren ma ptkvi.  

Ketabi, majura nenapeşa tercume oxvenapu domaç̆irs; eşo vizmoni.   Mara didi p̆roblemi komiğut̆u. Namu nenaşa tercume oxvenapu domaç̆irt̆u?!  Rusuli nenaşa tercume oxvenapu va mint̆u, nanadixas amk̆ata Rusuli ketabepe kort̆u do emuşeni. Apxazuri nenaten ç̆areli amk̆ata ketabepeti kort̆u; ayati komiçkit̆u.  Mara İngilisuri nenaten ketabepe ç̆it̆a komiğut̆es. İnglisuri nenaşa tercume umosi k̆ai iqvasunt̆u; eşo vizmoni. Mara muç̆o?! Ank̆araşi Yildirim Beyazit̆işi Universit̆et̆işen ar manebra komiqonun. ʒ̆oxle ketabişi ar noʒ̆ile tercume oxvenu şeni gzalape dogoru emuk; mara dido meç̆irderen. Eşo miʒ̆u am manebra çkimik.  Hemi İnglisuri do Turkuli nena, hemiti k̆ult̆uri çkini mç̆ipaşaşi oçkinu dvaç̆irt̆u am ketabaşi tercumanis.  Amk̆ata k̆oçi solen mažirasunt̆u ma?! Amk̆ata xçetomoni çkinerk̆oçi solen mažirasunt̆u p̆ea!

Ar cumadi komiqonun; Almanyaşi noğa K̆olnis skidun, k̆ult̆uriş elçi ren. Dido pelaperi k̆ult̆uruli dulya ikips; Yusuf Mugba Cumadi k̆ala bğarğali ma. Didi sup̆rizi ren, k̆ulani muşi rt̆eren mağali lisansiş mamgure İngilisuri Nena do Mç̆aralobaşi Burmes Almanyas. Emus p̆k̆itxit. Allahik nuşvelas, am k̆ulani çkinik ketabişi tercumes memişvelu. Edo mk̆ule oraşi doloxe, ketabi çkimi İnglisuri nenaşa goktiru am k̆ulani çkinik. Opşa selami vuʒ̆umer k̆ulani çkini Sumeyye Bilgenis, Yusuf Bilgenis do çili muşis. Mtini giʒ̆vat, entepeşi landeten, ketabi çkimi ignapinu majura diasp̆orapesti. Mu k̆ai, entepe steri xalk̆i komiqonunan çkin.

Ali İhsan Aksamazi: Ağani ketabi oç̆aruşi p̆rojepe giğunani? Ağani pukironi ambaepe momçateni çkinda?

Kutarba Pinar Korkmazi: Ho! Moro mu, ağani ketabiş p̆rojeti komiğun. Amk̆ata ketabepe oç̆arus mevaqonup ma. Ağani ketabi çkimişi gverdi dop̆ç̆ari, dovoçodini. Am ağani ketabi çkimitenti, xolo mç̆arupe çkinişen ambaepe vognapap ma. Dido onç̆eloni ketabi yeçkindasen; eşo vizmon ma. Ar noğira komiğun do em noğiraten oç̆arus mevaqonup. Amk̆ata p̆lanepe vikip ma. K̆arta ʒ̆anas ar ketabi gamiçkvinas! Aya ren çkimi ağani slogani. Edo am sloganiten gzas gebdgiti.

Ali İhsan Aksamazi: Aya int̆erviu şeni dido şukuri giʒ̆umert ma. Tkvan mskvaşa nena gemiktirit. Tkvanti ginonan na, aʒ̆i voçodinat aya int̆erviu! Xoloti tkvan otkvaluşi çkva mutu çkva giğunan na, eti miʒ̆vit, mu iqven! P̆anda ixelit, oşi ʒ̆aneri iqvat, ʒaşa yextat!

 

Kutarba Pinar Korkmazi: Mati xolo şukuri giʒ̆umert. Mtini giʒ̆vat, otkvaluşi dido ambai komiğun ma. Mara mk̆ule nenaten giʒ̆vat; dido mskva ar coğrafyas pskidurt çkin. Edo aya dixa ren dido-k̆ult̆uroni ar medeniyetişi dixa. Aya dido- k̆ult̆uronoba çkini çkar va ğuras. Edo qoropa, hurmeti, misoba do xelebaten dopskidat; aya domaç̆irnan; eşo vizmon ma. Mteli mak̆itxalepes şukuri giʒ̆umert ma.

+

 

“აჲა დიდო- კულტურონობა ჩქარ ვა ღურას!”

 

(გოწოთქვალა: ანდღნარი მუსაჶირი ჩქიმი რენ ქუთარბა ფინარ ქორქმაზი. ქუთარბა ფინარ  ქორქმაზი რენ დობადონა ჩქინიში გამანთანერეფეშენ ართერი. ედო კულტურული მინობა მუში ოსქედინუ შენი შურდოგურითენ იჩალიშეფს ემუქ. ემუს ქუღუნ გამოჩქვინერი ქეთაბეფე: “ჩქიმი ზმონათენ კაჶკასჲა”,  “გუმისთა” (აჲა ქეთაბი მუში  გამიჩქვინერენ თურქული დო ინგლისურიხეშა), “ელბრუზი”, “წკართოლი/ Pinar”, "ლათა". ქუთარბა ფინარ  ქორქმაზი კალა ბღარღალი მა დო მუში ბიჲოგრაჶი დო ნოჩალიშეფეშენ მოლაფშინით ჩქინ. ალი იჰსან აქსამაზი)

 

ალი იჰსან აქსამაზი:  ფინარ ხანუმ, მა მიჩქინ, თქვან აფხაზური დიცხირი ქოგიღუნან. ემინდრონერი რუსჲაში იმპერიაში დიდმაფაშკელენ ემინდრონერი აფხაზეთიშენ უჩვათენ გეტკოჩინერი აფხაზი ოჯაღაში ბერე რეთ. ნაკოთხანი დიცხირიშენ აფხაზი რეთ?

ქუთარბა ფინარ  ქორქმაზი : აჲა ინტერვიუ შენი, წოხლე დიდო  შუქური გიწუმერთ; დიდო ნაზიღი რეთ თქვან. მათი მანებრა მშინუფთ, აჲა დიდო მსქვა რენ. (1878) ვიტო ოვროში დო სუმე ნეჩი დო ვიტო ოვრო წანაში ოსმანლი- რუსული ჰარბიშკულე, ბაბა ჩქიმიში პაპუ მოხთერენ აფხაზეთიშენ ოსმანლიში ოხენცალეში დიხაშა; მეჯბური მოხთერენ.

 

ალი იჰსან აქსამაზი: ექონი ოფუტე თქვანის მუ ჯოხონს აფხაზეთის. თქვან სო ჲეჩქინდით? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? მუ მესლეღი გიღუნან? მუ დულჲა იქიფთ? სო სქიდუთ? ჩილერი რეთი? მუ ნენაფე გიჩქინან?

ქუთარბა ფინარ  ქორქმაზი: ბაბა ჩქიმიში პაპუს ჟაგო ჯოხონს. მარა ექონი ოფუტე ჩქინის მუ ჯოხონს, ეჲა ვა  გომაშინუ აწი.  პაპუ ჩქინი ჟაგო დიბარგერენ ნოღა დუზჯე- აკჩაკოჯაში  ანდღანერი ოფუტე დილავერიშა. ბაბა ჩქიმიში პაპუ იდრისი, ჩქიმი პაპუ სეჲჶეთთინი დო ბაბა ჩქიმი ჲეჩქინდერენ ამ ოფუტეს. უკულე  პაპუ ჩქიმი სეჲჶეთთინი დიბარგერენ ნოღა ბოლუშა ედო მა ჲეფჩქინდი ნოღა ბოლუს. უკულე  მა დოვოჩოდინი გეჭკაფურონი, ოშქენონი ნწოფულაფე, ლისე დო უნივერსიტეთიში გამანთანა-გურაფა  ნანანოღა  ანკარას. უკულე ანქარა გაზი უნივერსიტეტიში თურქული ნენა დო ნჭაროლაბაში ბურმეშენ დოვიმეზუნი. უკულე მაღალი ლისანსიში პროგრამი დოვოჩოდინი ანკარაში ბაშქენთი უნივერსიტეტის; მაღალი ლისანსიში ბრანში ჩქიმი რენ გამანთანა. აწი ნანანოღა ანკარას ფსქიდურ. ედო ოხენცალეში არ დაჲრასთი ვიჩალიშეფ.  ქიმოჯერი ვორე.  ქიმოლი ჩქიმი რენ თურქული ნენაშ მამგურაფალე. გურიმეჭვონი  რენ,  აფხაზური ნენა ჭიტა-ჭიტა ოხომაწონენ მა; აჲა პატი მაწონენ. ნენა ვა გიჩქიტაში, დიდი პრობლემი გაყვენ.  ქეთაბეფე პჭარუფტიში დო უკულეთი  დიდი პრობლემეფე მაყუ; აჲა ხალი კაიხეშა ქომიჩქინ მა.

ალი იჰსან აქსამაზი: აწითი ქეთაბეფე თქვანიშენ მოლაფშინათ,  მუ იყვენ! “ჩქიმი ზმონათენ კაჶკასჲა” ჯოხონი ქეთაბი თქვანიშენ მოლამიშინით. მუნდეს დო ნამუ გამაჩქვალეშენ გამახთუ აჲა ქეთაბი თქვანი? მუ ამბაეფე მომჩაფთ აჲა ქეთაბი თქვანითენ? მუშენი ჭარით აჲა ქეთაბი? ჭიტა- ჭიტა მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ქუთარბა ფინარ  ქორქმაზი: “ჩქიმი ზმონათენ კაჶკასჲა” ჯოხონი ქეთაბი  ჩქიმი ქოგამახთუ (2018) ეჩი ოში დო ვიტო ოვრო წანაში წანაღანის. გამაჩქვალე ჶავორიშენ ქოგამახთუ ქეთაბი ჩქიმი.  (2014) ეჩი ოში დო ვითტო ოთხო წანაშენ დონი მაკალეფე პჭარუფ მა.  მაკალეფე ჩქიმი გამიჩქვინუ ულუდაღჰაბერ.ნეთ  ჯოხონი ამბაიში საიტის; დიდოფეთენ კაჶკასიჲაშენ მოლაფშინაფტი მა. ედოხოლო ქიანაში მაჟურა მესელეფეშენთი  მოლაფშინაფტი, მორო მუ! მილეთიქ მაკალეფე ჩქიმი იკითხას დო იგურას ჩქიმი სიმადა, ჭიტა- ჭიტა რტას ნათი, მა აჲა მინტუ დო ემუშენი.  მჭარუფექთი ეშო იქიფან, აჲათი ქომიჩქინან ჩქინ. მუკო კოჩიქ მაკალეფე მუთეფეში იკითხუფს ჲადო კართა მჭარუს მერაღი აყვენ. (5. 000) ხუთ ვიტოში კოჩიქ იკითხუფტუ ჩქიმი მაკალეფე. აჲა ოხოვოწონიში, მა დიდო ვიხელი; ხელება ჩქიმი ნენათენ ვა მათქვენ. საიტის გამოჩქვინერი მაკალეფე ჩქიმიშენ ნამთინეფე დო აღანი ნოჭარეფე ჩქიმი ქოკოფკორობი  დო  ეშოთენ “ჩქიმი ზმონათენ კაჶკასჲა” ჯოხონი ქეთაბი  დოფხაზირი მა. ქიანაში ამბაეფე კალა კაჶკასჲა დო  მინობა დო კულტური ჩქინიში ამბაეფეთი ვოგნაფი. არმციქა რტას ნათი, გეჯგინერი დოვიყვი; ეშო ვიზმონ. კოჩიქ ქეთაბი ჩქიმი იკითხაში, თი-მუშიშენთი ამბაეფე ძირასუნტუ. ქეთაბიში მთელი ტირაჟი დიჩოდუ. მათი ხეს ჩქარ ქეთაბი ვა მიღუნ. მაქეთაბესთი, გამაჩქვალესთი ქეთაბი ვა დუსქიდუ. დულჲა აშო იყუში, ოჭარუ დომაჭირს მადო დომაწონუ  დო უდოდგინუ პჭარუფ მაკალეფე.

ალი იჰსან აქსამაზი: მაჟურა ქეთაბი თქვანი რენ “გუმისთა”. “გუმისთა” მუნდეს დო ნამუ გამაჩქვალეშენ გამახთუ? მუ ამბაეფე მომჩაფთ აჲა ქეთაბი თქვანითენ? მა ხოლო ქომიჩქინ, აჲა ქეთაბი თქვანი ინგლისურიხეშათი გამიჩქვინუ. ინგლისური ნენაშა მიქ გოქთირუ ქეთაბი თქვანი?

ქუთარბა ფინარ  ქორქმაზი: ჰო, მაჟურანი ქეთაბი ჩქიმის ჯოხონს  “კაჶდაღიში თეფე გუმისთა”. აჲა ქეთაბი ჩქიმი გამიჩქვინუ (2019) ეჩი ოში დო ვიტონჩხორო წანაში წანაღანის გამაჩქვალე აფრაშკელენ გამიჩქვინუ.  ქეთაბიში მაჟურანი ტრაჟიში გვერდიშენ დიდო გამიჩინუ აწი; მა ეშო მიჩქინ.  აჲა ქეთაბი ჩქიმი რენ გო გოჩქვანერი,  “ჩქიმი ზმონათენ კაჶკასჲა”, მაართანი ქეთაბი ჩქიმი სთერი ვა რენ. არ ნდღას, ონჭელონი მუთუ ოხოვოწონი მა. ჩქინ კაჶკასჲაშენ მოჰაჯირი გამახთიმერი კოჩეფეს  ართიქართიშენ ამბაი ვა მიღუნან,  ართიქართიშენ უამბაე ვორეთ. მიეფექ მუჭოში ოკვაკიდეს, მუ ჭვინაფე ძირეს ლამთინალა ჩქინიში ხელაკაობა შენი მუეფე ყვეს; ჩქინ ანთეფეშენ ამბაი ვა მიღუტეს. კოჩეფე ჩქინიქ ნოხვენეფე მუთეფეშიშენ ვა მოლაშინაფან; ონჯღორე იჩქინენ. ფელაფერი დო მსქვა ნოხვენეფე მუშითენ ჩქარ მითიქ ვა იმცქვენ ლამთინალაში დოლოხე. აშო იყვაში, ნამთინი ნეგატიური ამბაეფეთი ჲეჩქინდუნ; აშო ვა მაყვან, მა აჲა მინონ. ემუშენითი ოკოჩინუში ბეჯითობაშენ მოლაშინუ  დომაჭირტუ. სოსჲალური მედჲა, თიშენ კუდელიშა  მსქვაშა ვიხმარ მა.  დიდოფეთენთი  ჶეჲსბუკიში კოჩეფე კალა მზახალი ვორეთ ჩქინ; ეშო მათქვენ მეხოლე მთელითი კაჶკასური რენან. ეშო იყვაში, დიდოფეთენ ენთეფესთი პკითხუფ მა.  აჲა დულჲა წოხლე  ჶეჲსბუკიშენ ვოგნაფი მა. დიდო კოჩიქ მხუჯი ქომომჩუ. ხვალა არ ნდღაში დოლოხე, (50- 60) ჟურე ნეჩი დო ვიტ- სუმე ნეჩი  კოჩიში  არ ლისტე ხეს მაყუ მა. ენთეფეში ტილიჶონოში ნომერაფე მაყუ. ლისტეშენ კართა უმჩანეს თითო-თითო ტილიჶონი გოვუნწკი. ჟურ კოჩი ვარ მარა, მაჟურაფექ პროჟეს მხუჯი ქომომჩეს. აჲა ხალითენ დიდო გოვიშაში დო ჰემითი ვიხელი მა. უმჩანეფე ჩქინიში ამბაეფე მილეთის ოგნაფუქ დიდო მოხელუ მა. აჲა რტუ მონკა ანანკენი ჩქიმი შენი.  აჲა დულჲას დიდო უმჩანექ მხუჯი ქომომჩუში,  მათი აჲა დულჲა სისტემატიკურიხეშა პამინონ; ეშო ოჭარუ გოვონკვათი მა. წოხლე მჭარუფე ჩქინიში, უკაჩხეთი შაირეფე ჩქინიში, მახეშნოხვენეფე ჩქინიში ამბაეფე ოხაზირუ გოვონკვათუ მა. “კაჶდაღიში თეფე გუმისთა” ჯოხონი ქეთაბი ჩქიმი რენ აჲა ნოჩალიშეში მაართანი მონოჩანე. გურიშმეჭვონი რენ, აწიშა ამკათა ქეთაბი ვა გამიჩქვინერეტუ თურქიჲეს. აწიშა მითიქ მჭარუფე ჩქინიშენ ამკათა დეტაჲონი არ ქეთაბი ვა ჭარერენ. მთინი ამბაი რენ; თურქიჲეს ქუღუნ ჟურ ჩერქესული ნენა დო მჭარალობაში ბურმე უნივერსიტეტეფეს. ანანკენი ქომიღუნ; ეშო ქომიჩქინ მა. ემუშენითი ამკათა ქეთაბე ოჭარუ გოვონკვათი. აჲა ქეთაბი იფთინერი რენ მარა, მაჟურა დიასპორაფესთი ამკათა ქეთაბი გამოჩქვინერი ვა რენ მა ფთქვი.  

ქეთაბი, მაჟურა ნენაფეშა თერჯუმე ოხვენაფუ დომაჭირს; ეშო ვიზმონი.   მარა დიდი პრობლემი ქომიღუტუ. ნამუ ნენაშა თერჯუმე ოხვენაფუ დომაჭირტუ?!

რუსული ნენაშა თერჯუმე ოხვენაფუ ვა მინტუ, ნანადიხას ამკათა რუსული ქეთაბეფე ქორტუ დო ემუშენი. აფხაზური ნენათენ ჭარელი ამკათა ქეთაბეფეთი ქორტუ; აჲათი ქომიჩქიტუ.  მარა ინგილისური ნენათენ ქეთაბეფე ჭიტა მიღუტეს. ინგლისური ნენაშა თერჯუმე უმოსი კაი იყვასუნტუ; ეშო ვიზმონი. მარა მუჭო?! ანკარაში ჲილდირიმ ბეჲაზიტიში უნივერსიტეტიშენ არ მანებრა ქომიყონუნ. წოხლე ქეთაბიში არ ნოწილე თერჯუმე ოხვენუ შენი გზალაფე გორუ ემუქ; მარა დიდო მეჭირდერენ. ეშო მიწუ ამ მანებრა ჩქიმიქ.  ჰემი ინგლისური დო თურქული ნენა, ჰემითი კულტური ჩქინი მჭიფაშაში ოჩქინუ დვაჭირტუ ამ ქეთაბაში თერჯუმანის.  ამკათა კოჩი სოლენ მაძირასუნტუ მა?! ამკათა ხჩეთომონი ჩქინერკოჩი სოლენ მაძირასუნტუ პეა!

არ ჯუმადი ქომიყონუნ; ალმანჲაში ნოღა კოლნის სქიდუნ, კულტურიშ ელჩი რენ. დიდო ფელაფერი კულტურული დულჲა იქიფს; ჲუსუჶ მუგბა ჯუმადი კალა ბღარღალი მა. დიდი სუპრიზი რენ, კულანი მუში რტერენ მაღალი ლისანსიშ მამგურე ინგილისური ნენა დო მჭარალობაში ბურმეს ალმანჲას. ემუს პკითხით. ალლაჰიქ ნუშველას, ამ კულანი ჩქინიქ ქეთაბიში თერჯუმეს მემიშველუ. ედო მკულე ორაში დოლოხე, ქეთაბი ჩქიმი ინგლისური ნენაშა გოქთირუ ამ კულანი ჩქინიქ. ოფშა სელამი ვუწუმერ კულანი ჩქინი სუმეჲჲე ბილგენის, ჲუსუჶ ბილგენის დო ჩილი მუშის. მთინი გიწვათ, ენთეფეში ლანდეთენ, ქეთაბი ჩქიმი იგნაფინუ მაჟურა დიასპორაფესთი. მუ კაი, ენთეფე სთერი ხალკი ქომიყონუნან ჩქინ.

ალი იჰსან აქსამაზი: აღანი ქეთაბი ოჭარუში პროჟეფე გიღუნანი? აღანი ფუქირონი ამბაეფე მომჩათენი ჩქინდა?

ქუთარბა ფინარ  ქორქმაზი: ჰო! მორო მუ, აღანი ქეთაბიშ პროჟეთი ქომიღუნ. ამკათა ქეთაბეფე ოჭარუს მევაყონუფ მა. აღანი ქეთაბი ჩქიმიში გვერდი დოპჭარი, დოვოჩოდინი. აჲა აღანი ქეთაბი ჩქიმითენთი, ხოლო მჭარუფე ჩქინიშენ ამბაეფე ვოგნაფაფ მა. დიდო ონჭელონი ქეთაბი ჲეჩქინდასენ; ეშო ვიზმონ მა. არ ნოღირა ქომიღუნ დო ეჲა ნოღირათენ ოჭარუს მევაყონუფ. ამკათა პლანეფე ვიქიფ მა. კართა წანას არ ქეთაბი გამიჩქვინას! აჲა რენ ჩქიმი აღანი სლოგანი. ედო აჲა სლოგანითენ გზას გებდგითი.

ალი იჰსან აქსამაზი: აჲა ინტერვიუ შენი დიდო შუქური გიწუმერთ მა. თქვან მსქვაშა ნენა გემიქთირით. თქვანთი გინონან ნა, აწი ვოჩოდინათ აჲა ინტერვიუ! ხოლოთი თქვან ოთქვალუში ჩქვა მუთუ ჩქვა გიღუნან ნა, ეთი მიწვით, მუ იყვენ! პანდა იხელით, ოში წანერი იყვათ, ცაშა ჲეხთათ!

 

ქუთარბა ფინარ  ქორქმაზი: მათი ხოლო შუქური გიწუმერთ. მთინი გიწვათ, ოთქვალუში დიდო ამბაი ქომიღუნ მა. მარა მკულე ნენათენ გიწვათ; დიდო მსქვა არ ჯოღრაჶჲას ფსქიდურთ ჩქინ. ედო აჲა დიხა რენ დიდო-კულტურონი არ მედენიჲეთიში დიხა. აჲა დიდო- კულტურონობა ჩქინი ჩქარ ვა ღურას. ედო ყოროფა, ჰურმეთი, მისობა დო ხელებათენ  დოფსქიდათ; აჲა დომაჭირნან; ეშო ვიზმონ მა. მთელი მაკითხალეფეს შუქური გიწუმერთ მა.

 

aksamaz@gmail.com

 

https://www.circassiancenter.com/tr/cok-kulturluluk-olmesin/

 https://sonhaber.ch/kutarba-pinar-korkmaz-ile-soylesi-turkce-lazca/