“ჩქინ ოქორთურას, თქვან თურქიეს ნენა ჩქინი ვოსქედინათ; აჲა მახვენენან!” / “Çkin Okorturas, tkvan Turkiyes nena çkini voskedinat; aya maxvenenan!”/ “Biz Gürcistan’da, siz Türkiye’de dilimizi yaşatalım; bunu yapabiliriz!”

 

“ჩქინ ოქორთურას, თქვან თურქიეს ნენა ჩქინი ვოსქედინათ; აჲა მახვენენან!”

 

(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაФირი ჩქიმი რენ ნათია ფონიავა. ნათია ფონიავა რენ გურჯისთანიში ლინგვისტეფეშენ დო “მარგალური დოვიგურათ” ჯოხონი ქეთაბიში ავტორი. ნათია ფონიავა კალა არ ლაზური ინტერვიუ დოპი მა. ედო ბიჲოგრაФი მუში დო ქეთაბი მუშიშენ ბღარღალით. 17 II 2021/ ალი იჰსან აქსამაზი)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: ნათია ხანუმი, იფთი ბიჲოგრაФი თქვანიშენ მოლამიშინით დო ეშო გევოჭკათ, იყვენი?! სონური რეთ? სო ჲეჩქინდით? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? აწი სო სქიდუთ? მუ დულჲა იქიფთ? სო იჩალიშეფთ? ქორთული, მეგრული დო ლაზური ნენაფეში გალე ჩქვა ნამუ ნენაფე გიჩქინან?

ნათია ფონიავა: ხელაკაობათენ! მა ჯიჯი მარტვილიშენ მიღუნ, მარა ჩხოროწყუში არ მსკვა ოფუტე ჭოღას დოვიბადი დო დოვირდი. ჭოღაში ნწოფულას ვიგური, ეკულე ივანე ჯავახიშვილიში ქართიში (თიფლისიში) უნივერსიტეს ფილოლოჟი ვიკითხი, კავკასური ნენაფეში ბოლუმი დო აწითი აქ დოქტორა ვიქიფ. ოხორი ჭოღას მიღუნ, ჩქიმეფე აწითი ექ სქიდუნან, მარა მა ქართის (თიფლისის) ვორე. არნოლდ ჩიქობავაში ნენაჩქინაში ენსტიტუტეს ვიჩალიშეფ დო ილიაშ (ილია ჭავჭავაძეში) უნივერსიტესთი დერსეფე მეფჩაფ. ქართველური ნენაფე (მაჟურანეფექ ნა გუნეჲ კავკასური ნენაფე უწუმელან) დო აფხაზურ-აბაზური ნენაფეშ ჟინ ვიჩალიშეფ. ნენაფე ჩქინიშენ ჩქვა, ინგილიზური, თურქული, აზერბაიჯანული, აფხაზური (აბაზური) დო ამციქა რუსულითი ქომიჩქინ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუ იყვენ, აწითი აღანი ქეთაბი თქვანიშენ მოლამიშინით: “მარგალური დოვიგურათ”. მუკო გვერდონი რენ აჲა ნოჩალიშე თქვანი? მუკო დერსი გეძინ ქეთაბი თქვანის? კართა დერსის მუკო ნოწილე გეძინ? ნამუ ნოცილეფექ წოფხუფან კართა დერსი?

ნათია ფონიავა: ქეთაბი ჩქიმი 255 გვერდონი რენ. ქეთაბის ეჩიდოვით დერსი ქორენ. კართა დერსის ჟურ დიდი ნოწილე მიღუნან: მაართანი ნოწილეს გრამერი დო გრამერიშ პრაქტიღი (ალჷშთჷრმა) მაძირენან. ამუს მაჟურანი ნოწილე ნოყუფს თემატური ზიტაფეთენ: მესელა, ოჯაღი დო ჰამ თემატური გურუბიშა ნა ამულუნ ზიტაფე − ნანა, ბაბა დო აშო. ამუშკულე თემატური ზიტაფეთენ ოკოდგინერი ტექსტი ვანა დიალოგი მულუნ, ბაზი დერსის ტექსტითი დო დიალოგითი მიღუნან. კართა დერსის, თემატური ზიტაფე ნა იხმარინენ, ლერსეფე დო ნოთქვამეფეთი ქორენ, ნენაში მსკვანობა დაა კაი ნა მოძირაფანშენი. ქეთაბის, დოლოხე მუში ნა ვიხმარით ზიტაფეტენ ოკოდგინერი, მარგალურ- ქორთული დო ქორთულ- მარგალური ნენაფუნათი ნუმცხუნ. ქეთაბიში აუდიოვერსიონითი ფხაზირით. აუდიო ოხაზირუშენი ოქორთურაში მაართანი ტელევიზიონიქ, დევლეთ ტელევიზიონიქ ხუჯი მომჩეს. მანიშა ქეთაბიში აუდიოვერსიონი აჲა ტელევიზიონიში ვებბუტკასთი (www.1tv.ge)  ქოგიდვენ დო თქვათი მეგაყუჯინენან.

ალი იჰსან აქსამაზი: აღანი კულტურული ნოჩალიჩეფე გიღუნანი? ფუქირონი ამბარეფ

ე გიღუნანი ჩქინდა?

ნათია ფონიავა: ქართველური ნენაფეში დოგურონი ქეთაბეფეში გამაჩქუმუ თარიხჩი დო გამამჩქუმალე „არტანუჯიში“ თიგემჩანე ბუბა კუდავაში იდეა ტუ. წოხლე “მარგალური დოვიგურათ” ჯოხონი ქეთაბი ჩქიმი გამახთუ. აწი „ლაზური დოვიგურათ“ ქეთაბიშენი ვიჩალიშეფ დო „მარგალური დოვიგურათ“ ქეთაბიში მკულე დო კოლაი ვერსიონიში ონჭარუთი მინონან ბერეფეშენი.

ალი იჰსან აქსამაზი: ნათია ხანუმი, მა დიდო შუქური გოღოდაფთ აჲა ინტერვიუ შენი. თქვან ოთქვალუში ჩქვა ნენა გიღუნანნა, მუ იყვენ, ენთეფეთი მიწვით! ღორმოთიქ პანდა გოხელან!

ნათია ფონიავა: ალი ბეგი, მათი დიდი მარდი გიწუმერთ მსკვა ინტერვიუ შენი! ინტერვიუეფე თქვანი პანდა ვიკითხუფ. დიდო მსკვა დულჲა იქიფთ, ოინტერესონი კოჩეფე მოჩინაფაფთ დო ამუშენი დიდი მარდი! მორო, ოთქვალუში ქომიღუნ − შური დო გურითენ მინონ, ნენა ჩქინი ვა გონდინას, ჩქინთი ართიკართი ვა გოვონდინათ. ვიმედამ, ჩქინ ოქორთურას დო თქვან თურქიეს აჲა დიდო ბეჯითი დულჲა მახვენენან. თქვათი ღორმოთიქ გოხელან დო გეგხვამან! გონჭელერი ლაზონა დო ლაზეფე ჩქიმის დიდო სელამი ვუნჯღონუფ. გური კაითენ ვიძირათ!

+

 https://www.youtube.com/watch?v=4A7mFaoqjrY

 

“Çkin Okorturas, tkvan Turkiyes nena çkini voskedinat; aya maxvenenan!”

 

(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi ren Natia Poniava. Natia Poniava ren Gurcistanişi lingvist̆epeşen do “Margaluri Dovigurat " coxoni ketabişi avt̆ori. Natia Poniava k̆ala ar Lazuri int̆erviu dop̆i ma. Edo biyografi muşi do ketabi muşişen bğarğalit. 17 II 2021/ Ali İhsan Aksamazi)

+

Ali ihsan Aksamazi: Natia xanumi, ipti biyografi tkvanişen molamişinit do eşo gevoç̆k̆at, iqveni?! Sonuri ret? So yeçkindit? Namu nʒ̆opulapes igurit? Aʒ̆i so skidut? Mu dulya ikipt? So içalişept? Kortuli, Megruli do Lazuri nenapeşi gale çkva namu nenape giçkinan?

Natia Poniava: Xelak̆aobaten! Ma cici Mart̆vilişen miğun, mara Çxoroʒ̆quşi ar msk̆va oput̆e Ç̆oğas dovibadi do dovirdi. Ç̆oğaşi nʒ̆opulas viguri, ek̆ule İvane Cavaxişvilişi Kartişi (Tiplisişi) Universit̆es filoloji vik̆itxi, K̆avk̆asuri nenapeşi burme do aʒ̆iti ak dokt̆ora vikip. Oxori Ç̆oğas miğun, çkimepe aʒ̆iti ek skidunan, mara ma Kartis (Tiplisis) vore. Arnold Çikobavaşi Nenaçkinaşi Enst̆it̆ut̆es viçalişep do İliaş (İlia Ç̆avç̆avažeşi) Universit̆esti dersepe mepçap. Kartveluri nenape (majuranepek na Omjore K̆avk̆asuri nenape uʒ̆umelan) do Apxazur- Abazuri nenapeş jin viçalişep. Nenape çkinişen çkva, İngilizuri, Turkuli, Azerbaicanuli, Apxazuri (Abazuri) do amʒika Rusuliti komiçkin.

Ali ihsan Aksamazi: Mu iqven, aʒ̆iti ağani ketabi tkvanişen molamişinit: “Margaluri Dovigurat”. Muk̆o gverdoni ren aya noçalişe tkvani? Muk̆o dersi gežin ketabi tkvanis? K̆arta dersis muk̆o noʒ̆ile gežin? Namu noʒilepek ʒ̆opxupan k̆arta dersi?

Natia Poniava: Ketabi çkimi 255 gverdoni ren. Ketabis eçidovit dersi koren. K̆arta dersis jur didi noʒ̆ile miğunan: Maartani noʒ̆iles grameri do grameriş p̆rakt̆iği mažirenan. Amus majurani noʒ̆ile noqups temat̆uri zit̆apeten: Mesela, ocaği do ham temat̆uri gurubişa na amulun zit̆ape − nana, baba do aşo. Amuşk̆ule temat̆uri zit̆apeten ok̆odgineri t̆ekst̆i vana dialogi mulun, bazi dersis t̆ekst̆iti do dialogiti miğunan. K̆arta dersis, temat̆uri zit̆ape na ixmarinen, lersepe do notkvamepeti koren, nenaşi msk̆vanoba daa k̆ai na možirapanşeni. Ketabis, doloxe muşi na vixmarit zit̆apet̆en ok̆odgineri, Margalur- Kortuli do Kortul-Margaluri nenapunati numʒxun. Ketabişi audio versioniti pxazirit. Audio oxaziruşeni Okorturaşi maartani t̆elevizionik, devlet t̆elevizionik xuci momçes. Manişa ketabişi audio versioni aya t̆elevizionişi vebbut̆k̆asti (www.1tv.ge) kogidven do tkvati megaqucinenan.

Ali İhsan Aksamazi: Ağani k̆ult̆uruli noçaliçepe giğunani? Pukironi ambarepe giğunani çkinda?

Natia Poniava: Kartveluri nenapeşi doguroni ketabepeşi gamaçkumu ist̆orik̆osi do gamamçkumale “Art̆anucişi” tigemçane Buba K̆udavaşi idea t̆u. ʒ̆oxle “Margaluri Dovigurat” coxoni ketabi çkimi gamaxtu. Aʒ̆i “Lazuri Dovigurat” ketabişeni viçalişep do “Margaluri Dovigurat” ketabişi mk̆ule do k̆olai versionişi onç̆aruti minonan berepe şeni.

Ali İhsan Aksamazi: Natia xanumi, ma dido şukuri goğodapt aya int̆erviu şeni. Tkvan otkvaluşi çkva nena giğunan na, mu iqven, entepeti miʒ̆vit! Ğormotik p̆anda goxelan!

Natia Poniava: Ali begi, mati didi mardi giʒ̆umert msk̆va int̆erviuşeni! İnt̆erviuepe tkvani p̆anda vik̆itxup. Dido msk̆va dulya ikipt, oint̆eresoni k̆oçepe moçinapapt do amuşeni didi mardi! Moro, otkvaluşi komiğun − şuri do guriten minon, nena çkini va gondinas, çkinti artik̆arti va govondinat. Vimedam, çkin Okorturas do tkvan Turkies aya dido beciti dulya maxvenenan. Tkvati Ğormotik goxelan do gegxvaman! Gonç̆eleri Lazona do Lazepe çkimis dido selami vuncğonup. Guri k̆aiten vižirat!

+

 

 

 

 

“Biz Gürcistan’da, siz Türkiye’de dilimizi yaşatalım; bunu yapabiliriz!”

 

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim. Natia Poniava. Natia Poniava, Gürcistan’ın dilbilimcilerinden ve “Margaluri Dovigurat/ Megrelce Öğrenelim" adlı kitabın da yazarı. Natia Poniava ile Lazca bir söyleşi yaptım. Biyografisinden ve kitabından konuştuk. 17 II 2021/ Ali İhsan Aksamaz)

+

Ali ihsan Aksamaz: Natia hanım, önce  bize biyografinizden bahsedin de öyle başlayalım, olur mu?! Nerelisiniz? Nerede doğdunuz? Hangi okullarda öğrenim gördünüz? Şimdi nerede yaşıyorsunuz? Ne iş yapıyorsunuz? Nerede çalışıyorsunuz? Gürcüce, Megrelce ve Lazcanın dışında başka hangi dilleri biliyorsunuz?

Natia Poniava: Sevinç ve iyiliklerle! Ben, köken olarak Martvili’denim ancak  Çkhorotzku’nun güzel köyü Çoğa’da doğdum ve büyüdüm. Önce Çoğa’daki okulda öğrenim gördüm. Sonra Tiflis İvane Cavakhişvili Üniversitesinde filoloji okudum, Kafkas dilleri bölümünde. Şimdi de burada doktora yapıyorum. Evim Çoğa’da. Bizimkiler şu anda orada yaşıyor ancak ben Tiflis’teyim. Arnold Çikobava Dilbilim Enstitüsünde çalışıyorum ve İlia Çavçavadze Üniversitesinde de dersler veriyorum. (Bazıları Güney Kafkas Dilleri de diyor) Kartvelgil dilleri ile Abkhaz- Abaza dilleri üzerine çalışıyorum. Dillerimizden başka, İngilizce, Türkçe, Azerbaycan Türkçesi, Abkhazca (Abazaca) ve biraz da Rusça biliyorum.

Ali ihsan Aksamaz: Lütfen, şimdi de bize yeni kitabınızdan bahsedin: “Megrelce Öğrenelim/ Margaluri Dovigurat”. Bu çalışmanız kaç sayfa? Kitabınızda kaç ders var? Her derste kaç bölüm var? Her dersi hangi bölümler oluşturuyor?

Natia Poniava: Kitabım 255 sayfa. Kitapta 30 ders var. Her derste iki esas bölüm mevcut: Birinci bölümde gramer ve gramer alıştırmaları veriliyor. Onu, işlenen konuyla bağlantılı kelimeler izliyor: Meselâ, aile konusu işleniyorsa, bu konuyla ilgili kelimeler, anne, baba vb. kelimeler veriliyor. Sonra, işlenen konunun kelimeleriyle, karşılıklı metin veya diyaloglar geliyor. Bazı derslerde hem metin hem de diyalog var. Her derste, işlenen konuyla bağlantılı kelimeler, şiirler ve özlü sözlere de yer veriliyor. Bütün bunlar bize dilimizin güzelliğini daha iyi ortaya çıkarsın diye. Ayrıca kitapta, kullanılan bütün kelimelerin Megrelce- Gürcüce ve Gürcüce- Megrelce karşılıklı sözlükleri de yer alıyor. Kitabın CD’sini de hazırladık. CD’yi hazırlamamızda Gürcistan Devlet Televizyonu da bize yardımcı oldu. Kitabın sesli versiyonu hemen televizyonun (www.1tv.ge) websayfasına konur da sizler de dinleyebilirsiniz.

Ali İhsan Aksamaz: Yeni kültürel çalışmalarınız var mı? Bize müjdeli haberleriniz var mı?

Natia Poniava: Kartvelgil dilleri öğrenim kitaplarını yayımlama fikri, tarihçi ve “Artanuc Yayınları” yöneticisi Buba Kudava’ya ait. Önce “Megrelce Öğrenelim/ Margaluri Dovigurat” adlı kitabım çıktı. Şimdi “Lazca Öğrenelim/ Lazuri Dovigurat” kitabı için çalışıyorum. Ayrıca çocuklar için “Megrelce Öğrenelim/ Margaluri Dovigurat” kitabının kısa ve kolay bir versiyonunu da yazmak istiyoruz.

Ali İhsan Aksamaz: Natia hanım, bu söyleşi için size çok teşekkür ederim. Sizin başka söyleyecekleriniz varsa, lütfen onları da söyleyin! Tanrı, sizi her zaman sevindirsin!

Natia Poniava: Ali bey, bu güzel söyleşi için ben de size çok teşekkür ederim! Söyleşilerinizi her zaman okuyorum. Çok güzel çalışmalar yapıyorsunuz. İlginç kişileri bize tanıtıyorsunuz. Bunun için de size teşekkür ederim! Tabii, söyleyeceklerim var. Ben, canla- başla istiyorum ki, dilimiz kaybolmasın, bizler de birbirimizi kaybetmeyelim. Ümit ediyorum ki, biz Gürcistan’da, siz de Türkiye’de bu çok önemli işi yapabiliriz. Tanrı sizi de sevindirsin ve korusun! Özlenen Lazona ile Lazlarıma selâm gönderiyorum. Görüşmek temennisiyle!

 

+

Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “Megrelce dergi çıktı: “სქანი”/ “skani”; sonhaber.ch, 16 V 2020/ circassiancenter.com; Ali İhsan Aksamaz, ‘Hayvan Çiftliği’ Megrelce olarak yayınlandı”, sonhaber.ch, 16 XI 2020/ circassiancenter.com; Ali İhsan Aksamaz, ‘სქანი’/ Skani’nin 3. sayısı yayınlandı, sonhaber.ch/ circassiancenter.com, 30 XI 2020; Ali İhsan Aksamaz, “İlk Gürcüce- Megrelce Sözlük Yayınlandı”, sonhaber.ch, 11 I 2021/ circassiancenter.com; Ali İhsan Aksamaz,  ““ვისწავლოთ მეგრული!/ Megrelce Öğrenelim!”, sonhaber.ch, 17 II 2021; https://www.lazenstitu.com/?page_id=671

 

aksamaz@gmail.com

https://sonhaber.ch/natia-poniava-biz-gurcistanda-siz-turkiyede-dilimizi-yasatalim-bunu-yapabiliriz/

http://circassiancenter.com/tr/biz-gurcistanda-siz-turkiyede-dilimizi-yasatalim-bunu-yapabiliriz/