“Anılar/
Gonoşinepe”
Eğitimci- yazar Fatma Başural Ayata’nın son kitabı
“Anılar/ Gonoşinepe” geçtiğimiz günlerde Çıkrık Yayınları tarafından
yayınlandı. Anılar/ Gonoşinepe”, Türkçe ve Lazca olmak üzere iki bölümden
oluşuyor.
Fatma
Ayata Başural, bu çalışmasıyla okuyucularını Ardeşen’den İstanbul’a uzun bir
yolculuğa çıkarıyor. Anılarını anlatıyor, ama yalnızca anılarını anlatmakla
kalmıyor.1940’lı yıllardan günümüze, ülkemizde her alanda yaşanan ekonomik-
sosyal değişikliklere bilinçli olarak dikkat çekerek çalışmasını daha da derin
kılıyor.
Fatma
Ayata Başural’ın anılarını okurken kendimizi Doğu Karadeniz’in sisleriçindeki
bir dağ köyünde orman gülleri arasında hissediyoruz. Keçilerin çıngırak sesleri
geliyor, yağmur çiseliyor... Sonra
kendimizi birden yedi tepeli İstanbul’un Safraköy’ünde 60-70 kişilik bir
ilkokulun basık tavanlı sınıfında buluyor, nefes almakta zorlanıyorsunuz.
“Çocuklar
paylaşmayı, kardeşliği, sevgiyi öğrensin”
Fatma
Ayata Başural, “Anılar/ Gonoşinepe” başlıklı son kitabına ilişkin şunları
söylüyor: “Çocukların elleri, yüzü, gözü, tırnakları çamurla dolsun. Yeter ki
çocuklar özgürce oynasın. Balkon çiçeği olmasın. Varsın arkadaşlarıyla
tartışsın. Sorunları araya kimseyi sokmadan kendileri çözsün. Paylaşmayı,
kardeşliği, sevgiyi öğrensin. Toplu yaşamanın kurallarını, yardımlaşma
duygusunu benimsesin.
Kendi
yaşadıklarımı, gördüklerimi, yaptıklarımı ve gözlemlerimi yazdım. Anadilim
Lazcayı anamdan, babamdan, ninem, dedem ve çevremden öğrendim. Öğrendiğim Lazca
ninnileri, ağıtları, sözcükleri beşikten yaşadığım şu ana kadar taşıdım.
Lazca sözcükler kolay okunsun,
anlaşılsın diye seçerek kullandım. Doğduğum günden beri Lazcadan
beslendim, konuştum, yürüdüm, büyüdüm,
sevdim. Ekmeğimi, suyumu Lazca istedim. Doğduğum, yaşadığım bölgenin yerel
dilidir Lazca. Yakın zamana kadar devlet okullarında Lazca seçmeli ders
değildi. Lazca sözlükler, ders kitapları ve gazete de yoktu. O nedenle de Lazca
yazım dilinde doğal olarak bazı şive farklılıkları var. Ben, bu kitabımda
çocukluğumun Lazcasıyla, yani Fırtına Lazcasıyla yazdım.”
Eğitimci-
yazar Fatma Ayata Başural, anılarını iki dilde anlatıyor; Türkçe ve Lazca.
Böylece anadili Lazcaya sahip çıkıyor. Bu yaklaşımı çalışmasına ayrı bir değer
katıyor. Kitapta Sema Yanılmaz Gürsoy’un Lazca şiirleri de yer alıyor.
Çok
yakın bir zamana kadar Lazca Türkiye’nin sahipsiz anadillerden biriydi. Soğuk
Savaş’ın bitmesi ve Sarp Sınır Kapısı’nın açılmasının ardından internet ve
sosyal medyanın yaygınlaşması Lazcanın da bir rönesans yaşaması imkânını
sağladı. Fatma Ayata Başural’ın bu çalışması da Lazcanın artık sahipsiz
olmadığını gösteriyor.
“Doğduğum günden beri Lazcadan beslendim, konuştum, yürüdüm, büyüdüm, sevdim”
+
(Önerilen okumalar: Ali
Hacıalioğlu, Sifteri”, Lazika Yayın Kollektifi, İstanbul, 2021; Ali
İhsan Aksamaz, “Şangulişi Skiri/ Şanguli’nin Evlâdı Faik Aksamaz”, Çıkrık
Yayınları, İstanbul, 2020; Ali İmdat Özçakmak, “Dünden Bugüne Arhavi”, İstanbul
Arhavililer Derneği Yayını, İstanbul, 2014;
“Ardeşen
Belediyesi Ahmet Hamdi Yazıcı Etnografya Müzesi”, 3 VI 2016, ardeseninsesi.com;
Bayram Ali Özşahin, “Sarpi Moleni”, Lazika Yayın Kollektifi,
İstanbul, 2021; Cemil Telci, “Maisine
Entrikaları”, Kendi Yayını, İstanbul, 2017; Ç̆ani Şanaşi, Henife Francişi,
“Tolikçeturi Faik̆ Dai”, Laz Kültür Derneği Yayını, İstanbul, 2021; “Dikyamaç Köyü (Kamparna) Yaşam Tarzı Müzesi”, 4 I 2017,
arhavizyon.com; Faruk Benli, “Mamoylar Aile Tarihi”, Kendi
Yayını, Ankara, 2015; Fatma Başural: “Anadilimizi, kültürümüzü, adetlerimizi
bilelim!/ Şk̆u Nananena, K̆ult̆uri, adetepe şk̆uni mişk̆urt̆an!”,
circassian.com.tr/ gurcuhaber.com; İsmail Muzaffer Özbay, Mehmet Ali Kök,
Muhsin Erol, Metin Bilgin, “Arhavi Halk Bilim Araştırması- Tarih, Kültür,
İnsan”, Arhavililer Vakfı, Ankara, 2010; Kâmil Aksoylu, “Laz Kültürü”, Phoenix
Yayınları, Ankara, 2009; Kemal Özbıyık, “Üzerleri Toz Olmasın/ Doğu
Karadeniz’de Yaş Almak”, Karina Yayınevi, Ankara, 2017; M. Recai Özgün, “Atmaca”, Kendi Yayını, İstanbul, 1996; Mecit
Çakırusta, “Dutxuri Palikari”, Lazika Yayın Kollektifi, İstanbul, 2012; Sami
Avcı, “Atalarımızın Yaşadığı Topraklar ve Soyağacımız”, Kendi Yayını, Ankara, 2013;
Selma Koçiva, “Bedia Xala”, Kaldıraç Yayınevi, İstanbul, 2012)
https://sonhaber.ch/fatma-ayata-basural-anilar-gonosinepe/
http://www.gurcuhaber.com/2021/10/25/fatma-basural-ayata-anilar-gonosinepe/
http://www.cikrikyayinlari.com/index.php?route=product/product&product_id=23
