“Anadilimiz ve köklü
güzel kültürümüzün yok olmasın!”
(Ön
açıklama: Bugünkü misafirim İnci Derya Turna. İnci Derya Turna, şairlerimizden.
Yayınlanmış Lazca bir şiir kitabı var: “ʒ̆ut̆a Oxori/ Küçük Ev”. İnci Derya
Turna, Arhavili Kemençeci Yaşar’ın da kızı. İnci Derya Turna ile bir söyleşi
yaptım. Biyografisi, kitabı ve babasına ilişkin konuştuk. Bu metin, söyleşimize
ait. 11 IX 2019. Ali İhsan Aksamaz)
+
Ali İhsan Aksamaz: İnci Hanım; önce biyografinizden konuşalım da
öyle başlayalım! Nerede doğdunuz? Hangi okullarda okudunuz? Mesleğiniz nedir?
Nerelisiniz? Şimdi nerede yaşıyorsunuz? Lütfen, kendinizden bahsedin!
İnci Derya Turna: Artvin’in Arhavi İlçe’sinde bir Laz olarak
doğdum. Yedi yaşıma kadar çok Lazca, az Türkçe konuşabiliyordum. İlkokula
başlayınca, Lazcanın ayıp olduğunu, Türkçe konuşmam gerektiğini söylediler.
İlk, orta, liseyi ilçemde tamamladım. Yüksekokula geç devam edebildim. Evlenip
İstanbul’a gelin gittikten sonra, Açık Öğretimde okudum. İşletme bölümünü
bitirdim. Ama eşim, bana Fatih’te dükkân açınca, çalışmamı orada sürdürdüm. On
iki yaşımdan beri babamın desteği ile ilk önce yerel gazete ve dergilerde şiirlerim
yayımlandı. Daha sonraları büyük dergi ve gazetelerde şiir ve kısa öykülerim
çıktı. Birçok yarışmalara katıldım. Üçüncü, ikinci, birincilik ödüllerim var.
Çok uzun yıllar eşimin doğduğu, yaşadığı yer olan İstanbul’da yaşadım. Son bir
kaç yıldır Trabzon’a yerleştim. Lazonama yakın olduğu için çok mutlu oldum. Ama
İstanbul’da sevdamın, büyük aşkımın yeri olduğu için Trabzon’da sürgün gibiyim.
Çok özlüyorum. Ne yazık ki sevgili eşimi kısa süre önce kaybettim. Birçok
sosyal etkinliklere katılıyorum. Bir de çocuk yuvalarına, yaşlılar yurduna
gitmekten mutlu oluyorum. Okumayı çok seviyorum, kitap ve dergilere çok
düşkünüm. Eşim Boşnak kökenli olduğu için, anadilini ve kültürünü de öğrendim.
Ali İhsan Aksamaz: İnci Hanım, yayınlanmış Lazca bir şiir kitabınız
var. Kitabınız bende de mevcut. Lazcaya hâkimsiniz ve çok kuvvetli bir
kaleminiz var. Kitabınız ne zaman yayınlandı. Kitabınızda kaç adet Lazca şiir
yer alıyor?
“Yayımlanmamış iki yüze yakın Lazca şiirim var.”
İnci Derya Turna: Lazca şiir kitabım 2014’te Lazika Yayınlarından
çıktı. Şiir kitabımda 60 adet şiir var. Ama yayımlanmamış iki yüze yakın Lazca
şiirim var. Yirmiden fazla da öyküm.
Ali İhsan Aksamaz: İnci Hanım, duygu ve düşüncelerinizi bize Lazca
olarak aktarıyorsunuz; bu çok önemli. Lazca şiir yazmaya ne zaman başladınız?
İnci Derya Turna: Lazca şiir yazmaya 1995 – 2000 yıllarında
başladım.1995’lerde İsmail Avcı Bucaklişi Arhavi’deki baba evimize gelmişti.
Bana “Lazca yaz; şiir ve öykülerini,” dedi. O zamandan beri yazmaya
çalışıyorum. İsmail kardeşime borçluyum yani.
Ali İhsan Aksamaz: Kitabınızın adı “ʒ̆ut̆a Oxori/ Küçük Ev”.
Kitabınıza niçin bu adı verdiniz?
İnci Derya Turna: “Küçük Ev” adını ben vermedim. İsim babası
tamamen İsmail Bucaklişi’dir.
Ali İhsan Aksamaz: Siz, rahmetli Yaşar Turna’nın kızısınız. Yaşar Turna,
Laz Dili bakımından çok önemli bir şahsiyet. Bunu herkes biliyor. Ancak siz de
onun kızısınız; bize, babanızdan bahsedin, lütfen! Birkaç anınızdan bahsedin
lütfen!
Televizyonun bilinmediği, ulaşımın bugünkü gibi kolay
olmadığı 1960’lı yıllarda Yaşar Turna, o günkü teknolojiyle Laz Diline kurumsal
anlamda büyük katkılarda bulundu
İnci Derya Turna: Babam, harika bir insandı. Biz küçükken, eve hep
gazete, dergi, kitap getirirdi. Okumayı ve yazmayı ona borçluyum. Babam,
folklor ekibiyle ülkemizin birçok iline beni de götürürdü. Ben kemençesini
taşır, gözüm gibi korurdum. Birçok seminerlere etkinliklere katıldık;
sanatçılarla bir araya geldik. Biz beş kardeşiz, bir erkek, dört kız. Babam,
bizimle arkadaş gibiydi. Asla bir tokatını bile yemiş değiliz. O çok ileri
görüşlü, çağdaş bir insandı. Bizi hiç bir konuda kısıtlamadı. Küçük de olsak
fikirlerimize önem verdi. Gece üstümüzü örter, hepimizi öper, ışığımızı
kapatır, huzurla sevgiyle uyumamızı sağlardı. Uyumadan önce mutlaka on – onbeş
sayfa kitap okurdu. Gazetelerin bulmacalarını da çözmeyi çok severdi. Geceleri
müzik çalışmaları yapardı. Yeni Lazca besteler çalışırdı. Bizler de kemençenin
ezgili sesinde uyurduk. Babam, bir çok müzik aletini kullanabiliyordu. Ama en
çok kemençe ve akordeon. Almanya ve Amerika’da bir çok yabancı insana kemençe
çalmasını, türkü söylemesini ve folklorumuzu öğretmişti. Ayrıca kendi imalâtı
olan kemençeleri de onlara armağan etmişti. Babamla birçok anım vardır. Birini
anlatıyorum. Bir gazinoda, ekibiyle programı vardı. Bu kez beni de götürdü.
Folklor ekibine ayrılmış iki masa, üzerinde de çeşitli yiyecek ve içecekler
vardı. Diğer masalardaki insanlar da eğlenceleri izlemeye gelmişlerdi. Babam,
beni folklorcuların masasına oturttu. “Buradan hiç kalkma,” dedi. Heyecan
içindeydim. İlk kez böyle bir yere gelmiştim. On dört yaşımdaydım. Anneciğim
çok güzel kıyafet giydirmişti bana. Saçlarım upuzundu. Babam, ekiple kuliste
hazırlanmaya gitti. Masada yalnız kaldım. Bir ara babamla bir garson, bana
bakıp bir şeyler konuşuyorlardı. Garson, beni babamların masasında görünce, çok
beğenmiş ama kim olduğumu bilmiyormuş. Babama, “Ağabey, masanızda çok cici bir
kız oturuyor. Çok beğendim. Onu bu akşam kendime aşık edeceğim,” demiş. Babam
da “Yanlış yaptın, o benim kızım olur,” deyince o garson çok utanmış ve
üniformasını çıkarıp gazinoyu terk etmişti.
Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum; canla-başla Lazca şiirler
yazıyorsunuz. Yeni şiir kitabı projeleriniz var mı? Bize müjdeli haberiniz var
mı?
İnci Derya Turna: Yeni şiir ve öykü kitabım olsun isterim tabii.
Çalışıyorum bunun için. Sadece Lazca değil, Türkçe kitap çalışması da
yapıyorum. Birçok eserim kitaplaşmayı bekliyor. Son aylarda sağlık sorunlarım
var; biraz düzelirsem, çalışmalarıma hız vereceğim. Lazca ve Türkçe anlamlı ve
güzel şeyler yazmak için çaba gösteriyorum. Yaşamışlıklarım ve yoğun
duygularımın böylece kalıcı olmasını sağlamak istiyorum. Lazlıkla ilgili
çalışmalar yapan insanlara ayrı bir sevgim ve sonsuz saygım var. Tek derdim,
ana dilimizin ve köklü güzel kültürümüzün yok olmamasıdır. Dilerim, yeni
neslimiz bizden güzel Lazca konuşur, okullarda öğretilir ve değerlerimize sahip
çıkarlar.
Yaşar Turnayı önce yabancılar takdir etti
Ali İhsan Aksamaz: İnci Hanım, size çok teşekkür ederim. Şimdilik
başka sorum yok. Ancak sizin söyleyecekleriniz varsa, buyurun, onu da söyleyin,
lütfen! Her zaman mutlu olun, yüz yaşınıza kadar yaşayın; göğe çıkın!
İnci Derya Turna: Dünyada sınır, hudut, gümrük olmasın istiyorum!
Ve tabii ki, sömürülen, öldürülen, açlıktan ölen insanlar İstemiyorum!
+
“Nanaşi nena do mskva k̆ult̆uri çkuni diçodasen ma do
maşkurinen!”
(Goʒ̆otkvala:
Andğaneri misafirim çkimi ren İnci Derya Turna. İnci Derya Turna ren Lazi
şairepe çkinişen arteri. Gamiçkvineri ar şiirişi ketabiti kuğun: “ʒ̆ut̆a
Oxori”. İnci Derya Turna ren Arkaburi mekemance rametli Yaşarişi k̆ulani bere.
İnci Derya Turna k̆ala ar int̆erviu dop̆i ma. Biyografi muşi, ketabi muşi do
rametli baba muşişen molapşinit, bğarğalit çkin. Aya t̆ekst̆i ren int̆erviu
çkinişi. 11 IX 2019. Ali İhsan Aksamazi)
+
Ali İhsan Aksamazi: İpti biyografi tkvanişen molapşinat, bğarğalat do
eşo gevoç̆k̆at! Sonuri ret? Namu oput̆es varna noğas dibadit, yeçkindit? Namu
nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği giğunan? Mu dulya ikipt? Aʒ̆i so skidut?
Ti-tkvanişen molamişinit, mu iqven!
İnci Derya Turna: Artvinişi Arkabis Lazi dobibadi. Şk̆it ʒ̆anaşa
dido Lazuri, ʒ̆ut̆a Turkuli map̆aramit̆et̆u. İptineyi mektebis geboç̆k̆işi,
Lazuri oncğoreyen ya, Turkuli ip̆aramiti ya miʒ̆ves.Lise Arkabis boçodini.
Mağala mektebis yano geboç̆k̆i. Gamabitk̆vi do Mp̆olişe nusa bidişkule, mağala
mektebi boçodini. Ama komoli çkimik ma Fatihiz dukyani gominʒ̆k̆uşi, hek
biçalişi. Vit̆o jur ʒ̆aneyişen beri babaşi meşveluten k̆azetapes, dergepes
leksepe p̆ç̆ari. Dido yarişmapes elebak̆ati. Masumani, majurani do iptineyi
bivi, odulepe miğun. Dido gunže ʒ̆anapes komoli çkimi na dibadu yeri naren
Mp̆olis pskidi. Ar ʒ̆ut̆a ʒ̆anaren Tirobzoniz bore. Lazonaşe yak̆ini naren
şeni, bixel. P̆a Mp̆oli orapeyi çkimişi yeri naren şeni Tirabzoniz
surgyunisteyi bore; dido gomanç̆elen. Komoli çkimiti ar ʒ̆ut̆a oraren domiğuru.
Komoli çkimi Boşnaği rt̆u. Hetepeşi nena do k̆ult̆uriti kodobiguri. Dido
sosyali yerepes bak̆ate. Ar çkva umiteli berepeşi oxoyepeşe, yaşlipeşi
yurdepeşe bulur.
Ali İhsan Aksamazi: İnci Xanum, gamiçkvineri Lazuri şiiriş ketabi
kogiğunan. Mati ketabi tkvani xes komiğun. Lazuri dido k̆ai kogiçkinan do dido
k̆apet̆iti k̆alemi kogiğunan. Ketabi tkvani mundes gamaxtu? Muk̆o Lazuri şiiri
gežin ketabi tkvanis?
İnci Derya
Turna: K̆itabi çkimiz 60 leksi ren. Daha dido leksepe komiğun. Lazuri oç̆arus
1995- 2000 ʒ̆anapes geboç̆k̆i.
Ali İhsan Aksamazi: İnci Xanum, tkvan zmona do gagnapa tkvanişen
Lazuro molamişinapt; aya ren dido beciti. Mundes geoç̆k̆it Lazuri şiiri
oç̆arus?
İnci Derya Turna: 1995-pes, İsmail Avci Bucak̆lişi Arkabis babaşi
oxoyişe moxtuşi, ma “Lazuri leksi do oykyupe ç̆ari!” ya miʒ̆u. Hemoraşen beri
oç̆aru bikom. İsmail cumas geboʒ̆ir Lazuri oç̆aru.
Ali İhsan Aksamazi: Ketabi tkvanis coxons “ʒ̆ut̆a Oxori”. Ketabi tkvanis
muşeni aya coxo meçit, geodvit?
İnci Derya Turna: K̆itabi çkimişi coxo İsmail Bucak̆lişik gyodu.
K̆itabi çkimi 2014-iz Lazik̆a yayinepeşen gamaxtu.
Ali İhsan Aksamazi: Tkvan ret rametli Yaşar Turnaşi k̆ulani bere.
Yaşar Turna ren dido beciti Lazi ç̆k̆onepeşen arteri. K̆artas aya k̆aixeşa
kuçkin. Mara tkvan ret muşi k̆ulani bere; mu iqven, baba tkvanişen molamişinit!
Ar-jur gonoşine tkvanişen molamişinit!
İnci Derya Turna: Baba çkimi dido noseyi do k̆ayi k̆oçi rtu. Çku
ʒ̆ut̆a bort̆it şkule, k̆azeta,dergi- kitabi momimet̆es. Ok̆itxu do oç̆aru hemuz
gebožir. Babak folk̆lor ek̆ibiten ma dido yerepeşe miyonu. Ma kemençe bimet̆i,
toli çkimisteyi pçumet̆i. Dido seminerepes bak̆at̆it, sanatçepe biçinit. Çku
xut da do cuma boret, otxo bozo do ar biç̆i. Baba, çkuni k̆ala manebra steyi
heşo rt̆u. Daha ar fisk̆e var gyumun. Dido oğune naren žiromt̆u, çağdaşi ar
k̆oçi rt̆u. Çku mutuşen var memokaçez, ʒ̆ut̆a bort̆it nati, nosi momk̆it̆xez.
Seyi jin emotumet̆es, gomaxfelt̆ez, te noskuyinams, raxat̆i monciramt̆ez. Muk
var incirat̆uşen eveli, vit- vit̆o xut but̆k̆a k̆itabi ik̆itxomt̆u. K̆azetaşi
bulmaca oçodinu k̆ayi uʒ̆ont̆u. Seyi muziği içalişumt̆u. Ağani Lazuri bestepe
ikomt̆u. Çkuti kemençeşi acikli sesiten bincirt̆it. Dido muziğişi alet̆epe
aç̆andinet̆u, p̆a enni dido kemençe do ak̆ordioni. Almanyas do Amerik̆as hekoni
k̆oçepes oç̆andinu, biyapa, oxoronu çkuni doguru. Xe muşiten na vu kemençepe
hetepes meçu. Baba çkimi k̆ala dido meselepe miğunan, ar teği naren giʒ̆vat. Ar
k̆azinos folk̆lor ek̆ibi k̆ala p̆rogrami uğut̆u. Ham seferis mati mendemiyonu.
Folk̆lor ek̆ibi şeni jur masa rtu, masaşi jin oç̆k̆omalepe- oşumalepe rtu.
Majurani masapesti, oxoronu do ostetepes oʒ̆k̆omilu şeni na moxt̆ez dido
k̆oçepe xet̆ez. Babak mutepeşi masaz kodomoxunu. “Hakolen çkar mot eysel” ya
miʒ̆u. Ma dido goşaşeri do xeleri bort̆i, ipti haşo yeyişe moptidort̆un. Vit̆o
otxo ʒ̆aneyi bort̆i, nanak dido mskva dolomokunudort̆un; gunže tomape miğut̆u.
Baba, ek̆ibi k̆ala k̆ulisişe oxaziruşeni igzalu. Ma masaz xvala kodopskidi. Ar
oras baba do ar garsonik ma moʒ̆k̆ert̆ez do muntxanepe ip̆aramitomt̆ez.
Garsonik babaşi masaz ma komžiruşi dido moʒ̆ondudoren, p̆a mi bore var
uçk̆it̆udoren. Baba çkimiz “Ağabegi, masa skaniz ar mskva bozo xen, dido
momʒ̆ondu. Heya hamseyi biyoropinare” ya uʒ̆udoren. Babakti “heya bozo çkimi
ren, si haʒ̆i yanlişi dovi” ya uʒ̆uşi, garsoniz dido oncğore avu do uniforma
muşi moyiʒ̆ku da gazinoşen igzaludoren.
Ali İhsan Aksamaz: Ma komiçkin; tkvan şurdoguriten Lazuri şiirepe
ç̆arupt. Ağani Lazuri şiiriş ketabişi p̆roje giğunani? Pukironi ambari giğunani
çkinda?!
İnci Derya Turna: Xvala Lazuri var, Turkuliti kitabepe şeni biçalişum.
Dido ç̆areyi eserepe kitabi ivas deyi. Ağani leksi do meselepeşi kitabepe mavas
minon tabii. Biçalişum hemu şeni. Ham tutapes dobizabuni, osk̆iduşi sorunepe
miğun, ar ʒ̆ut̆a bik̆araşi, oçalişuz gebyoç̆k̆are. Lazuri do Turkuli k̆ayi
muntxanepe oç̆aru şeni bipuʒ̆xuler. Na pskidi muntxanepe do guris na miğunpe
meç̆areyi dosk̆idas minon. Lazluği şeni na içalişuman ir xolos dido oropa do
saygi miğun. Dido derdi miğun, nanaşi nena do mskva k̆ult̆uri çkuni diçodasen
ma do maşkurinen. Ağani berepek çkunden k̆ayi Lazuri ip̆aramitan, mektebiz
diğuran, ir mutus sahibi gamamixtan.
Ali İhsan Aksamazi: İnci Xanum, dido şukuri giʒ̆umert ma. Tkvanti
ginonan na, aʒ̆i voçodinat aya int̆erviu çkini! Xoloti tkvan otkvaluşi çkva
mutu çkva giğunan na, eti miʒ̆vit, mu iqven! P̆anda ixelit, oşi ʒ̆aneri iqvat,
ʒaşa yextat!
İnci Derya Turna: K̆iyanas, siniri, hududi, gumruği var t̆az
minon! Ok̆uleti, savaşepe, na oğurinamanpe, ugareli na ğurunan k̆oçepe var
minon!
+
“ნანაში ნენა დო მსქვა კულტური ჩქუნი დიჩოდასენ მა დო მაშქურინენ!”
(გოწოთქვალა: ანდღანერი მისაфირიმ ჩქიმი რენ ინჯი დერჲა თურნა. ინჯი დერჲა თურნა რენ ლაზი შაირეფე ჩქინიშენ ართერი. გამიჩქვინერი არ შიირიში ქეთაბითი ქუღუნ: “წუტა ოხორი”. ინჯი დერჲა თურნა რენ არქაბური მექემანჯე რამეთლი ჲაშარიში კულანი ბერე. ინჯი დერჲა თურნა კალა არ ინტერვიუ დოპი მა. ბიჲოგრაфი მუში, ქეთაბი მუში დო რამეთლი ბაბა მუშიშენ მოლაფშინით, ბღარღალით ჩქინ. აჲა ტექსტი რენ ინტერვიუ ჩქინიში. 11 IX 2019. ალი იჰსან აქსამაზი)
+
ალი იჰსან აქსამაზი: იფთი ბიჲოგრაфი თქვანიშენ მოლაფშინათ, ბღარღალათ დო ეშო გევოჭკათ! სონური რეთ? ნამუ ოფუტეს ვარნა ნოღას დიბადით, ჲეჩქინდით? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? მუ მესლეღი გიღუნან? მუ დულჲა იქიფთ? აწი სო სქიდუთ? თი-თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ!
ინჯი დერჲა თურნა: ართვინიში არქაბის ლაზი დობიბადი. შკით წანაშა დიდო ლაზური, წუტა თურქული მაპარამიტეტუ. იფთინეჲი მექთების გებოჭკიში, ლაზური ონჯღორეჲენ ჲა, თურქული იპარამითი ჲა მიწვეს.ლისე არქაბის ბოჩოდინი. მაღალა მექთების ჲანო გებოჭკი. გამაბითკვი დო მპოლიშე ნუსა ბიდიშქულე, მაღალა მექთები ბოჩოდინი. ამა ქომოლი ჩქიმიქ მა Фათიჰიზ დუქჲანი გომინწკუში, ჰექ ბიჩალიში. ვიტო ჟურ წანეჲიშენ ბერი ბაბაში მეშველუთენ კაზეთაფეს, დერგეფეს ლექსეფე პჭარი. დიდო ჲარიშმაფეს ელებაკათი. მასუმანი, მაჟურანი დო იფთინეჲი ბივი, ოდულეფე მიღუნ. დიდო გუნძე წანაფეს ქომოლი ჩქიმი ნა დიბადუ ჲერი ნარენ მპოლის ფსქიდი. არ წუტა წანარენ თირობზონიზ ბორე. ლაზონაშე ჲაკინი ნარენ შენი, ბიხელ. პა მპოლი ორაფეჲი ჩქიმიში ჲერი ნარენ შენი თირაბზონიზ სურგჲუნისთეჲი ბორე; დიდო გომანჭელენ. ქომოლი ჩქიმითი არ წუტა ორარენ დომიღურუ. ქომოლი ჩქიმი ბოშნაღი რტუ. ჰეთეფეში ნენა დო კულტურითი ქოდობიგური. დიდო სოსჲალი ჲერეფეს ბაკათე. არ ჩქვა უმითელი ბერეფეში ოხოჲეფეშე, ჲაშლიფეში ჲურდეფეშე ბულურ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ინჯი ხანუმ, გამიჩქვინერი ლაზური შიირიშ ქეთაბი ქოგიღუნან. მათი ქეთაბი თქვანი ხეს ქომიღუნ. ლაზური დიდო კაი ქოგიჩქინან დო დიდო კაფეტითი კალემი ქოგიღუნან. ქეთაბი თქვანი მუნდეს გამახთუ? მუკო ლაზური შიირი გეძინ ქეთაბი თქვანის?
ინჯი დერჲა თურნა: კითაბი ჩქიმიზ 60 ლექსი რენ. დაჰა დიდო ლექსეფე ქომიღუნ. ლაზური ოჭარუს 1995- 2000 წანაფეს გებოჭკი.
ალი იჰსან აქსამაზი: ინჯი ხანუმ, თქვან ზმონა დო გაგნაფა თქვანიშენ ლაზურო მოლამიშინაფთ; აჲა რენ დიდო ბეჯითი. მუნდეს გეოჭკით ლაზური შიირი ოჭარუს?
ინჯი დერჲა თურნა: 1995-ფეს, ისმაილ ავჯი ბუჯაკლიში არქაბის ბაბაში ოხოჲიშე მოხთუში, მა “ლაზური ლექსი დო ოჲქჲუფე ჭარი!” ჲა მიწუ. ჰემორაშენ ბერი ოჭარუ ბიქომ. ისმაილ ჯუმას გებოწირ ლაზური ოჭარუ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ქეთაბი თქვანის ჯოხონს “წუტა ოხორი”. ქეთაბი თქვანის მუშენი აჲა ჯოხო მეჩით, გეოდვით?
ინჯი დერჲა თურნა: კითაბი ჩქიმიში ჯოხო ისმაილ ბუჯაკლიშიქ გჲოდუ. კითაბი ჩქიმი 2014-იზ ლაზიკა ჲაჲინეფეშენ გამახთუ.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვან რეთ რამეთლი ჲაშარ თურნაში კულანი ბერე. ჲაშარ თურნა რენ დიდო ბეჯითი ლაზი ჭკონეფეშენ ართერი. კართას აჲა კაიხეშა ქუჩქინ. მარა თქვან რეთ მუში კულანი ბერე; მუ იყვენ, ბაბა თქვანიშენ მოლამიშინით! არ-ჟურ გონოშინე თქვანიშენ მოლამიშინით!
ინჯი დერჲა თურნა: ბაბა ჩქიმი დიდო ნოსეჲი დო კაჲი კოჩი რთუ. ჩქუ წუტა ბორტით შქულე, კაზეთა,დერგი- ქითაბი მომიმეტეს. ოკითხუ დო ოჭარუ ჰემუზ გებოძირ. ბაბაქ фოლკლორ ეკიბითენ მა დიდო ჲერეფეშე მიჲონუ. მა ქემენჩე ბიმეტი, თოლი ჩქიმისთეჲი ფჩუმეტი. დიდო სემინერეფეს ბაკატით, სანათჩეფე ბიჩინით. ჩქუ ხუთ და დო ჯუმა ბორეთ, ოთხო ბოზო დო არ ბიჭი. ბაბა, ჩქუნი კალა მანებრა სთეჲი ჰეშო რტუ. დაჰა არ фისკე ვარ გჲუმუნ. დიდო ოღუნე ნარენ ძირომტუ, ჩაღდაში არ კოჩი რტუ. ჩქუ მუთუშენ ვარ მემოქაჩეზ, წუტა ბორტით ნათი, ნოსი მომკიტხეზ. სეჲი ჟინ ემოთუმეტეს, გომახфელტეზ, თე ნოსქუჲინამს, რახატი მონჯირამტეზ. მუქ ვარ ინჯირატუშენ ეველი, ვით- ვიტო ხუთ ბუტკა კითაბი იკითხომტუ. კაზეთაში ბულმაჯა ოჩოდინუ კაჲი უწონტუ. სეჲი მუზიღი იჩალიშუმტუ. აღანი ლაზური ბესთეფე იქომტუ. ჩქუთი ქემენჩეში აჯიქლი სესითენ ბინჯირტით. დიდო მუზიღიში ალეტეფე აჭანდინეტუ, პა ენნი დიდო ქემენჩე დო აკორდიონი. ალმანჲას დო ამერიკას ჰექონი კოჩეფეს ოჭანდინუ, ბიჲაფა, ოხორონუ ჩქუნი დოგურუ. ხე მუშითენ ნა ვუ ქემენჩეფე ჰეთეფეს მეჩუ. ბაბა ჩქიმი კალა დიდო მესელეფე მიღუნან, არ თეღი ნარენ გიწვათ. არ კაზინოს фოლკლორ ეკიბი კალა პროგრამი უღუტუ. ჰამ სეфერის მათი მენდემიჲონუ. Фოლკლორ ეკიბი შენი ჟურ მასა რთუ, მასაში ჟინ ოჭკომალეფე- ოშუმალეფე რთუ. მაჟურანი მასაფესთი, ოხორონუ დო ოსთეთეფეს ოწკომილუ შენი ნა მოხტეზ დიდო კოჩეფე ხეტეზ. ბაბაქ მუთეფეში მასაზ ქოდომოხუნუ. “ჰაქოლენ ჩქარ მოთ ეჲსელ” ჲა მიწუ. მა დიდო გოშაშერი დო ხელერი ბორტი, იფთი ჰაშო ჲეჲიშე მოფთიდორტუნ. ვიტო ოთხო წანეჲი ბორტი, ნანაქ დიდო მსქვა დოლომოქუნუდორტუნ; გუნძე თომაფე მიღუტუ. ბაბა, ეკიბი კალა კულისიშე ოხაზირუშენი იგზალუ. მა მასაზ ხვალა ქოდოფსქიდი. არ ორას ბაბა დო არ გარსონიქ მა მოწკერტეზ დო მუნთხანეფე იპარამითომტეზ. გარსონიქ ბაბაში მასაზ მა ქომძირუში დიდო მოწონდუდორენ, პა მი ბორე ვარ უჩკიტუდორენ. ბაბა ჩქიმიზ “აღაბეგი, მასა სქანიზ არ მსქვა ბოზო ხენ, დიდო მომწონდუ. ჰეჲა ჰამსეჲი ბიჲოროფინარე” ჲა უწუდორენ. ბაბაქთი “ჰეჲა ბოზო ჩქიმი რენ, სი ჰაწი ჲანლიში დოვი” ჲა უწუში, გარსონიზ დიდო ონჯღორე ავუ დო უნიфორმა მუში მოჲიწქუ და გაზინოშენ იგზალუდორენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: მა ქომიჩქინ; თქვან შურდოგურითენ ლაზური შიირეფე ჭარუფთ. აღანი ლაზური შიირიშ ქეთაბიში პროჟე გიღუნანი? ფუქირონი ამბარი გიღუნანი ჩქინდა?!
ინჯი დერჲა თურნა: ხვალა ლაზური ვარ, თურქულითი ქითაბეფე შენი ბიჩალიშუმ. დიდო ჭარეჲი ესერეფე ქითაბი ივას დეჲი. აღანი ლექსი დო მესელეფეში ქითაბეფე მავას მინონ თაბიი. ბიჩალიშუმ ჰემუ შენი. ჰამ თუთაფეს დობიზაბუნი, ოსკიდუში სორუნეფე მიღუნ, არ წუტა ბიკარაში, ოჩალიშუზ გებჲოჭკარე. ლაზური დო თურქული კაჲი მუნთხანეფე ოჭარუ შენი ბიფუწხულერ. ნა ფსქიდი მუნთხანეფე დო გურის ნა მიღუნფე მეჭარეჲი დოსკიდას მინონ. ლაზლუღი შენი ნა იჩალიშუმან ირ ხოლოს დიდო ოროფა დო საჲგი მიღუნ. დიდო დერდი მიღუნ, ნანაში ნენა დო მსქვა კულტური ჩქუნი დიჩოდასენ მა დო მაშქურინენ. აღანი ბერეფექ ჩქუნდენ კაჲი ლაზური იპარამითან, მექთებიზ დიღურან, ირ მუთუს საჰიბი გამამიხთან.
ალი იჰსან აქსამაზი: ინჯი ხანუმ, დიდო შუქური გიწუმერთ მა. თქვანთი გინონან ნა, აწი ვოჩოდინათ აჲა ინტერვიუ ჩქინი! ხოლოთი თქვან ოთქვალუში ჩქვა მუთუ ჩქვა გიღუნან ნა, ეთი მიწვით, მუ იყვენ! პანდა იხელით, ოში წანერი იყვათ, ცაშა ჲეხთათ!
ინჯი დერჲა თურნა: კიჲანას, სინირი, ჰუდუდი, გუმრუღი ვარ ტაზ მინონ! ოკულეთი, სავაშეფე, ნა ოღურინამანფე, უგარელი ნა ღურუნან კოჩეფე ვარ მინონ!
http://www.circassiancenter.com/tr/anadilimiz-ve-koklu-guzel-kulturumuzun-yok-olmasin/
