Dinuri metnepe/ Dinî metinler:
[1: Lazuri Mevludi/ Lazca Mevlid],
[2: Hazreti Muhammedişi Skidala/ Hazreti
Muhammed’in Hayatı
1.Lazuri
Mevludi
1 (Allah adın
zikredelim evvela,) Allahişi coxo xolo
doptkvat ipti,
2 (Vacib oldu cümle işte her kula.) Vacibi ren
dulyapes iri k̆oçi şeni.
3 (Kim ki, Allah adını önce ana,) Mik tkvas
na, Allahişi coxo ipti,
4 (Her işi kolay eder Allah ona.) Allahik
nuşvels iri dulyas mteli.
5 (Allah adı olsa her işin önü,) Allahişi coxo
iqvana, ʒ̆oxle iri dulyaşi,
6 (Asla beter olmaz o işin sonu.) (P̆ot̆e)
dido p̆at̆i va iqven çodina dulyaşi.
7) Bir kez Allah dese aşkla lisanın,)
Qoropaten Ar fara tkvana, Allahi,
8 (Kalmayıp dökülür bütün günahın.) Vagegižin,
gogindinun mteli gyunaxi.
9 (Zikri tekrar eyle mütemadiyen,) Allahişi
coxo p̆anda dotkvi,
10 (Her murada erişir
Allah diyen.) Mik Allahi tkvana, nunç̆işun muradis iri.
11 (Haramı bırakıp,
helal yemeli,) Mevaşkvat harami, op̆ç̆k̆omat halali,
12 (Şükredip her zaman
Allah demeli.) P̆anda şukuriten doptkvat Allahi.
13 (Kerimdir, rahimdir,
O ilâhımız,) Kerimi’en, rahimi’en e İlahi çkini,
14 (Bize rahmet kıla
yüce şahımız!) çkin mixarsuvan Didi şahi çkinik!
15 (Varlığına,
birliğine şek yoktur,) şupe vamiğunan kore, arteği re,
16 (Ne yazık, üç tanrı
diyen pek çoktur.) Yazuği, sum Ğormoti nak̆oroʒxups dido ren.
17 (Varlığına edilse de
çok hayret,) renoba muşiten gulunannati, goşaşeri,
18 (Cümle âlem yokken O
vardı elbet.) Çkar miti vart̆uşi, eya kort̆u elbet.
19 (O varken yok idi, insan,
cin, melek,) Eya kort̆uşi, vart̆u k̆oçi, Cini, Melek̆epe,
20 (Arş, dünya, güneş,
gezegen ve felek.) Nʒa, dunya, p̆lanet̆a, mutu.
21 (Bunların hepsini, O
var eyledi,) Muk yoçkinu antepe mteli,
22 (Birliğine hepsi
ikrar eyledi.) Mtelik dotku artanoba muşi.
23 (Kudretini
göstererek O Celil,) Celilik moʒ̆iranoren menceli muşi,
24 (Birliğine kıldı
bunları delil.) Doqu antepe artonoba muşişi delili.
25 (Ol dedi bir kere
var oldu cihan,) Ar fara dotku “iqvi” do yeçkindu cihani,
26 (Olma derse,
mahvolur hemen o an.) Emoras arşvacis ijolen “va iqva” tkvaşi.
27 (Resulullah’tır bu
varlığa sebep,) Resulullahi ren am renobaşi sebebi,
28 (Onun rızasını,
aşkla et talep!) Qoropaten ak̆vandi riza muşi!
29 (Amine hatundur onun
annesi,) Nana muşi ren Amine xatuni,
30 (O sedeften doğdu O
durdanesi.) Eya sedefişen dibadu qoroponi muşi.
31 (Rebıul evvel ayının
nicesi,) İgrik̆aşi dido ndğa,
32 (On ikinci pazartesi
gecesi,) Mavitojurani tutaçxaşi seri,
33 (O gece ki doğdu, O
hayır beşer.) Em seriş dibadu eya xeironi k̆oçi.
34 (Annesi, onda neler
gördü neler?) Nanak emus muepe kožiru?)
35 (Dedi, gördüm, O
Habib'in annesi,) kobžiri, dotku nanak qoropelişi,
36 (Bir acep nur ki,
güneş pervanesi) Muç̆o te eşo, p̆ervane mjoraşi,
37 (Fırlayıp evimden
çıktı nagehan,) Kagamaʒxont̆u, arşvacis oxoris kagamamixtu,
38 (Göklere dek nur ile
doldu cihan.)Nʒaşakis teten cihani yipşu.
39 (Gökler açıldı, yok
oldu karanlık)Nʒape guinʒ̆k̆u, dijolu mʒ̆k̆upi,
40 (Üç melek gördüm,
elinde üç ışık,) Kobžiri sum melek̆i xes te dokaçeri,
41(Biri doğu, biri
batıda, onun,) Yulvas ari, Gyulvas ari, muşi,
42 (Biri damında
dikildi Kâbe'nin.) Kyabeşi ç̆eris ik̆idu ari.
43(İndiler göklerden
melekler saf saf,) Nʒaşen kagextes melek̆epe svareli,
44 (Kâbe gibi kıldılar
evim tavaf.) Muç̆o Kyabe eşo momik̆itxes oxori.
45 (Yarılıp çıktı
duvardan nagehan,) Arşvacis k̆idas kagamaxtu xareli,
46 (Geldi üç huri bana,
oldu ayan.) Sum huri komoxtu, maqu aşikyari.
47 (Dediler, oğlun gibi
hiçbir oğul,) Miʒ̆ves, skani steri skiri,
48 (Yaratılalı cihan,
gelmiş değil.) Moxtimeri varen cihani yeçkinduşen doni.
49 (Bu senin oğlun gibi
kadri cemil,) Aya skani steri ğirsoni mskva skiri,
50 (Bir anaya
vermemiştir O Celil,) Celilik va meçu ar nanas.
51 (Bu gelen ilmi ledün
sultanıdır,) Aya moxtimeri, Allahişi Sultani ren,
52 (Bu gelen tevhidi
irfan kanıdır,) Aya moxtimeri, tevhidiş çkinapaşi diʒxiri ren.
53 (Bir adı Mahmut, bir
adı Ahmed,) Ar coxo muşi Mahmut̆i, majura Ahmedi,
54 (Varlığı cümle âleme
rahmettir.) Mtelişi oxarsuvu ren renoba muşi.
55 (Amine eder vakit
oldu tamam,) Amine nunç̆işun oras tamami,
56 (Ki vücuda gele O
hayır enam.) Edo xuraşa kamok̆axtas eya yeçkindinerepe xeironi.
57 (Doğdu o saatte O
sultanı din,) Em saat̆is kodibadu Sultani Dinişi,
58 (Nura gark oldu,
semavatü zemin.) Nʒa, dixa teten dotanu.
59 (Kim olmak isterse
ateşten necat,) Mis unonna, daçxirişen moşletinu,
60(Aşk ile, şevk ile
etsin salavat.) Qoropaten, xavesiten doqvas nemazi.
(23. XII. 2024)
2.Hazreti
Muhammedişi Skidala
Dudi
1: İslamobaşen ǯoxleni Arabist̆anişi moǯopxu
İslamobaşen ǯoxleni
Arabist̆anişi p̆olit̆ik̆uri, ek̆onomiuri, lamtinaluri, oktaluri, ceraluri do
galeni dulyapeşi moǯopxu muç̆o ren p̆ea?
Arabuli
gverdk̆unǯulas, xvala
omjoregeulva k̆eleni Yemenis p̆olit̆ik̆uri moǯopxu uğun. Genomskide dido didi
dixapes p̆olit̆ik̆uri moǯopxu va uğun. Aya dido didi dixapes skidunan
çkvadoçkva didi lavonepe. Aya didi lavonepesti uqonunan tito ǯoxlemxtimu. Am goǯoncğonerepek oktalapan
mutepeşi opape. Am goǯoncğonerepes didopeten adalet̆işi gagnapa va uğunan. Mtel Arabuli lamtinalas ar do k̆ap̆et̆i palanç̆inala
va uğun. Arabepes oşkaruli oxenʒale do palanç̆inala va uğunan. Entepes xvala t̆omişi
şovenizma uğunan k̆arta speros. Artikartişen oxiru, artikarti oqvilu,
artikartişi ilxepes xe gedvuşa gegaperi renan Arabepe k̆arta dğas. Eşo iqvasşi,
ar t̆omik majura k̆ala udodginu ok̆vak̆iden.
Arabuli
gverdk̆unǯulas, jur st̆ilişi skidala ižiren.
Entepeşi art- arti ren bedevuri skidala. Majura ren hadaruli skidala. Bedevuri
skidala ren Bedevepeşi. Hadaruli skidala ren Hadarepeşi. Bedevepe renan udobargeri.
Edo entepe skidunan şirimona do vahapes. Hadarepe renan dobargeri. Edo entepe skidunan oxorepes oput̆e, ç̆it̆anoğa
do noğapes.
Arabepes çkvadoçkva lamtinaluri k̆lasepe uğunan.
Arabuli lamtinalas uğun sum k̆lasi. İptineri ren oxoşkverepe. Antepe renan ǯoxlemxtimu
xampape do opa. Majurani k̆lasi ren naşkvineri relepe.
Masumani ren oxorca do kimoli relepe.
Xaçka, maskindinoba do eç̆opu-
gamaçamuşi dulyapeşen ǯopxun Arabuli
gverdk̆unǯulaşi ek̆onomia. Ǯk̆aroni dixape
renan moduli. Yemenişi dixa moduli ren. Noğa Taifi, noğa Medine, noğa
Neciti, noğa Xayberi do noğa Basraşi ǯk̆aroni
dixape xaçkupan opapek. Maskindinoba
ren udobarge opa bedevepeşi xampoba. Udobarge opa bedevepe skidunan
mçxurepe, txape, çxoupeşi ilxepeten.
Bedevepek am skindinapeşi xorʒi, mja, toma, mont̆k̆ori do t̆k̆ebişen feide žiropan.
Eç̆opu- gamaçamuşi
dulya ren Arabist̆anişi irişen beciti morgapaşi odude. Hindist̆ani do omjore
Afrik̆aşi ak̆rape do oşkeyulvaşi şkas eç̆opu- gamaçamuşi dulyape renan dido
mcveşi. Dido mcveşi ora ren; Misiri, Fenik̆ia do Didi Asurias na dvaç̆irnan uk̆oreʒxu
monoçane do ilxi Hindist̆anişen eiç̆opinen.
Edo aya monoçanepe do ilxepe dixa do
zuğaşi gzaten am ǯalonepeşa incğonen. Hindist̆anişen didopeten oqucale, k̆olye,
maǯk̆indi, bilezuği steri ğirsoni mucevherepe do filk̆ibiri, baharati do
pambuği eiç̆opinen.
Yulva Afrik̆aşi ak̆rapeşen mskva
şurape, abanozi, aklemişk̆vincişi
bundğa do okro eiç̆opinen. Golaxtimeri oraten, Mekke iqven Arabuli gverdk̆unǯulaşi ticaretişi şkaguri. Aǯi Mekke
ren Habeşist̆ani, Damask̆o do Yemenişi ticaretişi şkaguri. Hicazişi Arabepes
oxenʒale na va uğunan şeni, para va uğunan. Mara andğaneri dğas entepek Bizant̆iaşi
okroşi para dinari do Yemeni do Sasanepeşi varçxili para dirhemi
ixmarnan ticaretuli skidalas.
Çkvadoçkva
cerapeti ižiren Arabuli gverdk̆unǯulas.
Mʒika rt̆an nati, Yahudepeti skidunan Medine, Hayber, Fedek do Yemenis.
Gassanurepe do Hirelurepe skidunan
olande k̆eleni dixapes. Gassanurepe do Hirelurepe renan Krist̆iani. Krist̆ianepe
omjore k̆eleni noğa Necranisti skidunan. Hicazurepesti Krist̆ianobaşen ambari
uğunan. Mara akoni Krist̆ianepeşi maxoroba dido sap̆ara ren. Arabuli gverdk̆unǯulaşi Bahreyni, Ummani do Yemeni coxoni noǯilepes Mecusurepe skidunan. Arabepeşi doloxe Şamaşurepeti
korenan. İdolizma dido ižiren Arabuli gverdk̆unǯulas.
K̆arta lavonis tito idoli uğun.
Dido orapeşen doni, Arabuli gverdk̆unǯulas galeni k̆ap̆et̆i oxenʒalepe k̆ala
artikartisoba uğun. Mcveşi orapes, Romaşi İmp̆eria k̆ala artikartisoba uğun
Arabuli gverdk̆unǯulas. Romaşi İmp̆eria
ren marele oxenʒale. Andğaneri dğasti, am gverdk̆unǯulas Bizant̆ia k̆ala
artikartisoba uğun. Bizant̆ias Arabuli gverdk̆unǯulaşa toli uğun. Bizant̆ia ren emindroşi irişen k̆ap̆et̆i oxenʒalepeşi
art- arti. Majura irişen k̆ap̆et̆i oxenʒale ren Sasanepeşi. Aya k̆ap̆et̆i jur
oxenʒales artikarti k̆ala ok̆ok̆idinu uğunan. Entepes Arabuli gverdk̆unǯulaşa toli uğunan. Bizant̆ia do
Sasanepe renan artikartişi duşmani. Entepes emindroşi kianaşi ticareti do met̆aksişi
gza xes okaçu do oktalu unonan.
Dudi
2: Hazreti Muhammedişi Lavoni do Beroba
Hazreti Muhammedi
dibaden noğa Mekkes, xut oş sum neçi do
vit̆o ar (571) ǯanas. Muşi dobadaşi dğa ren eçi (20) İgrik̆a. Nana muşi ren
Amine. Baba muşi ren Abdullah. Nana muşi ren Zuhreşi coxoni didi lavonişen.
Baba muşi ren Haşimişi coxoni didi lavonişen.
Zuhreşepe do Haşimişepe, K̆ureyşi coxoni
t̆omişi didi lavonepe renan.
Hazreti Muhammedişi baba ren turcari. Abdullahik, ticareti oxvenu şeni, ar
noğaşen majura noğaşa ulun. Ar dğas, Abdullahik xolo magzalobaşa gedgitun muşi k̆oçepe k̆ala do muşi aklemepeten. Aǯi
Abdullahi, noğa Medines ren. Abdullahik ekonaşis ižabunen. Abdullahi ğurun. Em
oras, Hazreti Muhammedi dobaderi va ren. Amine ren jur şuroni. Hazreti
Muhammedi, ubabeli dibaden. Abdulmuttalibi ren Hazreti Muhammedişi p̆ap̆uli.
Abdulmuttalibik emus coxo gedumers: Muhammedi. Em orapes, am coxo va ren opşa
gont̆aleri Arabepeşi doloxe. Hazreti Muhammedi, mk̆ule oraten, nana muşi k̆ala
skidun. Am oraşi doloxe, Suveybek mja oǯuǯonapaps Hazreti Muhammedis.
Suveybe ren Ebu Lehebişi xalaği. Ebu Lehebi ren, Hazreti Muhammedişi cumadi.
Mekkeşi t̆aroni ç̆iç̆it̆a berepes va irgun. Mekkes berepeşa moxva t̆aroni va
uğun. Xampa lavonepek ağandobaderi berepe mutepeşi nanamengaperepes meçapan. Am
nanamengaperepe, udobarge bedevi lavonapeşen renan.
Aşoten
ç̆iç̆it̆a berepe irdenan nanamengaperepe k̆ala şirimonas. Şirimonaşi t̆aroni
ren griloni. Berepek nanamengaperepeşen Araburi nena k̆aixeşa do mskvaşa
igurapan şirimonas. Lavoni muşik Hazreti
Muhammedi ar nanamengaperis meçaps şirimonas. Nanamengaperişi coxo Halime ren.
Nanamengaperi Halime şirimonas skidun. Halimeşi oxori, noğa Taifişa mendra va
ren. Oxori muşi, Taifişa xolosoni ren. Otxo ǯanaşakis, nanamengaperi Halime k̆ala
skidun. Halimes berepe uqonun. Hazreti Muhammedis jur damengaperi uqonun.
Entepeşi coxope renan Uneyse do Şeyma. Emus ar cumamengaperi uqonun.
Cumamengaperi muşis coxons Abdullah. Umçanepek Hazreti Muhammedi xolo nana
muşis meçapan. Anşi ǯanaşakis, nana muşi
k̆ala skidun. Hazreti Muhammedi ulun noğa Medineşa nana muşi do xalaği k̆ala. Xalağis coxons
Ummu Eymeni. Hazreti Muhammedişi babaşi sapula ren noğa Medines. Entepek moik̆itxupan
baba Abdullahişi sapula. Entepek moik̆itxupan entepeşi mzaxalepe. Hazreti
Muhammedi, mk̆ule oraten, muşi mzaxalepe k̆ala skidun. Entepek noğa Mekkeşa goktinu şeni gzas gedgitunan.
Hazreti Muhammedişi nana Amine ižabunen.
Amine ğurun. Amine, oput̆e Ebvas ğurun. Eya ekonaşis doxvapan. Muşi sapula ren
oput̆e Ebvas. Hazreti Muhammedi ren ç̆iç̆it̆a bere. Edo aǯi emus varti
nana varti baba uqonun. Hazreti Muhammedi, unaneli do ubabeli ren.
Ummu
Eymenik Hazreti Muhammedi noğa Mekkeşa mendiqonops. Ummu Eymenik eya, p̆ap̆uli
muşis meçaps. Aǯişk̆ule Hazreti Muhammedi, p̆ap̆uli muşi k̆ala skidun. P̆ap̆uli
muşis Abdulmuttalibi coxons. Ovro ǯanaşakis, p̆ap̆uli muşi k̆ala skidun. Xalaği
muşi Ummu Eymenik Hazreti Muhammedis geoǯk̆ers. Ummu Eymenik nanaloba ikips
Hazreti Muhammedişa. P̆ap̆uli Abdulmuttalibik mota muşi dido qorops. P̆ap̆uli
Abdulmuttalibik iroras mota muşi inç̆els. Ar dğas, Abdulmuttalibi ğurun.
Hazreti Muhammedis guris dido naç̆ven. Ebu Talibi ren Hazreti Muhammedişi
cumadi. Aǯi Ebu Talibik Hazreti Muhammedis geoǯk̆ers. Ebu Talibik babaloba
ikips Hazreti Muhammedişa. Hazreti Muhammedikti Ebu Talibişi dulyapes nuşvels.
Cumadi muşişi ilxi ocvinaps Hazreti Muhammedik.
Fatma,
Ebu Talibişi çili ren. Fatma ren Hazreti Muhammedişi biǯo. Biǯo muşik emus k̆ainoba
ikips. Fatmak nanaloba ikips Hazreti Muhammedişa. Hazreti Muhammedişi cumadi
turcari ren. Emus uğun kervanepe. Ebu Talibik ticareti ikips. Ar noğaşen
majuranişa ulun. Aǯi Hazreti Muhammedi ren
vit̆o jur ǯaneri. Hazreti Muhammedi, cumadi muşi k̆ala ar noğaşen
majuranişa ulun. Emuk iguraps ticaretişi oxvenu. Emuk iguraps eç̆opu- gamaçamuşi dulya. Muk
ticareti ikips. Cumadi muşi k̆ala sifte noğa Basraşa ulun.
Dudi
3:Hazreti Muhammedişi Ağanmordaloba
Aǯi ren xut oş otxo neçi
do vit̆o xut (595) ǯana. Aǯi Hazreti Muhammedi ren eçi do otxo (24) ǯaneri. Hazreti Muhammedi
ren ǯori turcari. Hazreti Hatice, Mekkuri ren. Hazreti Hatice ren aznauri. Hazreti Hatice ren xampa do turcari. Hazreti
Haticek ticareti inç̆els. Emus kervanepe uğun. Hazreti Muhammedik aǯi Hazreti
Haticeşi kervani oktalaps. Hazreti Muhammedi ren gecgineri eç̆opu- gamaçamuşi
dulyas, ticaretis. Hazreti Muhammedi ren ğnoseri, çkineri, dulyamxvenu, namusoni do ǯori. Oraşi doloxe, Hazreti
Hatices dido moǯondun Hazreti Muhammedişi am xeşmaxvencoba. Edo Hazreti Hatices
muşi k̆ala okimocu unon. Hazreti Muhammedis muşi k̆ala oçilu unon. Edo Hazreti
Muhammedik muşi k̆ala oçilu şeni muşi lavonişen izni eç̆opups.
Lavoni
muşik emus izni meçaps. Aşoten entepe çileri- kimoceri iqvenan. Aǯi Hazreti
Muhammedi ren eçi do xut (25) ǯaneri. Hazreti Hatice ren jur neçi (40) ǯaneri.
Uk̆ule entepes aqvenan anşi bere. Entepeşi coxope renan Kasim, Zeynep, Rukiye,
Ummugulsum, Fatma do Abdullahi. Aǯi
Hazreti Muhammedi ren eçi do vit̆o xut (35) ǯaneri.
Dudi
4: Ğorma Hira do Ambarişi Melaike Cebraili
Hazreti Muhammedi,
iroras germa Hiraşa amulun. Hazreti Muhammedik ekonaşis ğormaşa meşulun do
skidun. Aya ğorma, noğa Mekkeşa xolosoni ren. Hazreti Muhammedik Allahi
isimadups. Ekonaşis Allahişi menceli isimadups. Hazreti Muhammedi, ar oras, ekonaşis skidun. Hazreti Muhammedi xolo
goikten noğa Mekkeşa do oxori muşişa. Muk Kabe moik̆itxups tavafi oxvenuten.
Hazreti Muhammedi, xolo goikten oxori muşişa.
Aǯi tariği ren anş oşi do vit (610). Ora ren eçi do şkvit (27) Remazanişi
tutaşi seri. Hazreti Muhammedik xolo ğormaşa meşulun do ekonaşis skidun.
Melaike
Cebraili ren Allahişi ambarepeşi melaike. Edo melaike Cebraili ulun Hazreti
Muhammedişa. Melaike Cebrailik, “İk̆itxiya,” tkumers. Hazreti Muhammedik, “Ma ok̆itxu
va miçkinya,” tkumers. Ambarepeşi melaike Cebrailik Allahişi ambari jur fara
çkva Hazreti Muhammedis uǯu. Uk̆ule Cebrailik emus majura ayet̆epe uk̆itxu.
Hazreti Muhammedis aya oğadape çkar va oxvaǯonen. Andaseni aya rt̆u Allahişi
noxvene. Edo tirtineri oxori muşişa goikten. Çili muşik p̆eci motvalepeten
gotumers. Uk̆ule Hazreti Muhammedik
ğureli steri incirs. Uk̆ule gok̆uʒxun. Hazreti Muhammedik çili muşis oğodape
oxoǯonapaps. Çili muşik meşveluten Hazreti Muhammedis ostibinaps. Hazreti
Hatices am oğodape astaxolo oxoǯonu unon. Edo Hazreti Hatice, kimoli muşi k̆ala
Varak̆a bin Nevfelişa ulun. Varak̆a bin Nevfeli ren Hazreti Haticeşi eksale.
Varak̆a bin Nevfeli ren ğnoseri, k̆itxeri do çkineri k̆oçi. Varak̆a bin
Nevfelis Tevrat̆işenti, İncilişenti ambarepe uğun. Hazreti Muhammedik Varak̆a
bin Nevfelis oğodape k̆aixeşa oxoǯonapaps. Varak̆a bin Nevfelik Hazreti
Muhammedis mskvaşa nusimins. Varak̆a bin Nevfelik, “Am moxtimeri, Allahişi
ambarepeşi Melaike renya,” tkumers emus. Varak̆a bin Nevfelik aşo naqonops:
“Edo egere ma skidala maqvasunon na, mati skani k̆ala vort̆aminon.” Varak̆a bin
Nevfelişi am zit̆apek Hazreti Muhammedi
arşvacis oraxat̆apaps. Hazreti
Muhammedik namtini orapes, germa Hiraşi ğormas komeşulun do skidun.
Ar
dğas Melaike Cebrailik xolo moik̆itxups Hazreti Muhammedi ğormas. Uk̆ule
Hazreti Muhammedi xolo goikten oxori muşişa. Emus endişe uğun. Ar çkva faras,
Melaike Cebrailik xolo moik̆itxups Hazreti Muhammedi. Melaike Cebrailik
Allahişi ayet̆epe ognapaps emus. Am ayet̆epeten, İslamişa oç̆anduşi dulya
Allahi şk̆elen Hazreti Muhammedis niçinen. Am dulyaten, Hazreti Muhammedik
mzaxalepe muşis uç̆andeps İslamişa. Hazreti Ali ren vit̆o ar (11) ǯaneri.
Hazreti Ali ren ilkineri Muslimanepeşi art- arti. Hazreti Hatice ren ilkineri
Muslimanepeşi art- arti. Hazreti Muhammedişi naşkvineri rele Zeyd bin Harise
ren ilkineri Muslimanepeşi art- arti. Hazreti Ebubekiri, Hazreti Muhammedişi xolosoni
megabre ren. Hazreti Ebubekiri ren ilkineri Muslimanepeşi art- arti. Hazreti
Ebu Bekirişi oç̆anduten; Hazreti Osmani, Zubeyr bin Avvam, Abdurrahman bin
Avf, Saad bin Ebu Vakkas do Talha
Ubeydullah Muslimani iqvenan. Ebu Ubeyde
bin Cerrah, Bilal Bin Rebah, Ebu Zer el Gifari renan ilkineri Muslimanepeşen.
Antepe saxabe renan. Ebu Lehep do Ebu Tahiri, Hazreti Muhammedişi lavonişen
renan. Hazreti Muhammedik entepe
İslamişa uç̆andeps. Mara entepek İslami va ik̆abulupan. Ebu Lehebik
nodgitun İslamis ocerus. Ebu Lehebik İslamişi peygamberi k̆ala ok̆vak̆iden. Mara
Ebu Talibik iroras peygamberi çumers do emus geoǯk̆ers.
Mekkuri muşrik̆i Arabepek peygamberişi ç̆andas
reaksioni meçapan. Entepek ti muşis geižiʒinupan. Mekkurepek am ç̆andas mç̆ipaşa
va oǯk̆edapan. Mekkuri timçxupek
Muslimanepes p̆at̆inoba oxvenuşi k̆arta gza ʒadupan. Mara Mekkuri timçxupeşi p̆at̆inoba
gecgineri va iqven. Muslimanepek va goiktenan İslamişen. Mekkuri timçxupek gzalepe mutepeşişen va
goiktenan. Mekkuri ti-mçxupek
Muslimanepes zulumi oğodus naqonupan. Mekkuri
ti-mçxupek rele do umuteli Muslimanepes işkence oğodapan. Ammar bin
Yasir, nana muşi Sumeyye do baba muşi Yasirik işkence žirupan. Ammarişi nana do
babak İslamişen va goiktenan. Edo Mekkuri
ti-mçxupek entepe qvilupan. Aşoten entepe İslamişi ilkineri yembužğinalepe
iqvenan. Mekkuri ti-mçxupeşi
işkencepe va içoden. Mara Muslimanepeşi maxoroba irden. Aşo iqvasşi, Mekkuri ti-mçxupek Hazreti Muhammedi k̆ala
ar simadas ok̆oxtimu şeni gzalepe
gorupan. Hazreti Muhammedi, gza muşişen va goikten.
Hazreti
Muhammedik mteli Muslimanepe Erk̆amişi oxoris ok̆ok̆atups. Erk̆amişi oxori, rak̆ani
Safaşi tudeni k̆unǯulepes geladgineri
ren. Hazreti Muhammedik Allahişi ayet̆epe, mteli Muslimanepes ekonaşis
ognapaps. Hazreti Muhammedik İslami xolosonepe muşis ǯoxle t̆k̆obaşa oxoǯonapaps.
Omer bin Xat̆t̆abi, Mekkeşi doxmeli p̆icepeşi art- arti ren. Omer bin Xat̆t̆abi
Muslimani iqven. Em oraşakis, İslamişa oç̆andu t̆k̆obaşa ren. Am p̆eriodis, “İslamişa t̆k̆obaşa oç̆anduşi p̆eriodi”
itkven. Peygamberis Allahişi ağani ayet̆i ignapinen Melaike Cebraili şk̆elen.
Em ayet̆i şk̆ule, Hazreti Muhammedik İslamişa p̆icdop̆ici oç̆andus geoç̆k̆aps. Açkva t̆k̆obaşa var. Mara Mekkuri
ti-mçxupe menceloni renan k̆arta speros. Muslimanepeşi skidala dido meç̆ireli
ren. Mekkurepe entepes çkar mutu şeni çkar gza var meçapan do emuşeni. Am
sebebiten, vit̆o xut (15) Muslimani,
Hazreti Osmanişi goǯoncğonerobaten Habeşist̆anişa ixicretupan.
Habeşist̆anişa xicreteri opaşen otxo (4) doxmeli p̆ici
ren oxorca do majurape renan kimoli. Hazreti Hamza do Hazreti Omer, Mekkeşi
menceleni k̆oçepe renan. Entepeti Muslimani iqvenan. Amuten entepe,
Muslimanepeşi birgulepes ç̆ami iqvenan.
Çodina muşis, Mekkuri Muslimanepek Medineşa ixicretupan anş oşi eçi do jur
(622) ǯanas. Mekkuri ti-mçxupek Hazreti Muhammedis natxozenan. Hazreti
Muhammedi do Hazreti Ebu Bekirik germa Sevrişi ğormaşa meşulunan do duşmanişen dont̆k̆obunan. Mekkurepes
entepe oqvilu unonan. Mara Mekkurepes entepe va ažirenan ekonaşis. Mekkurepek germa Sevrişi ğormaşen gamulunan.
Açkva oşkurinoni orape diçoden. Hazreti Muhammedi do xolosonepek aya žiropan.
Edo eya ğormaşen gamulunan. Uk̆ule ekolen oput̆e Kubaşa ulunan. Edo am oput̆es
skidunan. Am oput̆e, noğa Medineşa xolosoni ren. Hazreti Muhammedik ar meçeti oxvenapaps. Uk̆ule Hazreti Muhammedik ruba
Ranunaşa amulun majurape k̆ala. Edo ilkineri Cuma nemazi ekonaşis oxvenapaps
Hazreti Muhammedik.
Dudi
5: Noğa Medineşi P̆eriodi
Peygamberi do majurapek noğa Medineşa ixicretupan do dibargenan. Amutenti
Mekkuri p̆eriodi diçoden. Am p̆eriodi, vit̆o sum (13) ǯana morgvalis naqonen.
Edo aya ren Medineşi p̆eriodi. Aǯi Hazreti Muhammedi ren jur neçi do vit̆o sum
(53) ǯaneri. Medines çkar meçeti va gedgin. Mara Muslimanepes ar meçeti dvaç̆irnan.
Peygamberi do saxabepek şur do guriten içalişepan. Edo çodina muşis, Peygamberi do saxabepek k̆idupan ar didi
meçeti ekonaşis. Aya meçetis coxo, “Peygamberişi Meçeti,” gedumernan. Entepek
meçeti k̆alati ar oxori do ç̆it̆a- ç̆it̆a odape k̆idupan.
Oxori do am ç̆it̆a- ç̆it̆a odape artimajuras ok̆oç̆aberi
ren. Hazreti Muhammedi do muşi lavoni, am oxoris xenan. Hazreti Muhammedik
meçetişi k̆ala xurmaşi qapeten ar paʒxa oxvenapaps. Am paʒxas coxons suffa.
Landeşi ren. Edo umiteli do umuteli Muslimanepek oxorapan paʒxas. Umiteli do
umuteli Muslimanepek İslamuri çkinoba artikartişen igurapan do artikartis
ogurapan ekonaşis. Aşoten kianaşi ilkineri K̆uranişi nǯopula guinǯk̆en noğa
Medines. Am K̆uranişi nǯopulas k̆itxeri do çkineri saxabepe ulunan İslamişa
ağani- amaxtimeri oput̆epeşa.
Aǯi Muslimanepeşi maxoroba monžineri ren. Entepe artimajuranişen
mendralas skidunan. Edo nemazişi orape Muslimanepes ognapu dvaç̆irnan.
Emuşeniti entepes ar suveri dvaç̆irnan. Peygamberi do saxabepek nemazişi orape
Muslimanepes ognapu şeni çkvadoçkva gzalepe gorupan. Zari varna virvili gelaçamuten varna daçxiriten nemazişi orape
Muslimanepes ognapu moxva va ren. Majura cerapek zari, virvili varna daçxiri
ixmarnan do emuşeni. Am suverepe, İslamuri ceraşa moxva va renan. Amuşeni
entepek am suverepe va ik̆abulupan. Ar
izmoceten aǯineri suveri ižiren. Aya ren muezzinişi izanu ok̆itxu.
Bilal
Bin Rebah muezzini iqven. Bilal Bin Rebahik k̆ap̆et̆i xonariten izani ik̆itxups. Mekkuri ti-mçxupek noğa Mekkeşen ixicretupan do noğa Medines oxorapan. Entepes muhaciri itkven. Medinuri
Muslimanepek muhaciri Muslimanepes k̆arta dulyas numxvacupan. Edo entepes
ensar, manuşvale itkven. Hazreti Muhammedişi goǯoncğonerobaten, Mekkuri
muhacirepe do Medinuri manuşvalepe artikartişa cuma iqvenan. Medines jur
Arabuli t̆omi skidun. Medines sum Yahuduri t̆omi skidun. Arabuli t̆omepeşi
coxope Evsi do Hazreçi renan. Yahuduri t̆omepeşi coxope Benu Kaynuka, Benu
Nadir do Benu Kureyza renan. Hazreti Muhammedi ak̆t̆i ikips noğa Medines. Edo aya
ak̆t̆ik iris ceraşi oxoşkvoba meçaps. Am ak̆t̆is “noğa Medineşi rabisk̆a” varna
“noğa medineşi dudk̆anoni” itkven. Noğa Medineşi ak̆t̆iten, çkvadoçkva
cerapeşen opape do Muslimanepe moǯqvaşi doloxe skidunan.
Dudi
6: Beciti Limape
Muslimanepe do
Mekkurepek ibaxupanan Bedirişi ormepeşi gomorgvas. Aya sebebiten, aya ok̆ok̆idinus
coxons Bedirişi lima. Bedirişi limaşi tariği ren vit̆o sum (13) Mirk̆ani anş
oşi eçi do otxo (624). Mekkurepe ar didi ticaretişi kervani xazirupan. Entepek
aya kervani mendoçkumernan noğa Damask̆oşa,
Ebu Sufyanişi goǯoncğonerobaten. Am kervanişi
morgapaten, Mekkurepes seferi oxvenu unonan noğa Medineşa. Aya kervani, vit̆oş
(1.000) aklemiten ǯopxun. Aya kervani mek̆ulun. Hazreti Muhammedik aya ognaps.
Hazreti Muhammedik ok̆obğaps muşi saxabepe. Hazreti Muhammedik entepe ok̆ok̆idinuşa uç̆andeps. Entepe seferişa uç̆andeps
Hazreti Muhammedik. Muslimani malimepeşi maxoroba ren sum oş do xut (305).
Muslimanepeşi armias uqonun sum neçi do vit (70) aklemi do jur (2) ʒxeni. Ebu
Sufyani oxoǯonaps Muslimanepeşi noğire. Muslimanepes gentxalu unonan Ebu
Sufyanişi kervanişa. Ebu Sufyanis aşkurinen. Edo Ebu Sufyanik Mekkeşa ambari
nuncğonops aya şkurina muşi şeni. Mekkuri ti-mçxupek armia ǯopxupan. Aya armia,
k̆arta ğocişen dido menceloni ren. Edo aya armiaşi noğire, Ebu Sufyani do muşi kervanişi
dudoçvaloba şeni ren. Aǯi aya armia, Bedirişi xolos ren. Aya armias uqonun vit̆oş
(1.000) malime. Aya menceloni armias uqonun şkvit oşi aklemi. Xolo aya armias
uqonun sum oşi (300) ʒxenoni. Muslimanepeti, Bedirişi k̆ele ulunan. Edo k̆arargaxi
ǯopxupan ekonaşis.
Muslimanepes malimepeten, aklemepeten do ʒxenonepeten
menceli va uqonunan. Mara aǯi entepes st̆rat̆egiuri k̆ap̆et̆oba xes uğunan. Edo
Muslimanepe, am st̆rat̆egiuri k̆ap̆et̆obaten duşmanişen çkva menceloni renan.
Sifte arti-artis ok̆ok̆idinuten, duşmanepeşi lima geoç̆k̆aps. Aya ren dido
mcveşuri st̆ili limas. Mekkurepeşi armiaşen Esved bin Abdulesed do
Muslimanepeşi armiaşen Hazreti Hamzak ibaxupan sifte. Hazreti Hamzak qvilups
Esved bin Abdulesedi.
Ok̆ok̆idinuşi çodinas, Mekkurepeşen sum neçi do vit
(70) k̆oçi ğurun. Ğurelepeşi namtinepe renan Mekkuri ti-mçxupe. Ğurelepeşi
maxoroba k̆onariti rele eç̆opups Muslimanepeşi armiak. Muslimanepek aya ok̆ok̆idinus
vit̆o otxo (14) yembužğinale meçapan. K̆itxeri k̆arta relek
uk̆itxeri vit (10) Muslimanis ok̆itxu- oç̆aru oguraps. Muslimanepek am relepe
aşoten naşkumernan oxori mutepeşişa. Muslimanepek Mekkurepes geocginapan
Bediris. Mekkurepek am ok̆ok̆idinuşi çodinaşen dido meç̆irdunan. Mekkurepes
Bedirişi diʒxiri goǯamalu unonan. Entepek menceloni armia oxaziruşi gzalepe
gorupan. Edo gur do şuriten içalişapen. Diʒxiri goǯamalu şeni oxaziruşa geoç̆k̆apan. Aya, ar ǯanas naqonups.
Andğaneri
dğas, Mekkeşi goǯoncğoneri ren Ebu Sufyani. Mekkurepeşi armia xaziri ren. Aya
armiaşi maxoroba ren sum vit̆oş (3000). Entepes uqonunan sum vit̆oş (3.000) k̆oçoni
armia. Mekkurepes unonan noğa Medines golvak̆iru. Mekkurepeşi armias uqonun
şkvit oşi (700) zirxoni k̆oçi. Mekkurepeşi armias uqonun jur oş (200) ʒxenoni.
Mekkurepes armias uqonun sum vit̆oş (3.000) aklemi. K̆ureyşuri namtini
oxorcalepekti mxuci meçapan Mekkurepeşi armias. Am K̆ureyşuri oxorcalepek
malimepe k̆ala dodgitunan.
Abbasi
ren Hazreti Muhammedişi cumadi.
Abbasi xen noğa Mekkes. Emuk uç̆arups kart̆ali animse muşis. Abbasik K̆ureyşurepeşi
ambarepe meçaps kart̆ali oç̆aruten. Aşo iqvasşi, Hazreti Muhammedik ok̆obğaps muşi saxabepe manişa. Entepe k̆ala
ğarğalaps udodginu. Muk noğa Medines doskidun. Emus unon nodgitinuşi lima meçamu duşmanişa. Namtini
saxabepek aya simadaşi k̆ele dodgitunan. Entepek aya simada mutepeşi
ognapan. Mara ağanmordalepes unonan
arti- artis ok̆ok̆idinu duşmani k̆ala. Antepes Bedirişi limaşen çkar tecrube va
uğunan. Noğa Medineşen gale gamaxtimuten duşmani k̆ala ok̆ok̆idinu unonan
ağanmordalepes. Ağanmordalepek duşmani k̆ala xolosoni ok̆ok̆idinuşi ok̆vandus
naqonopan. Mara uk̆uleti entepek duşmani k̆ala xolosoni ok̆ok̆idinuşen xe
muizdipan. Mara Hazreti Muhammedik gonk̆vatuşen xe va muizdips.
Hazreti Muhammedik, “Çodina gonk̆vatu tkvani moxva
va renya,” uǯumers ağanmordalepes. Aşoten peygamberik gamulun noğa Medineşen vit̆oşi
(1000) k̆oçoni armia muşi k̆ala. Namtini Yahudepes omxvacu unonan Medineşi
armias. Mara emus va moǯondun Yahudepeşi am doxmeli teklifi. Edo Hazreti
Muhammedik aya k̆abuli var ikips. Abdullahi bin Ubeyik astaxolo numxvacups
İslamuri armias. Mara Abdulahi bin Ubeyi ren munafik̆i. Abdulahi bin
Ubeyi, munafik̆epeşi ǯoxlemxtimu ren.
Emus çkvadoçkva maanape uğun. Edo Abdulahi bin Ubeyi do muşi k̆oçepe, İslamuri armiaşen uk̆uiǯk̆enan. Eya ulun sum
oşi (300) malime muşi k̆ala ekolen. Edo entepe goiktenan noğa Medineşa.
Muslimanepeşi aǯineri armia ren şkvit oşi (700) k̆oçoni. Hazreti Muhammedik
malimepe muşi k̆ala germa Uhudişa nunç̆işun. Mara duşmanişi armia ekonaşis ren.
Moxtimeri do malimuro dobargeri renan. K̆ap̆ula mutepeşi germa Uhudi k̆ele ren.
Entepeşi k̆ap̆ulas geladgin germa Uhudi. Edo k̆ap̆ula k̆elendo şkurina va
uğunan entepes. Aǯi entepe renan ok̆ok̆idinuşi p̆ozisias.
Jur neçi do vit (50) k̆oçoni maisincepeşi borgo, Ayneyni coxoni rak̆anis
dobargeri renan. Duşmani şk̆elen k̆ap̆ula k̆elendo gentxalus nodgituşi oxvenoni uğunan entepes. Hazreti Muhammedik maisincepes, “ Mu iqvas
na, iqvas, aǯineri sva tkvani mo
naşkumertya,” do geçinadumers.
Lima va içodaşa, maisincepek va
naşkvasunonan entepeşi st̆rat̆egiuri sva do oxvenoni. Arti-artis ok̆ok̆idinuten, duşmanepeşi limak kogeoç̆k̆aps xolo.
Mekkurepeşen jur malime gamulun meydanişa. Antepeşi art- artik Hazreti Hamza k̆ala
do majurakti Hazreti Ali k̆ala ibaxupan. Hazreti Hamzak do Hazreti Alik
qvilupan duşmanepe mutepeşi emedeni. Edo jur duşmanişi ok̆ok̆idinu irden
astaxolo. Muslimanepek duşmanişi armiaşi şkagurişa nunç̆işunan. Ç̆it̆a oraşk̆ule,
K̆ureyşuri armia ok̆uixven. Edo Muslimanepeşi armiaşen ar borgok mt̆ineri
duşmanis atxozenan. Majura borgo ren goşabğeri. Antepeşi noğire ren ganimetepes
xe gedvu. Ayneyni coxoni rak̆anis dobargeri maisincepes ok̆ok̆idinu
içodenya aǯonenan. Edo
antepekti naşkumernan st̆rat̆egiuri sva do oxvenoni.
Aǯi
aya maisincepeşi derdi ren duşmanişi ganimetis xe gedvu. K̆ureyşuri
sardalepeşen Halid bin Velidik aya žirops. Edo muk jur oşi (200) ʒxenoni k̆ala
Ayneyni coxoni rak̆anis xe gedumers. Halid bin Velidik Muslimani malimepe k̆ap̆ulaşen
golvak̆irups malimepe muşi k̆ala. Edo Muslimani malimepes gentxalupan
Mekkurepek. Dido Muslimani malime ğurun. Hazreti Muhammedi do majura
Muslimanepe, duşmanişen imt̆enan do germa Uhudi k̆ele ulunan. Ok̆ok̆idinuşi
çodinas, Mekkurepeşen eçi do jur (22) do Muslimanepeşen sum neçi do vit̆o jur
(72) malime ğurun. Am limaşi tariği ren eçi do sum (23) Mirk̆ani anş oşi eçi do
xut (625). Mekkurepek armia ǯopxupan. Entepeşi
armia, dido menceloni ren. Entepeşi armias vit vitoşi (10.000) malime uqonun.
Mekkurepeşi armiaşi sardali ren Ebu Sufyani. Ebu Sufyanik menceloni armia muşi k̆ala
noğa Medineşa ulun.
Hazreti Muhammedi do muşi saxabepek entepeşi do
duşmanişi menceli ʒadupan. Muslimanepek nagenan duşmanişi armias noğa Medines.
Muslimanepe şk̆elen gonk̆vateri k̆arari aşo ren do emuşeni. Murenki duşmanişi
armia ren dido k̆oçoni. Duşmani ren elaxazireli. Mekkurepeşi armia, malimuri
menceliten gecginu perpu va ren. Eşo ižiren. Mara entepes malimuri ğnositen
gecginu dvaç̆irs. Muslimanepek çkvadoçkva gzalepe gorupan. Selmani Farisi ren
saxabepeşi art- arti. Selmani Farisis uğun onç̆eloni simada. Muşi simada ren
noğa Medineşi gomorgvas didi do k̆ut̆ali ormepe doloxaçku. Selmani Farisişi
simada muiǯondinen. Edo Muslimanepek ntxorupan didi do k̆ut̆ali ormepe noğa
Medineşi gomorgvas.
Am ormepe ontxoru ren opşa meç̆ireli. Aǯi Muslimanepeşi
armia ren xazireli. Mekkurepek golvak̆irupan noğa Medines. Mekkurepek didi do k̆ut̆ali
ormepe žirupan. Edo Mekkurepeşi armias
gaak̆viren. Entepes am st̆iliten ok̆ok̆idinu çkar var uçkinan do emuşeni.
Ormeşi ginženoba ren xut vit̆oş do xut oşi (5.500) metro. Ormeşi mçirenoba ren
çxoro (9) metro. Ormeşi k̆ut̆aloba ren otxo do gverdi (4,5) metro. Am ormeten Mekkurepes keifi amt̆enan.
Entepek k̆arargaxepe mutepeşi ǯopxupan. Ǯoxle jur
armiak eşo çumers. Mekkurepes ormeşi meleni k̆ele mek̆axtimuşi çkar çare va
uğunan. Duşmanepek kva do isinci ot̆k̆oçapan artikartis. Entepes xvala aya
axvenenan ek̆o mendrani duşmanişa. Mekkurepeşi golvak̆iruk naqonops eçi (20)
dğa k̆onaris. Muslimanepeşen xuti (5), Mekkurepeşen otxo (4) malime ğurun
ormeşi limas. Majura fara Mekkurepes va alenan
noğa Medineşa. Dğaşi tariği ren vit̆o ar (11) Ǯanağani
anş oşi eçi do vit (630). Mekkurepek mpulero
Bekirişepes nuşvelnan. Entepekti Huzaaşi coxoni didi lavonis goşat̆k̆vaʒenan.
Huzaauşepe renan Muslimanepeşi muttefik̆i. Entepek Huzaauşepeşen eçi do sum (23)
k̆oçi oqvilupan. Aşoten K̆ureyşurepek
Muslimanepe k̆ala xveneri ak̆t̆i ok̆oxupan. Aşo iqvasşi, Huzaauşepek şvela ak̆vandepan Hazreti
Muhammedişen.
Muslimanepek ǯopxupan armia. Aya armia ren vit vit̆oş (10.000) k̆oçoni. Edo armiak gza
okoçaps noğa Mekkeşa. Mara Hazreti Muhammedik çkar mitis çkar mutu va uǯumers. Emus
unon xe gedvu noğa Mekkes, mara udiʒxirono. Mtini ren, eşoti iqven.
Muslimanepek mk̆ule do ç̆it̆a ok̆ok̆idinuten xe gedumernan noğa Mekkes udiʒxirono.
Hazreti Muhammedi do muşi armia amulun noğa Mekkeşa. Mekkuri ti-mçxupes mxuci
na va meçapanpek zarari va žiropan. Oxorepe mutepeşis na xenanpek zarari va žiropan.
Kabeşa na imt̆enanpes zarari va meçapan Muslimanapek. Uk̆ule Huneynişi lima
ixvenen. Muslimanepe gecgineri iqvenan. Uk̆ule Muslimanapek golvak̆irupan noğa
Taifi. Muslimanepe akonaşisti gecgineri renan.
Dudi
7: Hazreti Muhammedişi Zabunoba do Ğura
Hazreti Muhammedi ižabunen.
Hazreti Muhammedis ti ǯk̆uns. Emus dido p̆at̆i
t̆uʒanoba uğun. Hazreti Muhammedik
saxabape xolos muşişa ducoxups. Saxabepek Arabist̆ani p̆aganepeşen dopağan,
Hazreti Muhammedis aya unon. Saxabepek elçepes megabroba oǯiran, Hazreti
Muhammedis aya unon. Hazreti
Muhammedik çodinoni xacoba ikips. Vedaşi hutbe muşi ik̆itxups.
Aǯi tariği ren
ovro (8) Mbulora anş oşi eçi do vit̆o jur (632). Hazreti
Muhammedik meçaps şuri muşi Hazreti Haticeşi p̆odias. Sum neçi do sum (63) ǯaneri ren. Muslimanepek
ekonaşis eya doxvapan 9 (çxoro)
Mbuloras. Muk ğuraşakis, Arabuli gverdk̆unǯulaşi
maxoroba iqven didopeten Muslimani. Edo muk ok̆onç̆aps Arabist̆ani ar oxenʒalo.
(22. O9. 2014)
A.
Jileni noç̆areten tudeni k̆itxalapes nena
geuktirit:
1.
İslamobaşen ǯoxleni Arabist̆anis namu
dobadonapes p̆olit̆ik̆uri moǯopxu uğun?
……………………………………………………………………………………….
2.
Mtel Arabuli lamtinalas k̆ap̆et̆i palanç̆inala
uğuni?
……………………………………………………………………………………….
3.
Arabepes oşkarurli oxenʒale uğunani?
……………………………………………………………………………………….
4.
Arabapeşi k̆ebilepes şovenizmi mot
uğunan k̆arta speros?
……………………………………………………………………………………….
5.
Muepeşa gegaperi renan Arabape?
……………………………………………………………………………………….
6.
Namu skidalaşi st̆ili ižiren Arabuli
gverdk̆unǯulas?
……………………………………………………………………………………….
7.
Bedevepe mi renan?
……………………………………………………………………………………….
8.
Hudarepe so skidunan?
……………………………………………………………………………………….
9.
Arabapes çkvadoçkva lamtinaluri k̆lasepe
uğunani?
……………………………………………………………………………………….
10.
Relepe mi renan?
……………………………………………………………………………………….
11.
Muepeten ǯopxun Arabuli gverdk̆unǯulaşi
ek̆onomia?
……………………………………………………………………………………….
12.
Namu dixape moduli renan?
……………………………………………………………………………………….
13.
Namu dixape xaçkupan opapek?
……………………………………………………………………………………….
14.
Bedevepeşi xampoba muten ren?
……………………………………………………………………………………….
15.
Bedevepek muepeşen feide žiropan?
……………………………………………………………………………………….
16.
İrişen beciti mogapaşi odude mu ren?
……………………………………………………………………………………….
17.
Eç̆opu- gamaçamuşi dulyape dido mcveşi
reni?
……………………………………………………………………………………….
18.
Solen eiç̆opinen uk̆oreʒxu monoçane do
ilxi dido mcveşi orapeşen doni?
……………………………………………………………………………………….
19.
Monoçane do ilxepe banu gzaten ǯalonepeşa
incğonenan?
……………………………………………………………………………………….
20.
Hindist̆anişen didopeten muepe eiç̆opinen?
……………………………………………………………………………………….
21.
Yulva Afrik̆aşi ak̆repeşen muepe eiç̆opinen?
………………………………………………………………
22.
Golaxtimeri oraten, namu noğa ren eç̆opu-
gamaçamuşi dulyapeşi şkaguri?
……………………………………………………………………………………….
23.
Hicazişi Arabapes oxenʒale do para
uğunani?
……………………………………………………………………………………….
24.
Hicazişi Arabapek mot Bizant̆iaşi orkoşi
parati ixmarnan eç̆opu- gamaçamuşi
dulyapeşi skidalas?
……………………………………………………………………………………….
25.
Hicazişi Arabapek Yemeni do Sasanepeşi
varçxili para dirhemiti ixmarnani eç̆opu- gamaçamuşi dulyapeşi skidalas?
……………………………………………………………………………………….
26.
Namu cerape ižiren Arabuli gverdk̆unǯulas?
……………………………………………………………………………………….
27.
İdolizmati ižireni Arabuli gverdk̆unǯulas?
……………………………………………………………………………………….
28.
Arabuli gverdk̆unǯulas galeni oxenʒalepe
k̆ala artikartisoba uğuni?
……………………………………………………………………………………….
29.
Romaşi İmp̆eria marele oxenʒale reni?
……………………………………………………………………………………….
30.
Arabuli gverdk̆unǯulas Bizant̆ia k̆ala
artikartisoba uğuni?
……………………………………………………………………………………….
31.
Bizant̆ias mot Arabuli gverdk̆unǯulaşa
toli uğun?
……………………………………………………………………………………….
32.
Namu oxenʒalepe irişen k̆ap̆et̆i renan?
……………………………………………………………………………………….
33.
Bizant̆ia do Sasanepe artikartişi
duşmani renani?
……………………………………………………………………………………….
34.
Bizant̆ias do Sasanepes xes mu okaçu
unonan?
……………………………………………………………………………………….
35.
Hazreti Muhammedi so do mundes dibaden?
……………………………………………………………………………………….
36.
Hazreti Muhammedişi nana do baba mi
renan?
……………………………………………………………………………………….
37.
Baba muşi mot ar noğaşen majuraşa ulun?
……………………………………………………………………………………….
38.
Mik Hazreti Muhammedis coxo gedumers?
……………………………………………………………………………………….
39.
İpto mik mja oǯuǯonapaps Hazreti Muhammedis?
……………………………………………………………………………………….
40.
Mekkeşi t̆aroni, ç̆iç̆it̆a berepes
irguni?
……………………………………………………………………………………….
41.
Xampa lavonepek ağanmorderi berepe mot
nanamengaperepes meçapan?
……………………………………………………………………………………….
42.
Şirimonaşi t̆aroni qini reni?
……………………………………………………………………………………….
43.
Berepek nanamengaperepeşen namu nena
mskvaşa igurapan?
……………………………………………………………………………………….
44.
Hazreti Muhammedişi nanamengaperis mu
coxons?
……………………………………………………………………………………….
45.
Hazreti Muhammedis damengaperepe do
cumamengaperepe uqonuni?
……………………………………………………………………………………….
46.
Ummu Eymeni mi ren?
……………………………………………………………………………………….
47.
Hazreti Muhammedi miepe k̆ala noğa
Medineşa ulun?
……………………………………………………………………………………….
48.
Hazreti Muhammedişi nana namu oput̆es
ğurun?
……………………………………………………………………………………….
49.
Mik Hazreti Muhammedi noğa Mekkeşa
mendiqonops?
……………………………………………………………………………………….
50.
Mik Hazreti Muhammedis geoǯk̆ers?
……………………………………………………………………………………….
51.
Mi ren Hazreti Muhammedişi biǯo?
……………………………………………………………………………………….
52.
Hazreti Muhammedi, cumadi muşi k̆ala ar
noğaşen majuraşa mot ulun?
……………………………………………………………………………………….
53.
Hazreti Muhammedi sifte mi k̆ala noğa
Basraşa ulun?
……………………………………………………………………………………….
54.
Hazreti Muhammedik mişi kervani
oktalaps?
……………………………………………………………………………………….
55.
Hazreti Hatices mot Hazreti Muhammedi moǯondun?
……………………………………………………………………………………….
56.
Hazreti Hatices mot Hazreti Muhammedi k̆ala
okimocu unon?
……………………………………………………………………………………….
57.
Hazreti Muhammedis Hazreti Hatice k̆ala
oçilu unoni?
……………………………………………………………………………………….
58.
Hazreti Muhammedis do Hazreti Hatices
berepe aqvenani?
……………………………………………………………………………………….
59.
Varak̆a bin Nevfeli mi ren?
……………………………………………………………………………………….
60.
Hazreti Ali mi ren?
……………………………………………………………………………………….
61.
İlkineri Muslimanepe mi renan?
……………………………………………………………………………………….
62.
Saxabepe mi renan?
……………………………………………………………………………………….
63.
Miepek Hazreti Muhammedişi ç̆andas
reaksioni meçapan?
……………………………………………………………………………………….
64.
Miepek Hazreti Muhammedis gežiʒinupan?
……………………………………………………………………………………….
65.
İslamişi ilkineri yembužğinale mi ren?
……………………………………………………………………………………….
66.
Hazreti Muhammedik Erk̆amişi oxoris mu
ikipan?
……………………………………………………………………………………….
67.
Vit̆oxut (15) Muslimanik Hazreti
Osmanişi goǯoncğonerobaten mot Habeşist̆anişa ixicrepuan?
……………………………………………………………………………………….
68.
Mekkuri Muslimanepek mundes noğa
Medineşa ixicretupan?
……………………………………………………………………………………….
69.
Medineşi p̆eriodi muk̆o naqonen?
……………………………………………………………………………………….
70.
Peygamberik do saxabepek noğa Medines
meçeti ok̆idu şeni şur do guriten içalişepani?
……………………………………………………………………………………….
71.
Noğa medineşi ilkineri meçetis mu coxo
gedumernam?
……………………………………………………………………………………….
72.
Peygamberik do saxabepek nemazişi orape
Muslimanepes ognapu şeni çkvadoçkva gzalepe gorupani?
……………………………………………………………………………………….
73.
Miepes muhaciri itkven?
……………………………………………………………………………………….
74.
Miepes ensar itkven?
……………………………………………………………………………………….
75.
Noğa Medines Yahuduri k̆ebilepe
skidunani?
……………………………………………………………………………………….
76.
“Noğa Medineşi Ak̆ti” mu ren?
……………………………………………………………………………………….
77.
Bedirişi Limaşi tariği mu ren?
……………………………………………………………………………………….
78.
Muslimanepe do Mekkurepeşi maxoroba do
menceli mu ren Bedirişi Limas?
……………………………………………………………………………………….
79.
Ebu Sufyani mi ren?
……………………………………………………………………………………….
80.
Ebu Sufyanis muşen aşkurinen?
……………………………………………………………………………………….
81.
Mekkurepe muten menceloni renan Bedirişi
Limas?
……………………………………………………………………………………….
82.
Muslimanepe muten menceloni renan
Bedirişi Limas?
……………………………………………………………………………………….
83.
Muslimanepek muç̆o naşkumernan limaşi
relepe?
……………………………………………………………………………………….
84.
Mekkerupes mu oxvenu unonan Noğa Medine?
……………………………………………………………………………………….
85.
Miepes Bedirişi Limaşen tecrube va
uğunan?
……………………………………………………………………………………….
86.
Hazreti Muhammedik gonk̆vatuşen mot xe va
muizdips?
……………………………………………………………………………………….
87.
Muslimanepe do Mekkurepeşi maxoroba do
menceli mu ren Uhudişi Limas?
……………………………………………………………………………………….
88.
Maisincepek mot entepeşi st̆rat̆egiuri
sva naşkumernan?
……………………………………………………………………………………….
89.
Mik Muslimani malimepe k̆ap̆ulaşen golvak̆irups?
……………………………………………………………………………………….
90.
Mekkurepes ipti mot gaak̆virenan Ormeşi
Limas?
……………………………………………………………………………………….
91.
Muslimanepe do Mekkurepeşi maxoroba do
menceli mu ren Ormeşi Limas?
……………………………………………………………………………………….
92.
Ormeşi ginženoba, mçirenoba do k̆ut̆aloba
muk̆o ren?
……………………………………………………………………………………….
93.
Mekkurepes keifi mot amt̆enan?
……………………………………………………………………………………….
94.
Muslimanepeşi armiak namu noğaşa gza
okaçaps?
……………………………………………………………………………………….
95.
Hazreti Muhammedis mu oxvenu unon?
……………………………………………………………………………………….
96.
Muslimanepek noğa Mekkes udiʒxironi xe
gedumernani?
……………………………………………………………………………………….
97.
Miepe gecgineri ren Huneynişi Limas?
………………………………………………………………
98.
Saxabepek Arabist̆ani p̆aganepeşen mot
dopağapan?
……………………………………………………………………………………….
99.
Hazreti Muhammedik ğuraşakis mu gok̆vironi
dulape ikips?
……………………………………………………………………………………….
100.
Hazreti Muhammedik şuri muşi mundes
meçaps?
……………………………………………………………………………………….
B. ǯori noxmareten tudeni noç̆arepe doçodinit:
1.
Arabuli
lamtinalas uğun ………………………..k̆lasi.
a)
ar b) sum c) jur
2.
İptineri k̆lasi
ren ………………………..
a)
oxoşkverepe b) naşkvineri
relepeşi c) relepeşi
3.
……………………….. ren
Arabist̆anişi irişen beciti morgapaşi odude.
a)
T̆urizmi b) Eç̆opu-
gamaçamu c) mskva şurape
4.
Hicazuri Krist̆ianepeşi maxoroba dido ……………………….. ren.
a)
k̆ap̆et̆i b) sap̆ara c) xampa
5.
Hazreti Muhammedişi baba ren ………………………. coxoni didi lavonişen.
a)
K̆ureyşi b) Haşimişi c) Zuhreşi
6.
Suveybe ren ………………………. Ebu Lehebişi xalaği
a)
Ebu Lehebişi b) Abdullahişi c) Abdulmuttalibişi
7.
Halime ………………………. skidun.
a)
Noğas
b) oput̆es c)
şirimonas
8.
Hazreti Muhammedişi babaşi sapula ren
noğa ………………………..
a)
Mekkes
b) Medines c)
Basras
9.
Hazreti Muhammedişi nana oput̆e ……………………….. ğurun.
a)
Ebvas b) Medines c)
Taifis
10. Hazreti
Muhammedik ………………………..oğodape k̆aixeşa
oxoǯonapaps.
a)
Hazreti Ebu Bekiris b) Varak̆a bin Nevfelis
c) Hazreti Alis
11. İlkineri Muslimanepe renan ………………………..
a)
Mekkuri
b) saxabe c) ensar
12. Ammar
bin Yasir, nana muşi Sumeyye do baba muşi Yasirik ………………………..žirupan.
a)
p̆at̆inoba b) xela c) işkence
13. Erk̆amişi
……………………….., rak̆ani Safaşi tudeni k̆unǯulepes geladgineri ren.
a)
mağazia b) oxori c) st̆eğo
14. Habeşist̆anişa xicreteri opaşen ………………………..doxmeli p̆ici ren oxorca do majurape renan
kimoli.
a)
anşi b) otxo c) ovro
15. Kianaşi ilkineri K̆uranişi nǯopula guinǯk̆en noğa
………………………..
a)
Medines b) Basras c) Mekkes
16. Bilal
Bin Rebahik ………………………..
xonariten izani
a)
mağali b) sap̆ara c) k̆ap̆et̆i
17. “Nğa Medineşi rabisk̆ak” iris ………………………..oxoşkvoba meçaps.
a)
ceraşi b) ticaretişi c) oxvameşi
18. ……………………….. simada ren noğa Medineşi gomorgvas didi do k̆ut̆ali
ormepe doloxaçku.
a)
Varak̆a bin Nevfelişi b) Hazreti Muhammedişi c) Selmani Farisişi
19. Hazreti
Muhammedik meçaps şuri muşi ……………………….. ǯanas.
a)
632 b) 635 c)
617
20. Hazreti Muhammedik
ok̆onç̆aps ……………………….. ar oxenʒalo.
a)
Afrik̆a b)
Arabist̆ani c) Asia
[Kaynak: Ali İhsan Aksamaz, “Laz Dili Temel Dersleri/ Lazuri Nenaşi Geç̆k̆apuli
Dersepe”, 2. Baskı, Belge Yayınları,
İstanbul, 2016]
[Kaynak:
Ali İhsan Aksamaz, “Laz Dili Temel Dersleri/ Lazuri Nenaşi Geç̆k̆apuli
Dersepe”, 2. Baskı, Belge Yayınları,
İstanbul, 2016]
