LAZCA TERCÜMELERİYLE OSMAN ÖZEL
“Osman
Özel, 1941 yılında Viǯe (Fındıklı) ilçesi Yenimahalle, Paçva mevkiinde doğdu.
İlk ve ortaokulu Viǯe’de, Liseyi Rize'de tamamladıktan sonra Orman
Fakültesinden Orman Mühendisi Amenajman (Ormanları ölçme ve düzenleme) bölümü
mezunu olarak Ankara Orman Genel Müdürlüğünde göreve başladı. Orman Genel
Müdürlüğüne bütün verilerin bilgisayarda toplanmasını önerdi. Önerisi kabul edilerek
bu işle görevlendirildi. Hobileri arasında Amatör fotoğrafçılık, optik aletler
ve müzik konuları vardır. Vurmalı ve yaylı çalgıları (Kemençe dâhil)
çalabilmektedir. Fındıklı Huzurevi müdavimlerine ücretsiz konser veren
arkadaşlarına Kabak Kemane ile eşlik ederdi.
2013 yılında Facebook/ Meta’da “Çkimi Ğoci”' isimli bir site açtı. Lazcaya
katkıları çoktur. Çok iyi Lazca bilir, daha önce yapılmış gramer hatalarını çok
çabuk fark eder, düzeltilmesine çalışır, gerekli yerlere iletirdi. Birlikte
Lazca çok yazılar yazdık. İki kız bir erkek çocuk sahibidir. 10 Kasım 2018
tarihinde bağırsak kanseri nedeni ile vefat etti. [Biyografi yazarı: Besim Özel]”
LAZCAYA ÇEVİRİLERİ
NANANENA
Ax, ar gondineri tkvala kobžirik̆o,
memaʒ̆k̆astu nenaçkimişi gamank̆orerepe,
haʒ̆i mu p̆ik̆oti mutu varen!
Xark̆i dobavi çkva tiçkimisti ma,
"nananena dolokunumuşirt̆udoren k̆oçişi",
ostibu ostibute ma nenaçkimi gomdini,
çkva nenapeşen tkvalape kodolubikuni,
haʒ̆i ma jurneçi odoni ar xanis jurneçi gyebureri
yorğani,
haʒ̆i ma Arap̆eburi naoxoʒ̆onams,
Latinuri nanç̆arums do Turkuli na isinapams ar
p̆agani, nananena goç̆k̆ondineri,
çkva nenapes nauxvamams,
domixasuri baba,
domixasuri dobadonaçkimi!
Adigesteri var pskidur mara çkva
Adigeburi bisiminam,
nananenaçkimi keyemotfit,
T̆ent̆eli bore,
ini maven...
[Tercume: Osman Özel]
ANA DİLİ
Ah bir tek yitik sözcüğü bulsaydım eğer,
çözülürdü dilimdeki düğümler
şimdi ne yapsam
ne etsem
nafile!
yabancılaştım artık kendime bile
"anadili giysisiymiş insanın"
susa susa ben dilimi yitirdim
başka dillerden sözcükler giydim.
şimdi ben
kırk odalı bir handa
kırk yamalı bir yorgan
şimdi ben
arapça anlayan
latince yazıp, türkçe konuşan bir pagan:
anadilini unutup
yadırgı dillere tapan.
bağışla beni baba,
bağışla anayurdum!
adige gibi yaşamıyorum ama,
artık adigece düşünüyorum.
anadilimi örtün üstüme,
anadilimi örtün!
çıplağım;
üşüyorum.
[Çetin Öner]
RASTİ BİRAPA
Mis uçkin ar ç̆umani
moxtare, ala ora golaxtimeyirt̆asen,
Guri, ok̆oʒ̆k̆uşi ğvini, xlip̆i xlip̆i
şveyirt̆asen.
Mskvart̆uk̆oti var maceren haʒ̆işkule
nenapeskanis,
Purkinora çodineyirt̆asen.
Guri, ok̆oʒ̆k̆uşi ğvini, ..........
[Tercume:
Osman Özel]
RAST ŞARKI
Kim bilir (Belki) bir sabah
geleceksin, lakin vakit geçmiş olacak,
Gönül hicran şarabını, yudum yudum içmiş olacak.
Güzel de olsa inanmam artık senin sözlerine,
Bahar bitmiş olacak.
Gönül, hicran şarabını...
[Yıldırım Gürses]
MUHAYYER KÜRDİ BİRAPA
Gonç̆elu ʒ̆anapes k̆itxi,
mendra, gzalepes k̆itxi
Ma çkvalepes mot k̆itxum, hem gyemzuleyi
k̆ulepes k̆itxi
K̆inoni xepes k̆itxi, mç̆ipeşi şkapes k̆itxi
T̆ot̆imuşis ali elankteyi mapşalyas, naiskit̆en
dadalepes k̆itxi.
Hem ç̆veyi turkiskanis k̆itxi, hem nagolulun skidalaskanis k̆itxi
Xark̆is mot mgorum si ma, e şurimşine guriçkimis k̆itxi
[Ali Şenozan/ Tercume: Osman Özel]
HİCAZİ BİRAPA
Çkimi oropeyi moxtimumuşişen
içkinen
Kçe xepemuşi ink̆ili ink̆ili purkoni ren
Met̆aksi got̆k̆aloni, mç̆ipe şkaoni ren
Mç̆ipe şkapemuşi gak̆ori ya miʒ̆u ma.
Moxti moxti aman moxtimuskanis
İžiʒi ižiʒi aman ožisinuskanis k̆urbani
biya.
[S. Kaynak/ Tercume:
Osman Özel]
MAHURİ BİRAPA
Ham oropa mu loʒa, mu loʒa,
mu loʒa, mʒudi
İyoropi do e guri, mʒika, mʒika, mʒika koxakti
Skidalas mu uğun xepes na doskidun
İyoropi do e guri, mʒika ....
[Dr. Şükrü Şenozan/ Tercume:
Osman Özel]
HÜSEYNİ BİRAPA
Skande komiçkin varen çkimda
mentvala ey dadali
Dadaliş yaği xark̆epek isumes t̆k̆vaʒuk̆oti
mapşalya
P̆ik̆oti var iyen danžişi ç̆valas menç̆inu
Dadaliş yağı xark̆epek ....
[Tanburi Ali Efendi/ Tercume:
Osman Özel]
HUZZAMİ BİRAPA
Guriçkimik dotanaşi
ixisteyi, t̆otişen t̆ot̆işa barik̆o ya zop̆ons
Epstvik̆o purkinoraş ğvaristeyi,
k̆odape gyeboktik̆o do golobilik̆o ya zop̆ons
Stveliş ora vamoxtaşa, enceli moxta do
vamemç̆işaşa
Hem mançxaşen ham mançxaşa, bižğaşakis pşvik̆o ya zop̆ons
Guriçkimik dotanaşi ixisteyi ...
[Sadettin Kaynak/ Tercume:
Osman Özel]
GERDANİYE BİRAPA
Hem gemape gamaxoniren,
mkveyi oxenu do onʒoroni ren
Doloxeçkimik dinʒxiyi ibgars, oropeyiçkimi
vamažiruşendoni
Uy uy otkuşa mopti, oropeyi ožiyuşa mopti
Bereçkimi pupuli so giğun, melhemi oapuşa mopti.
Gemapek omç̆u ma, na ažiruk gyemabgaru ma
Ok̆omʒ̆k̆u zalumi feleğik, gyemzulus komemok̆oru ma
Uy uy otkuşa mopti ...
Ham gemaş k̆ap̆ulaşen, dobğuri oropeyiş oropaten
Miçkirt̆uk̆o ok̆oʒ̆k̆imu ren, bidart̆i k̆apulamuşişen
Uy uy otkuşa mopti ...
[Fahri Kayahan/ Tercume:
Osman Özel]
BURSAURİ REİ?
Bursauri reyi k̆at̆ufoni
nusa, nç̆alaşen golaxtiyi
Ğvalepe skani mç̆ita mç̆ita diyudoren, k̆onyaği şviyi?
Napşvit k̆onyaği, elaç̆k̆oma k̆aymaği
Si mişi yariye bereçkimi irsoti skani ink̆ans
Mankanas si gyexedi, paytonis ma
Si nanamuşi eç̆opi bereçkimi bozomuşiti ma.
[Tercume:
Osman Özel]
İRSOTİ Mʒ̆K̆UPİ
İrsoti mʒ̆k̆upi, kyonas
doloxe hem sva
Gyulva reni, vana sapuleyi ya Rab
Vanati gurinadizdamsşi oncire reni ya Rab
İzmoce varen, mtilana heşo iyu.
Sapulemuşi purkepeten ar turbe duyudoren
Goyiktudoren hem turbe ar noğamisaş k̆odaşa
Ar noğamisaş k̆odaşa goyiktudorenna hem turbeskani
Gonʒ̆k̆i xepeskani, oropeyiskani bore ma.
[Tercume:
Osman Özel]
NİHAVENTİ BİRAPA
Ğomamci gamažiʒinupe yulurt̆uşa oxoritkvanişen
Ma bort̆i ey oropeyi, nagolit̆u sandalite mzuğaşen
Guriçkimiten mendralepes mtel ar seris tkvanden
Ma bort̆i ey oropeyi, na golit̆u ...
Ğoma okoxunaçkunis ar mcveşi xeloba kuğurt̆u
Saziş sersepe taki dotanuşa körfezi dok̆oru
Mundesti ʒ̆k̆arepek birapape ʒ̆k̆uminamt̆uşa gontanu
Ma bort̆i ey oropeyi, nagolit̆u ...
[Muzaffer İlkar/ Tercume: Osman Özel]
Dün kahkahalar yükseliyorken evinizden
Bendim geçen ey sevgili sandalla denizden
Gönlümle uzaklarda bütün bir gece sizden
Bendim geçen ey sevgili...
Dün bezmimizin bir ezeli neşesi vardı
Saz sesleri ta fecre kadar körfezi sardı
Vaktaki sular şarkılar inlerken ağardı
Bendim geçen ey sevgili ...
SEGÂHİ BİRAPA
Tolepeskanişen oşu guriçkimik xeloba
Skande dobiguyi gurişen oropa
Mejilu oropaskanik tolepeçkimişen mtel mutu
Skande dobiguyi gurişen oropa
[Dr. Şükrü Şenozan]
Gözlerinden içti gönlüm neşeyi
Senden öğrendim gönülden sevmeyi
Sildi aşkın gözlerimden her şeyi
Senden öğrendim gönülden sevmeyi
[Tercume:
Osman Özel]
KURDİLİ HİCAZKÂRİ BİRAPA
Ham daçxuri si migzi doloxeçkimi, moxti do si
noskurini
Golilu gonç̆eluten ndğalepeçkimi, haʒ̆i ar ya gokti
Boʒ̆k̆er ʒ̆anape ren gzaskanis, moxti domožiʒini
Golilu gonç̆eluten ndğalepeçkimi, haʒ̆i ar ya gokti.
[Necdet Tokatlıoğlu]
Bu ateşi sen yaktın içime, gel de sen söndür
Geçti hasretinle günlerim, hadi geri döndür
Bakıyorum yıllardır yoluna, gel beni güldür
Geçti hasretinle günlerim, hadi geri döndür.
[Tercume:
Osman Özel]
UŞŞAĞİ BİRAPA
Komažiruna si, şuriçkimis amaxti, eşantxori ma
var giʒ̆vi ya
Gaoropina si, guris daçxuri dolodvi, ma var giʒ̆vi ya
Varen, hak̆onayi oç̆vuşa guriçkimis menç̆inu
Gaoropina si, guris daçxuri dolodvi, ma var giʒ̆vi ya.
[Fehmi Tokay/Tercume: Osman Özel]
Gördümse seni, ruhuma gir oy, demedim ya
Sevdimse seni, kalbe ateş koy, demedim ya
Yoktur, bu kadar yanmaya gönlümde tahammül
Sevdimse seni, kalbe ateş koy, demedim ya
ACEM KÜRDİ BİRAPA
Ar umenk̆oru oropeyis kodolobli ma çkar var
molomişinams
Ğvinepek purkepek tipepek guriçkimi var oxelinams
Mu p̆ik̆oti ç̆urump̆i fidaniçkimik gyemzuluşen var moşletinams
Ğvinepek .....
[Selanikli Ahmet Bey/Tercume:
Osman Özel]
Bir vefasız yare düştüm hiç beni yadetmiyor
Badeler güller çemenler gönlümü şadetmiyor
Her ne yapsam nev-i nihâlim gamdan azad etmiyor
Badeler güller ....
ACEM KÜRDİ BİRAPA
Oropeyi komiçkin si ma
obgaroni mʒ̆opxare
İzmocesi vana mundes moxelinare
Ozmonupeçkimiş ʒ̆k̆artoli ren loʒa
oʒ̆k̆omiluskani
İzmocesi vana mundes moxelinare.
[Ekrem Güyer/ Tercume:
Osman Özel]
Cânân bilirim sen beni nâlan
edeceksin
Rüyada mı yoksa ne zaman şad edeceksin
Hülyalarımın menbaıdır tatlı nigâhın
Rüyada mı yoksa ne zaman şad edeceksin
ACEM KÜRDİ BİRAPA
Oropaş k̆anoni meyamç̆arik̆on
Kimi medepe ixik kezdums ulun
Kimi çkimisteri oroms gurişen
Kimi skanisteri xark̆ iyen ulun
Dunyas ar purkora ar monç̆inora
Mtel gzas ar çodina gyeç̆k̆apa kuğun
Mtel oropaşkule çilambre koren
Gyulun mç̆veti mç̆veti ğvar iyen ulun
Mʒudişi mot çumer xtimer ndğalepe
Haşo mu gaxenen mcveşişendoni
Kimi çkimisteri oroms gurişen
Kimi skanisteri xark̆ iyen ulun
[Sadettin Öktenay/ Tercume: Osman Özel]
Aşkın kanununu yazsam yeniden
Kimi ümitleri yel alır gider
Kimi benim gibi sever gönülden
Kimi senin gibi el olur gider.
Dünyanın bir yazı bir kışı vardır
Her yolun bir sonu bir başı vardır
Her aşkın sonunda gözyaşı vardır
Akar damla damla sel olur gider
Boş yere bekleme geçen günleri
Böyledir ne yazık ezelden beri
Kimi benim gibi sever gönülden
Kimi senin gibi el olur gider.
GERDANİYE BİRAPA
Kervaniçkimi var golulun mrviriten, guriçkimi
iç̆ven daçxuriten
Turnape moxtesk̆o hekolen, ambayi moyiğesk̆o oropeyişen
Met̆aksi msvaoni turnape, oropyiçkimik k̆urbetis sontxa ibgars.
Var moomalu hem germape, var golomalu ham bağupe
Opşa jur ʒ̆anaşendoni var mažiru nazoni oropeyi
Met̆aksi msvaoni turnape, oropyiçkimik k̆urbetis sontxa ibgars
[Zeki Duygulu/ Tercume: Osman Özel]
Kervanım geçmiyor kardan, yüreğim yanıyor nardan
Turnalar geçse diyardan, haber getirseler yardan
İpek kanatlı turnalar, yarim gurbet elde ağlar
Aşamadım şu dağları, geçemedim bu bağları
Tamam iki yıldan beri göremedim nazlı yari
İpek kanatlı turnalar, yarim gurbet elde ağlar.
SUZİNAK BİRAPA
Haʒ̆i mendralepes re, guri ok̆oʒ̆k̆imuşi
ç̆valaten oyipşu
Çkar var ok̆omaʒ̆k̆inen ma bzop̆ont̆işa, ok̆oxtimu ozmonuşi diyu
Oropaş livadepeşi purkepe, mtel dijvalu
Çkar var ok̆omaʒ̆k̆inen ma bzop̆ont̆işa, ok̆oxtimu ozmonuşi diyu.
[Zeki Müren/ Tercume: Osman Özel]
Şimdi uzaklardasın, gönül hicranla doldu
Hiç ayrılamam derken, kavuşmak hayal oldu
Sevda bahçelerinin çiçekleri, hep soldu
Hiç ayrılamam derken, kavuşmak hayal oldu.
SULTANİYEGÂHİ BİRAPA
Çku Heybelis k̆at̆a seris tutasteşa gamabit̆it
Sandalepeçkuni oxelate oyipşen, nostonis mebadgert̆it
Saziş sersepe mzuğaşi mzgas na mat̆ert̆u orapes
Gomtumani, mtel, birapa, gazelepeten dop̆ç̆umt̆it.
[Yesari Asım Arsoy/ Tercume:
Osman Özel]
Biz Heybeli'de her gece mehtaba çıkardık
Sandallarımız neş'e dolar, zevke dalardık
Saz seslerinin, sahile aksettiği demler
Etrafı, bütün, şarkı, gazellerle yakardık.
NİHAVENTİ BİRAPA
Golilu skidalaçkimi xoloti çkva ma hem şilya
gyemzuluten bore
Dotkvi şvelamuşi ey oropeyi oropaşi miçkirt̆as
Haşo okoʒ̆k̆uşi gyemzuluten ma ar nak̆o mʒ̆k̆umina
Dotkvi şvelamuşi ey oropeyi oropaşi miçkirt̆as
[Selahattin Pınar/ Tercume: Osman Özel]
Geçti ömrüm yine hala ben o bin dert ileyim
Şöyle dermanını ey sevgili aşkın bileyim
Böyle hicran eleminden nice bir inleyeyim
Söyle dermanını ey sevgili aşkın bileyim.
MUHAYYER KÜRDİ BİRAPA
Ar mç̆ita purkik̆umpuris nungams çabriskani
Nagontxums ar purki re si ham mbağus
Gyeyidgen gurepes oropaşi çergeskani
Mis uçkin nam guriren dodginoniskani.
İri naažirenk ubas komebik̆idik̆o si ya zop̆ons
Kimik daçxuristeyi omç̆vi ma ya zop̆ons
Kimik billuri oʒ̆k̆omiluskanişi isinapams
Mis uçkin nam guriren dodginoniskani.
[Amir Ateş/ Tercume: Osman Özel]
Bir kızıl gonca ya benzer dudağın
Açılan tek gülüsün sen bu bağın
Kurulur kalplere sevda otağın
Kim bilir hangi gönüldür durağın.
Her gören göğsüme taksam seni der
Kimi ateş gibi yaktın beni der
Kimi billur bakışından söz eder
Kim bilir hangi gönüldür durağın.
NİHAVENTİ BİRAPA
Mtel si moxtare ya otkuten
Gamaçodineri mebaşkvi guriçkimi
Momoğordini ma zalumi
Soren namaoropart̆i?
Domoçvapi ma zalumi
Soren namoxtart̆i?
Haʒ̆işkule p̆icis mot memožisam çkimi
Ar fara xolo mot mç̆um ma
Momoğordini ma .....
[Erol Sayan/ Tercume: Osman Özel]
Hep sen geleceksin diyerek
Boş bıraktım kalbimi
Aldattın beni zalim
Hani sevecektin?
Beklettin beni zalim
Hani gelecektin?
Artık yüzüme gülme benim
Bir daha yakma beni
Adattın beni ....
KARCİĞARİ BİRAPA
Tolepemuşi hem tutap̆iconişi ala ren
Dido mot oʒ̆k̆er ala varen bela ren
Kiana ham belaşi gyegapeyi ren
Dido mot oʒ̆k̆er ala varen bela ren.
[Lemi Atlı/ Tercume: Osman Özel]
Çeşmanı o mehveşin elâdır
Pek bakma elâ değil belâdır
Alem bu belâya müpteladır
Pek bakma elâ değil belâdır.
UŞŞAKİ BİRAPA
Purkepeşi doloxe si uçkimeli naažiru iyudoren.
Guriçkimi p̆iciskanişi peris yoludoren do simadi diyudoren
Bogniki, hem mskva tolepeskanis na aoropu dido iyudoren
Guriçkimi p̆iciskanişi peris yoludoren do simadi diyudoren.
[Şükrü Tunar/ (Tercume: Osman Özel)]
Güller arasında seni bensiz gören olmuş
Gönlüm yüzünün rengine düşmüş de ben olmuş
Duydum ki, güzel gözlerini çok seven olmuş
Gönlüm yüzünün rengine düşmüş de ben olmuş.
BEYATİ BİRAPA
Guriçkimi xolo gyemzuleri si mologişini do
doloxendoşen
Golapti xolo ğomamci mcveşi stveloraş livadepeşen
Gyemzuleri do t̆axeristeyi enni mç̆ipe sotimuşişen
Golapti xolo ğomamci mcveşi stveloraş livadepeşen.
[Selahattin Pınar/ Tercume: Osman Özel]
Kalbim yine üzgün seni andım da derinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden.
EVİÇİ BİRAPA
Dibaden skidalaçkimişa ar eçidoovro ʒ̆anaşi mjora
Ar k̆inçis xe na gyelusvaresteyi si tomalepeçkimis xe gyelemisumert̆aşa
Mebaşur xepeskanis purkepes na mebaşuramsteyi ma
Mcixiskanişen ep̆ç̆opum inoraş ndğas ar monç̆inoraş daçxuri.
[Sadettin Kaynak/ Tercume: Osman Özel]
Doğuyor ömrüme bir yirmi sekiz yaş güneşi
Bir kuş okşar gibi sen saçlarımı okşarken
Koklarım ellerini gülleri koklar gibi ben
Avucundan alırım kış günü bir yaz güneşi.
[Önerilen okumalar: “Besim Özel ile Söyleşi: Köyümüzde atışmalar
şeklinde ve çoğu Lazca türküler söylenirdi!”, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr;
Çetin Öner- Osman Ozel, “Nananena/ Anadili”, circassiancenter.com.tr; “Lazca Şiir ve Anlatımlarıyla Yaşa Tandilava”,
circassiancenter.com.tr; “Lazca-Türkçe Şiir ve Hikâyeleriyle Munir Yılmaz Avcı”,
circassiancenter.com.tr; Munir Yılmaz Avcı, “Bilmediğimiz Ülke/ Gürcistan Gezi
Notları”, circassiancenter.com.tr; Munir
Yılmaz Avcı, “Dönük Cami / Türkçe – Lazca Tiyatro Oyunu, circassiancenter.com.tr;
“Şiir ve Tablolarıyla Helimişi Hasan”, circassiancenter.com.tr]
