[Lazca-Türkçe masallar- 3]: “Akıl
ile Kader”
Kader, Akıl ile
karşılaşıp sormuş:
--Sen mi daha iyisin,
yoksa ben mi?
Akıl şöyle demiş:
--İnsanoğluna sor, o
sana söyler.
Kader, bütün dünyayı
dolaşmış. İnsanlara kulak vermiş; kimin bu konuda ne düşündüğünü anlamak
istiyormuş. Bazı insanlar Akıl’ı övüyormuş, bazı insanlar ise Kader’i övüyormuş.
En nihayetinde Kader, Akıl’a gidip şöyle demiş:
--Bazı insanlar beni
övüyor, bazı insanlar da seni övüyor. Ama çoğu insan beni övüyor, tabii, ben
insanlar için senden daha önemliyim.
Akıl cevap vermemiş.
Bir zamanlar fakir bir
karı-koca varmış. Altı tane de çocukları varmış. Bir gün kadının kocası vefat
etmiş. En büyük oğlu 18 yaşındaymış; evin bütün işlerinin üstesinden geliyormuş.
Ekip biçip, tarlayı sürüp, her şeyi alıp getirip ailesini geçindiriyormuş. Bütün
köy halkı bu akıllı delikanlıyı tanıyormuş.
Bir gün, bu delikanlı
tarla çapalıyormuş.
Akıl, Kader’e şöyle
demiş:
--Tarladaki bu
delikanlıyı terk edip sana bırakıyorum. Görelim bakalım, senin ona ne faydan dokunacak?!
Akıl, gerçekten de
delikanlıyı terk etmiş. Delikanlıdaki Akıl’ın yerini Kader almış. O andan
itibaren delikanlı her adımında bir altın bulmaya başlamış.
Böylece delikanlı çok
miktarda altın toplamış. Sonra da bu altınları atına yükleyip zamanın padişahına
götürmüş. Çok sevinen padişah, delikanlıya kızını vermiş, düğün yapmış.
Gel gör ki o padişahın
kızı, komşu ülkenin padişahının oğlunu seviyormuş. Bu olup bitenleri duyunca, o
komşu ülkenin padişahının oğlu büyük bir orduyla savaşmaya hazırlanmış. Ne var
ki o delikanlının zavallı bir fakirin çocuğu olduğunu anlayınca başka bir yol
izleyip küçük bir orduyla şehre girmiş. Padişahın konağı civarında da çokça insan
toplanmış.
Komşu ülkenin
padişahının oğlu, iki adamını gönderip o fakir delikanlıyı çağırtmış.
--Padişahın kızıyla üç
gece bir arada olup onunla yakınlaşmazsan, sana o kadar çok para veririm ki beş
yıl boyunca ailene yeter!
Fakir çocuk razı olup
gitmiş.
Gece olunca, yaşlı kadınlar
fısıltıyla konuşmaya başlamışlar:
--Damat ile gelini artık
bir araya getirelim!
Yaşlı kadınlar bir süre
sonra damat ile gelini bir odaya buyur gitmişler.
Fakir delikanlı, yorganı
üstüne örtüp arkasını dönmüş. Sabaha kadar da geline yüzünü hiç dönmemiş.
İkinci gece de aynı şekilde davranmış. Üçüncü gece de yine aynı şekilde davranmış.
Dördüncü gün padişahın kızı, annesine şöyle demiş:
--Kocam beni
önemsemiyor! Beni sevmiyor! Yanıma hiç yanaşmıyor!
Bunları duyan padişah küplere binmiş. Sonra da
askerlerine emir vermiş:
--O delikanlıyı götürüp
asın!
Cellatlar, fakir delikanlıyı
darağacına götürüp boynunu zincire geçirmişler. İnfaz için artık padişahın emrini bekliyorlarmış.
Akıl, bu olup bitenleri
uzaktan izliyormuş. Kader’i hatırlayıp şöyle demiş:
--Nerelerdesin?! Delikanlı
ölüyor, hadi gidip yardım etsene!
Kader gerçekten de ortalıkta
görünmüyormuş. Akıl gidip yeniden delikanlının kafasına girmiş. İşte o anda delikanlının
aklı başına gelmiş:
--Ne oldu?! Neredeyim?!
Beni neden asıyorsunuz?! Ben ne yaptım ki?!
Cellatlar:
--Sen, padişahımızın
kızına kötü davrandın!
Fakir delikanlı
kendisini şöyle savunmuş:
--İlk gece kaynatam padişaha,
ikinci gece kayınvalideme, üçüncü gece de akrabalarıma saygı gösterip geline
yaklaşmadım. Bizim âdetimiz böyle. Bizde
karı-koca ancak dördüncü gece yakınlaşır.
Delikanlının bu
sözlerini duyan padişah hemen emir vermiş:
--Delikanlıyı
darağacından indirin!
Bir süre sonra Kader,
Akıl’a yolda yetişmiş. Akıl şöyle demiş:
--Senin karışık
işlerini ben düzelttim. Eğer ben yetişmemiş olsaydım, delikanlıyı asacaklardı.
Kader şöyle cevap
vermiş:
--Senin yetişmen de benim
yetişmemdir; ben de oradaydım!
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/10/lazca-turkce-masallar-1-tebdili-kyafet.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/11/lazca-turkce-masallar-2-tovbekar-eskya.html
Nosi do İgbali
İgbali Nosik̆ala kok̆vagu
do k̆itxu:
--Si k̆ai yei, manya?
--K̆oçis k̆itxi do
kogiǯumes,- uǯu Nosik.
Mteli dunya guilu İgbalik.
K̆atta k̆oçis quci meçapt̆u, unt̆u nagnat̆u, mis mu fik̆ii uğut̆u: Bazik Nosi
omʒkvap̆t̆u, bazik- İgbali. Soni xolo Nosişa mextu do uǯu:
--Bazik ma momʒkvaps do
bazik- si. Dido ma momʒkvapan, helbet, ma skanden dido voe k̆oçişeni. Nosik
coğabi va meçu.
Kort̆u ar fuk̆aa çil-
kimocci, entepes anş bere uqount̆es. Kimoli ordo doğuu. Didi biç̆i vit̆oovro
[18] ǯanei t̆u do oxoiş dulyapeşi mtelişeişeni k̆ai nuk̆vatep̆t̆u: Xaçkup̆t̆u,
oktap̆t̆u, mteli-şei muqonop̆tu do ocaxi oskedinap̆t̆u. Kyoiş doloxe nosei
biç̆işi coxo uğut̆u.
Ar ndğas, mundes na
biç̆i xaçkup̆t̆u, Nosik İğbalis ducoxu do uǯu:
--Ma meaşkume aya
biç̆is. Kobžiopt, si muç̆o k̆ai oğodap.
Nosik, mtini, naşku
biç̆i do emuşa İgbalik komextu. Emuşk̆ule k̆arta nok̆uçxenis altuni žiopt̆u
biç̆i.
Dido altuni kok̆obğu, ʒxenis
mok̆idu do patişais konuğu.
Xelebei padişaik
k̆ulani- muşi komeçu do ç̆andati duxvenu.
Aya k̆ulani megeem
manžagei padişaişi biç̆is qoropt̆u. Aya ambai na şignu, dido askeiten
moxtasint̆u muarebeşeni. Hama, ena nagnu ki, zavali fuk̆aaş bee yen, başka gzas
kogedgitu, ia ç̆it̆a askeiten komoxtu şeerişa. Padişaiş k̆onağik̆ala daaluk
dido mileti kok̆obğut̆u.
Jur k̆oçi noçku edo fuk̆aa biç̆is ducoxu:
--Si padişaiş k̆ulanik̆ala
sum seis kodincir do yanişa va nulu-na, ek̆o para mekçapt-ki, xut ǯanas dubağun
skani oxoisya.
Fuk̆aa biç̆i razi diqu
do igzalu.
Ena ok̆olumcu,
oxorcalepek piti- piti oğağalus kogyoç̆k̆es:
--Noğame do noğamisa
kok̆obk̆atatya.
Mʒika vaxtişk̆ule çil-
kimoci odaşa kamoçkves.
Fuk̆aa biç̆ik komuitu
yoğani, guiktu do ç̆umanişa yeri va iktu. Aşo qu majua do masuma seisti. Maotxa
ndğas k̆ulanik nanas duǯu:
--Va memik̆ardepsya, va
mqoopsya, yanişa va mulunya.
İa padişaik na şignu,
askerepes emri meçu:
--Mindiqonit do
kogoǯok̆iditya!
Mamp̆ilupek biç̆i
goǯok̆iduşa kiqones, zencilis ti komeşoğapes do padişaişi emri çumet̆es.
Aya ambais Nosi
mendraşen oǯk̆et̆u do ek̆ule İgbalis uǯu:
--So re?! K̆oçi ğuun do
mexti do konuşolia!
İgbali soti va rt̆u.
Nosi mextu do kamaxtu biç̆iş tişa.
--Mu iqu, mot
memoşkvidapt, mu p̆i?
--Patişaiş k̆ulanis
p̆at̆i oğodi do emuşeni!
--Birinci seis padişais
idaeti voğodi, majua seis- damties, masuma seis- xisimepes. Çil- kimocobas
maotxa seis gevoç̆k̆apt, çkini adeti aşo yen,- uǯu biç̆ik.
--Kagyonç̆it- tku
padişaik.
Nosi konaqonu biç̆is.
Gzas İgbali meç̆işu.
Nosik uǯu:
--Ma voduzani sk̆ani
ok̆oxvei dulya, ma va mep̆ç̆işat̆i- na, kanoşkvidap̆tezya.
--Si na meç̆işi, ia İgbalişi
meç̆işinu t̆u, manti ek vort̆i, - uǯu İgbalik nosis.
[Kaynak kişi: Mamula
Osmanis že Tandilava, 1931 doğumlu, Sarpi köyü, Batum, ( Kaynak kitap: Tea K̆alandia,
“Lazuri T̆ekst̆ebi/ K̆olxuri Seria- 5”,
Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008), (Gürcü Alfabesinden Latin Alfabesine
çevriyazı, düzenleme ve Lazcadan Türkçeye çeviri: Ali İhsan Aksamaz, İstanbul,
2015)]
