8 Eylül 2019 Pazar

LAZURİ T̆EKST̆EPE










(Nikolay Marr, Grammatika Çanskogo (Lazkogo); Николай Марр, рамматика чанского (лазского) языка с хрестоматией и словарем, St. Petersburg,  1910 – T̆ekst̆epeşi Latinuri versiyoni doxaziru Ali İhsan Aksamazik1994 ʒ̆anas)








I. Atinuri Nena
(Oxap̆aru)


1. Xocaş- k̆ala


“Jur saati devixarap̆at! Dubağun.”
-  Jur saat oxap̆aru mu yen? Jur ndğa devixap̆arik̆ot, ancağ iyuk̆o.
“Jur dğa mu yen oxap̆araput?”
-  Canum, şkimi dulyati ma miçkun. Ma do si ak̆adaşi voret. Ma miʒ̆vi dulya sk̆ani.
-  Si muya dogaç̆iren, ʒadi, miʒ̆vi do işote vixap̆arat.
“Jur saatite va iu, ama dubağ on andğa, eyvala!”
-  Viʒ̆es vulur. Hik dulya miğuran. Ordo mendaftik̆o.
“Munde moxtare?”
-  Am seri gomakta na, ç̆umani xolo moftare. Am seri va gomakta na, ju ndğa uk̆açxe moftart̆it. Hai ort̆at na, ma xolo komoftart̆u.
“Viʒ̆es mi uşkun vorsi Lazuri nena?”
-  K̆aveci Ali on, Amed Beyşi k̆aves na on. Daha vorsi k̆oçi dogaç̆iren na, Ok̆oğoli Yusufi, komoyonapi.
“Him k̆oçi, vorsi Lazuri nena uşkun na, hus hik oni?”
-  Hik on. Gendi Amed Beişi k̆aves on. Yoxo muşi Ali coxon.
“”Vorsi oni?”
-  Vors on.
“Nak̆u ʒ̆aneri on?”
-  Jureneçi do xu ʒ̆aneri on.
“Şkimi alanion. Çileri oni?”
-  Çileri on. Berepe uyonun, delik̆ani berepe. Ar tane muşi esk̆eris on.
“Daha nak̆u berepe uyonun?”
-  Sum tane.
“İri morderi oni?”
-  Morderi on.


2. K̆aik̆çiş- k̆ala

“Si nak̆onuri ore?”
-  Muyaşeni mik̆itxam?
“Ok̆itxu oncğore ‘ni? Zenaat̆i sk̆ani muya ‘n?”
-  K̆ayik̆çiluği.
“Yak̆inde beşki T̆rap̆uzonişe idare?”
“Muya rt̆us mextart̆ui?”
-  Meftart̆u. P̆arask̆edğas vidare: Mexta na, sabaxtan ela.
“Muya emiç̆opare?”
- Vit̆o xu groşi komomçare.
“Geri molvati si momi(y)onarei?”
- Mogi(y)onare.
“Rizenis gefti- k̆oto, gyari ebç̆opik̆ot.”
- Gyari komiğun. Şkuni cari şk̆omare.
“Hem eyluği tkvanis ma muiya eyluği goğodare?”
- Asteri eyluğepe ok̆adapes mexinapu ki, si ma muya eyluği moğodart̆u?


3. ʒxeni Şeni


“Koişa eşk̆aftare. Hak ʒxeni oni?”
- Kon. Mundes idare?
“Oç̆ume sabaxtan vidare.”
- Nam koişa eşk̆axtare?
“Melisk̆orişa eşk̆aftare.”
- ʒxeni muya meçare?
“A ndğas akşama gebxedik̆o, muya mepçik̆o?”
- Eli kruşi komeçi. ʒxeni akşama muya oğodare?
“Kefi şeni gebxeda do goftare.”
- Si hak nak̆o vakit̆i dogutare?
“Ma a (m)tuta hak vore. Eger hak vorsi sua kon na, ju tuta xolo dobgutare.”
- Si muti dulya va giğuni?
“Va miğun. Ma kefi şeni govulur.”
- Si sonuri ore?
“Muya şeni mik̆itxam?”
- Ok̆itxu oncğore ‘ni? Sonuri ore, miçkurt̆as!
“Ma P̆olişa momilvacun, timçxu k̆oşepeşi vore.”


4. K̆aves

“Jur yataği na dirç̆en, oda demixaziri!
“Ham mik ikums?”
- Miti ort̆asere, gikums.
“Doğru, vorsi k̆oçi domaç̆iren.  A soti komižirik̆o.”
- Muya oğodare?
“irituli şkimi teslimi voğodart̆u.”


5. K̆ontraci Şeni

“Ma vorsi k̆ontraci komomiyoni!”
- K̆ontraci si muya oğodare?
“A ç̆ifti potini voxanapare. Hak nak̆us ik̆uman?”
- Sum kçe do vi k̆roşes ancağ ikuman.


6. Vap̆ori Şeni

“Vap̆ori munde moxtasere?”
- Ya andğa ya oç̆ume.
“Nak̆u dğa dogutasere do munde idasere?”
- Xe saati… Xvala dogutasere do demiri ek̆ozdasere.


7.Ortiki Şeni

- Sode ort̆i?
“Golvaşa vidi.”
- Jur tane ortiki komoviği do doxturis komebçi. Si mekçart̆u, skani şeni moviği. Xolo beraberi şk̆omatere. Ak̆ardaşi oret. Ç̆umani k̆uşleğişa na  bç̆opare. Si mogiğare ma.
“Ham ortikepe hak opşa ieni?”
- Xava kok̆oxvas- is opşa ien. Zuğaşa gamulun. Şkuti çai picis dobguturto. Zuğaşa moxtas, gale doxedas, sifteri mout̆amt.
“Sade zuğaşa gamoxtas- is mutamt̆i?”
“Sifteris muç̆e doguramt*”
- Ort̆ici canli vuxenamt. Himute dovoguramt. Tkuanik tere ieni?
“Şkunik tere hiçi vr ien. Ort̆uk̆oti, muç̆e ç̆opuman var uşkuran.”
“Haminepe sade sifteri- dulya ikumani?”


8. Cuzi do Çxomi Şeni K̆aikçiluği


- Cuzi moxtas- is k̆aikçiluği vikumt.
“K̆aikçiluğite daha muya ikumt?”
- Hak cami muruna bç̆opumt, çimi balukçiluği vikumt.”
“Muruna ç̆opat- is hai gamiçeni?”
- Batumişa voncğonamt, Batumişate doloxe oncğonaman.


9. Başka Dulyape

“Hai (hak) başk̆a dulya va giğurani?”
- Ya hak reşivenluği, ya k̆aikçiluği are, ya do K̆urbetişa idare. Zengini kore na, hak rahati doxedur hindos.
- K̆işi opşa mturi mtvas- is xediğepete dağişa uluran do mskveri ç̆opuman.
“Muç̆ote žiraman?”
- Anʒ̆k̆lişi pavris ʒadoman do xvat̆eri kon na, him etrafepes goruman.
“Mtuti reni hak?”
- Opşa ien, Lazut̆is amulun do imik̆xos. Seris k̆alivite doguturan, k̆rimam do omt̆inaman.
“T̆ufeğite var ilumani?”
- Cuepek tere bazik ilums.
“Dağepes başk̆a daha avi var ieni?”
- Zerdava iluman. Daha başka muti var.
“Ciceğeni muç̆e ç̆opumt?”
- Kandara bʒ̆opxumt. Pucis şinate bk̆alumt. Mk̆oli mevubamto hişote bç̆opumt.
“Ciceğenite muya ç̆oppumt?”
- Sifteri bç̆opumt.
“Ciceğenite sifteri muç̆e ç̆opumt?”
- Sindomi ien do ciceğeni vubirat- is sindomis nanoxe bç̆opumt.



10. Xayadiş- k̆ala



A. Sifterite

“Ğoma sifterite naminepe goxti ortiç̆i şeni?”
- Livadepes gofti. Dağepes opşa ortiç̆i ort̆u, va mişkurt̆u.
“Nak̆ele ogni, dağepes pşa ortiç̆i ort̆u?”
- Akşam- usti k̆onkşepe miʒ̆ves.
“Oxorişa mundes goyti?”
- Ğoma hikele mofti- sis yemaşa jur saat ort̆u.
“Nak̆u tana gaç̆opasert̆u ortiç̆i?”
- Eçi tana opç̆opart̆u.


B. Çxomişeni

“Şxomi oç̆opu si gişkuni?”
- Şkimi st̆eri na uçkuni, beki ar daha var on.
“Muyate ç̆opum?”
- Etek̆lite ort̆as, ist̆ese zuğas k̆alosi mosate ort̆as, ist̆erse oğaraşeti ort̆as.
“Hak noğas gamiçeni oğaraşe?”
- Oğaraşe va gamiçen, lakin egere dogaç̆iren na, kobžiratere.
- Mart̆i moxtas- is, Ap̆rili gamaxt̆aşa zuğas ap̆ladi gevudgamt. Nexi şeni mçxu- toloni pşumt, ʒ̆ulupe şeni mç̆ipe- toloni, zuğaşi ak̆ras. Beri doloxeşa govombamt, limcis kogevudgamt, ç̆umanişi kebk̆ozdamt, niben çxomepe, kebç̆opumt. Him vak̆itis zuğas alabaluği ien. Uk̆açxe orubas kamolun.
“Başka çxomi var ieni?”
- İen, ama him mosapes va niben. Çoşeli do azmalida niben, daha başk̆a muti var.

12. Balukçi şk̆ala Balukçi

“Mosa eç̆opi do orubas drok̆ani, çxomi ç̆opare. ʒ̆ale zuğa- p̆icis vorsi zuğaşi çxomepe ien.”
- Hes ʒ̆ari bjalvast̆eri kon. Çxomi var iç̆open. Bğiri kort̆uk̆o, iç̆opasert̆u.
“Seris idi do dok̆ani, nak̆u gik̆orems, çxomi ç̆opi.”
- Hakoni sualepe m ava miçkun.
“Muyaşeni va gişkun! ʒ̆adi, dok̆anoni sualepes dok̆ani!”
- Jile vorsi çxom var ieni?
“Var ien. Ju saati do jile alabaluği en, mara Maisi do Çirez- ais, jur tuta, opşa ien.
“Fort̆unas zuğa ‘icişa do jile irik tere alabaluği ien, ama hakoni mosa- dok̆anoni sualepe çetini on; oruba opşa morderi on. Parça sualepes gişkurtas do dok̆onare. Cami k̆oçis hik çxomi var aç̆open.
“Dğaleri mosa vorsi kodvak̆anen na, çxomi ç̆opasen.”
“Zuğas dok̆anuk̆o seris, gilare çxomi ç̆opasert̆u.”
“Viʒ̆eşa igzalt na etek̆li dok̆anas seris, çxomi ç̆opasen.”
“Hikoni vorsi dokanaşe sualepe Alişi beres kuşkun. Ek̆ionas him!”

13. Lit̆ropi Şeni

“Lit̆ropi mu yen?”
- Vorsi dğa on, zuğas amulunan, inçviran. Ham dğaşi yoxo lit̆rop on. Ağust̆ozişi doloxe yen, lakin nam dğa on, va mişkun.

14. Ç̆ima do Lazut̆i Şeni

“Ğoma mʒika domç̆imu. Onape vorsi iui?”
- Vorsi iu, ç̆ima na geçu. Si muy dogaç̆iren? Onape mut ik̆itxam?
“Vorsi na ia sere, mati xazi mayen.”
“Anʒ̆o lazut̆i vors oni?”
- Lazut̆i vorsi on, ama mç̆ima domç̆imuk̆o, daha vorsi iasert̆u.

15. Ulu


 A. P̆arxalişa

“P̆arxalişa iditi?”
- Otxo dğa on, hikole na mofti.
“Muya ʒadit hik?”
- Esk̆isteri hişo xarabi kon.
“Muyaşeni var oxenapaman? Esk̆i ç̆areri kualepe koni?”
- Kon, ama hus hini muya yik̆elen?
“Tarixi şeni opşa domaç̆irenan. Ma baxçişi muşi mekçare, egere komoʒ̆ira na.”


B. Atinaşe Xopaşa


“Ham suaşa Viʒ̆e opşa mendra ‘ni?”
- Aşi saatluği gza on.
“Zuğate okse galendei?”
- Galendo aşi saati on.”Viʒ̆es vorsi k̆ave oni?”
- Kon, lakin hakonist̆eri vorsi k̆ave var on.
“Viʒ̆eşa Arxave nak̆u saat on?”
- Viʒ̆eşa Arxave sum saat on.
“Viʒ̆eşa morderi oni yokse Arxave morderi oni?”
- Juriti ar on. Xopa daha morderi on.
“Nak̆u saati on Arxaveşa Xopa?”
- Hikolendoti sum saati on.
“Gişkuni a sua otxo- kilise. Nak̆u dğa ngza iasere Arxaveşa him suaşa?”
- …  ama va mişkun.
“Xopaşi et̆rafis daği oni?”
- Vorsi dağepe kon.
“Hak opşa calepe ieni?”
- Muyaşe ca ik̆itxam? Ç̆uburişi ca opşa ien.
“Var, man ca va domaç̆iren, lakin eger hik opşa calepe ien na, hindos ini var ien, do magoft̆art̆u hik. Golva vorsi ien, calepe na on suas, çxvapa ien.


16. Kitabi Şeni

- Ham kitab komomçik̆o, xaži ma yasert̆u.
“Muya oğodare, ožit̆u muşa va giçkun do?”
- Ma ç̆ara opşa mižit̆apun. İritulişi ožit̆u komişkun.
“Ham kois came oni?”
- İri kois tito tane kon.”
“Dogurams mi on?”
- Xoca on.
“Muya ožit̆apams?”
- ʒ̆ulu dest̆epe ožit̆apams.
“Him xocak nak̆ ç̆ara t̆k̆u?”
- Xocape P̆olis it̆uran, hai moxtan- es mektebi gonʒ̆aman do hak ç̆ara ožit̆apaman.
“Opşa xoca oni?”
- Kon.
“Berepe şeni kitabepe nakele moiğaman?”
- P̆olişa.
“Kitabepe nak̆u paras eç̆opuman?”
- A k̆roşisti kon, oşi k̆roşisti kon.

17. Berepe şk̆ala

(a)

“Him mi onu?”
- Emice şkimişi bere ‘nu.
“Sk̆ani yoxo?”
- Balta- zade Must̆afa.
“Nak̆o ʒ̆aneri re?”
- Vit̆o sum.
“Kitabi giçkin?”
- Ko.
“Sole tkui?”
- Bulepis.
“Oç̆ume xuti ya aşi berepe a suas moxt̆it yemaşe jur saat̆i oğine do ham efendik suret egiç̆opasere.”
- Vorsi ‘nu.
“Nena momçit!”
- Nenas mekçamt, ama suretepe şkuni munde momçatere?
“Jur mtuta uk̆açxe.”

(b)

“Sk̆ani yoxo muya ‘m?”
- Şukri ‘nu.
“Ham bereşi yoxo muya ‘n?”
- Suleyman ‘nu. Miʒ̆vi efendi, nak̆o nena gişkun?
- Si Lazuri sole doiguri?
“Atinas vidi do Bulepuri Ali Reyzik domoguru. Va viçinamt̆i, lakin a suas dopxedit, tis domoguru.”


(c)

- Ma Lazuri nen ava mişkun.
“Muyaşeni va gişkun?”
- Nana çkimi va domoguru.


18. Lazepeş Sualepe


“Si sonuri ore?”
- P̆et̆rop̆olişe.
“Yoxo sk̆ani muy ‘an?”
- Nik̆ola.
“Muya dulya giğun?”
- Morderi t̆elebepeşi xoca vore.
“T̆elebepe opşa giyonuni?”
- Xuala xuti miyonun, lakin him mektebiis mteli ovro şilya kon.
“Nak̆o tane xoca oret?”
- Jur oşi eçi do xut.
“En morderi xoca mi on?”
- Mteli ar on.
“Mtuta mtelişi ar oni? Ayluği mtelik ar eç̆opumani?”
- Var, bazik opşa, bazik mʒika.
“Si tutas muya eç̆opum?”
- Ma ʒ̆anas xut şilya ebç̆opum.
“Si çileri orei?”
- Ko, çileri vore.
“Nak̆o tane bere giyonu?”
- Ma jur tane biç̆i miyonu.”
“Morderi nak̆u ʒ̆aneri on?”
- Vit̆o aşi ʒ̆aneri on?”
“Mektebişa ulurani?
- Morderi muşi mektebişa ulun, ama ʒ̆ulu nana muşi ožit̆apams.
“Morderi muşi nak̆o ʒ̆ana daha mektebişa idasere?”
- Sumi ʒ̆ana mektebişa idasere do hiko otxo ʒ̆ana daha tkuasere.
“Muya gamaxt̆asere hekole?”
- Ğormotis uçkun; ya vorsi k̆oçi ya xavi.
“Sk̆ani yoldaşis Lazuri uşkuni?”
- Var, ama uk̆açxe kitabişe digurasereHam diguraşa ğara meğuras.”


“19. Başk̆apeş Oxap̆arupe”



(a)

 “Dubağun!”
“Si zuğa gak̆nu do dontxori.”
“Çemeri do veneri mteli Turkçe, veneris Lazçati ixap̆aren do Turkçati, ok̆ont̆ale.”
“Aʒ̆i Viʒ̆uri k̆oçepe içinems.”

(b)

“Moizdi, Xusein!”
“”Puci moidi! Puci moidi, Xusein, puci moizdi!”


20. Fek̆zi Beyşi Fikirepe

(a). Oxaşku let̆a-  ontxori do elmasi gamoğmalu onu.
(b). Oklimu demiri- gamoçamu do okro- eç̆opumu onu.
(c). Oklimu oxaşk̆ute giç̆en.
(d). Oxaşku onç̆aru on.
(e). Oxaşk̆ute let̆as na gyoxunare, ç̆aras tkvasere k̆oçi, p̆ant̆a koyžiren.
(f). İri nç̆ara p̆ant̆a va ižiten. Onaşa p̆ant̆a iziten.

21. Turkia

Mutis guri var geçam.
Var dogutur, gogalen. Xavi- komconi xoržas
Tılis çilambri ayen.

22. Turkia

E sari malağude. Si gžiras mat̆roğoden.

23. Lazuri Meselepe

(a). Berepeşk̆ala gzas mo amulur!
(b). Bereşk̆ala mo iʒ̆oner!
(c).K̆oma na eyulun, svas daçxuri ien.
(d).K̆at̆u va nanç̆uşi na’n, xorʒis va r ʒadums.
(e).Nosi şeni gza ar on.



II. Viʒ̆ori Nena



1.    Osinapuşen

“Hak mod gulur? Muşe moxt̆i?”
“Hak mu dulya giğun?”
“Soni ret? Resmiç̆arumt̆i?”
“Resmi na ç̆arumt, mu ğodamt?””Tkvani k̆iralis meçamt̆i?”
“Tkvan nam koyşe ret?”
“Skani ncoxo mun oren?”
“Artuk haʒ̆i idatereni?”
“Na eç̆opit resmepe, so gamoçateren?”

2. Unose K̆oçi

Geʒ̆ebiʒ̆keduşk̆ule var mebungam fuk̆aras,
Oxorişa bida- is oxorca koxen mgaras.”

3. P̆untura

Hamʒ̆o neži var ivu, na ivu, mtel  punt̆ura.
Komomci dadi sk̆ani, dopʒ̆opxa oxok̆yura.

4. Obiru

“Ar fara gunže tepes tozi keboxiriti?”
- Mali çkuniten bibirat: miti mebuxiriti?

5. Ponʒ̆o

Ank̆esi ut̆k̆oçu do ar ponʒ̆o konok̆idu
Ponʒ̆os guri muxtu do buyuğepe gok̆idu.
Ponʒ̆o nik̆idu şk̆ule obgarinu yuk̆idu,
K̆almaxa moxtu-  edo ponʒ̆os tiş komak̆idu.

6. İni

Am sei xayat̆is gelabğuri inite,
Var gomak̆uʒxinuk̆o, mamt̆at̆i oinite.

7. Saroğli

“Ç̆e Saroğli, dibadi, felengi eʒ̆egižin”
- Do mu p̆a? Dobğura na, hako var geʒ̆emižin.
“Heşo ğura mu gorum, nak̆o xinci megižin?”
- Ğuraş derdi va miğun, k̆ap̆ula komemižin.

8. Bğet̆i

“Bğeri Yuksei koi, ʒaşa kva kyot̆k̆oçiti?”
- Ugubu brinci bç̆k̆omit, mu yu, mebikaçiti.”Ugubu k̆uziş dolma k̆ibris Kadikaçiti?”
- İlancuği so žirit? Çimçiri gamaçati.
“Muntxa mç̆ita mažiran. Lemza boya meçiti?
- Bğetişa igzali do ham dulyaşe muçiti.


9. İptineri Seri

En ipt̆ineri seris dade- k̆ala inciri.
Dade vaşa omt̆ina, k̆ai gyudvi zinciri,
Va megiuca şk̆ule geçi nuk̆u, yumruği,
Başa var gaxena- is uʒ̆vi, kobore mğiri.
Haʒ̆i goʒ̆udganeren sacis kçaneri tsiri.
Vaşa guri mogixtas, adeti ren, e skiri.


10. Ç̆arumt̆aşa

Ç̆arumt̆aşa komeçi ustuni do esiri.
Çku mot gomiç̆k̆ondinam, tolepeşi yesiri.
Oç̆k̆omuşa şuri kextukapçak̆ala misiri
Puci xoci var t̆aşa kodoskidun k̆isiri


11. Xelili

-  Helbet kelebik̆idam, komebça şk̆ule para.
“Si para so žirat̆i, vaşa komeçi k̆ara?”
- Do mu p̆a, skani st̆eri çkimik var ikums para?
“İr si muşen mogxvadon zurk̆ut̆i k̆ulampara!”


12. Boncuna do Şut̆u

“Boncuna komekçitk̆o: Bekari divu şut̆u.”
- Gobudva mak̆asi do mebok̆vatare k̆ut̆u.
“So rt̆u do gaxenuk̆o şut̆usti hea unt̆u.”

13. Ombaru

“Bibgar çkimebura do guri ok̆obit̆k̆omer.”
- Mati dobibgar, lakin çilambre var mebt̆k̆omer:
Şuri dobişvanuşa ʒaş muruʒxi mebt̆k̆omer.


14. Ar bozok Ç̆aru Arkabis

Zenis bort̆i Tunaşa nidi şk̆ule:
Yano, yano gelit̆i ondğe şk̆ule;
Mabgarinu oxorişa bida şk̆ule:
Mod memt̆k̆omer, na şuri mişinare!


15. But̆k̆uci Bozok tku

But̆k̆uci topri ikums, murik ʒ̆k̆ari moiğams.
But̆k̆uci ubecga- is muri ti kodoliğams.
İsina mod meoç̆umt, yelik dada moiğams.
Çiçeği dok̆orobums, ʒ̆ipris dudis keiğams.
Guerdi muşaşeni do guerdi mo ok̆omiğams.
Dido mot isinapam, nenak nena moiğams.
Topri var axenuk̆o, xete şuri keiğams.


16. Kçe Porçoni


Haşo bozo var iven kem mgvaneri, kçoni.
Ma heaş axti miğuna var moxtu kçe- porçoni.
Ar yeri doxaziri ham çoxaşi merçoni.
Heas var businapam: gemok̆itxu xvançoni.
Hea ğeci bozo ren: Ç̆olo imxors çonçoni.
Ar bužepes dogisvabuyuğepe k̆ançoni.
K̆ismet̆i na gavasen ubaşi ok̆orçoni.
Aʒ̆i mutxani btkvare: ar dulyaşi morçoni.
Sotxani giyonare: gyari gevdi kapçoni.
Ar keemodvi gonk̆sis potinepe nalçoni.
K̆ai va ren, zop̆onan. Heşo dulya onç̆oni.
Haʒ̆i mitikvar goʒ̆k̆en, divi dore enç̆oni.
Ubaşi uşkurepe divu doren monç̆oni.
Daha bere bozo re, va re dulyas menç̆oni.
Binciri, binciri do kogomabğu k̆oloni.
Haʒ̆i hako onk̆ana gvaneri mesoğoni.
Si var emsç̆opuna, mu ivasen soğuni?
Ma komemaona na, gixenare duguni.
Çkimi k̆ala obiru guris kuğuni.


17. Mskva Bozo

Çonçi na var meç̆k̆odun, lazut̆i ren ç̆k̆aderi,
Si hako sole moxti, Viʒ̆ori moç̆k̆aderi.
K̆ibrite var memaʒ̆k̆en xorʒişi meç̆k̆vaderi:
Xol’xe kemoşegiğam k̆op̆ç̆a kegeç̆k̆aderi.
Kok̆obdvitk̆o ar yeris; k̆aybana do anderi.
Ma var emç̆opi şk̆ule goxti k̆vant̆er-  k̆vant̆eri.
Ar kamaptat yan odas nek̆nape melanderi.
Mak̆alaşe, derine – komo biʒ̆k̆i anteri.
Ar daha komoʒ̆iri, na var ižirun yeri.
Ar dogisva ğualepes ma nuk̆u ağne bğeri.
Ar daha kobižirat: Skanda var bore bğeri.
Molamižiraş k̆ule ʒ̆k̆ari mot m/şk̆i ondğeri.
Muşeni gogoç̆k̆ondu, m ana giʒ̆vi ʒ̆oksei?
Si gaoropiti na, ma var bižğer ekseri.
Hamamis amapti- is var momaʒ̆k̆u suseri.
Ar sap̆i komogidva, skani k̆ai keseri.
Ma bozopeş ust̆une gobulur ser do seri.
Ar nuska doginç̆ara mati dervişi st̆eri.
Gobili P̆ol do Tuna, var bžiri sk̆ani steri.
Megaşkva, bigzala- is mtel ek̆ebiʒ̆ker geri.
Ek̆o pskua bozo mot re, ecini yokse peri?


18. Ey gidi

Ey gidi, umeşvenu ham seri mot momales.
Keʒ̆ebuxerdit tude, ant̆amas var emales.
Haʒ̆i dotanaseren, muruʒxepe dijvales.
Ma hako var mabiren, bozope mtel igzales.
Mot nobur ya bozopes, biç̆epe miğarğales.
Ma si var emaçopen, herhal dok̆opaxales.
Ma eʒ̆axti uşkuris, kotumepek k̆riales.
Megiç̆k̆omi ğvalepes, diʒxirepe filyales.
ʒ̆okseri mebiti- is coğori memit̆ales.
T̆ora ok̆obnağuri, ma toli momit̆ales,
Miʒ̆ves, misinapes do oncğore gemit̆ales.
Memaşkves do igzales, xvala kedomit̆ales.
Ot̆rik̆e odas xet̆u, bidi, kemomit̆ales.
Heşo va megaşkvat̆i, dulyape momint̆ales.
Ma var pçitur xe-  sk̆anis, si ma mu memit̆ales?
Livadis bibirt̆işa ʒ̆k̆ari ek̆emit̆ales.
Nam ekçi mandilepe, upite mot ijvales!
Haʒ̆i goʒ̆omidganen, txiri domik̆ak̆ales.


19. Bozoşi Dest̆ani


Memiuci: Ar geboç̆k̆are bgaras.
Na ognasen, ma irik va dibgaras.
Sevda çkimik kodomoxunu bgaras.
Axi, vaxi! Mu ivasen, gyuli çkimi?
Na hem yazmaşe, na oya dabğasen.
Meşixorsas kua do nca gebğasen.
K̆lima-  çkimis yurdulumi dibğasen.
Gegat̆asen, žiri, sevgyuli çkimi?
Haʒ̆i şk̆ule saği muç̆o goftare?
Dobğurat̆i, ti k̆uržale geftare.
Va bğuri do muç̆o safi goftare?
Gzalepes biʒ̆k̆er jur toli mot̆axeri.
Moxti, moxti, na şuri mişinare!
Nusk̆a divu sus- gişi mʒxuli sk̆ani.
Va bç̆k̆omi do dobixat̆iri sk̆ani.
Mo ʒ̆ilumt̆i, megot̆roxas xe skani.
Moxti, moxti, na şuri mişinare:
Haʒ̆’ivasen Xaciş duzis noderi.
Goxveʒ̆epur, mot moğodam kederi,
K̆ay megomskun fist̆an’k̆ala kemeri.
Moxti, moxti, na şuri mişinare!
Ant̆ama momanç̆u doren ar uba,
Mek̆bicam, mo žiramt̆a k̆aoba.
Var giçkini Birolaşis t̆eroba.
Axi, vaxi,  mu p̆a, sevgyuli çkimi?
Zuğa ioğurt divu, k̆uz va mažiru.
Ar çkva kesi kemontxi, gyuli çkimi!
Soşa iği, na t̆axi camiş parça?
Kçe yeleği, anderi ç̆it̆a parça.
Vaşa hea xark̆iş beres kogyurça.
Kobogni na, so idare, gyuli çkimi?
Jin-  jin goxti, k̆inçişi msua niçani!
Kçe yeleğis mişi k̆op̆ç̆a goçani?
Ma var momçi do mis meçi koçani?
Axi, vaxi! Mu p̆a, sevgyuli çkimi?
Hem veranek hem kaçula so žiru?
Boli uğun, ucepe va mažiru.
Dido bakti, k̆usuri va mažiru.
Surie gemçu-  is guris memat̆u,
Ar mezareşi kua k̆uçxes emat̆u,
Otxo princiş bergi birden momat̆u.
T̆ora ok̆obnağuri, gyuli çkimi.
Oxoris mebli, saği met̆axeri.
Ma hak bibgar, si Tunas elaxeri.
Dido bakti, k̆usuri va mažiru.
Gzapes biʒ̆k̆er, pskva bozo var mažiru.
Gondunuri hea sevgyuli çkimi?
Soşa bida, va boret yazuği?
Komomidvi xepe sk̆ani nazuği.
Kodomoxvi, kemoʒoni k̆azuği.
Ar çkva kusi kemontxi, gyuli çkimi!
Haʒ̆işk̆ule çkva dobivi helaki,
Şuri mşine! Komoxti do domlaki,
Var mekt̆k̆omer, gaonare illaki.
Mod memt̆k̆omer, na şuri mişinare.
Dunya divu çkimi şeni zindani!
Komoxti do domixeni meydani,
Ordo moxti, mot iver k̆ap̆idani,
Mod memt̆k̆omer, na şuri mişinare!
Ar fara elit̆i ğali do ğali,
Gyuli, var giçkini, na miğarğali?
Miğarğali, tis nosi omint̆alu.
Ordo moxti, na şuri mişinare!
Penceres eyt̆işa, k̆ai dogaʒ̆anu.
ʒiʒi gegidvi, ğua dogaʒ̆onu,
Mutu btkvi- is si xeri dogaʒ̆onu.
Moxti, moxti, na şuri mişinare!
Şaban Helimi buyuği pala.
Penceres nodumes ç̆uburişi mskala,
Noğalen eşimes, misumes k̆ala.
Moxti, moxti, na şuri mişinare!
Cezaş nusalepek gza memik̆vates,
Princiş bergepete ğua memok̆vates,
Ğurun dei, k̆urbani memik̆vates.
Ordo moxti, na şuri mişinare!
K̆ui k̆ala diu ar didi cengi.
Şuri mşine, kodomoxuni derdi!


20. Turkia

İda- is P̆et̆rop̆olis ok̆itxapare dersi,
Si ek ok̆itxapi do çki hak bonaten sersi,
Lazurişi dogurus dido giğun xavesi,
Ar Lazi mendioni, uxenu- do k̆afesi.
Berepes ok̆itxapes dido uk̆orems sesi.
Tişe şap̆k̆a dodvi do muşen geitvi fesi?
Acab naya k̆ai ren, şap̆k̆a do ç̆it̆a fesi?
Muslimani divi na, var eç̆opum abdesi.
Kitabi momincğuni, çkun miğunan xavesi.
Lazuri va giçkit̆urtu, muk gok̆itxapu dersi?
Viʒ̆eşe P̆et̆rop̆olis nak̆o ivast̆u versi?


21. Turkia Marrişa

Xela do k̆aobate sole mogalu Mari?
Va bžiri sk̆ani st̆eri fikirli, nosiari.
Ar arifiş xoca re, en didi heşo vari?
Ç̆umandan lumcişa- kis bitun Lazuri ç̆ari.
Entepe si na nç̆arum, si mu gavasen kyari?
Mutu moginžinams si devleti sk̆anik gyari?
Muç̆o komogʒ̆ondui koepe çkuni ndari?
Tkvani yeri boli ren, lazut̆i muç̆o duari.
Çkun livadis içanen sade xaci do çxvari,
İni ren tuiri st̆eri dağape çkunis ʒ̆k̆ari.
Oşvik̆o ilaci ren, var bikom iftixari.
İsina çkunis gulu ….. na ren k̆inçi do k̆uari.
İsinas dodgita- is zuğa, ižiren d/ğari.
Tkuani yeri var pelen, bitun çoli do Mari.
Nam k̆iralis k̆oçi re? Ar ia gamami svari!
Dağişi k̆oçi rei, yokse ti- mçxu noğari?
Rusişi k̆oçi si re na, p̆ici va giğun sari.
Aʒ̆i- şk̆ule tkuan k̆ala vort̆aten k̆afadari.
Lazuri nenapeten kitabepe dosvari,
İri dok̆txapi, bere tkuani jvari!
Çkuti ağne miğunan Hurietişi zari,
Mevarifepe çkuni putxunan gobağari.
Xvama çkimi k̆ai ren, badi vore k̆ok̆ari.
Sumeneçi ʒ̆aneri, amencele, sap̆ari.
İdi k̆irali skani, heşo meçi xabari.
Tutaşi gamamiği, kore na p̆alik̆ari.
Va megiucanş k̆ule ʒika akalip̆ari.
Tkuan zangini k̆oçepe, tutari muşukari!
Mati haya gaxveʒ̆ur ti çkimişi çikari.


22. Lazist̆anişi Dest̆ani


Si Rus k̆iralişi ti- mçxu k̆oçi re.
Mot moxti? Goilam çkuni yerepe.
Hemi resimi ikomt, hem Lazç̆a çarumt,
Kulağozi iven tkuanis t̆erepe.
Lazist̆ani çkuni mtel k̆ailuği.
Derepeşi ara sade bağluği,
Daha ne dosk̆idu, bitun dağluği.
Otxo k̆oçis na var iazden, mşkerepe.
ʒipri do ç̆k̆onepe oxori st̆eri,
K̆yapupe langoni coğori st̆eri,
Mtutepe gulunan lodori steri:
Xocişen didi ren hekon mskuerepe.
İsinapes var goilan şkurinate,
Goxti-  k̆oni dauli do zurnate.
Var žiraşa muç̆o giʒ̆va nenate?
P̆ici gonʒ̆k̆imeri gulun guerepe.
Xop̆aşen Viʒ̆eşa sum oşi koi –
Xut şilya nufusi, Xemşeli soi.
Vit şilya Lazi ren mtel zuğa-  boi.
Dağis mionunan artma berepe,
Yazis yailas ren puci do mali
Dutxorik moiğams minci do k̆uali,
Koren yailaşa sum oşi ğali,
Buzi st̆eri gyulun ini ʒ̆k̆arepe.
Tepe yailaşa dort yan k̆ale.
K̆ayape got̆k̆eri tepeşen gale,
Ar ondi ok̆oxums sum ot̆k̆omale.
Kualepe omrini heşo yerepe.
Jur saati derepeşi engini.
Şkit saati yaila ren yak̆ini.
ʒudi ren tkuare na, ehe durbini,
gamoʒ̆k̆edi, gažireasen derepe.
Dido hersli iven Lazişi k̆oçi.
İst̆erse daçxuris komeşut̆k̆oçi.
İst̆erse mart̆ini gyonk̆sis not̆k̆oçi.
Gegaperi renan k̆avuğas ç̆verepe.
Amma eyluğite mooʒ̆k̆i kudi.
İlla mot uʒ̆umer dubara mʒudi!
Kibiri va Renan, t̆esk̆oti Kyurdi.
Alçaği uğunan heşo gurepe.
Ya, gamiği delik̆aniş resimi,
Başkapes kuğuni heşo kesimi?
Belki dobivaten p̆ot̆e xisimi,
Gomoç̆k̆ondes esk̆i guriş ʒ̆k̆unepe,
Mtel kegoçkinapi xai do k̆ai,
Mu orneği Renan dai do çai.
Guri dogauk̆o haşote lai.
Mu momçare, na ginç̆are antepe?
Si ti- mçxu k̆oçi re, koxoboʒ̆oni.
Yukseği gokaçi, var mogiʒ̆oni.
Na megomskun cebis, xes memoʒoni.
Esberişi var ixenen antepe,
Badi bore, kçe domavu pimbili,
Guri esk̆i, xolo minon ʒiʒili,
Mioni Batumişa, hek domoçili,
Ama var komomça heşo xirt̆epe,
İdaş-  k̆ule momincğoni nişani!
K̆ai ren zop̆onan, k̆irali sk̆ani,
İsterse uk̆itxi si ham dest̆ani,
Mu k̆oçi ren, oxoʒ̆onas, Lazepe.
K̆omşi boret, şkvit saati sinori.
Batumi ižiren, kort̆ik̆o kori.
Ask̆erik na geçams, ignapen bori,
Mažirenan, na putxunan k̆azepe.
Çkuni k̆oçi, tkvani yeri opşa ren,
Kimi furunci ren, kimi muşa ren.
Zengini ret, tkuani xali başk̆a ren.
Tkuande mulun manati do ğazepe.
Jurneçi ʒ̆ana ren, na boret dost̆i.
Daha var bilt̆aten İnşala post̆i,
Haʒ̆i bela diu Yunani K̆ost̆i.
Xol’kom maçkines xai cazepe.
Xut ʒ̆ana ren, na ves çkun-  k̆ala cengi.
Daʒ̆onu, kobore Turkişi dengi.
K̆yapu st̆eri imtu, dosaru rengi,
Dovuxarit k̆umaşi do bezepe.
Gora Giriti ren, toli na gyužin,
Başka k̆iralepes k̆ap̆ula nužin.
Xoloti unç̆ares koteli gožin,
Her xal boş kidate xol’ domuzepe!
Çkuni dengi ren tkuani devleti,
K̆arbaluği ren tkuani mileti,
Tkuanişi var iven guris illeti.
Kʒaperi Yunani, çxindi-  gunžepe.
Urus ti-  mçxupeşi si xanedani,
Gyenci k̆oçi, dido giğun meydani,
Xut oşi manati tutaşi sk̆ani,
Nak̆o giğun k̆onaği do duzepe,
P̆et̆resbuğis didi giğun mesneti.
K̆iraliş k̆oçi re, bogni e seti.
Opşa giğut̆asen para keseti.
P̆anda ç̆k̆omi kotume do k̆uzepe,
Pehlevaniş biç̆i Raşidi Hilmi,
Ğavra kois miğun oxori çkimi.
Mʒika mebinç̆ik̆o en zor içkimi,
Hakşa meye bigi mtel marazepe.


Atinaşi Birape

23.

Kale bozo mişi re?
Okro do gumuşi re.
Mendrale komažiru.
ʒ̆ulu bozo, mişi re?
Xaberi kogiç̆opi,
Si ………………?
Şkimde gale sevdali.
Bozo kogionuni?
Sk̆ani st̆eri skualina,
ʒ̆ulu da gionuni?

24.

Ela, komoxti, ela, ena var mogalasen.
Mogot̆roxoy p̆aça do ena var gogalasen.
Bozo, gaşk̆urina do suala var gogalasen.

25.

Oda ar bozo koxen, leşki golak̆ideri.
Ek̆ç̆opa, gionare k̆ap̆ula mok̆ideri.
Skualiti namu ore, kale mişi anderi?
Sk̆ani axi-  zarite govulu guri, guri.
Ek̆ç̆opa, gionare, şk̆uni oxori, kale.
Sk̆ani sevdaluğite guri mit̆vasen, guri.
Kale, var emç̆opa na, şuri emale, şuri.
Ma mendra gza dobguti,
Si git̆vasen guri.
Uba mu meligixen muç̆o makvali guri.
Bozope mu ……………………………
Amsei dogilumcu, xuala var gogalasen,
Komoci dogiğuru, xuala var gogalasen.
Cumadi dogiğuru, xuala mot kogalasen.
İdas k̆onkşiğişa si muç̆o mogalasen?
Kal’bozo, dogilumcu, mondo var gogalasen.
Amseri dogilumcu, xuala var gogalasen.
Sevdali var gionun, si muç̆o gogalasen?
Kale, var kogoç̆andu, si ordo mogalasen.
Kale, dokomoca na, p̆andati gogalasen.
Sira komogixta na, şk̆imdati mogalasen.
Kal’bozo, dogilumcu, mondo var gogalasen.
Amseri dogilumcu, xuala var gogalasen.
Komoci, dogiğuru, xuala mot gogalasen.
Uci mu gelegobu muç̆o mç̆ita altuni.
A kogogagora do dobğura na, dobğura.
Gza kogelegixedi dolumcu dotanaşa.
Helalluği keç̆opi, kale, idi nanaşa.
Xolo mogigorare, ʒ̆ulu bozo, ʒ̆anaşa.
Kart̆ali ginç̆arare, kale, ma movidaşa.
P̆anda gogişinare, kal’bozo, govidaşi.
Mamuli kodok̆iyu: haʒ̆i dotanaseren.
Kal’bozo, xali çkuni haşo mu ivaseren?
Kale, var emç̆opa na, mondo doğuraseren.
Nana sk̆ani gurite var gokomocaseren.
Bozo, ma var ek̆ç̆opi, sole gionaseren?
Mişi bozo-  mota re, kua na mogat̆aseren?
Bozo, mişi bozo re? Guri gegat̆vaseren.
Mamuli uk̆udele zori uğun tudele.
Komegaç̆apxik̆o ubapeşi tudele.


III. Xopuri Nena

1.    Nani

Nani, nani hanani,
K̆amburişi tanani!
Ma gink̆an, si inciri.
Nana xalaği skani.


2. Mamuli

Mamuli ti-  xerxeri,
Dadulis eluxeri?
Oşana bedi-  skanis.
Gint̆aşk̆ule muxeri.

Olafu


1.

“Si Lazuri giçkini?”
- ʒika (arʒika) miçkin.
- Ma dido var miçkin, ama cuma çkimis çkimden k̆ai uçkin.
- Ma dido k̆ai bzop̆on.
“Bitun Lazuri blafat!”

+
- Mu giçkini?
- Mutu var.
“Lazuri nena ar skua nen avar ren.”
“Turkçe Lazurişen daha skua ren.”
“Nak̆on nena giçkin?”
- Otx nena.
“Si Lazuri so diguri?”

2.

“Cevabi momçi.”
- Mu mk̆itxup?”
“Si cevabi mota var momçap?”
- Var visimini.

3.

“Muç̆o rei?”
“K̆ai rei?”
- Ma raxat̆i miğun.
- K̆ai vore.
- Si ser muç̆o inciri?
- Ma amseri dido k̆ai vinciri.
“Cuma skani muç̆o ren?”
- Cuma çkimi ʒika xamneli re.
“Nak̆o ndğa ren, xamneli ren?”
- Jur sum dğa ren, var ren.
“Hekimi muluni?”
- Andğa hekimi moxtasunon.
“Ğormotik şifa meças! Aya ambayi t̆u. Man eşo nungaps, oti xut dğa ren, t̆aroni eini ren. Cuma skanişi xamneloba ayaşen ren.”


4.

“Si ğoman mu ç̆arupt̆i?”
- Baba çkimişa mektubi bç̆aramint̆u.
“Si mundes ç̆arupt̆i?”
- Jur dğa ç̆areli miğut̆u.
- Ğomam ç̆umani ç̆areli miğut̆u.
“Eger si ç̆ara na, ar momçi!”
- Ma emus mendauçaraminon ʒ̆anaşa.

5.

“Saati muk̆o ren?”
- Tamam jur saati ren.
- Sum do guer ren.
- Vitis xuti mek̆alape ren (mek̆alaperi, meyalaperi ren.
- Jur saati seç do xut mek̆alape ren.
- Jur saatişa vit do xut dek̆ek̆e oeoreps.
- Jur do guar saatiş xut dek̆ek̆e oeoreps.
- Saati çkimi var igzals. Kododgitu.
Ser kodogine ren.

6.

“Dido yano ren.”
“Oro ren.”
“Dido gamiyant̆u.”
“Ar saati diqu. Si ako var re.”
“Andğa xut dğa divu.”

7.

“Ma dido guri momixtu.”

8.

“Coxo skani mu ren?”
- Coxo çkimi Xasan ren.”

9.

“A k̆oçi dido xat̆irli do coxoni k̆oçi ren.”
“Ya mu leboni k̆oçi ren!”
“A k̆oçi Cuma çkimi ahbabi t̆u.”
“Cuma çkimi xçe-  pimpiloni ar badi ren.”

10.

“Si ak̆o ordo son ulu?”
- Cuma çkimiş ooxorişa mevulu. Dğas ar-  jur fara mevulu.
- Ma tyukanişa ağne mevulu.
- Ma tyukanişa var mevulu.
“Si solen mulu?”
- Çarçişen movulu.
- Nana çkimişa vidi.
- Ma gavak̆ni, ot̆i nana skani xamneli ren.
- Hekimepe uzop̆inunan, ot̆i aya badi ren.
“Nak̆o dğa ren, doncireli ren?”
- Ğoman ç̆umani inciru.
“Tangrik şifa meças!”

11.

“Ç̆umen si çarçişa idaginoni?
- Ho, ma dulya miğun, vidaminon.
“Ma dulya var miğun, ama cuma çkimi şeni vidaminon.”
- Mu dulya giğut̆u, ot̆i momk̆itxui?
- Ma skan- k̆ala isa vidamint̆u.
- Ç̆umen ar gulamili man!

12.

“Cuma skaniş oxori dido mendra reni?”
- Var, xolos ren, meleni soxaxis ren. A ç̆ita oxori ren.
“Aya oxori muş ireni?”
- Var, Aliş ren, ama gamaçasunon.
“Tkuan nak̆o Cuma ret?”
- Çkin anş Cuma vort̆it., ama goʒ̆oʒ̆ox jur doğuru do aʒ̆iş otx voret.
“Cuma skani so ren?”
- Ak var ren, ama işte mulun.

13.

“Tkua na gžiri, dido k̆ai maʒ̆onu. Ma t̆k̆obaşa ozopinuşi lafi miğun.”
Aşo ren na, domiʒ̆vi!
“Ar k̆ahveşa vidat? Akonaşi.”

14.

“Ast̆erişa borci miğun.”

15.

“Andğa t̆aroni k̆ai ren.”
“ʒa, şkvit dğa ren, mozdimeri ren.”
“Aʒ̆i muora yextasunon. P̆ulape  nulun, t̆aroni gak̆ett̆asunon.”
“ʒa bulutoni ren, ama k̆alaşi ren.”
“Aya mu qini k̆alaşi ren!”
“Beti k̆alaşi ubars.”
“Didi qini momç̆un.”
“Andğa qini didi ren.”
“Andğa eşo nungaps, ot̆i ç̆uma up̆irebun.”
“Belki tvri mtuasunon.”
“Tvri doburtini.”
“Andğa t̆aroni didi çxopa ren.”
“Çxopa andğa dido ren.”
“Odro odro (k̆ap̆ineri k̆ap̆ineri)  gap̆anu.”
“Çaşen dumani kageptu.”

16.

“Cuma, ma dido mçkirons.”
- ʒika koali do quali mogiğa.
“Koali do ʒxuli momiği!”

17.

“Aya meyvepe doqopume ren.”
- Ma dido meyva k̆ai maʒ̆onen.

18.

“Oç̆k̆omu şeni aşçixanaşa vidat!”
- Tkuan mu ginonan, ot̆i mogiğa.
- ʒika çorba momiği!
“ʒika giberi xorʒi momçi, ama k̆ai giberi t̆as!”

+

“Tkuani gyarepe k̆ai ren.
“Aya xorʒi nost̆aneri xorʒi ren, ama cumu va uğun.”
“Ma xorʒi momiği, ama yağli t̆as!”
- Çkua mu mogiğa?
“Çkua mutu var minon, çunki artuk dovižği.”
“Aya gyari cumoni ren.”
“Ocumale momçi!”
“Tutuni skani momçi, ar žigara qopumaminon.”
“Dido şekeroni k̆ahve momiği!”
“Ma ar k̆ibriti momçi, žigara çkimi dobç̆ua.”
- Aʒ̆i komovimer.

19.

“Dido minon nciri ma.”
“Dido manciren.”

20.

“Upi moqups.
“Ma dido upi gemçin.”


21.
“ʒika doxedi do vidat!”


+














 


































Gönderen zaman: