Sabri Aslişeni Ğarğalaps

“Rak̆anoni oput̆epes noçalişe oxvenuti guris mek̆amilaps!”

(Goʒ̆otkvala: Aʒ̆i Sabri Aslişeni k̆ala vore ma. Andğaneri musafiri çkimi ren Sabri Aslişeni.  Sabri Aslişeni ren dido çkinaperi ar k̆oçi. Dido dulyamxvenu gamantaneri çkini ren. Sabri Aslişenis kuğun dido ğirsoni k̆ult̆uruli noçalişepe k̆arta speros; tişen k̆udelişa dido k̆apet̆i k̆ult̆uriş k̆oçi ren Sabri Aslişeni. Magezete, mç̆aru, magomorgve, mafot̆ografe, gudastvire do magerme ren emu. Sabri Aslişeni k̆ala ar int̆erviu dop̆i ma. Çkin molapşinit muşi k̆ult̆uruli noçalişepeşen. Edo aya ren çkini int̆erviuşi t̆ekst̆i.  (Ali İhsan Aksamazi; 09 VIII 2019)

+

Ali İhsan Aksamazi: İpti biyografi tkvanişen bğarğalat, mu iqven! ʒ̆oxleni skidala tkvanişen molamişinit! So do mundes yeçkindit, dibadit? Sonuri ret? Namu oput̆eşi skiri ret? Mi oğlepeşi ret? Mu dulya ikipt? Çileri reti? Berepe giqonunani?

Sabri Aslişeni: Ma (55) jure neçi do vit̆o xut ʒ̆aneri vore. Noğa Art̆aşenişi oput̆e Ağvanis dovibadi ma. (20) eçi Mariaşinas dovibadi. Art̆aşenuri vore. Ğomunoğli, (Turudi, Mollasaliği) vore. Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na, mexole (35) eçi do vit̆o xut ʒ̆anaşendoni magazeta vore. Hemi magazeta hemiti  mç̆aru vore, hemiti buncinaşi sporeşati toli komiğun. Ayati, mesleğepe çkimişen arteri ren. Eşo mazit̆en ma.  Çileri vore do ar k̆ulani bere komiqonun. Bere çkimi ren (22) eçi do jur ʒ̆aneri.

Ali İhsan Aksamazi: Namu nʒ̆opulapes igurit? Namu nenape giçkinan? Aʒ̆i so skidut?

Sabri Aslişeni: Ma doviguri Anadoluşi Universit̆et̆işi Xalk̆i K̆ala munasepetepeşi burmes.  Xoloti vigurap artneri universit̆et̆işi fot̆ografişi burmes. Fransuli do İnglisuri nenape komiçkin. Edo entepeşi seviye domibağun dğaluri oxmarus. Lazuri nena muk̆onari miçkin na, ek̆onariti domak̆itxen do maç̆aren. Çili çkimik içalişeps nananoğa Ank̆aras, emuşeni mati nananoğa Ank̆aras pskidur.

Ali İhsan Aksamazi: Ma miçkin, tkvan magazete/ jurnalist̆i ret. K̆ult̆uruli anderi çkini oskedinu şeni mak̆alepeti ç̆arupt tkvan. Edo tkvani mak̆alepe ar gazetas vardo, dido gazetas gamiçkvinen; aya komiçkin. Tkvanti ginonan na, ipti berepeşi mcveşi sterapapeşen bğarğalat. Berepeş mcveşi sterapapeşen molamişinit, mu iqven! Eya sterapapeşi Lazuri coxope komomçit, mu iqven, eya domibağun.

Sabri Aslişeni: Mexole (35) eçi do vit̆o xut ʒ̆ana ren, ma magazeta vore; aya dulya vikip. Beroba çkinişi sterapa, aʒ̆inerepe steri va rt̆u; çkvapebura rt̆u. K̆arta ʒ̆anaşi grubişen berepes çkvadoçkva sterapa kuğut̆es. K̆arta ʒ̆anaşi grubis tito sterapa kuğut̆u. Edo çkin çkini grubişi doloxe vistert̆it eya sterapa. Çkini şeni, emindroneri k̆arta aktivit̆e rt̆u sterapa; eşo rt̆u. Mç̆ita let̆a do ʒ̆k̆ariten, t̆alaxi vikipt̆it çkin. Aya rt̆u beroba çkimişi enni mskva  sterapa. Aya sterapas coxont̆u “Let̆aş oliobiru”. Aya coxo mepçeret̆i ma. Aya coxo gevodveret̆i ma eya sterapas.  Beroba çkinişi sterapapeşi coxopeşen molagişinat: K̆uku t̆a-ont̆obinu, Dida Mangisa, Toç̆i mok̆apinu, ʒuk̆ani, ʒ̆ukvap̆i, oktimoni, şurduli, mili xut̆ula, Let̆aş oliobiru, omp̆urina, pirpila, dok̆anuri, piʒari okt̆imaşe, enʒuna-penʒuna, ok̆anʒ̆ure, k̆ap̆ula cexunu, maʒ̆k̆inri oşinaxu, fot̆a t̆ximoza.

Ali İhsan Aksamazi: Andğaneri ndğasti aya sterapape oskedinu şeni muepe oxvenuşi voret çkin? Tkvan mu izmont?

Sabri Aslişeni: Mtini giʒ̆vat, andğaneri ndğas, çkar mitis dobağine do meçamura ora va miğunan berepe çkinişa. Moxva ora va miğunan berepe çkini şeni; andğaneri didi noğaşi k̆aosişi guri şeni ren aya. Berepe k̆ala pelaperi ora mek̆alapuşi şansi va miğunan. Ar k̆ele oçalişu, majura k̆ele oxorişi dulyape. Nana do babapek udodginu- udoxunu endişe-telaşiten skidunan; yonk̆ap̆uşi telaşis renan. Ar mutupe gondinuşi şkurina kuğunan nana do babapes.  Aşoten ʒ̆anape mek̆ulun. Armʒika rt̆as nati, berepe mutepeşi k̆ala ok̆oxedu, mcveşi ambarepe mutepeşişen molaşinu, entepeşi berobaşen oğarğaluşi orati va uğunan nana do babapes, gonepti! Amk̆ata dulyapeşati toli va uğunan entepes; eşo vizmon ma. Mʒudi va ren; nana-baba-bereş qoropa yeçkindun irtibati do fizik̆uri temasişen. Aya temasişi vasitaten, çkini k̆ult̆uri-adetepe do berepeşi sterapape berepe çkinis oguramuşi şansi maqvenan çkin. Adetepe- k̆ult̆uri çkini, ek̆uleni nesilepeşa nunç̆işinu şansi aşoten maqvenan. Aşo va p̆at na, k̆ult̆uri çkini xepe çkiniten voğurinaten, daçxiri çkini voskirinaten; aya k̆aixeşa miçkit̆an.

Ali İhsan Aksamazi: Ma miçkin, tkvan gudastviri do kemanceti gelaçapt. Mtini miçkini?! Mundes do mişen igurit gudastviri do kemance gelaçamu?

Sabri Aslişeni: Var, var! Gudastviri do kemanceşi gelaçamu va miçkin ma. Mara svalyaruli k̆ult̆uri çkinişi musik̆aluri alet̆epeşen gudastviri do kemanceş sersis osiminu dido k̆ai maʒ̆onen.  Korit̆işi t̆k̆ebiten xveneri Gudastvirişen gamaxtimeri sersi ren dido loqa. Mara gudastviri gelaçamuk gak̆vans mahareti do ust̆at̆oba; aya miçkit̆an ipti. Heleti aya sersis, Lazona do Yulva Uçamzoğaşi mç̆imaşi mt̆k̆apes osiminu ren dido loqa. Osiminuten va ižğert; aya giçkit̆an!

Ali İhsan Aksamazi: Lazi oxocalepek şurdoguriten içalişapan, mara kimolepe mutepeşik xemboşi doxedunanya tkumernan namtini k̆oçepek. Eşo reni? Tkvan mu gažitenan aya ambari şeni?Mu izmont tkvan?

Sabri Aslişeni: Ho, p̆anda eşo itkven. Edo aya ren tenk̆idişi mevzu. “Rizinuri  oxorcalepek udodginu-udoxunu içalişapan do kimolepe doxedunan do p̆anda keifi ikipan!” Aşo tkumernan galenepek. Aya dulyas kuğun ar sebebi. Kimoli ren mak̆urbete do aya xali moxtimeri ren k̆urbetişi adetişen. ʒ̆oxleni orapes, Çkin çayişi ziraati va miğut̆es Lazonas. Edo kimolepe rt̆es  mak̆urbete…

1800-oni  ʒ̆anapeşen 1937 ʒ̆anaşa,  noğa Batumi do noğa Soxumi rt̆u beciti ticaretiş şkagurepe.  Batumi do Soxumi  rt̆u yak̆ini hemi gza muşiten hemiti k̆ult̆uri muşiten çkinda. Oşkaruli ğirape dido komiğut̆es emindros.  Emuşeniti emindroneri akoni k̆oçepeşi k̆urbeti  rt̆u Batumi do Soxumi. Sinori geink̆iluşi, milleti idu didopeten Ank̆ara, İst̆anboli do İzmirişa do majura noğapeşa.  Aya ek̆onomk̆iuri xicret̆işi gurine, didopeten galenepek tenk̆idepe ikipan do  oxorcalepek udodginu-udoxunu içalişapan do kimolepe doxedunan do  p̆anda keifi ikipan yado  ar şayia gamaxteren. Mtini giʒ̆vat, kimolepek oçalişu şeni k̆urbetişa ulut̆es para mogapu şeni mcveşi orapes. Edo muxuri çkinişi oxorcalepekti oxori do qonaşi dulyape ikipt̆es oput̆epes. Dulya eşo iquşiti, oxorcak kimoşi muşişi dulyapeti ikipt̆u oput̆es. Aya adeti emindroneri sosyaluri xalişen yeçkinderen; aya k̆aixeşa ižiren. Çkinti aya xali oxomaʒonenan. Moro mu, muxuri çkinişi namtini kimolepesti çilepe mutepeşi gamaşvaluşa toli kogiğunan; ayati komiçkinan. Mara aya zmona do gagnapa va ren gont̆aleri mteli muxuri çkinis; ayati komiçkinan çkin.

Xilafi mutu va giʒ̆vaten. Dobadona çkinişi k̆arta muxuris gopti, k̆arta şeyiti kobžiri ma. Galeni mexole vit dobadonasti gopti ma. Ho, galeni dobadonapes vort̆i, emindros aya dobadonapeşi mskvanobape do K̆açk̆arepeşi mskvanoba ok̆ozimuşa toli komiğut̆u ma p̆anda. Edo p̆anda  K̆açk̆arepe malandet̆u ma ok̆iyasu şeni.  Mumkuni va ren. Ok̆iyasuşi mutu va ren. Mtini giʒ̆vat, K̆açk̆arepe çkinişi buncinas mengaperi va uğun mteli dunyas. Amk̆ata mskva sva va ren dunyas.  Yulva Uçamzoğaşi muxuris germape, ğalepe, golape do t̆ibape muşiten, buncinaluri mskvanoba kuğun. Mara artneri oras,  coğrafya muşiti monk̆a ren. Edo xalk̆işi oskidu do oçalişuti ren dido meç̆ireli aya buncinaşi doloxe. Aya meç̆ireloba k̆ala başi oxvenu şeni, çili do kimoli oçalişuşi ren, xes xe meçameri do anank̆eniten. Otexuşen genomskide mcveşi adetepe meşkvinu domaç̆irnan. Ma dopxeda do si içalişi; amk̆ata zmona do gagnapa va ren modernuri k̆oçişi. Aya p̆at̆i adetiti meşkvinuten, Uçamzoğaşi muxurik xalk̆i do buncina muşi k̆ala daati ixampasunon.  Aşoten dobadona çkini iqvasunon t̆urizmişi cenneti do didinoba muşi ognapasen mteli dunyas.

Ali İhsan Aksamazi: Tkvan magerme/ alpinist̆i ret; ayati komiçkin. Golvapeti ikipt. Aya golvape tkvanişenti molamişinit, mu iqven! So, namu muxurepes ikipt aya golvape? Golvaşi derneğepe do şirk̆etepe giğunani? 

Sabri Aslişeni: Oşkenoni nʒ̆opulaşi oraşendoni, ma buncinaşi doloxe vore. Buncinaşi qoropa, rametli nana çkimişen do fot̆oğrafi do alp̆inizmişi qoropati “Germapeşi  Reizi” žegnoni Muhammet Onçirak cumadi çkinişen doviguri ma; eʒxala komiğun entepeşa ma. Turkiyeşi Alp̆inizmişi Federasyonişen ʒ̆oxleni orapes, P̆rofesor Dr. Yilmaz Erguni Xoca çkinişi inisiyat̆ifiten, alp̆inizmişi derneği geidgineren 1960 ʒ̆anas, noğa çkini Art̆aşenis.   Aya derneğişi landeten, alp̆inizmi ik̆ap̆et̆ineren K̆aç̆k̆arepeşi ʒ̆alenk̆elepeşi Furt̆unaşi Vadis. Eya derneğik aya sp̆orişi omordinus nuşveleren. “Yulva Uçamzoğaş K̆aç̆k̆arişi Alp̆inizmi do Buncinaşi Sp̆orepeşi İxtisasişi K̆lubi” coxoni derneği geidginu 1998 ʒ̆anas. Aya derneği rt̆u teşkilatoni k̆arta speros.  Aya derneğiş gedgus şurdoguriten viçalişi ma; goʒ̆ocğoneri doviqvi ma aya  derneğiş gedginus. Aya k̆lubişi landeten, sp̆ort̆uli faaliyetepe, fest̆ivalepe do alp̆inizmişi şenluğepe dop̆it. Edo aya sp̆ort̆uli faaliyetepe, fest̆ivalepe do alp̆inizmişi şenluğepeşi landetenti,  xvala muxuri çkinişi coxo var, Uçamzoğaşi mteli muxurepeşi coxo ignapinu hemti muxuruli hemiti milleturi medyaşi xeten. Tkvani vasitaten, aya derneğişi emindroneri do aʒ̆ineri magedgine mak̆ature, mak̆ature, maoktale do  dudmaxvancepes dido şukuri vuʒ̆umer ma, entepes emeği uğunan aya oçinapus do emuşeni. K̆lubi çkinik golvape ikips mteli Uçamzoğaşi muxurepes, didopeten doloniş çodinapes. K̆lubi çkinik xvala mteli Turkiyes var, galeni dobadonapesti  sp̆ori do golva şeni p̆rogramepeti ikips ʒ̆anaşi meçkineri tutapes. K̆lubi çkini şirketi va ren. K̆lubişi faaliyetepe, sp̆ort̆uli gagnapaten ixvenen; ayati miçkit̆an.

Ali İhsan Aksamazi: Tkvan Art̆aşenişi Sersi coxoni gazetaşi ç̆k̆onepeşi art-arti ret. Eşo miçkin. Tkvanti ginonan na, amʒikati aya gazetaşen bğarğalat!

Sabri Aslişeni: “Art̆aşenişi Sersi” ren noğa çkini Art̆aşenis gedgineri muxuruli ar gazeta. Dido ʒ̆anape ʒ̆oxle rt̆u, ç̆iç̆it̆a mekyani kuğut̆u do eşo gamiçkvinu. Ar paʒxas  nungapt̆u, eşo mazit̆en aʒ̆i, xvala ar nek̆na do ar pencere kuğut̆u eya mekyanis. Eya mekyani dido mʒ̆ule rt̆u do ek yeçkindu gazeta çkini. Xurufatişi (T̆ip̆oşi) formatiten kogamaxtu dolonis ar fara. İptineri dğa muşişen doni mtini, helali, uk̆elenari do p̆rensip̆oni ar ğara kuğut̆u, aʒ̆iti artneri ğaraten gamiçkvinen “Art̆aşenişi Sersi”. Mara andğaneri ndğas, modernuri ofset̆uri tesisepes gamiçkvinen, dğaluro gamiçkvinen.  Mexole gverdi oşʒ̆anuraşendoni, mak̆itxalepe muşis ambarepe meçaps Art̆aşenişi Sersik. Ti-mutepeşişi imkyanepeten oskidu ren  dido meç̆ireli muxuruli do t̆erit̆oryaluri gazetepe şeni; eşo rennati, “Art̆aşenişi Sersi” gamiçkvinen 25 ʒ̆anağani 1973-şen andğaşa, 46 ʒ̆anaşendoni umek̆vatero. Tkvani vasitaten, ma ipti gazetaşi magedgine Avok̆at̆i Sedat Kahya Xoca çkimi do Ahmet Ozcan Begis şukuri vuʒ̆umer. Entepek “Art̆aşenişi Sersi,  hediye komomçes do emuşeni. Xolo “Art̆aşenişi Sersişi” fik̆iriş madulyepe, mç̆arupe do mteli madulyapes şukuri vuʒ̆umer ma.

Ali İhsan Aksamazi: Andğaneri ndğas, tkvan nananoğa Ank̆aras skidut? Nananoğa Ank̆aras k̆ult̆uruli derneği giğunani? Giğunan na, namu k̆ult̆uruli dulyape ikipt derneğis?

Sabri Aslişeni: Skidala çkimişi oşişen 60 buncinas mek̆ovolapi ma, raxat̆i-raxat̆i  pskidi. Emuşeniti didi noğas oskidu meç̆ireli momixteps. Mexole 5 ʒ̆ana ren,  nananoğa Ank̆araşi muxuri K̆avaklideres pskidur, Çank̆ayas pxer ma. Noğa Çank̆ayaşi sokaği Bayindiris “Art̆aşenişi K̆ult̆uriş Oxori” (ARDER) coxoni ar derneği komiğunan. Mexole 500-şen met̆i mak̆ature uqonun derneği çkinis. Derneği çkinişi dudmaxvabce ren Ahmet Ustoğli. T̆ek̆audi matematik̆aşi mamgurapale ren. Skidala muşi gamantana-gurapa şeni golaçkvineri kuğun.  Derneğişi dudmaxvance do idare heyetişi mak̆aturepo, çkin ar misyoni komiğunan.  Ank̆ara do Ank̆araş gale skideri Art̆aşenurepeşi şkas ar xinci steri viçalişepst çkin. Sosyaluri, k̆ult̆uruli gamantanuri speros viçalişept. Art̆aşenişi K̆ult̆uriş Oxorik dido k̆ult̆uruli faaliyetepe ikips ar ʒ̆anas morgvalis. Emuşeniti derneği çkini majurapeşen dido faaliyetoni derneği goşiʒxunu  dobadona çkinişi ʒ̆oxlextimu muessesepeşen K̆oç Holdingişi idare heyetişk̆elen. Emuşeniti timoʒ̆onderi voret çkin.

Ali İhsan Aksamazi: Ağani k̆ult̆uruli p̆rojepe giğunani nosis? Ar ketabi oç̆aru steri p̆roje giğunani?

Sabri Aslişeni: Lok̆aluri maanaten, eskiziş p̆rojepe komiğun ma.  K̆ult̆uri- adetepe çkinişen berepeşi sterapape coxoni noçalişe çkimi ren aya eskiziş p̆rojepeşi doloxe. Eşo-aşo goç̆k̆ondineri Lazi berepeşi sterapape ç̆areli do suretiten orijinaluro oʒ̆opxu guris mek̆amilaps. Tkvani tecruboni noçalişepe do gamantanuri fik̆irepeşen do p̆edagogi çili çkimişi fik̆irepeşen feide ožiruti guris mek̆amilaps. Pskida na, aya noçalişe çkin maʒ̆opxan na, ek̆uleni nesilepes do entepeşi berepes dido pelaperi ç̆areli odude  aqvasunonan. Majura k̆eleti ek̆uleni ʒ̆anas, Uçamzoğaşi rak̆anoni oput̆epes mcveşi eserepe goşogoru, aya eserepeşi odude ambarepe do didopetenti gonoşinepe ok̆orobu şeni speroş noçalişe oxvenuti guri mek̆amilaps.

Ali İhsan Aksamazi: Ma dido şukuri giʒ̆umert. K̆itxalepes tişen k̆udelişa k̆ut̆alişa nena gemiktirit. Çkva mu ptkva?! Çkva mu gk̆itxat?!  Ma ok̆itxuşi çkva mutu va miğun guris. Tkvan otkvaluşi çkva mutu giğunan na, eti miʒ̆vit, mu iqven!

Sabri Aslişeni: Ma dido şukuri giʒ̆umert, tkvan  fursat̆i momçit do emuşeni. Aʒ̆i muxuri çkinis va pskidur nati, xalk̆i çkinişi k̆ult̆uruli nok̆uçxenepe va gondunas yado, lok̆aluri adetepe do k̆ult̆uri çkini ek̆uleni nesilepeşa mç̆ipaşaşi nunç̆işinu şeni, şurdoguriten oçalişu guris mek̆amilaps. Bolaki gemacginen!