TARİK CEMAL KUTLU
Tarik Cemal Kutluşi coxo vogni 1993 ʒ̆anaşi çodinas iptinerot. Hemindros na gamiçkvinet̆u do mance muşi Turkan Sandikçi na rt̆u “Yeni Kafkasya” (Ağani K̆avk̆asia”) coxoni gazetas gamiçkvinet̆u muşi st̆at̆iape. Uk̆ule, coxo muşi na giʒ̆vit gazetas, çkimi namtini st̆at̆iapeti gamiçkvinus kogeç̆k̆uşi, Mp̆olişi irişen çkineri do çinaperi raioni Sultanahmetis na geladgit̆u gazetaşi binaşa oxtimu-moxtimus kogevoç̆k̆i na rt̆eret̆uşen epto dido. Turkias na skidun do K̆avk̆asiuri xalk̆epeşi çinaperi na ren (mara mu gurişç̆vini ren, entepeşen namtinepek aʒ̆i çkini k̆ala va ren, şuri mutepeşi Ğormotis meçes) nanç̆inerot mtel maç̆aralepe, mağaralepe ekonaşis oçinuşi bedineroba maqu. Aşopetenti, am xalk̆epeşi ʒ̆oxle gamaxtimeri maç̆arale, mağaralepeşi oguruşi bedinerobati maqu çkvadoçkva temapeşen.
Ar ndğas, limcişoras, artot gamaptit gazetaşi binaşen coğabinameçaps edit̆ori Çetin Besleni k̆ala. Çkin juristi hemindros oxorepe na miğut̆es raionişakis vigzalit ekolen-akolen oğarğalute, ožiʒinu-osterute. Oxorepe çkinişa oxtimu şeni ok̆oviʒ̆k̆amint̆esşi, Çetin Beslenik “Ma mevucoxaminon Tarik Begisya. Tkvanti ginonanya, çkimi k̆ala moxtitya do ok̆oiçinitya artikartiya,”tku. Aşopete cadde Vatanişen goviktit Aksarayiş k̆elendo. Uk̆uleti cadde Halicilarişa. Çodinasti, Tarik Cemal Kutluk ocaği muşi k̆ala na oxorapt̆u binaşa mevunç̆işit, kuça Çifte Kumrularis. Amaxtimonis k̆idaşk̆ele na geladgit̆u butonepeşi aris noç̆art̆u: “Tarik Cemal Kutlu- Ç̆aralobaşi Mamgurapale”. Gevubažgit t̆anğalas. Nek̆na guinʒ̆k̆u do amaptit doloxe. Tarik Cemal Kutluk gza moʒ̆ires odaşa. Kelapxedit. Çetin Beslenik ti çkimi Tarik Cemal Kutlus oʒ̆iru do, “Ali İhsan Begi xalk̆i muşişen ren, namupek gamoçkumernan “Ogni coxoni jurnaliya. St̆at̆iape muşi gamiçkvinasen çkini gazetastiya. Emuk idu Abxaziaşaya am monç̆inorasya,” tku. Aşote ok̆oviçinit Tarik Cemal Kutlu k̆ala. Aya rt̆u 1994 ʒ̆anaş St̆aroşinaşi çodina.
K̆avk̆as-Çeçeni Omxvacobaşi Ocumaleşk̆elen geʒ̆opxeri do Pukiroba 1995-s, “Çeçenia’95- Ğoman, Andğa do Ç̆umen Çeçenias” coxoni broşuraşi gamoçkvute, Tarik Cemal Kutlu k̆ala na maqves megabrobak kogeç̆k̆u ok̆ap̆et̆inus. Am broşuraşi mk̆ule versia pxazireret̆i do İnglisuri nenaşati gevoktireret̆i. Artneri p̆eriodis, aʒ̆i na gomaşinen k̆onari, Tarik Cemal Kutluk ixandept̆u, numxvacupt̆u K̆avk̆as-Çeçeni Omxvacobaşi Ocumaleşi lok̆alis, namuk na geladgit̆u Aksarayis hemindros. Namtini orapes, t̆ilifoni gemiçapt̆u do mtel mç̆ipepoba do megabroba muşite unt̆u, movik̆itxa oxori muşi varna ocumaleşi lok̆alis. Am p̆eriodis, K̆avk̆as-Çeçeni Omxvacobaşi Ocumaleş guri şeni, namtini ok̆oç̆arobape muşis mevuşveli. Namtini orapes İnglisurişen, namtini orapesti Turkulişen vuktirapt̆i mutxanepe, K̆avk̆as-Çeçeni Omxvacobaşi Ocumale şeni. Astaxolo giʒ̆vat mevuşvelt̆i entepes mtelot gurişarobaşi gagnapeten. Geç̆arelişi vava varşa maqves çkinda.
İroras, çkvapeşi noxvenepe omʒku steri k̆oçinuri muşiuroba uğut̆u emus. Brit̆anuri K̆avk̆asologi Corc Heutiş noxveneşen omk̆ulanute Turkulis na vuktiri do “Jurnali Birikim”işi ma-78-ani k̆oroʒxas “Çeçenepe do entepeşi manžagerepe” coxote na gamovoçkvi st̆at̆ia şeni na miʒ̆u mskva nenape andğaneri dğasti xolo vognap ya domatkven.
Xolo, ar ndğas, K̆avk̆as-Çeçeni Omxvacobaşi Ocumaleşi lok̆alis ar jurnali kobžiri. Ok̆itxus kogevoç̆k̆i eya. Birdem mažiru Tarik Cemal Kutluşk̆elen ç̆areli st̆at̆ia em jurnalis. Arşvacis vik̆itxi eya. Aʒ̆i na gomaşinenşakis, andğaşakis xmareli Çeçenuri albonepeşen ambari momçapt̆es em st̆at̆iak. Hemindros, na elapxert̆i odaşa, na rt̆u do ixandept̆u odaşen na momixtu Tarik Cemal Kutlus, em jurnalis gamiçkvineri st̆at̆ia muşi oʒ̆irute, “St̆at̆ia tkvani zade momʒ̆onduma. Aʒ̆işakis Çeçenuri albonepeşen na var miçkit̆upe akolen vigurima. Mati ar st̆at̆ia pxaziraminon Lazuri nena şenima. Dido k̆ai modeli maqu tkvani st̆at̆iama. ʒaşa extitma. Ubedineroba mo gaqvas xesma,” vuʒ̆vi emus. Am nenape çkimi ognuşi, “Tkvan xazirit st̆at̆iaya. Mati gamovoçkvap am jurnalisya”, miʒ̆u. Eya miʒ̆u mara, artneri oras ofisişi t̆ilifonikti gelaçu. Nena guktiru t̆ilifonis. Çodinas, t̆ilifonis na ğarğalapt̆u mitxanis, “Hele, ar moʒ̆k̆ediya, k̆aixeşa quci momçiya. Megincğonare skandaya ar st̆at̆ia Lazuri nenaşi temaşaya. Jurnalis gamoçkvitya,” tku emus. Mk̆ule uxonaroba yeçkindu. Tarik Cemal Kutluk t̆ilifonis na ğarğalapt̆u mitxanik emus na uʒ̆umert̆u var magnet̆u mara, emuk na ğarğalapt̆u mitxani, Tarik Cemal armʒika ʒ̆oxle na miʒ̆u jurnalişi timçxupeşen art-arti na rt̆u oxomaʒ̆onu hemindros. Tarik Cemal Kutluk nusimint̆u em k̆oçis. Emus nunk̆u na akteret̆u xalişen, meleni k̆oçik negat̆iuri mutxanepe na uʒ̆umert̆uti oxomaʒ̆onu. Muç̆oti eşo iqu, Tarik Cemal Kutluk, “Mu fark̆oba iqvenya. Çeçenuri nenati artneri ondiya, Lazuritiya. Muşeni p̆at̆inoba yeçkindasenya” tku. Mk̆ule oraşk̆uleti doçodinu t̆ilifonis oğarğalu. Emuk na isinapt̆u k̆oçis am dulyapeşen çkar mutu na var uçkit̆u, na komoʒ̆iru do em k̆oçişi gagnapaşa Tarik Cemal Kutlus na aqu gagnapa, na moʒ̆iru şeni, em t̆ilifonişi ğarğalak maqu epto beciti mamgurapale.
Lise Vefas direkt̆oriş manuşvaloba na qveret̆u Tarik Cemal Kutlu rt̆u k̆ai magamantane do ç̆aralobaşi k̆ai mamgurapaleti. Dido ginže ʒ̆anapeş morgvalis, mamgurapaloba na qveret̆u Lise Vefas, ti muşişen golaxtimeri onç̆eloni oğodapeti oxomoʒ̆onapapt̆u namtini orapes, ağanepes yeçkindu oğodape k̆ala artikartisoba oʒ̆iramute.
Ar ndğas emuk na oxomoʒ̆onapu ar goşina otku minon: Tarik Cemal Kutlu ren k̆lasis, dersi meçamus. Em ndğas, em dersis na meçasunt̆u tema oxoʒ̆onapus kogeç̆k̆eret̆u. Biç̆i mamgurepeşen art-artik uxvenoni na ren işmarepe ikips do utkvaloni nenape eşimers do aşopeteti gza var meçaps megabrepe muşişa dersi oxoʒ̆onu şeni. İptinerot, Tarik Cemal Kutluk eya užiramu do ugnu şeni gza gorups. Emuşk̆uleti k̆ut̆ali “ laxavle” tkumers guriş doloxendo, nugvaç̆ups k̆ibirepe muşiti. Ğula toliteti noʒ̆k̆ers em mamgures. Mara var oxvaʒ̆onen ağanmordale mamgures. İsimadeps, eşo var iqvasen, gurite var do ç̆k̆uate, ti muşi geʒadups do loqa nenate nuç̆ereğups mamgures. Mara mis uʒ̆umers?! Arçkva fara çkva… Emuşk̆ule xolo nuç̆ereğups mamgures. Mamgures am ç̆k̆uaşi gzalepe na oxvaʒ̆onen steri, na ikipt̆u işmarepe do na tkumert̆u p̆at̆i nenapete oncğore na var uçkin, oʒ̆iraps k̆lasis. Aya na žirops Tarik Cemal Kutluk xe geçaps mamgures ğvas tamot do ti muşi geʒadute. Mamgure ren stiberi do uxonaroni aʒ̆i mara Tarik Cemal Kutlu ren şumeri. Skideri p̆at̆i xalişk̆ule, çkar mitis var uğut̆u dersi oxvenuşi xali. Zate armʒika oraşk̆ule t̆angalak ik̆ank̆en. Edo dersiti eşopete içoden.
Gendğanis, Tarik Cemal Kutlu ren mamgurapalepeşi odas. Moşvacinuşi ora reni varna dersi var uğuni hemindros, var miçkin. Mamgurapalepek artikarti k̆ala ğarğalapt̆esşi, birdem nek̆na guinʒ̆k̆en. Nek̆na guinʒ̆k̆en mara, k̆arta oras na guinʒ̆k̆et̆u steri var, muç̆o mitxanik kusi na geçapt̆u steri. Ar xonari ignapen: “Mi renya, am Tarik Cemal Kutlu coxoni k̆oçiya?!” Tarik Cemal Kutluşi ciniki ren gokteri nek̆naşa. Armʒika guktaps dudi muşi do “heleya, domiʒ̆vitya, gisimintya, ma voreya”, uʒ̆umers uqazu k̆oçis. Xonarişi mance ren biç̆işi baba, namus ğvas tamo xe na geçeret̆u. Uqazu, mgvaneri, korbala… Ar xanç̆alis okroşi monk̆a ar kunye, majura xanç̆alis žviri saat̆i možin. Cebi muşite k̆oçi na ren, k̆arta xalişen na oxoiʒ̆onen velik, “ma skani steri vit k̆oçi emaç̆open” otku na unon ar fiyak̆as, k̆oçis ʒaşen na oʒ̆ken ar tavrite, xonari muşi numtonups do: “Si mi rekiya, biç̆i baxupya?! Si mi re?!” Mamgurapalepeşi odas çkar xonari var ignapen. Odas elaxen k̆artayi ren k̆roteri steri. Ekonaşis na xenanpek gamixosarnan ar velis ar Tarik Cemal Kutlus. Tarik Cemal Kutluk memtinups, eisels ixi steri do k̆oçik na dgin sotişa nunk̆apun. Xe muşi ezdaps. Ar k̆vazali ğva arti maržğvani ğva muşis tito xe geçaps. Astaxoloti numʒvaps žiʒineri: “İraxat̆ii aʒ̆iya? Arçkva farateya.” Tarik Cemal Kutluk ti muşis xe geçuşk̆ule, velik gamulun odas, çkar mutu utku. Am şina muşi vuʒ̆veret̆i şuri muşi Ğormotis na meçu, mgarina şeni oxori muşis na ok̆oibğu xalk̆i do cuma muşisti.
Coxo muşi na gevodveret̆i, eşo giʒ̆vat na, coxoşi baba na vort̆i “ Kafkasya Yazilari” (“K̆avk̆asiuri Ç̆arape”) coxoni jurnali k̆ala ok̆oiçinanma do xinci na viqvi mitxanepeşen art-arti rt̆u Tarik Cemal Kutlu. “Çiviyazilari”şk̆elen gamaçkvineri jurnalis namtini st̆at̆iape muşi gamaxteret̆u. Emuk na momçapt̆u st̆at̆iape jurnalis mevunç̆işinapti do gamoçkvu k̆alati vibodert̆i.
Turkulişa na nuktiru do gamaçkvalaşa na xaziru jur svara muşi “Gamamçkumala Soruni”şen gamaxtanma do emus mevuşveleret̆i. Am gamamçkumalaşen gamaxtimeri jur xvenapeşen art-arti rt̆u Moxmad Sulayevişi “Gumak Nayoçkindupe, Çeçenuri Ç̆araloba”. Xolo am gamamçkumalaşen gamaxtimeri majura svarati rt̆u Yavus Ahmadovişi svara, namuk na gamaxtu “Çeçen-İnguşiaş Xalk̆i K̆ala Rusiaşi Şkas Artikartisobape” coxote. Jur svarati gamaxteret̆u gamamçkumalaşi “Xalk̆epeşi İst̆oria- K̆ult̆ura Seria”şen. Tarik Cemal Kutlu k̆ala jile coxo mutepeşi na molagişinit gamamçkumalaşi şkas namtini sebepeşen ç̆it̆a-ç̆it̆a nizape gamaxteret̆u do emute mati meç̆iroba maqveret̆u, otkuşi vore tkvanda aʒ̆i akolen. Tarik Cemal Kutluşi am noxvenepe na gamoçkvu gamamçkumalape do muşi şkas geç̆areluri ar artikartisoba na var miçkit̆uti gamatkvoni vore; dulyape muşi, mtelot gurişarobaşi gagnapate na quti otkvoni vore.
Fedakari do mteloras mutxanepe na omralapt̆u ar gamantaneri na rt̆u Tarik Cemal Kutlus aqu vitepete ğoberepe, namu na rt̆u mejaloni. Andğaneri ndğas aşo mara, k̆omp̆iut̆eri do int̆ernet̆işi mosaş oxmaroba na va rt̆u mcveşi ndğalepes, ok̆oambaroba do artikartisobaşi gzalepe andğaneri steri gonʒ̆k̆imeri var t̆u ar oşkenale, aşo giʒ̆vat, “Qini Ok̆ok̆idinuşi P̆eriodi”s Turkia steri “Sovetyari Dobadona”şa çkari k̆ilomet̆rite mt̆eri ar dobadonas, mutxanepe goşogoru, otiyepes onç̆işunu eşo-aşo xe do guriş galeni rt̆u. Mara Tarik Cemal Kutluk k̆arta arxi do imkani geʒadute, na nanç̆işu otiyepeşen pelapa ožiramute, armutxape omraluşi gzalepe goreret̆u do gecgineriti iqveret̆u. Emus na var amejalu ar ğoberi kort̆u. Telifi do tercume xvenape muşiş gamoçkvinu. Goşogoraginon, žiraginon, omralaginon, gamoçkvaginon, oçinapaginon. Antepe qvaginon hemti k̆ap̆ulas skanda na numxvacasen, guri na meçasen çkar miti, çkar ok̆oxtimalepe do çkar k̆idalape var gažirasunon. Entepeşen met̆a, si mt̆eri na kşinapanpe naşkvi, megabre na şinup mitxanepek goʒ̆ogigedurmernan ğoberi do ti muşi na var uçkinanpesti ti gendrik̆aginon. Tarik Cemal Kutluk skideret̆u do žireret̆u mtel gurişgaleni xalepe.
Namtini orapes, emus na uk̆ort̆u, çkvadoçkva orapes gamaçkvineri svarape do doloxe muşis xvenape muşi gamaxtimeri jurnalepe, mitam çeyizi steri na şinaxu yaşik̆işen ezdipt̆u do na gorupt̆u mcve ar st̆at̆ia varna svaraşi ar k̆ortas ar otkunci goşogorupt̆u. Ç̆iç̆it̆a oda muşis na şinaxupt̆u do muç̆o toli muşi eşo na oʒ̆k̆ert̆u xvenapeşen met̆a çkar mutu var uğut̆u emus. Namtini orapes aşo vuʒ̆umert̆i emus: “Tarik cumadima, dido onç̆eloba maqvenma. Evrop̆aşi ar dobadonas na oxoraps do aşo xvenape na ikips ar mitxanişi skidalaşi st̆andart̆i muç̆oşi iqvert̆uma?! P̆ia aşoma, si na oxorap k̆elserepes oxorapsima?!” Moro var!
Aʒ̆i ma minon, molagişinat, emuşen onç̆eloni ar goşina. “Gamamçkumala Soruni”k Tarik Cemal Kutluk Turkulişa na nuktiru svaraşi gamoçkvuşa gonk̆vatuşi, meviqoni eya oçinapu şeni gamamçkumalaşi mance Sirri Ozturki k̆ala. Gamamçkumalaşi bina rt̆u hemindros mcveşi morgişi, andğaneri bereş maxkemeşi bina na geladgin kuçaşa xolosoni ar sotis. Em dğas Tarik Cemal Kutlu k̆ala ok̆ovimç̆k̆eşeret̆it emedeni Gulxana P̆ark̆işi ʒ̆oxle hemindros geladgit̆u t̆ramvayişi dodginales do meviqoneret̆i eya gamamçkumalaşi binaşa. Sirri Ozturki k̆ala ok̆oiçines. Varti entepeşi ok̆oğarğalus quci mepçi varti entepes gza voʒ̆iri. Svaraşi gamoçkvuşi jin gonk̆vates. Çai oşumu, ekolen-akolen olafuşk̆ule ora mek̆ileret̆u. Sirri Ozturki k̆ala artikartis xelak̆aoba vuʒ̆vit do ok̆oviʒ̆k̆it. Ogzalute Sultanahmetişi meydanişa komeptit. “Ali İhsaniya,” miʒ̆u, “domaqinuya, akonaşis ar-jur ludi kopşvatya?!” Ekonaşis ludi oşumu mu k̆onari žviri na rt̆u ʒ̆oxleşen mitxanepeşen na vogni şeni, emedeni vunk̆api, “Moroma, Tarik cumadima. Mara ginonan na, akonaşis var pşvatma, akonaşisma, žviri renma,” vuʒ̆vi. “Varya, Ali İhsaniya,” miʒ̆u, “akonaşis pşvatenya.” Didote t̆urist̆epe na ulunan-mulunan ar soti na geladgit̆u ludixaneşa amaptit. Em çxvapa t̆aronis momixteret̆es muç̆o şifa eşo. Ar stolis dopxedit kuças. Ludepe momixtes. Emuşk̆ule ar çkva “xesap̆i,” vuʒ̆vit. Ağanmordale garsonik xes xesap̆işi kart̆ali dokaçeri çkindak̆ele na mulut̆u na bžiri steri, xe cebis dolovimet̆işi, xes kogemak̆nu. “Varya, var iqvenya,” miʒ̆u, “moxtanoraş fara si meçiya, aʒ̆i varya.” Mara var domaqves moxtanoraş fara!
Tarik Cemal Kutlu içineret̆u “Ognişi dosti” Mehmet Yavuz Turkozi, namuk na meçu şuri Ğormotis 11 Guma 2003-s. Ar ndğas raxmetoni Mehmet Yavuz Turkozik domicoxeret̆es mekani muşişa. Na videret̆it rest̆oranis dosturi oşkenales žiʒineri, olaferi, şumeri sofras dido mskva saat̆epe golovoçkveret̆it do hemiti artikarti çkva k̆aixeşa oçinuşi bedineroba maqveret̆it.
Jile na giʒ̆vit do Tarik Cemal Kutlu, muşi xete na viçineret̆i gazeta “Yeni Kafkasya”k (“Ağani K̆avk̆asia”), ç̆andina muşi doçodineret̆u. 1995 ʒ̆anaşi Yebargoraşi dudis, ar ndğas Çağlayan Şişmanik t̆ilifoni gemiçu do çkima k̆ala artikartisoba oxvenu unt̆u. Eya na viçini oras, Çağlayan Şişmanik ixandept̆u gazeta “Yeni Kafkasya”şi ofisiuri odulyobas. Aʒ̆i momixtept̆u ar tek̆lifite. Edo eşo miʒ̆umet̆u çkimda “Ali İhsan begiya, maya, minonya, gamovoçkvaya, gazeta “Yeni Kafkasya”ya. Çkimda megaşveleniya?!” Mati, “Osimadu domaç̆irsma” vuʒ̆vi emus do dudişen am dulyaşen goʒ̆apti. Mara Çağlayan Şişmanik udodginu emus mevumxuca, eya na gorupt̆u şeni, mati jur k̆oçişen simada viguri am tema şeni. Maartani k̆oçi rt̆u Çetin Besleni, majurati Tarik Cemal Kutlu. Na gogaşinenan steri, Çetin Besleni rt̆u coğabinameçaps k̆oçi “Yeni Kafkasya”şa, namuk na doçodineret̆u muşi ç̆andina 1995-s. Çetin Beslenik “Maya, am dulyaş doloxe var voreya” miʒ̆u. Aʒ̆i, akonaşis na var matkven namtini mutxanepeti miʒ̆u. Uk̆açxeti Tarik Cemal Kutlu k̆alati mevisimadit temaş jin. Am ağani p̆roet̆işa memxvacus toli na var miğut̆u sebebepe muşite emus vuʒ̆vi do emukti mu na isimadept̆u oguru mint̆u. Tarik Cemal Kutluk mtel qoroponoba do babacanoba muşite “Ali İhsani çkimiya, giçkinya, mati miqoun biç̆i skiriya. Eya refuze iqvas, muç̆o na var minon eşoya, aʒ̆i am gazeta gamoçkvu na unon ağanmordaleti refuze mo iqvasya, eşo vizmonya” miʒ̆u do numʒxu: “Moro, si giʒ̆vare çodina nenaya, am tema şeniya.” Tarik Cemal Kutluşi am mendaʒ̆k̆omilobaşi tesirite, mevumxvaci gazetas, Çağlayan Şişmanik na gamoçkvasunt̆u “Yeni Kafkasya” coxote. Gazetaşi maartani k̆oroʒxaşi kunyes em coxope noç̆art̆u: “Ceyhun Şişman: İmtiyazişi mance; Coğabinameçaps redakt̆ori Selim Akkaya; Generaluri k̆oordinat̆ori: Çağlayan Şişman.” Kunyes na ç̆art̆u boncapete mati vort̆i “Generaluri ç̆andinaşi direkt̆ori”. Dudişen gamiçkvineri “Yeni Kafkasya” gamiçkvineri ren ovro k̆oroʒxa çkva. Tarik Cemal Kutluk na ç̆areret̆u st̆at̆iape do goşogora mç̆ipeşa oʒ̆k̆omiluşi ç̆aralepete numxvacupt̆u gazeta “Yeni Kafkasya”s. Ho, moro, mati, Tarik Cemal Kutlukti var ebzdit çkar geç̆areli am dulyapeşen. Mara vixandit guramuri. Edo mepçeret̆it çkini ora am dulyapeşi jin.
Tarik Cemal Kutluk gazeta “Yeni Kafkasya“s na ç̆aru “Ecevit: 1999 do çodina muşişi Ali Paşa” do “Milis Mulazim Mirza Begi” coxoni st̆at̆iape muşi rt̆u epto ç̆k̆onuri. Guma 2002 k̆oroʒxoni nusxas “Cani K̆oçepek̆ala Gevoç̆k̆at” coxoni ar st̆at̆ia ç̆areret̆u. St̆at̆ia muşis Sefer Berzeg, Yaşar Bağ, Ali Çurey, Ali İhsan Aksamaz, Ozalp Goneralp, Semih Seyyid Dağistanli, Osman Çelik, Sefer Aymergen, Sureyya Ulkerişi coxope molaşinute, am k̆oçepek muç̆oti K̆avk̆asiurobaşi davas numxvaceret̆es dulyapeşen ç̆arupt̆u. Edo entepe do entepe sterepeşi fedakarobapes noʒ̆irapt̆u çkvapes. Gazetaşi İgrik̆a 2003-şi k̆oroʒxas, “Xayrani vore am dulyamxvenu dostişa” coxote emuk na ç̆aru st̆at̆iate xoloti xçetomoni domişinaxeret̆u. St̆at̆ia muşi gamiçkvinas yado momçu emuk, mara gazeta “Yeni Kafkasya”s ma eya mepçamint̆u ʒ̆oxle, unt̆u vik̆itxa eya ma. “Muç̆o renya?!” do mk̆itxu. St̆at̆ia muşi na momʒ̆onderet̆u emus otkute, “Tarik cumadima, pimpili dixaşama. Didi mardi giʒ̆umerma. Dido mskva do maanoni ç̆areli st̆at̆ia renma. Ğormotik xes menceli moginžinasma. St̆at̆iaşi doloxeni şeni mutu var matkven marama, giçkinma, am st̆at̆ia na gamiçkvinasunon gazetaşi kunyes coxo çkimi ižiren gamaçkvalaşi generaluri edit̆orima. Am st̆at̆ia gazetas gamiçkvinaşima, k̆oçikma ti muşi imʒkveren” mado varna “k̆oçik omʒkveren gamaçkvalaşi genaraluri edit̆ori” mado mo gemotkvanma” vuʒ̆vi. Mç̆ipepobate nena domincubalu do ”heleya, moʒ̆k̆ediya, Ali İhsani çkimiya. Mik muç̆o na isimadasen va ren becitiya. Amuşen ekoleya, var gomʒ̆kvi siya. Mu visimadep na, eya dogiç̆ariya. Hemya, siti giçkinya, amuşen ʒ̆oxleya, vuç̆areet̆i Musa Ramazaniya. Amuşk̆uleya, p̆ç̆araminonya xalk̆işi ambarepeya, namupek K̆avk̆asiaşi davas numxvacupanya. Skidala na maqvasenşakis, gazetasti na gamiçkvinasenşakisya” miʒ̆u. Am st̆at̆ia na gamiçkvinu maovrani k̆oroʒxa iqu gazeta “Yeni Kafkasya”şi çodina k̆oroʒxa, var gamiçkvinu arçkva.
11- 13 Guma 2002 tariğepeşi oşkenas “As Yayin ve Organizasyonculuk” (“As Gamamçkumala do Maʒ̆opxoba”şk̆elen maartanot “İstanbul Bağlarbaşi Kafkas Kultur Derneği” ʒ̆opxineri “K̆avk̆asiuri gamaçkvalapeşi merçapa”şa ma do çili çkimi Nuray Gok Aksamaz vort̆it coxineri. Ekonaşis Tarik Cemal Kutlu k̆ala memageret̆es do ekoni dosturi oşkenales şuri movişineret̆it, ok̆ovimenceleret̆it do ok̆oviağaneret̆it. Tarik Cemal Kutlu k̆ala Sefer Berzegişi artot suretepe yevuşiğeret̆i ekonaşis. Ekolen govikteret̆itşi, Bağlarbaşişen Fatihişa ok̆oğarğaleri, žiʒineri, xazi oqopineri taksite mepteret̆it.
Ar ndğas oxoris t̆ilifoni gemiçu. Meleni xonarik, “Ali İhsan Aksamaz Begişi oxori reniya, efendina çkimiya?! Ma voreya Tarik Cemal Kutluya. Muşi k̆ala, mint̆uya ok̆oviğarğalatya,” miʒ̆u mç̆ipaboşate. “Homa, ma vorema, miʒ̆vitma,” vuʒ̆vi emus. Eşo miʒ̆veret̆u “Ali İhsaninaya, heleya, k̆ap̆ineri momiğiya, “Xaci Muradi”şi tercume giğun naya! Videlerya, em savara şeniya” Xes na miğut̆u tercume svara mevunç̆işeret̆i emus emedeni. Uk̆açxendo viguri, megerem “Xaci Muradi”şi jin mç̆ipaşa ixanderen. Emedeni kobžireret̆it, “Xaci Muradi” coxoni xvena muşi gamiçkvinasunt̆u int̆ernet̆işi oşkenalesti.
1970-şen 1978-şakis “Kafkasyalilar Kultur Derneği”şi (“Ok̆oxtimale Oçildre K̆avk̆asia”) gamamçkvalaşi organo rt̆u "Kuzey Kafkasya Kultur Dergisi"şi (“Oçildre K̆avk̆asiaşi K̆ult̆uruli Jurnali”) coğabinameçaps redakt̆ori na rt̆u Tarik Cemal Kutluk gamoçkvu uk̆oreʒxu çkvadoçkva st̆at̆iape K̆avk̆asia do K̆avk̆asiuri k̆ult̆ura temoni; gamiçkvinan yado enteps goʒ̆oncğoneret̆u. Çkvadoçkva t̆elevizuri arxepeşi p̆rogramapeşa ak̆ateret̆u K̆avk̆asiaşi dava şeni. 1998-sti iʒxuneret̆u xçetomanobaşi mak̆aturobaşa, Çeçen-İçkeriaşi Oxenʒaleşi Oçkinobapeşi Ak̆ademişa.
Emuk udodginu omralu mutxanepe ç̆iç̆it̆a oda muşis. K̆ult̆uruli skidala çkinis omxvacu şeni, otanapt̆u serepe do oserapt̆u ndğalepe. Fedakarobape moʒ̆ires. Aşopete ğirsoni xvenape na omralupt̆u do meçamura na rt̆u ar k̆oçis, muşi berepe do çilikti noʒ̆ires fedakarobape emus omxvacute. Tarik Cemal Kutluk na qu K̆avk̆asia temoni xvenape aʒ̆i akonaşis gegisvarat na, irişen k̆ai oxoiʒ̆onen mu ma otku minon.
Tarik Cemal Kutlusti uğut̆u mç̆ita ğarape. Xes na muxtept̆u k̆onari ikipt̆u ibadeti muşiti. Mitişi religia do ocerus çkar oras var ant̆alet̆u. Mi “mazlumi” rt̆u dosti rt̆u emuşa. Çeçenepe “Ç̆erk̆ezi” na şinapt̆u gagnapa k̆ala k̆abğoni rt̆u, nodgitut̆u am simadas. Dostoba, cumaloba do ok̆omxvacobas ucert̆u iroras do moʒ̆irapt̆es am gagnabaşi becitoba. Murenki “movaru” do “minobaş gondvuşi” gagnapasti nodgitut̆u mtelot. “Ç̆erk̆ezoba, ok̆oxtimalepeşi odapes oxoronuşi ožiramu”şi gagnapasti medgineri rt̆u şurdogurite. “Turkias ovro milionite Ç̆erk̆ezi oxoraps”şi muxabbetepe na ogneret̆u do nok̆itxeret̆u iroras, ar timçxuşen na ogneret̆u do ti muşikti aşo na isimadept̆u ar ok̆oroʒxute domiʒ̆veret̆es: “Heleya, ar moʒ̆k̆edit cumalepeya. Vitoş oput̆e gaqvan, k̆arta oput̆esti vitoş k̆oçi geoxoranya, aya ʒ̆opxups milioni k̆oçiya. Muşi ovro milioniya?!” Emedeniti nunʒxvapt̆u: “Çkar mutu ikipt naya, na ginon k̆onari dido iqvitya, mus ipelsya?!”
Ar ndğas Çemberlitaşiş gomorgvas govulut̆itşi, var miçkin aʒ̆i, muç̆o na iqu, nenak Bizant̆iaşi çodina ndğalepes goʒ̆udgitu. “Maya, Muslimani voreya, edo Muslimanepeşi gecginoba momʒ̆ondunya. Mtini na renti aşo renya” Uk̆açxeti numʒxu, eşo: “Bizant̆iurepek na uğut̆es mencelişen dido farate menceloni malimepeşa uk̆oreʒxu ndğalepeşakis na nodgitesti aʒ̆i moʒ̆irapan, Bizant̆iurepe muk̆onariti gurami mitxanepe na rt̆esya. Mara ho, maya, Muslimani voreya. Edo moroya, momʒ̆ondun Bizant̆iaşi doloxvuya.”
Ar maaşite do elamʒxveri çkar mogapa var uğut̆u tina, otxo şuroni ocaği oskedinu, hemiti kira meçamute?! Jur bereş omordinu. K̆arta bereti mağala mektebepes ok̆itxapu. Çkar var madginen, am xali xvala Tarik Cemal Kutluk var, çili muşik na yoçkindu muzice ren. Jurik artot na yoçkindes mucize. Meryem Kutluk kimoli muşis na meçeret̆u mxuci ren k̆arta timoʒ̆ondobaşi jin.
Tarik Cemal Kutluşi “Çeçen Direniş Tarihi” (“Çeçenepeşi Nodgitaş İst̆oria” coxoni xvenati gamamçkumala Sorunişen gamoçkvapu şeni gza bgoreret̆i. ʒ̆oxlenerepes na rt̆u steri, xolo momçeret̆u timçxuloba. Na gamiçkvinasunt̆u vaxtis, eşo tuğula steri armutxa var gamoçkveret̆u Sorunik. Na qu xvenape muşi oşkenas, am svara, majurapeşen umosi beciti rt̆u emuşa, emus eşo ğirsoba meçapt̆u, na nubecitapt̆u, miçkit̆u mati. Çkimi tolisti, çkvadoçkva k̆elepeşen am svara muşi beciti rt̆u, gamoçkvinu uk̆ort̆u. Ar ndğas ti muşis, “Tarik cumadima, mu p̆at do muç̆o p̆atma do “Çeçenepeşi Nodgitaş İst̆oria” gamovoçkvatma. Mu miʒ̆umertma?” p̆k̆itxi emus. “Hoya, iqvenya” miʒ̆u. Axiristi, aʒ̆i coxo muşi var mekçatminonan ar gamamçkumalas çkim coxote do e-post̆a adresite kart̆ali oncğonu govonk̆vatit. Mk̆ule kart̆ali vuç̆ari do mevuncğoni. Mʒika oraşk̆ule nena gemiktires. Svaraşi ar mk̆ule forma do “doloxenepe” mak̆vandept̆es. Na mak̆vandept̆es mutxanepe mevuncğoni tina, nena var gemiktires. Dulyati aşote geink̆ilu do mutu var.
Maotxani Demok̆rat̆iuri Gamantanaşi Didok̆oxtala, Mp̆olişi maovrani k̆oroʒxoni filialeşi “Nananenaşi Ocumale”şi Odulyobapeşi vaxtis na viçineret̆i Haldun Ozkani k̆ala ar ndğas, t̆ilifonite randevu eç̆opute, mok̆itxuşa videret̆it artot. Aya rt̆u arefe, namus na “Jineps” coxoni gazetaşi gamaçkvinuşi. Tarik Cemal Kutluk memageret̆es dostobate do musafiri muşi viqveret̆it. “Nananenaşi Ocumale”şi odulyobas numxvaceret̆u. Hemindros, çkin artot na yevişiğeret̆it suretepes, aʒ̆i mundes tina na voʒ̆k̆eda, memiqonops dosturi ar soti do oşkenaleşa.
Dido ginže ʒ̆anapeş morgvalis, maktaloba do ç̆aralobaşi mamgurapaloba na qu Lise Vefaşen ditek̆auduş k̆ule, mtelot Çeçenuri nenaşi jin ixandu irora muşis do domralu dido beciti mutxanepe. Namtini orapes, Musa Ramazanik Rusulişen Turkulişa na nukteret̆u xvenapeşi redakʒiape şeniti amagi na xarcupt̆u; namtini orapes Okorturaşi t̆op̆onimiuri mutxanepe şeni çkimdenti şvela na mak̆vant̆u, komşuns.
Mis uçkin, bekimda tek̆auduri skidala moʒ̆onderet̆u iptineri ndğalepes. Mara armʒika oraşk̆ule oxanduşi gzalepe goreret̆u. Muşendo k̆ulani bere muşik ik̆itxupt̆u Xuk̆uk̆işi Fak̆ult̆es; biç̆i bere muşikti askerobaşen ağani goikteret̆u do mteloroni dulya var aqveret̆u emus çkva. İyyagvalis geç̆arelişi meç̆irobaş doloxe ibodert̆u. Armitxanişi nosi do xete, muxafazakari oqopimute na içkinen ar cgubişi mektebis mamgurapalobas kogeç̆k̆eret̆u. Mara hemi am nʒ̆opulaşi oktaloba hemiti mamgurepaleşen na žireret̆u umaanoni do ğavri gagnapeşen şuri na ulebu şeni, met̆k̆oçu em nʒ̆opula. Hemindos, mati na vixandept̆i, İnglisuri nenaş mamguraepalot, nʒ̆opula k̆ala artikartisoba oxvenus mevumxvaceret̆ik̆on na, emus na moʒ̆ondu ar çodina var gamaxteret̆u.
Arçkva meçapt̆u mtel ora muşi “Çeçenuri Nena”s. Emus na uğut̆u mç̆ipobate nena muşis oxizmet̆uşi gzalepe gorupt̆u. Ar-jur fara, Çeçeniaşen moxtimeri Çeçenepe k̆ala ok̆oğarğalus meviquceret̆i. Dido mskvaşa ğarğalapt̆u do k̆aixeşati ok̆oxoʒ̆onapt̆es. Xvala nana muşişen, Çardakis na oxorapt̆u do oput̆uri dulyape k̆ala na ibodert̆u oşkenale muşişen na digureret̆u, na oxamperet̆u Çeçenuri nena var dubağeret̆u emus. Sovetari oktalas, Çeçeniaşi Avt̆onomiuri Resp̆ublik̆as gamaçkvineri svarapeti ok̆itxute nananena muşi oxamperet̆u. Çeçenuri nena na uçkit̆u k̆onarite Turkuli nenati uçkit̆u, k̆aixeşa ğarğalapt̆u. “Turkuli Xeşnoxvenuri Musik̆a” na uʒ̆umernan musik̆a do Xalk̆uri birapape keifite nusimint̆u. Nananenape na var şinaps gagnapa var oxvaʒ̆onet̆u, ar ndğas am gagnapa kianaşen nijilasen yado mtel gurite icert̆u.
Udodginu k̆itepe muşi ut̆kvaʒut̆u; çkvadoçkva pomadepe ixmart̆u. “Mç̆ita xorʒi na var vimxor orapes var maqven antepeya” miʒ̆umert̆u. Ar ndğas vut̆ilifoni oxoris. “Oxzabuneşa iduya,” miʒ̆ves. Uk̆açxe ar-jur ndğa golaxtuşi, oxoris movuk̆itxi eya. Armʒika ora çkva golaxtu. Oxoris mevut̆ilifonişi, biç̆i muşik gominʒ̆k̆u t̆ilifoni, “Ali İhsan cumadiya, baba çkimiya oxzabuneşa dinciruya, yevuç̆opi emus ar t̆ilifoniya. Ekolen gağarğalenya,” miʒ̆u. Emedeni t̆ilifoni gevuçi emus. Çapas, Mediʒianaşi Fak̆ult̆es vincir ya miʒ̆u. Na incirt̆u k̆orta do k̆ati muşi viguri do vidi mok̆itxuşa emedeni. Dopxedit, vilafit, ekolen-akolen ok̆oviğarğalit. Oxorişa goviktişi, na viçinop mtel K̆avk̆asiuri megabrepe do majura mitxanepes e-p̆ost̆ate do t̆ilifonite dovuambari.
Çodinot na ok̆oviğarğalit ndğa muç̆o andğaneri ndğa eşo gomaşinen. Nunk̆u muşis mask̆eti moçaneret̆es. Mok̆itxasti mk̆ule oras gza meçapt̆es hekimepek. Ok̆oviʒ̆kert̆itşi, xe muşi na var ovuzdi, eya komžiruşi, “mu norenya, şkurina giğuniya? Mik̆rop̆i gaqvaseniya?” Ok̆uleti numxʒxu, “çkinden tkvanda var, tkvanden çkinda mik̆rop̆i var nak̆limas yado ren am mask̆eya.” Aya rt̆u muşi çodina şak̆a çkimda. Arçkva ok̆oğarğaluşa gza çkar var meçapt̆es hekimepek. Oğarğaluşi arteri gza miğut̆es. Heti rt̆u mobiluri t̆ilifoni. Mevut̆ilifonupt̆i do xali do xat̆iri muşi vuk̆itxupt̆i. Zabunoba muşis, marefakate muşi rt̆u Meryem Kutlu. K̆arta oras na noʒ̆irapt̆u fedakaroba muşite kimoli muşis nuşvelt̆u udodginu. Edo eya oraxat̆u şeni xes na muxtept̆u k̆arta ondi ikipt̆u, mtini nenate iparpalt̆u.
Aya rt̆u ç̆araşi ğaribi cilve, mtel aya cansağobaşi sixintepete na ibodert̆uşi, biç̆i bere muşik, Argun Kutluk kogeç̆k̆eret̆u oxanduşa ç̆amişi firmas. K̆ulani muşik, Seda Kutlukti naqonopt̆u advok̆atobaşi st̆ajis. Tarik Cemal Kutluk žireret̆u berepe muşik na ixandasunt̆es ndğalepeti. Şaneri rt̆u.
Çodinot Tarik Cemal Kutlu k̆ala t̆ilifonite oğarğalu mint̆uşi, t̆ilifoni gevuçişi nena na gemiktiru xonarişi mance rt̆u k̆ulani muşi Selda. İmgart̆u. “Ali İhsan cumadiya, baba domiğuru ç̆umanisya. Cumadi çkimikya cenaze muşiya, mendiqonu Çardakişaya,” miʒ̆u. Emedeni gamapti oxorişen do vidi raxmetonişi oxorişa. Sedak memagu nek̆nas. İmgart̆u. “Guri mo niç̆vapma, skani baba rt̆u ar mitxani namus na uğut̆u dido beciti Ğormotoni xasietima, fedakari rt̆uma. Bekimda aʒ̆i var oxogaʒ̆onenma, mara moxtanoras oxoʒ̆onaginonma, aʒ̆i na giʒ̆umerma do ar skirik baba muşişen emus na aqvasen timoʒ̆ondobaşen met̆a gaqvasen skandama,” vuʒ̆vi do oteselluşi gzalepe bgori.
Ğura muşişk̆ule, nanç̆inerot çkar mutu var maxvenu. Arxvala Haldun Ozkani k̆ala artot na p̆ç̆arit “Çkinden Ar Mitxani Tarik Cemal Kutlu” coxoni st̆at̆ia, “Jurnali Nart”işi St̆aroşina-Guma 2004 tariğoni maeçdovitoçxorani k̆oroʒxas gamoçkvapuşi bedineroba maqu.
“Çeçenepeşi Nodgitaş İst̆oria” coxoni svara muşi ren gamaçkvineri, muşi ğuraşk̆ule. Vefaloba na moʒ̆iru Tarik Cemal Kutluk svaraşi goʒ̆otkvalas antepeti ç̆areren: “… Aya xvenaşi gamoçkvinus çkimda mtel mencelite na mimxvacu, axiri orape çkimişi xolosoni dosti, azizi cumala, dulyamxvenu k̆oçi Ali İhsan Aksamaz begi do Goksel Ulutabak begis çkar var maʒ̆iren çkim minnettaroba...”
Tarik Cemal Kutluşi tabuti na tirupt̆u, cenazeşi nemazi na ikipt̆u, sapule muşişa na geonç̆apt̆u do let̆a na yobğapt̆u k̆oçepeşi doloxe var maqopinu. Ti muşis dido mutxanepe na eʒxut̆es k̆oçepes var aʒ̆opxes, emus na nomskut̆u cenazeşi toreni. Mara ma miçkin; Çeçenuri k̆arta xvama, Çeçenuri k̆arta birapa nunç̆uşun emus K̆afdağiş mojolute! (Mp̆oli, 21 Xʒala 2008)
(*)
Odude:Ali İhsan Aksamaz, 1Tarik Cemal
Kutluşa Goşinoba,” Edit̆ori: Erol Yildir, LOWZAR, Mp̆oli, 2009)
+
TARİK CEMAL KUTLUŞİ ELAŞİNU ŞENİ MOʒ̆OPXERİ OK̆OXTALAS
Ma minon gevoç̆k̆a oğarğalus, tkvanda mardi
otkute. İrişen ʒ̆oxle, moro, am elaşinuşi svara na xaziru cgubi “Lowzar”is (“Ç̆anda”)
(Erol Yildir Begis) edo xolo am ok̆oxtola
na ʒ̆opxu cgubi “Lowzar”is mardi vuʒ̆umer.
Ho, moro, miçkinan, Tarik Cemal Kutlu rt̆u
irişen ʒ̆oxle baba do kimoli. Muşi ocaği do mzaxalepe şeni mu k̆onari beciti
baba do kimoli na rt̆u, k̆aixeşa komiçkin. Edo xolo ç̆it̆anoğa Çardakişen
yebargu do Mp̆olişa dobargute, em p̆eriodis, mektebi ok̆itxu, universit̆eşen
omezunu, Mp̆olis dulyaş mance oqopimu, ocaği gedgu, bere-barişi mance
oqopimu. Mtini ren, Çardakis na oxorapt̆u mzaxalepe muşi şeniti, timoʒ̆ondobaşi
vesile rt̆u. Mara, çkimi tolis, Tarik Cemal Kutluşi becitoba armʒika çkva monk̆a
ren. Emedeni dogiʒ̆vat, eşo otku domaç̆irs: Dido beciti do dido ondepe viguri
ti muşişen.
Muç̆o na içkinen eşo; ti muşi rt̆u “Qini Limaş P̆eriodi”şi
bere do em p̆eriodis ik̆itxupt̆u didi mektebis. Universit̆es dik̆itxu.
Tek̆audobaşi p̆eriodis na aqvasunt̆u vaxtisti Sovetarepe kodilixvu. Hemi muşi
tek̆audoba hemiti “Qini Limaş P̆eriodi“k Sovetarepek na dilixvu, artot na
yeçkindu p̆eriodite ok̆imç̆eşu. Aşopete, voʒ̆k̆edatşi, Tarik Cemal Kutluşi
skidalas jur çkvaneri p̆eriodi mažirenan. İptineri p̆eriodi, “Qini Limaş P̆eriodi“s
“İmam Mansurepeşi Gazavati”şi jin, muşi goşogora do mç̆ipek̆itxape k̆ala na
memagenan umosi “muxafazakari” gagnaponi ar Tarik Cemal Kutlu. Mara uk̆açxeni p̆eriodisti; Sovetarepe
na dilixvu, Turkiasti “eşo-aşo oxoşkvobape” na ižiru p̆erioditi; nena muşis, k̆ult̆ura
muşis umosi becitobate na oʒ̆k̆ert̆u ar Tarik Cemal Kutlu. Ma, am p̆eriodis
Tarik Cemal Kutluşi dostoba maqu.
Tarik Cemal Kutlusti uğut̆u “teşkepe”,
“pişmanobape”, çkva mitxanepes na uğut̆u steri. ʒ̆oxle, muşi nena do k̆ult̆ura
şeni, Çeçenuri nena şeni umosi mutxanepe na var axveneret̆u şeni, dido
gemzuleri rt̆u. Mara oxovoʒ̆onapt, hemi ğura muşişen mʒika ʒ̆oxle, hemiti ğura
muşiş k̆ule gamiçkvineri xvenapete, momçeret̆u uk̆oreʒxu xvenape, mʒika ʒ̆oxle
na giʒ̆vit em “oxoşkveri p̆eriodi”s. Eti moʒ̆irapan, “oxoşkveri
oşkenale”s “muşiuri do muşiurobaşa moxva” xvenape na aç̆aren do na
gamaçkven.
Ma, xes na momixteps k̆onarite, nananenaşi
speros emuk na momçu ondepe şeni, na voxoraşakis, Tarik Cemal Kutlu
elapşinaminon do voçinapaminon; adami, baba, kimoli; k̆ai ar k̆oçi na rt̆uşen
ekole.
Aʒ̆i akonaşis, oxvenu na dvaç̆irs ondi aya ren:
Andğaneri ndğas Turkia ren int̆ernaʒionaluri-k̆ap̆it̆alizmaşi roik̆a mç̆k̆omuraşi
tude. Xvala muç̆o Çeçenuri, Lazuri steri nenape var, artneri oras Turkuli
nenati ren oç̆erobaşi tude. Egere çkin, Turkuli, Çeçenuri, Lazuri do
majura nenape çkini, Abxazuri, Adiğuri nenapes vumancat na, Tarik Cemal
Kutlu do emusteri koç̆epeşi davati voskedinaten do em davasti mevaqonaten. Ma,
am gagnapate, am temas voʒ̆k̆er. Na miqucit şeni, didi mardi giʒ̆umert.
Ğormotik oşi ndğa ar ndğate gişinan!”
+
(“Tarik
Cemal Kutluşi Goşinobape”şi svaras, Tarik Cemal Kutlu şeni na p̆ç̆ari
goşinepeşen namtinepe mak̆itxalepes molapşineret̆i (gverdi: 15- 25). Am ok̆oxtalas
em goşinepeşen met̆a goşinepeti mint̆u, molagişinat. Mara ora na var maqu şeni,
var matku entepe. Ok̆oxtala şeni na pxazirupt̆i vaxtis na elap̆ç̆ari not̆epe mk̆ulot
aşo ren:
1- Osmanuri- Rusuli ok̆ok̆idinupeşa
mendoʒ̆k̆omilute Şeyx Şamili do K̆avk̆asia şeni, ağanmordaloba do axiri p̆eriodi
muşis simadape.
2- Şeyx Şamilişi religiuri çkinoba do muşi
kianaşi oskambasoba do p̆olit̆ik̆apeş temas xeşmaxvencoba şeni simadape.
3- “Amanati” do General Çeçenskişi oğoda.
4- General İsmail Berkokik Anatoliaşi ar oput̆es
goxtuşi, emuk na žiru onç̆eloni oğoda.
5- Turkiaşi majura nenapeşen iğarğalaşi, xmareli
metkvale “nananena”şi jin simada: “Aʒ̆i mu gevodvatminonan biç̆i bere çkimişi
nananenas?!”
6- “Selçuk̆uri Oxenʒaleşi ofiʒialuri ok̆oç̆aruşi
nena mu rt̆u? Giçkinani?”
7- (Bekimda k̆ai var gomaşinen: 1950-oni ʒ̆anapes
jurnali “Akbabas gamiçkvineri, R. H. K.-şi ar st̆at̆ia iqopen.) Lises na ik̆itxupt̆u
ʒ̆anapes, K̆avk̆asiurepe na meçxalu ar st̆at̆ia žiruşi do uk̆açxeti universit̆es
ok̆itxu şeni Mp̆olişa na idu vaxtis em st̆at̆ias na nomskut̆u steri coğabi na
meçeret̆u ar st̆at̆ia kožiruşi, emus na aqu gagnapape.
8- Mcveşi hamasetite pşeri “T̆radiʒialuri Rus-Mosk̆ofişi
oyaftepe” do Çeçen-İçkeriaşi Resp̆ublik̆a
k̆ala Rusiaşi Federasionişi şkas yeçkinderi ok̆ok̆idinu şeni, muşi ʒ̆oxleni do
uk̆açxeni simadape. Ar milioni maxoroba na uğun Çeçen-İçkeriaşi Resp̆ublik̆aşi
çodina xali şeni, simadape muşi.
9- Mamgurepeşi p̆ansionis oxorapt̆uşi, p̆olisik
bina na goşogorupt̆u vaxtis, muşi t̆aros na žiru “ar svara”şi sebebite, muç̆o
emusti p̆olisik t̆ora xe na gedvasunt̆u şeni goşina muşi.
10- Çeçenuri ok̆ok̆idinaşi t̆akt̆ik̆ape şeni, ti muşi mok̆itxuşa na moxtu
Malimobaş Ak̆ademiaşi malimepe.
11- Çeçeni mauçvepek ti mutepeşis nena-k̆ult̆uruli hak̆epe meçamuşa razi
na rt̆u Uk̆raina vardo Turkiaş oʒxunu şeni simadape muşi.
12- Çeçen-İçkeriaşi Resp̆ublik̆a k̆ala Rusiaşi Federasionişi şkas ok̆ok̆idinu
mtel daçxiri muşite na naqonopt̆u p̆eriodepes, emuk na ixandept̆u mektebis ar
timendiloni mamgurapalek, mamgurapaleşodas udodginu “Tarik Begi, Çeçenepe Turki
va renani?” yado k̆itxuşi, dido fara emus muç̆o mutu na var atku do axiristi muç̆o
na t̆k̆vaʒeret̆u, na miʒ̆veret̆u goşina muşi.
13- Ar maxorobaş ok̆oroʒxuşi vaxtis, “nananena” şeni emus na uʒ̆ves k̆itxas,
“Çeçenuri” na tku, mak̆oroʒxeşi memuris çkar na var oxvaʒ̆onu do axiristi muç̆o
reakʒia na oʒ̆iru do “Hele si Turkulot noç̆ari!” na tku goşina muşi.
14- Metkvala “Turki”şi et̆imologiaşi jin emuk na ç̆aru st̆at̆iape.
15- Ar ndğas, ambarepe mequcu şeni t̆elevizia gonʒ̆k̆u. Hemindos t̆elevizias
ar filmi moʒ̆irapt̆es. Ambarepe geç̆k̆aşakis, viseyirit filmi. Filmişi oxorca st̆ari
rt̆u Emel Sayin. Edo udodginu imgart̆u. Tarik Cemal Kutluk ar çkimda arti Emel
Sayinis noʒ̆k̆edu, çinaperi oʒ̆k̆omilu muşite “Ali İhsanya,” miʒ̆u, “am
cemiyetis moʒ̆ondun na imgars k̆oçi, qorops heleti na imgars oxorca. Emuşeniti
omgarinapan oxorcalepe!
16- Turkiaşi oktalak çkvadoçkva nenapeşa k̆ult̆uruli hak̆epe na meçasunt̆u,
mtini nenate Gulvaşi zorite, meçamuşa mecburoba na aqvasen, ati hemi k̆ai
hemiti p̆at̆i rt̆u yado isimadept̆u. Mara; “Turkiaşi oktalas meçamu dvaç̆irt̆uya,
muşi “dobadonamşinepeşi nananenaşi hak̆epeya” tkumert̆u.
17- St̆at̆iape muşi na gamoçkvu jurnali do gazetapek amagis jin na var
tirtinapt̆esşi otku. Jurnali do gazetapes gamiçkvineri st̆at̆iape muşis
xveneri mudaxele do ojilupeşen mu k̆onariti ubedineri na rt̆uşi otku.
18- Jurnali do gazetapes gamiçkvineri mtel st̆at̆iapes semboliuri rt̆as
nati meçamu na dvaç̆irt̆es telifişi pasiş tema şeni namtinorapes na molaşinapt̆u.
19- K̆avk̆asiaşen mauçveloba do uçvapes Osmanuri Oxenʒaleşi roliş jin
simadape muşi. Osmanuri Oxenʒales K̆avk̆asiaşi p̆olit̆ik̆a na var uğut̆u,
entepe muç̆o umiteli na naşkuşi jin simadape muşi. Turkiakti artneri up̆olit̆ik̆obaten
na ulurt̆uşi otku.
20- Coxoşbaba na
vort̆i do muşi st̆at̆iapeti na gamiçkvinet̆u “Kafkasya Yazilari” (“K̆avk̆asiaşi
Ç̆arape”) coxoni jurnali, gamaçkvala muşi met̆k̆oçuşi, mu k̆onari na digemzulu.
Em jurnalis na nungapt̆u ar gamaçkvalaşi organoşi gamoçkvu, na domaç̆irt̆es
şeni namtinorapes oğarğalu. Emus uğut̆u ʒadalepe am speros. Gogaşinenan,
gamoçkveret̆u “Argun”i coxoni t̆abldot̆oni formas ar jurnaliti.
21- Na var omralapt̆u, kvaşi tude xe muşi na var eʒ̆adumert̆u, mara fursat̆i
ziraşi, oğodapeşen feide ožiramu şeni gzalepe na gorupt̆u tolgonʒ̆k̆imerepe
çkar var qoropt̆u. P̆ot̆e var unt̆u emus t̆ani ožiramu. Fiyak̆a oxvenu var
isimadept̆u.
22- Tarik Cemal Kutluşi oda rt̆u muç̆o oxvame eşo. Xuşuş doloxe ixandept̆u,
na ixandept̆u temapeş jin dostepe muşi k̆ala ok̆oğarğaluşi gzalepeti gorupt̆u.
Hemindros berepe muşisti k̆aixeşa na var oxvaʒ̆onet̆es yado na visimadep
gayretepe muşi; int̆ernaʒionaluri k̆ap̆it̆alizmak k̆oçepe arterişi na noktu,
xvalaşa na goktiru, na dolonk̆ilu, egoist̆i na qu, art̆ip̆oni na ʒ̆opxu do na
ozavalu, xvala maxarce oxvenuşi gzalepe na gorups andğaneri ndğas umosi k̆ai
oxoiʒ̆onasen. Hemindros, am fedakari k̆oçis na ignapen gonç̆eloba momanžinasen
çkvati. Muşendo k̆ap̆it̆alizmas gondunu na unon k̆oçinuri pasepeş oskedinuşi k̆abğas
kuni, guri do k̆laviten numxvacept̆u.)
(*) Lowzar Ok̆oğarğalu do Opauşi P̆lat̆formişk̆elen
22 ʒ̆ilva 2009 Mjoraçxas, saat̆i 11: 00- 13: 00-şi skas, Topkapi
Holiday İnnis ʒ̆opxeri Tarik Cemal Kutlu Elaşinuşi Ok̆oxtalas bğarğali am t̆ekst̆işen
(Ali İhsan Aksamaz).
http://www.circassiancenter.com/tr/tarik-cemal-kutlu-1944-2004/
