(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Mehmet Ender Savcın.
Mehmet Ender Savcın, donanımlı “Gürcü”/ “Çveneburi” Aydınlarından. Bugünkü Laz Aydınları bilmiyor; Mehmet Ender
Savcın da Lütfi Baysal gibi bir Laz dostu; Laz Aydınlarına destek oldu.
“Lazların Tarihi” adlı kitabın yayınlanması için Hayri Hayrioğlu Malaqmadze ile Ant
Yayınları arasında köprü olmuş. Ortak dostlarımız da vardı:
Yüksel Yılmaz Yamakhoğlu, Tufan Şafak Yüksel Lominadze vd. Mehmet Ender Savcın
ile biyografisi ve kültürel çalışmalarına ilişkin konuştum. Bu metin,
söyleşimize ait. Ali İhsan Aksamaz)
+
Ali İhsan
Aksamaz: Önce biyografinizden konuşalım da öyle başlayalım, olur mu?! Nerede ve
ne zaman doğdunuz? Hangi okullarda öğretim gördünüz? Mesleğiniz nedir? Evli
misiniz? Çocuklarınız var mı? Torunlarınız var mı? Şu anda nerede
çalışıyorsunuz? Hangi dilleri biliyorsunuz? Bize kendinizden bahsedin,
lütfen!
Mehmet Ender
Savcın: 1952’de İstanbul- Beşiktaş doğumluyum. Kadırga İlköğretim Okulu,
Gedik Paşa Ortaokulu orta ikinci sınıfa kadar öğrenim gördüm. Evliyim. Çocuğum
yok. Emekliyim. Türkçe ve Gürcüce biliyorum.
Ali İhsan
Aksamaz: Siz Muhacir “Çveneburiler”den misiniz? Yerli Gürcülerden misiniz?
Gürcüce soyadınız nedir? Gürcistan’da akrabalarınız var mı?
Mehmet Ender
Savcın: Babaannem Sapancalı Gürcülerden. (İstanbul) Saray’a yerleşmiş.
Büyükbabamın babası Saray’da kuşçubaşıymış. Büyükbabam babaannemi Saraydan
almış. Beşiktaş- Abbasağa Mahallesine yerleşmiş. Büyükbabamın kökenini tam
olarak bilmiyorum (Saraylı olduğu için saray arşivlerinden araştırma yapmam
gerekiyor). Anneannem, Batum muhacirinin kızı. Düzce- Çilimli’ye yerleşmiş. Annemin
babası da Bulgaristan muhaciridir. Onlar da Düzceye yerleşmişler. Annemin anne
soyadı "Gorgoşadze" . Gürcistan’da akrabalarımız var.
Ali İhsan
Aksamaz: Ahmet Özkan Melaşvili, Hayri Hayrioğlu Malaqmadze ve Akın Şanver’i
tanıyor muydunuz? Onlarla ne zaman tanıştınız?
Mehmet Ender
Savcın: Ahmet Özkan ve Hayri Hayrioğlu’nu tanıyordum. 1976 senelerinde
onlarla tanıştım.
Ali İhsan
Aksamaz: 1968’de İstanbul’da yayınlanan “Gürcüstan” adlı kitabı ilk ne zaman
gördünüz ve okudunuz?
Mehmet Ender
Savcın: Bursa'ya gittiğimde Ahmet Özkan’dan tedarik etmiştim.
Ali İhsan
Aksamaz: “Çveneburi Dergisi” neden Türkiye’de değil de İsveç’te
yayınlandı? “Çveneburi Dergisi, neden önce İsveç’te sonra da İstanbul’da
yayınlandı? Eski “Çveneburi Dergisi” ile ne zaman tanıştınız? Bu dergiye maddî-
manevî destek verdiniz mi?
Mehmet Ender
Savcın: Yayınlanma İsveç’ten İstanbul’a
geçtikten sonra, dergiyle tanıştım.
Abone olduğum için hâliyle maddî destek olduk.
Ali İhsan
Aksamaz: Geçen yıl Pridon Khalvaşi’nin “Omri” ve Saba Artvineli’nin kitapları
yayınlandı. Bu kitapları okudunuz mu? Neler söyleyebilirsiniz?
Mehmet Ender
Savcın: Evet, okudum.
Ali İhsan
Aksamaz: “Gürcüstan” adlı kitabı Ahmet Özkan Melaşvili’nin yazmadığı,
Moskova’da Fransızca olarak yayınlanmış bir kitabın çevirisi olduğu söyleniyor?
Ne diyorsunuz?
Mehmet Ender
Savcın: Bu konu hakkında bilgim yok.
Ali İhsan
Aksamaz: Ahmet Özkan Melaşvili’nin Gürcü Kültürüyle ilgilendiği için
öldürülmediği söyleniyor? Neler söyleyebilirsiniz?
Mehmet Ender
Savcın: Bilmiyorum.
Ali İhsan
Aksamaz: Ahmet Özkan Melaşvili’nin ölümünden ancak 13 yıl sonra “Çveneburi
Dergisi” yeniden yayınlandı. Neden 13 yıl yayınlanmadı?
Mehmet Ender
Savcın: İletişim ve ekonomik zorluklardan dolayı bu sürecin uzadığını
düşünüyorum.
1963’de
Sovyetler Birliği’nde yayınlanan ‘Lazların Tarihi’ adlı kitabın Ant
Yayınları’ndan 1992’de çıkmasına Mehmet Ender Savcın vesile oldu
Ali İhsan
Aksamaz: “Lazların Tarihi” adlı kitap Hayri Hayrioğlu Malaqmadze’nin
çevirisiyle 1992’de yayınlandı. Bu kitabın yayınlanmasına sizin de katkınız
oldu; öyle biliyorum. Doğru mu?
Mehmet Ender
Savcın: Evet, doğru katkım oldu.
Ali İhsan Aksamaz:
“Lazların Tarihi” konusunda bir gazetede makaleleriniz yayınlandı; öyle
duydum. Hangi gazeteydi? Ne zaman? Bu konuda bilgi verebilir misiniz?
Mehmet Ender
Savcın: İstanbul-Bakırköy ilçesinde yayınlanan yerel gazetelerden olan “Yeni
Sefa” (1988) ve “Lider” (1987) adlı gazetelerde köşe yazılarım
yayınlandı.
Ali İhsan
Aksamaz: Türkiye’de artık Lazca, Abkhazca, Çerkesçe, Kürtçe, Gürcüce, Zazaca,
Pomakça, Arnavutça da seçmeli ders. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Mehmet Ender
Savcın: İyi olacağını düşünüyorum.
‘Lazların Tarihi’ adlı kitabı
Türkçeye tercüme eden Hayri Hayrioğlu Malaqmadze (sağda) kitabın yazarlarından Sovyetler Birliği
vatandaşı Muhammed Vanilişi ile (Batum, 1991)
Ali İhsan
Aksamaz: Benim başka sorum yok. Ancak sizin başka söyleyecekleriniz varsa,
lütfen onları söyleyin. Teşekkür ederim.
Mehmet Ender
Savcın: Ben teşekkür ederim.
+
Mehmet Ender Savcinik Ğarğalaps:
“Çkin mzaxalepe
komiqonunan Gurcistanis”
(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi ren Mehmet Ender Savcini.
Mehmet Ender Savcini ren k̆itxeri-ğnoseri ‘Gurci’/ ‘Çveneburi’ gamantanerepeşen. Andğaneri Lazi gamantanerepes va uçkinan;
Mehmet Ender Savciniti, Lutfi Baysali steri ren Lazepeşi dost̆epeşen arteri.
Edo Lazi gamantanerepes numxvacu emuk. ‘LazepeşiTarixi’ coxoni ketabişi
gamaçkvinus numxvacu do tercumani Hayri Hayrioğli Malaqmaže do gamamçkvala “Ant”işi şkas
k̆ap̆et̆i xinci
iqveren. Oşkaruli manebrapeti komiqonut̆es: Yamaxoğli Yuksel Yilmazi,
Tufan Şafak Yuksel Lominaže do majurape. Mehmet Ender Savcini k̆ala biyografi
muşişen do k̆ult̆uruli noçalişepe muşişen bğarğali na. Edo aya t̆ekst̆i ren
çkini int̆erviuşi. Ali İhsan Aksamazi)
+
Ali İhsan Aksamazi:
ʒ̆oxle biyografi tkvanişen molapşinat do eşo gevoç̆k̆at, iqveni?! So do mundes yeçkindit?
Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği giğunan? Çileri reti? Berepe giqonunani? Motape giqonunani? Andğaneri ndğas so
skidut? Namu nenape giçkinan? Ti-tkvanişen molamişinit, mu iqven!
Mehmet Ender
Savcini: Ma yepçkindi 1952 ʒ̆anas. Noğa İst̆anboli- Beşiktaşis dovibadi ma.
Kadirgaşi geç̆k̆apuroni nʒ̆opulas do majurani k̆lasişakisti, Gedikpaşaşi oşkenoni
nʒ̆opulas doviguri ma. Çileri vore. Bere va miqonun ma. T̆ek̆avudi vore. Turkuli
nena do Gurculi nena komiçkin.
Ali İhsan Aksamazi:
Tkvan mohacir Çveneburepeşen reti? Varna svalyari Gurcepeşen reti? Gurculo mu
gvari giğunan? Mzaxalepe giqonunani Gurcistanis?
Mehmet Ender
Savcini: Baba çkimişi nana, nandidi çkimi, ren Sapancuri Gurcepeşen. Alosmanişi
Sarayişa dibargeren emindroneri nananoğa İst̆anbolis. P̆ap̆u çkimişi baba t̆eren
k̆uşçibaşi Alosmanişi Sarayis. P̆ap̆u
çkimik nandidi çkimi k̆ala Alosmanişi Sariyişen içileren. Edo Beşiktaşişi
mahalle Abbasağaşa dibargeren. P̆ap̆u çkimişi cincişen tişen k̆udelişa ambai va
miğun (Sarayişi xalk̆işen ren emuşeniti Alosmanişi Sarayişi arkivepes
goşogoruşi vore). Nanaşen nandidi çkimi ren Batumişen mohaciri moxtimerişi k̆ulani.
Noğa Duzceşi Çilimlişa dibargeren. Nana çkimişi babati ren Bulgaristanişen mohaciri.
Entepeti Duzceşa dibargerenan. Nana çkimişi nanaşi gvari ren Gorgoşaže. Çkin
mzaxalepe komiqonunan Gurcistanis.
Ali İhsan Aksamazi:
Ahmet Ozkan Melaşvili, Hayri Hayrioğli Malaqmaže do Akin Şanveri içinopt̆iti? Entepe
k̆ala mundes ok̆oiçinit?
Mehmet Ender
Savcini: Ahmet Ozkani do Hayri Hayrioğli viçinopt̆i ma. 1976 ʒ̆ana rt̆u,
emorapes entepe k̆ala ok̆oviçini ma.
Ali İhsan Aksamazi:
1968 ʒ̆anas, noğa İst̆anbolis gamiçkvineri ‘Gurcustani’ coxoni ketabi ipti
mundes žirit do mundes ik̆itxit?
Mehmet Ender
Savcini: Noğa Bursaşa mepteret̆i, Ahmet Ozkani
mok̆itxuşa mepteret̆i, emindros eya ketabi maqu.
Ali İhsan Aksamazi:
‘Jurnali Çveneburi’ muşeni ʒ̆oxle Turkiyes vardo, İsveçis gamiçkvinu? ‘Jurnali Çveneburi’
muşeni ʒ̆oxle İsveçis uk̆uleti noğa İst̆anbolis gamiçkvinu? Mcveşi ‘Jurnali Çveneburi’
k̆ala mundes ok̆oiçinit? Eya jurnalis maddur- manevuri mxuci meçiti?
Mehmet Ender
Savcini: Jurnali İsvecis gamiçkvinet̆u, emoras var; uk̆ule, jurnali gamiçkvinet̆u noğa İst̆anbolis, emoras ‘Jurnali Çveneburi’ k̆ala
ok̆oviçini ma. Jurnalişi abone vort̆i, eşotenti madduri mxuci mepçapt̆i mati.
Ali İhsan Aksamazi:
Goʒ̆os Xalvaşi P̆ridonişi ‘Omri’/
‘Skidala’ coxoni ketabi do Saba Artvinelişi ketabi gamiçkvinu. Aya ketabepe ik̆itxiti?
Muepe gatkvenan aya ketabepe şeni?
Mehmet Ender
Savcini: Ho, vik̆itxi.
Ali İhsan Aksamazi:
‘Gurcustani’ coxoni ketabi va ren Ahmet Ozkan Melaşvilişi noçalişeya, Mosk̆ovas
Fransuli nenaten gamiçkvineri ar ketabişi tercume renya tkumernan namtinepek.
Eşo itkven. Tkvan mu gatkvenan aya ambai şeni?
Mehmet Ender
Savcini: Aya dulyaşen ambai va miğun ma.
Ali İhsan Aksamazi:
Ahmet Ozkan Melaşvilik Gurculi k̆ult̆uri k̆ala ibodert̆u, emuşeni va iqvilinuya
tkumernan namtinepek Turkiyes. Tkvan mu gatkvenan aya ambai şeni?
Mehmet Ender
Savcini: Va miçkin ma.
Ali İhsan Aksamazi:
‘Jurnali Çveneburi’ gamiçkvinu Ahmet Ozkan Melaşvilişi ğuraşen 13 ʒ̆anaşk̆ule. Muşeni
va gamiçkvinu 13 ʒ̆anas?
Mehmet Ender
Savcini: Emoras k̆ont̆akt̆i oxvenu meç̆ireli rt̆u, finansuri p̆roblemepe
kort̆u do emuşeni. Aya endolepeşi guri şeni va gamiçkvinu. Ma eşo vizmon.
Ali İhsan Aksamazi:
‘Lazepeşi Tarixi’ coxoni ketabi gamiçkvinu Hayri Hayrioğli Malaqmažeşi
tercumeten 1992 ʒ̆anas. Aya ketabişi gamaçkvinus tkvanti mxuci meçit. Eşo
miçkin ma. Aya ambai ʒ̆ori reni?
Mehmet Ender
Savcini: Ho, ʒ̆ori.
Ali İhsan Aksamazi:
Lazepeşi Tarixişen tkvanti mak̆alepe ç̆arit do antepe gamiçkvinu ar gazetas; eşo
kovogni ma. Namu gazeta rt̆u? Mundes t̆u? Aya noçalişe tkvanişen çkimda ambai
megaçenani?
Mehmet Ender
Savcini: İst̆anboli-Bakirkyoyişi emoraşi lok̆aluri gazetapeşen ‘Yeni Sefas’
(1988 ʒ̆anas) do “Lideris” (1987 ʒ̆anas) gamiçkvinu mak̆alepe çkimi.
Ali İhsan Aksamazi:
Açkva Lazuri, Abxazuri, Çerkesuli, Kurduli, Gurculi, Zazuri, P̆omak̆uri,
Arnavuturi nenapeti menoʒxune dersi ren Turkiyesi nʒ̆opulapes. Aya ambai şeni
mu izmont tkvan?
Mehmet Ender
Savcini: K̆ai iqvasion,aşo vizmon ma.
Ali İhsan Aksamazi:
Arçkva k̆itxala va miğun tkvanda. Mara otkvaluşi çkva ambai giğunan na, eti miʒ̆vit,
mu iqven! Ma şukuri giʒ̆umert.
Mehmet Ender
Savcini: Ma şukuri giʒ̆umert.
https://sonhaber.ch/turkce-lazca-soylesi/
