Tarık Cemal Kutlu (1944- 2004)
Çeçen Aydını Tarık Cemal Kutlu
1944’de Kahramanmaraş- Çardak’ta dünyaya geldi. Çeçenlerin Dişnuo boyundandır. İlk
ve orta öğrenimini Kahramanmaraş’ta tamamladı. 1971’de İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu. Aynı yıl
fakültenin ‘Son Çağ Tarihi Kürsüsü’nde doktora öğrencisi oldu. Mezun olduğu
okulun Seminer Kütüphanesinde memurluk yaptı. Askerlik hizmetini Yedek Subay
olarak Ankara’da tamamladı. Ardından Millî Eğitim Bakanlığı tarafından
İstanbul- Vefa Lisesi’ne Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni olarak tayin edildi.
Bu okulda 27 yıl boyunca öğretmen ve idareci olarak görev yaptı. 1990’da
kendisine YÖK tarafından ‘Türk Filologu’ unvanı verildi. 1996’da kendi
isteğiyle emekli oldu. Evli ve iki evlât babasıdır.
Fedakâr ve üretken bir Aydın ve bir öğretmen olan Tarık Cemal Kutlu’nun hayatı zorluklarla geçti; günlük hayatta ve kültürel çalışmalarında aşması gereken sayısız engel vardı. İnternetin olmadığı, haberleşme ve iletişimin bugüne oranla hiç de rahat olmadığı bir ortamda, yani Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye gibi Sovyetler Birliği’ne sıfır kilometrede düşman bir ülkede etnik konuları araştırmak, kaynaklara ulaşmak hemen hemen imkânsızdı. Ancak Tarık Cemal Kutlu, her kanal ve olanağı zorlayarak ulaştığı eserlerden faydalanarak taş üstüne taş koymaya çalıştı ve başarılı oldu.
1970’den 1978’e kadar Kuzey
Kafkasyalılar Kültür Derneği’nin yayın organı olan ‘Kuzey Kafkasya Kültür
Dergisi’nin sorumlu yazı işleri müdürlüğünü üstlendi. Tarık Cemal Kutlu,
Kafkasya ve Kafkas kültürüne ilişkin çalışmaları yayınladı ve yayınlanmasına
öncülük etti. Çeşitli televizyon programlarına katıldı. 1998’de
Çeçen- İçkerya Cumhuriyeti Devlet İlimler Akademisi’ne Onur Üyesi seçildi. İstanbul’daki
‘Çeçen Dayanışma Komitesi’nde aktif rol aldı.
Esas olarak Sovyetler Birliği
döneminde oluşturulan ve gelişen Yazılı Çeçen Edebiyatı’yla ilgili olarak Чечено-Ингушская АССР/
Çeçen- İnguşya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nde yayınlanmış kitapları
çeşitli kanallardan edinen Tarık Cemal Kutlu çalışkanlığı ve azmi sayesinde Kiril
Alfabesi temelli Çeçen Alfabesi’ni öğrendi ve anadilini geliştirdi. Anadili
Çeçenceyi de, Türkçeyi de sahiplenir, her iki dili de aynı derece iyi konuşur
ve yazardı. Yalnızca Çeçencenin değil, Türkiye’nin diğer anadillerinin de
yaşa(tıl)ması konusunda çok değerli fikirlere ve öngörülere sahipti. Son
yıllarını Çeçen Dili ve Edebiyatı’yla ilgili ciddî çalışmalara vakfetti.
Tarık Cemal Kutlu, Türkiye’nin bir gün mutlaka demokratikleşeceğine ve Millî Eğitim Bakanlığı’nın da bütün anadillerine lâyıkıyla sahip çıkacağına inanıyor ve Aydınların kendilerini gündelik siyasetin girdabına gönüllü olarak bırakmak yerine anadilleriyle ilgili temel kitapları hazırlamalarını ve yayınlatmalarını ısrarla tavsiye ediyordu.
25 Kasım 2004’de kötü
hastalığa yenilik düştü ve tedavi gördüğü Çapa Tıp Fakültesi’nde aramızdan
ayrıldı. Tarık Cemal Kutlu, ardında sayısız ciddî çalışma ve insanî mesajlar
bırakarak bu dünyadan gitti.
Yayınlanmış telif/ tercüme kitapları: “Umar Ela’nın Hünerleri” (Dilmen Kitabevi, İstanbul, 1984); “Üç Kardeş” (Taymin Biybolat, Dilmen Kitabevi, İstanbul, 1985); “Zelimhan” (Mohmad Mamakayev, E Yayınları, İstanbul, 1985; Anka Yayınları, İstanbul, 2002); “İmam Şamil’in Gazavatı” (Tahir’ül Karakhi, Gözde Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1987); “Kafkasya Müridizmi” (Aytek Kundukh, Gözde Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1987); “İmam Mansur” (Bayrak Yayımcılık, İstanbul, 1987); “Çeçenya ’95” (İngilizce özet: Ali İhsan Aksamaz; Kafkas- Çeçen Dayanışma Komitesi Yayını, İstanbul, 1995); “Çeçen Atasözleri/ Noxciyn Kicanas” (Çardak Kültür Derneği Yayını, İstanbul, 2003); “Çeçen- İnguş Halkıyla Rusya Arasındaki İlişkiler” ( Yavus Ahmadov, Sorun Yayınları, İstanbul, 2000); “Ekim’in Yetiştirdikleri” (Moxhmad Sulayev, Sorun Yayınları, İstanbul,2001); “Çeçen Masalları” (Siracdin Elmurzayev, Okyanus Yayınevi, İstanbul, 2001); “Çeçen Masalları” (Anka Yayınları, İstanbul, 2004); “Çeçen Direniş Tarihi” (Anka Yayınları, İstanbul, 2005); “Çeçen Nart Efsaneleri” (Anka Yayınları, İstanbul, 2009).
LOWZAR’IN TARIK CEMAL KUTLU’YU
ANMA PROGRAMI; NURAY GÖK AKSAMAZ, ALİ İHSAN AKSAMAZ, YALÇIN KARADAŞ, ALİ BOLAT
(TOPKAPI HOLIDAY INN/ 22 XI 2009) (Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “Kafkasya
Masalları”, sonhaber.ch, 7 III 2020;
Dördüncü Demokratik Eğitim Kurultayı (Ön Rapor/ Ek 4: Eğitimde Ayrımcılıklara
Tanıklıklar), Eğitim Sen Yayını, Ankara, 2004; Erol Yıldır, “Tarık Cemal Kutlu Armağanı”, Lowzar,Yeni
Dünya Yayıncılık, İstanbul, 2009; Haldun Özkan- Ali İhsan Aksamaz, “İçimizden
Biri: Tarık Cemal Kutlu”, Nart Dergisi,
sayı 39, İstanbul, 2004; Hayri Ersoy, “Dili, Edebiyatı ile Çerkesler (Tarık
Cemal Kutlu, “Dili, Edebiyatı ve Tarihi ile Çeçenler)”, Nart Yayıncılık, İstanbul,
1993; İhsan Berkhan, “Tarık Cemal Kutlu”,
ihsanberkhan.com.tr, 25 XI 2019; Nail Sönmez, “Tarık Cemal Kutlu Anısına”,
ickerya.com, 21 IV 2020; Sefer E. Berzeg, “Kafkas Diasporası’nda Edebiyatçılar
ve Yazarlar Sözlüğü”, Kafkasya Gerçeği Yayınları, Samsun, 1995.)
Ali İhsan Aksamaz
http://circassiancenter.com/tr/tarik-cemal-kutlu-1944-2004/
