“Tam 40 yıl oldu; bırakmadım!”/ “Jurneçi ʒ̆ana divu; var oxobuşkfi!”

 

 

 

“Tam 40 yıl oldu; bırakmadım!”

                                                                    2. bölüm

 

1.Bölüm: https://sonhaber.ch/kemal-ozbiyik-ile-soylesi-turkce-lazca-1-bolum/

 

 

Ali İhsan Aksamaz: Herkes pek bilmiyor ancak ben çok iyi biliyorum. Siz horon öğretmenisiniz. Horon alanında aşağı yukarı yüzlerce öğrenciniz olduğunu biliyorum. Ne zaman, hangi dernekte horon öğretmeye başladınız?

Kemal Özbıyık: 1974 yılında, Ankara’daki Arhavi Derneği kurulmuştu. Faaliyetler yürütüyorlardı, ellerinden geldiği kadar faaliyetlere destek veriyorlardı. Yılda bir iki sayı dergi yayımlıyorlardı. Yılda bir iki davet düzenliyorlardı. Kiraladıkları dairede toplanıp pişpirik oynuyorlardı, okey oynuyorlardı, tavla oynuyorlardı. Önceki zamanlarda kültürel faaliyet yürütüyorlardı, horon oynuyorlardı. Ancak zaman geçtikçe horon faaliyetleri bitti.  Öğreten kimse de yoktu. Ortada horon oynayacak yerel kıyafet, çizme vb. de kalmamıştı.

Düğünlerde, davetlerde buluşuyorduk. Önceden horon oynamayı bilen kız ve erkek arkadaşlarımız iki üç defa prova yapıp oynuyorlardı.  

1975 yılında Ankara’daki Orçaylılar Kültür Yardımlaşma Derneğini kurduk. Ben, bu derneğin her işinde başı çektim. Artvin horonu ve barını öğretme konusunu Kadir Meriç’e söyledim. Para da almadı. Sağolsun geldi.  Aydınlıkevler’de, yolun karşısında bir Sakatlar Okulu vardı. O okulun müdür yardımcısı, komşumun ağabeyiydi. Pazar günleri o okula gidip çalışıyorduk. Bir yıl boyunca orada çalıştık. Artvin oyunlarını da öğrendik. Bir yıl sonra öğretmenliğe başladım. Sonra bizi o okuldan çıkarttılar. Çalışacak salon bulamadık. Cavit Özkosif ağabeyin  Siteler’de kereste satan mağazası vardı; kereste tüccarlığı yapıyordu. Kereste mağazası vardı. Her pazar günü o kereste mağazasına gidip sağda soldaki keresteleri bir kenara diziyor, etrafı silip, süpürüp horon çalışıyorduk.

Arhavi horonlarını o zamanlar Hamoy Derneğinde öğreten Musa Kâzım Özbirinci’ye gidip konuştum. O da gelip Arhavi’nin dört horonunu bize öğretti. Yücel ağabey, 1968 yılında Yaşar Turna ve Cengiz Günal’ın, horonları öğrettiği gençler içindeydi. Derneğimiz için kimseden para almadık. Yönetimde olan bizler, para gerektiren her şeyi kendimiz yaptık. Davetler yaptık, düğünler yaptık. Kültürümüzü yaşatmak için bir araya gelip konuştuk, dilimizi konuştuk. Horonlarımızı oynadık. Lazca şarkılarımızı söyledik. Oldukça güzel çalışmalar yürüttük.

1978 yılından itibaren Artvin horonlarını ve barını öğretiyorum. O zamandan beri doğru dürüst dinlenemedim. Talep eden kız ve erkeklere her yıl yine horon öğretiyorum. Şu ana kadar da öğrettiğim hiçbir şey için para almadım. Cebimden harcayıp, lâzım olan herşeyi satın aldım.  Öğretmeyi halâ bırakmadım. Şimdi 2018 yılı içindeyiz. Bu yıl da horon ekibi çalıştırıyorum. Her pazar günü toplanıp Ankara- Dikmen- Keklik Pınar’ındaki “Artvin Evi”nde ekip çalıştırıyorum. Tulum ve akordiyon kursu için kuruma parayı, öğrenenler ve para kazananlar veriyor. Ben öğrettiklerimin karşılığında yine para almıyorum, almayacağım da. Benim horonlarım, dilim, kültürüm yaşasın, bana yeter!

“horonlarım, dilim, kültürüm yaşasın, bana yeter”

Daha önce de belirttiğim gibi,  Orçaylılar KültürYardımlaşma Derneği’nde ekip çalıştırdım. Sonra da (ODTÜ – THBT) Orta Doğu Teknik Üniversitesi- Türk Halk Bilimleri Topluluğu’nda ekipler çalıştırdım. “Dağarcık“ı çalıştırdım. “ FOLKTUR”a yardımcı oldum. 1995 yılından sonra kapandı. Kapalı değildi ancak faaliyeti yoktu. Sonra Arhavi Derneği yine açıldı. Beni çağırdılar. Orada da ekip çalıştırdım. Bir yıl sonra Arhavililer Vakfı kuruldu. Bu faaliyetlerimizi yürütmek için, Maltepe’deki düğün salonunu çalıştıran; Ömer, Şener, Erdoğan Özkazanç kardeşlerin Altınbaşak Düğün Salonunda her pazar günü saat 10.00’dan 12.00’ye kadar çalıştık. Onların hakkını ödeyemeyiz. Orada da öğretmenlik yaptım. Sonra Ankara Artvin Derneği, beni çağırdı. Orada da uzun yıllar boyunca ekip çalıştırdım.

Sonra, ODTÜ’de çalışanlar için bir halk oyunları ekibi kurdum. Bu ekibin adını “ ODTÜ – PERHOT “ koydum. Onlar da şimdi farklı halk oyunlarını sergiliyorlar.
ODTÜ’nin 60. yılında, 2016 yılında, beni çağırdılar; yaşını başını almış kadın ve erkekler  Arhavi horonlarını tulum eşliğinde oynadık. Orada da “ODTÜ-  HTBT-  FOSİLLER” adıyla oynuyoruz.
Yukarıda da belirttiğim üzere, ben şimdi, her pazar günü, Ankara’da  “Artvin Evi”nde, en üst katta, Artvin halk oyunlarını öğretiyorum, ekip çalıştırıyorum. Bu yıl tam 40 yıl oldu; bırakmadım.  Dizlerim bana “artık yeter” diyene kadar halk oyunları ekiplerini çalıştıracağım.

Ali İhsan Aksamaz: Şimdi emeklisiniz ancak boş oturmuyorsunuz. Başka kültürel çalışmalarla da meşgul oluyorsunuz. Ankara’da başka hangi kültürel çalışmaları yapıyorsunuz?

Kemal Özbıyık: Para kazandığım işten emekli oldum. Ancak yine de çalışıyorum. Çocukluğumdan beri dinleyip kaleme aldığım kültürel derlemelerimi düzenliyorum. Yine horon ve Artvin barlarını çalıştırıyorum. Elinden gelen kültürel çalışmaları yürütüyorum. Ancak bu yürüttüğüm kültürel faaliyetler için para almıyorum. Lazcaya ilişkin kültürel verileri elimden geldiği kadarıyla bir araya getiriyorum. Arkadaşlarla toplanıyoruz, konuşuyoruz.  Geliyorlar, bizi dinliyorlar. Bildiklerimi söylüyorum. Yüksek lisans ve doktora öğrencileri, beni arayıp buluyorlar. Onlara yardımcı oluyorum.

Arkadaşlarla sık sık yine bir araya geliyoruz, konuşuyoruz. Ben de konuşuyorum, bildiklerimi söylüyorum. Farklı köylerden de beni çağırıyorlar; gidiyorum oralara da destek oluyorum. Ankara’da da organizasyonlar oluyor; yardımcı oluyorum. Zaman oluyor ben konuşuyorum, zaman oluyor dinliyorum. Tabii bütün bunlardan da emekli olmayacağım! Böyle öleceğim için hoşuma gidiyor.

Ali İhsan Aksamaz: Kitabınızdan konuşalım. Yayınlanmış bir kitabınız olduğunu biliyorum: “Üzeleri toz olmasın”. Kitabınız başkent Ankara’da ne zaman çıktı? Bu kitabınızla insanlara neler anlatıyorsunuz?

Kemal Özbıyık: Emekli olduktan sonra topladığım kültürel materyalleri düzenlemeye başladım. 320 sayfalık bir kitap çıkarttım. Kitabın içinde 48 farklı makale benim. Önceden yaşananları, söylenenleri, kulağımla duyduğum her şeyi, gözümle gördüklerimi yazdım.

Kitabımın adını Türkçe koydum. Laz olmayanlar da anlasın istiyordum. Lazca yazdığım şeylerin Türkçesini konuştuğumuz gibi yazdım. Kitabım, Ankara’da, KarinaYayınevi’nden 2016 yılının Aralık ayında çıktı; internetten kitap satılan her yerden satın alınıyor.

 

Arhavi Halk Oyunları Ekibi, 7 III 1968

 

(Önerilen söyleşiler: Demir Akın: “Ne Kadar Çok Dil, O Kadar Çok Zenginlik!”, 30 XI 2018, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Ergün Konakçı: “Vatandaşların Eğitim ve Kültür İhtiyaçları İçin Çeşitli Faaliyetlerde Bulunmak Siyasî Bir Eylem Değildir!”, 24 VIII 2019, circassiancenter.com.tr; Erol Kant : “Antik çağlardan günümüze gelen bu kadim dili yaşatmamız gerekiyor!”, 31 VIII 2022, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Fatma Başural: “Anadilimizi, Kültürümüzü, Geleneklerimizi Bilelim!”, 1 XII 2018, circassiancenter.com.tr; Gülcan Yüksel Asılyazıcı: “Dört Elle Lazca İçin Savaşan Biri Olup Çıktım!”, 29 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Hasan Uzunhasanoğlu: “Lazca, Bir Dialekt (Ağız, Şive) Değil, Bir Dildir!”, 21 VIII 2019, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; İnci Derya Turna, “Anadilimiz ve Köklü Güzel Kültürümüz Yok Olmasın!”, 11 IX 2019; sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Kemal Ozbiyik̆ik Ğarğalaps: “Tişineri k̆oçepek var ok̆obibğit na, nena çkuniti ğurase!”, 30 XI 2018, xvalamgeri.blogspot.com/ circassiancenter.com; Maksut Kesicik ğarğalaps: “Lazuri nenaten gamantana maqvat̆uk̆onna, Turkuli nenati mskvaşa magurat̆uk̆onna,  amk̆ata meç̆ireli skidala va maqvasunt̆u!, 25 XI 2018, xvalamgeri.blogspot.com/ circassiancenter.com; Mircan Kaya: “Çocuklara Ninnilerimizi Duyurmak İstiyorum!”, 11 V 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Murat Karadeniz: “Gazete Noğa’yı Tamamen Lazca Yayınladık!”, 18 II 2022, sonhaber.ch/ circassiancenter.com; Musa Karaalioğlu: “Ağlamayana Süt Vermezler!”, 29 IV 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr) 

Devam edecek…

+

 

 “Jurneçi ʒ̆ana divu; var oxobuşkfi!”

Noʒ̆ile 2

Ali İhsan Aksamazi: İris va uçkin ala, ma k̆aixeşa komiçkin. Tkvan xoronişi mamgurapale ret. Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na, oşepeten mamgure kuqounan xoronişi speros; eşo miçkin. Mundes do namu derneğis geoç̆k̆it.

Kemal Ozbiyik̆i: (1974) vit̆o nçxoro oşi do sumeneçi do vit̆o otxo ʒ̆anaz, Ankaraz Arkabişi derneği gedgeyi t̆u. Muntxanepe ikomt̆ez xeşe na muxtaman k̆at̆a dulyaşe xe meçamt̆ez. Ǯanaz ar – jur fara dergi, jurnali gamimet̆ez. ʒ̆anaz ar – jur fara ç̆anda ikomt̆ez. Na dokaçez yeriz ok̆ibğet̆ez do kart̆alişi istet̆ez, Okeyi ist̆et̆ez, tavla ist̆et̆ez. Oğine xoroni istert̆ez. Ala ora goliluşk̆ule, xoroni doguru diçodu. Mitik var doguramt̆u. Dolokunu do k̆uçxeşi modvaluti var doskidu dort̆u.

Ç̆andapez, ok̆opxet̆it, oğineşen xoroni na uçkinan bozo do biç̆epek jur- sum p̆rova ikomt̆ez do heşo istert̆ez.

(1975) vit̆o nçxoro oşi do sume neçi do vit̆o xut ʒ̆ana moxtuşk̆ule Ank̆ araz Orçayurepe K̆ult̆uri Yardimlaşma Derneği dobk̆odit. Ma hemuşi k̆at̆a dulyapez en oğineşi biçalişi. Artvinişi xoroni do bari doguru şeni, Kadir Meriçiz buʒ̆vi. Geç̆areyiti var eç̆opu; moxtu.  Aydinlikevleriz, gzaz melendo Sakatlar Okuli t̆u. Hemuşi mudiriş manuşvale, marte çkimişi didi cuma t̆u. Mjaçxa ndğaz heg bulut do biçalişamt̆it. Ar ʒ̆ana heg biçalişit. Artvinişi osterupe kodobigurit. Ar ʒ̆anaşkule ma xocaluğiz kogeboç̆k̆i. He mektebişen kogamamoşkfez. Oçalişoni saloni var mažirez. Cavit Ozkosif didi cumaşi Siteleriz didi ncalepe na gamaç̆ut̆ez mağaza uğut̆ez. Keresteş tuccarluği ikomt̆u. K̆at̆a mjaçxaz heg bulut̆it ortaluğiz, na ren ncalepe boduzanamt̆it̆. Pkosumt̆it, pximçit do heg biçalişamt̆it.

Arkabişi xoronepeti hem orapez Hamoy Derneğiz, na doguramt̆u Musa Kazım Ozbirincişe (Yucel ağabeyi), Arkabişi didi cumaşe bidi do bup̆aramiti. Hemuk moxtu. Arkaburi 4 ( otxo xoroni ) domogurez.  Yucel didi cuma (1968) vit̆on çxoro oşi do sume neçi do ovro ʒ̆anaz Yaşar Turnak do Cengiz Gunalik xoronepe na doguru berepeşi doloxe t̆u. Derneği çkunik mitişen geç̆areyi varepç̆opit. İdareheyetiz na bort̆it k̆oçepek geç̆areyi na unon k̆at̆a mutu çku dop̆it. Ç̆andape p̆it. K̆ult̆uri çkuni şeni ok̆obibğit do bğarğalit, nena çkuni bip̆aramit̆it̆. Xoronepe çkunepe bisterit. Lazuri bibirit. K̆ayi dulyape p̆it̆.

(1978) vit̆on çxoro oşi do sume neçi do vit̆o ovro ʒ̆anaşen doni Artvinişi xoroni do bari do Arkabişi xoronepe doboguram. Hemoraşendoni var mobişfaci. K̆at̆a ʒ̆anaz na unon bozo do biç̆epez doboguram. Doguru şeni hakşakis ma geç̆areyi var ep̆ç̆opi. Cebi çkimişen geç̆areyi mepçi do na minonan k̆at̆a mutu ep̆ç̆opit. Ha doguruz var oxobuşkfi. Haʒ̆i (2018) jur vit̆oşi do vit̆o ovro ʒ̆anaz boret. Ha ʒ̆anazti boçalişapam. K̆at̆a Mjaçxaz ok̆obibğet do Ank̆ara Dikmen Keklik Pinariz “Artvinişi Oxoris”, doboguram. T̆ek̆audi bivişendoni gudastviri/ tulumi do ak̆ordeoni oç̆andu şeni geç̆areyi, na diguraman do geç̆areyi na mogamanpek meçaman. Ma xolo na doboguram şeni geç̆areyi var ep̆ç̆opum, var ep̆ç̆opare. Çkimi xoronepe nena do k̆ult̆uri skidaz, domibağun.

Na ptfi steri, oğine Orçaylilar KulturYardimlaşma Derneği boçalişapi, ok̆ule ti ODTU – THBT (Türk Halk Bilimleri Topluluğu) boçalişapi, “Dağarcik“ boçalişapi. “ FOLKTUR-iz” mebuşfeli. (1995) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do vit̆o xut ʒ̆ana moxtuşk̆ule genk̆oleyi na t̆u. Genk̆oleyi vart̆u ala, mututi var ikomt̆u. Arhavi Derneği xolo kogoyinʒ̆k̆u. Ma micoxez. Hekti xolo kogeboç̆k̆i. Ar ʒ̆anaşk̆ule Arhavililer Vakfi kogebdgit. Oçalişu şeni, Maltepez duğunişi saloni na oçilaşap̆amt̆ez, Omer, Şener, Erdoğan Ozkazanç cumalepeşi Altınbaşak Duğun Saloniz k̆at̆a mjaçxaz saati 10.00 -12.00-is biçalişit. Hemtepeşi xak̆k̆i var memaçamenan. Hekti xocaluği ma p̆i. Ok̆ule “Ankara Artvin Derneği”-k micoxu. Hekti dido ʒ̆anapez boçalişi.

Ok̆ule ODTU-z na içalişamanpe şeni grubi gebdgi. Coxoti “ODTU – PERHOT “ gebodvi. Hetepek haʒ̆i ti- k̆uçxe mutepeşi k̆ala ayce xalk̆uri osterupe istenan.
ODTU -şi (60.) masumeneçani ʒ̆anaz, (2016-z ) jur vit̆oşi do vit̆o aşiz, micoxez. Didi oxorcalepe do komolepe k̆ala Arkabişi xoronepe tulumi/ gudatsvirik̆ala bisterit. Hekti ODTU – HTBT – FOSİLLER coxote bistert.
Jin na ptfi steri, ma haʒ̆i k̆at̆a Mjaçxaz, Ank̆araz Artvinişi Oxoriz enni jin k̆at̆iz Artvinişi osturepe doboguram. Hanʒ̆o (40) jurneçi ʒ̆ana divu; var oxobuşkfi. Burgulepe çkimik “dubağun” tkfanaşakis boçalişapare.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆i t̆ek̆audi ret do xemboşi va doxedurt. Edo k̆ult̆uruli noçalişepe k̆ala ibodert. Mu k̆ult̆uruli dulyape ikipt nananoğa Ank̆aras?

Kemal Ozbiyik̆i: Ma geç̆areyi, na epç̆opumt̆i dulyaşen tek̆audi bivi. Ala xolo biçalişam. Bere bort̆işen doni, na mebisadi do meboç̆ari do na ok̆obobğepe k̆at̆a mutepe boduzanam, xolo “xoroni do Artvinişi barepe” boçalişapam. Xe çkimişen na mulun dulyape bikom. Ala haʒ̆i na bikom dulyapeşeni geç̆areyi var ep̆ç̆opum. Lazuri nenaşeni ok̆obibğaşk̆ule xe çkimişen na mulun k̆at̆a mutu bikom. Ok̆obibğet, bip̆aramitamt. Mulunan miyucaman. Ma na miçkinpe ma bzop̆on. Mast̆eri do dok̆t̆ora na ikomanpek ma mgoruman – mžiroman. Hemtepez mebuşfelam.

Mani- mani xolo ok̆obibxet, bip̆amitamt. Mati bip̆aramitam do na miçkin muntxanepe bzop̆on. Ayce oput̆epeşenti micoxoman. Bulu do hem yerepezti xe mepçam. Ank̆arazti organizepe iven. Mebuşfelam. Ora iven ma bzop̆on, ora iven biyucam. Ala hamtepeşi t̆ek̆audi var bivare. Haşote bğuare na k̆ayi miʒ̆onz.

Ali İhsan Aksamaz: Ketabi tkvanişenti bğarğalat. Eşo miçkin ki, gamoçkvineri ar ketabi giğunan. Ketabi tkvanis coxons “Jindolepe Mt̆veri Mo İvas!” Ketabi tkvani mundes gamiğinu nananoğa Ank̆aras? Aya ketabiten muepe ognapapt milletis?

Kemal Ozbiyik̆i: T̆ek̆audi bivişkule na ok̆obobğepe boduzanuz kogeboç̆k̆i. (320) sum oşi do eçi sayfaloni svara kogamabiği. Hemuşi doloxe (48) jure neçi do ovro ayce ç̆areyi çkimi koren. Doloxe ʒ̆oxle na ivet̆upe, na zopont̆ez do uci çkimite na bogni kat̆a mutupe, toli çkimite na bžirepe meboç̆ari.

Svara çkimişi coxo Turkuli gebodvi. Lazi na varenpekti ognan minont̆u. Lazuri na meboç̆ari ar ç̆ut̆a muntxanepeşi Turkuliti (na bip̆aramitamt steri ) meboç̆ari. Svara çkimi, Ank̆araz, “KarinaYayinevi“-şen  (2016) jur vit̆oşi do vit̆o anşi ʒ̆anaşi Ğistina tutaz kogamaxtu. İnt̆ernet̆işen svara na gamiçinen k̆at̆a yerişen eyiç̆open. 

 

Naqonasunon…

 

aksamaz@gmail.com

 

 

https://sonhaber.ch/kemal-ozbiyik-ile-soylesi-turkce-lazca-2-bolum/

https://www.circassiancenter.com/tr/olgun-insanlar-biraraya-gelmezsek-dilimiz-de-olecek-tisineri-k%CC%86ocepek-var-ok%CC%86obibgit-na-nena-ckuniti-gurase/

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2023/09/olgun-insanlar-biraraya-gelmezsek.html