“Mskibu”

 

 

45./ “Mskibu”

 

Mskibu na k̆idup̆t̆a, illa ğali t̆asinon, ğaliş kenais k̆idaginon. Ğalis kenais ok̆idu k̆ai va en-na, xendek̆iten muqonopan k̆ai yeişa do ek k̆idupan mskibu.

 

ʒ̆k̆ai xendek̆işen mulun do mançxaşa nulun, mançxaşen nulun ğurnişa. Ğurnis uğun sp̆ina, ʒ̆k̆ai na omç̆ipanaps do geçaps çakis. Sp̆ina ikipan ncaşen. Gamaxut̆onupan burgiten do ark̆ele, ʒ̆k̆ai na mulun yeik̆ele, mʒika mopartanei uğun do ena gamulun yeik̆ele mç̆ipe uğun, xonistei en. Çakis msvaepe en çanei. Sp̆inaşen na gamaxtas ʒ̆k̆ai mat̆en msvas do oburbalaps, oktaps çaki. Çaki gedgin çeliğis, çeliğiş jin ikten. Çeliği, Gyurcice ptkat-na, uʒ̆umelan poladis. Ordo                                                   va işien, k̆ap̆eti ren.                                                                                                                                                                                               

Çakiş ncas guşužin lapia. Lapias tis moçans akvi. Akvis gedgin jini kva do oktaps. Akvi jur tulli en. Ar yen- ki, jur kyoşe uğun, yen akvi- ki, otxo kyoşe uğun. Sum na uğun, va en, ma va mižiun. Rametli p̆ap̆ulik na ç̆k̆adup̆t̆u akvepe. Miçkin, jur kyoşeli do otxo kyoşeli. Akvi k̆apet̆i t̆asion- ki, kva oktas. Kvak va ocginas. Amuşeni ya çeliğişi ikipan, ya k̆ap̆eti  demiişi.

 

Tudeni kva duşemes k̆ap̆et̆işa okaçun- ki, va ink̆anasion. Kvas uğun xut̆ula, amus uʒ̆umelan gui. Lapiaş mçxvanapa guişi oğagyua xoj var iqven? Gui dido iqven. Amuşeni kvaş guis mʒ̆k̆ilepe guçanapan k̆ap̆et̆işs- ki, lauzt̆i va gamalas do tude ğalişa va dilibğas. Mʒ̆k̆ili lapiak na şias do dimbolanas, tekrak̆ati goşoçanapan.

 

Ar koçik mskibus lauzt̆i kogyudu, kogyoʒ̆ipxu, ek̆ule kvaş kenais kelaxedu do kodinciu do mjoas it̆ibins.  Megeem kvaş gui gamalapei t̆een do lauzt̆i ğalis dilibğen do ğalik nimes. Mitxanik, k̆oçi t̆ui, oxorca t̆ui, uʒ̆umers- ki: “Mu ikipya sinya? Lauzt̆i guişen dilibğen do sin ak mot elaxeya?”-şk̆ule: “Man çkimi borci dop̆i,  kogeudvi, do aʒ̆i mskibuş borci en- ki, mkvasya!”

 

Kvaş jin, mʒika darabak̆ele, modini en. Modiniti xonistei en, hama margvali var en, otxo kyoşeli en. Emuşi ok̆açxeni semti darabas okaçun. ʒ̆oxleni semti darabaşen darabaşa gondvei ncas noç̆k̆adun. Modinis int̆ren jur puti, sum puti, xut puti, vit puti. Mskibuş oğagyua en. Ç̆it̆a mskibus ç̆it̆a modini aqven, didiş-- didi.

 

Modinis eʒ̆ak̆ieli en k̆aik̆i. K̆aik̆i mançxaşi mengapua en, hama geide motvalei en, lazut̆i na var dibğasşeni. Modinişen lazut̆i k̆aik̆is dilibğen, k̆aik̆işen kvaş guis dilibğen, memʒ̆qvei jur-sum tane.

 

K̆aik̆işi ʒ̆oxleni semtis jur ucisti tok̆i en gedvalei do tok̆işi orta yeis majua tok̆i en gedvalei. Aya tok̆işi majua uci jin na gonžin ncas (modini na okaçeps ncas) jur k̆afi meç̆k̆adei en do ek gok̆iapan do ucis monk̆a kva goʒ̆ok̆idapan-ki va naskuas, k̆aik̆i vaginç̆as do lauzt̆i kvaş gurişa dido va dilibğasyaşi. Aya tok̆i meʒ̆ipxuşeni en: Mçxu mkii ginon-na, k̆aik̆i gyonç̆ap do lauzt̆i dido dilibğen; mç̆ipe ginon-na, yonç̆ap do ç̆it̆a dilibğen, mç̆ipe mkii mkups.

 

K̆aik̆is eşat̆uxnei uğun do ek doložin bigaş ar uci,  majua uci duşumeşi darabaşi eşaç̆k̆ielis doložin. Aya bigas dolok̆idei en orak̆aloni. Orak̆alonişi majua uci jini kvas gežin. Kva na ikten, orak̆aloni   oʒxont̆inaps, orak̆alonikti k̆aik̆i onk̆anaps edo modinişen na moxtas k̆aik̆işa lauzt̆i, kvaş guis dilibğen do imkven.

 

Kvaşi ʒ̆oxleni semtiş tude xao en, mkii na dilibğen yei. Kvak na mkii dobğas, gokosupan okosaleten do ar yeis ok̆obğapan xaos. Xaoşen lapiaten k̆alatis iqveni, ç̆uvalis iqveni, dolobğapan. K̆alat̆i şupan mt̆k̆eʒiten, k̆alati şupan msiciten. Msiciten na şvan k̆alatis uʒ̆umelan omkiale. Edo nt̆k̆abei şupan- ki, mkii va dibğen. Ç̆ualis tis goudgipt k̆erk̆eli do mkii raxat̆i dolovobğapt.

 

Mkii jur tulli en. Guişi mkii uʒ̆umelan do galeni mkii uʒ̆umelan. Guiş mkii mç̆ipe en, çorçi en do kvaş yanis melaps, kvak mendra va uçumes. Momçxua mkii kvaşen mendra dibğen. Masuma-- kerʒela. Lauzt̆is xoş kerʒele uğun! İa daa mendra dibğen. Sum k̆ati dobğaps: guiş mkii, orta mkii do kerʒela.

 

LauZt̆işi mç̆ipe mkii kvaş ixik yomğiaps (kva xoş ikten, muç̆o ixi uğun!) do k̆idapes, darabapes nak̆iden. Emus uʒ̆umelan k̆idaş mkii.

                                                                   

Aʒ̆i ginon-na, mçxu omkvapA, ginon- na mç̆ipe omkvapA. Amuşeni kvaş duşumeşi yandan mskibus uğun yedažale. Yedažaleşi tudeni uci çaki na gedgin ncaşi ucis meç̆k̆adei en. Yedažaleşi jini ucis salistei t̆ak̆o mişužin do t̆ak̆o nonç̆aşi, kva yinç̆en, gamonç̆aşi, ginç̆en. Mçxu mkii gint̆aşi, meşonç̆ap, mç̆ipe gint̆aşk̆ule gamonç̆ap. Burğuli gintaşi, daa yonç̆ap.

 

Yedažale xvala mç̆ipe do mçxu mkiişeni va en. K̆artonis xomula (/Gamaxominei) lauzt̆i va iqven. Bazikere, şu lauzt̆i yen-na, guis gvak̆ien do kva k̆ai va oiktaps, va amkven. Am vakİtis yedažale eʒ̆ozdipan, yudažupan, kva zoi ikten do guis na gok̆irs, ia kagamaxiʒkups. Kvas gui gamuxiʒkupan (Xuxi kagamamaxiʒkuya, eti zop̆onan.)

 

Mskibu dido vakitis na iktas kva dişiaşi, am oras jini kva moʒ̆k̆ipan do juisti (jur kvasti) t̆aryaği (/t̆araği) geçapan, žangupan, k̆ibii uxonupan. T̆aryaği çeliğişi ikipan, ar uci mʒ̆k̆ili uğun, majua uci--  parto, juiti mç̆k̆iula. Kvaşi guik̆ala mʒ̆k̆iliten žangupan, kvaşi kenaepes partoten žangupan.

 

Mançxas uğun oʒxoci. Buʒxiti uʒ̆umelan, oʒxociti uʒ̆umelan. Oʒxocistei aşo svaeli en bigape yada demiepe. Ğalik na muğas but̆k̆a, noxap̆ule sp̆inas va nanžgipasşeni uxonupan buʒxi. Oʒxoci ğurnisti uxonupan. Yen mskibu-ki, ar oʒxoci uğun xvala mançxas. Oʒxoci jur na uxona, emuşeni k̆ai en-ki teği oʒxocişen imt̆u-na, majua oʒxocik ç̆opas, but̆k̆a iqveni, noxap̆ule iqveni, biga iqveni, mutxani na mulas ğalik.

 

Oʒxocik̆ala mançxaşi ekole-akole noç̆k̆adapen jur k̆it̆iş map̆ecana (/partana) biga. Amus uʒ̆umelan golak̆vatoni. Mskibu dodginu gint̆aşk̆ule golak̆vatonis goşoçanap lapia do ʒ̆k̆ai çkva ğurnişa va ulun, yandan diben.

 

Omkuşi na diçodas, kva boşi va iktasyaşi, ğurnis sp̆inak̆ala uxonupan gek̆vatale. K̆ap̆et̆i piʒaişi ar uci meç̆k̆adei en çakiş yandan doʒigei ncas. Ar k̆afiten yen meç̆k̆adei-ki, iktas. Majua uci sp̆inak̆ala jur doʒigei ncaş ortas goşažin. Piʒaişi aya ucis mek̆ieli en teli, aya telişi majua uci mek̆ieli en modinişi mengapua ç̆it̆a otxo kyoşeli xonis. Aya xoni duludgipan modinis. Modinis lauzt̆i na içodas, em vaxtis ia ç̆it̆a xoni keşastun, emuşeni-ki gek̆vatale monk̆a en do monk̆anoba- muşik geloʒ̆inaps doskidinei lauzt̆i, kaginç̆en do sp̆inak̆ala ʒ̆k̆ai kaguluk̆vateps. Mskibu kododgitun, boşi va ikten do kva va t̆uxun.                                    

 

[(Avantandil Alis že Abulaže (dab. 1931), Sarpi, 26. II. 1984), Guram K̆art̆ozia, “Lazuri T̆ekst̆ebi- II, Gamomʒemloba “Meʒniereba”, Tbilisi, 1993)]

 

 

aksamaz@gmail.com

 

Nanaşi Dğaginžaşi, Lazonaşi Dğaginžaşi, Sarpişi Dğaginžaşi

 

Nanaşi Dğaginžaşi

 

Cumalepe! Dalepe! Aşo minon ptkva, Lazui, mitelik konagnebs. Dido k̆ai minon ptkva.
Andğaşa na moptit, ak̆oşa na komoptit, xvala çkin var ki, aya eçdomaarta oş ʒ̆ana komoxtu, aşo giç̆k̆u. Aʒ̆i bazik zop̆ons ki, a k̆yameti yakini yenya, ya dunya guiktaʒinonya, ya inçxvaasinonya. Mteli- şei mongonei yen. Ağne mitis mutu va atkven. Ko, t̆elefoniti qvesya yeşili, ya mç̆ita, ya resmoni, Hama xazi ar ia yen ki, mteli-şei k̆oçişi mongonei en.
Ğormotik miʒ̆ves-ki: çkimda, jinşa, şuiten moxtitya. Çkin ek meulut xvala oxvamuten!
Am dunyaşa na momiqones, akçağa na moptit, so na doibadit, Darvini eni, Maltusi yeni, mutxani yeni, miçkinan ki, nanaşen moptit. Nana- çkini var t̆uk̆on- na, ak va viqvet̆it. Baba zop̆ons ki, ma mu mak̆vanya, hama baba k̆oçi yen, baba ç̆k̆emi yen, baba baba yen, baba saebi yen dunyaşi, hama nana qoropa yen, nana onʒ̆eli yen, nana mja yen, nana mteli- şei yen do nanaşi dğaginžaşi minon ptkvat.

[Yaşa Tandilava, “Nanaşi dğaginžaşi” (Tea K̆alandia, Lazuri T̆ekst̆ebi, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008)]
+

Lazonaşi Dğaginžaşi

 

Mtelis muşi ok̆ark̆alu uğun, mk̆yapu maaşa mişulun, k̆vinçi yovas geputxun, çxomik kvas mişulun, bobola set̆k̆as… Muç̆o ptkva, mtelis muşi dobadona uğun do, ek na yen, hem mskva en, hem k̆ap̆et̆i en. Çkinti çkini dobadona, so na doibadit, so na şilya ʒ̆anaş ʒ̆oxle doibadit- nulvan, nulvan, hukumetepe do çkinişeni kemane yen- so na doibadit, so na gontximei kyokepe miğunan, so na kyokepe- çkini yen, ia yeişa, çkini dobadonaşi dğaginžaşi iqvas!
Çkimi leksepeti amk̆atalepeşeni en, başka mutuşeni var en. Ma minon çkimi Lazonaşi dğaginžaşi ptkva- çkimi didi Lazonaşi, çkimi ginže nenaş Lazonaşi, uruʒxoni Lazonaşi, umum ʒa morgvaliş doloxe hem mskva miletişi, mjoraş berepeş miletişi! Çkimi Lazonas gouxta, goaç̆aa, çkimi k̆iras, çkimi k̆iraş daçxires, çkimi şuiş daçxires! Amute virdi- Ç̆it̆a va voe, motaş saebi voe, elli mek̆aili do Lazona çkimiş qoropaten akçağa komopti, çkimi Sarpiş qoropaten komopti akçağa. Çkin arto vort̆at, baraber vort̆at, qoropas vort̆at, Lazonas vort̆at.

[Yaşa Tandilava, “Lazonaşi dğaginžaşi” (Tea K̆alandia, Lazuri T̆ekst̆ebi, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008)]

+

Sarpişi Dğaginžaşi

 

Ar çkva kebzdat aya qurženişi noʒ̆ile, qurženişen moxtimei emk̆ata ğvini ren ki, namutxanikti na aşo isa vort̆at na, ç̆umanişa vort̆at na, va mozarxoşapan, nosişen va gamamiqonapan. Aşo bireli, aşo žiʒineri, aşo mskvaşa, aya ʒ̆anas ar dğa na en, K̆olxobas, isa ok̆obğalas ndğas, aşo qoropaten, aşo mskva, aşo şui- guiten, aşo k̆aobaten şilya ʒ̆anapes gevat̆at

Ma minon pşva Sarpişi dğaginžaşi, emuşeni- ki Sarpi xincistei en. Akoleni çkini let̆ape- aʒ̆i Memedalik moʒ̆k̆en do misibinaps- akoleni çkini Svanepe, çkini Samargalo, çkini Raç̆a, çkini Leçxumi… Çkini Lazeti, çkini umum dunya yen. Dunyas doloxe qoropa var t̆as na, isa va viqvet̆it.

Guişen mulun aya: Ma si gqorop, Sarpi- çkimi, ekoleni- akoleni. Mele- moleni Sarpiş qooropaten virdet̆it do, man aʒ̆i mʒika- mʒika şairi ptkvaminon:

“Sarpi meleni,
Sarpi moleni,
Pukironas skani şuras
K̆oçi ižğeni?
Akonaşi nava ixels,
Miti diveni?”

Doç̆k̆indinei, elazavalei, qaligelaktei Sarpiş mileti ar kyoi, ar vort̆it, ar mezai miğut̆es, ar mektebi, ar mteli- şei. Ak̆o yakini viqvitki, artik̆artis va memaçet̆es. Aşote virdit, aşote komobtit akçağa, hama omudi miğut̆es, omudi emukişi, ar ndğa iqven, guinʒ̆k̆en huduti.

[Yaşa Tandilava, “Sarpişi dğaginžaşi”(Tea K̆alandia, Lazuri T̆ekst̆ebi, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008)]