“Yüksek
yerleşim yerlerinde saha çalışması yapmak da istiyorum!”
(Ön açıklama: Şimdi Sabri
Aslışen ile beraberim. Bugünkü misafirim Sabri Aslışen. Sabri Aslışen, çok bilgili bir insan. Çok
çalışkan bir aydınımız. Sabri Aslışen’in her alanda çok kıymetli çalışmaları
var; baştan aşağı sağlam bir kültür adamı kendisi. Gazeteci, yazar, çevreci,
fotoğraf sanatçısı, tulumcu ve dağcı kendisi; ben böyle biliyorum. Ben, Sabri
Aslışen ile bir söyleşi yaptım. Kültürel çalışmalarından bahsettik. Bu metin,
söyleşimize ait. Ali İhsan Aksamaz)
+
Ali İhsan Aksamaz: Önce biyografinizden konuşalım, lütfen! Önceki
yaşamınızdan bahsedin bize! Nerede ne zaman doğdunuz? Nerelisiniz?
Kimlerdensiniz? Mesleğiniz nedir? Evli misiniz? Çocuklarınız var mı?
Sabri Aslışen: 58 yaşındayım. Ardeşen İlçesi’nin Seslikaya Köyünde
20 Ağustos’ta doğdum. Ardeşenliyim. Ğomunoğlu. (Turudi, Mollasaliği). Gazeteciliğimin
ve yazarlığımın yanı sıra doğa sporlarını da meslek olarak yapıyorum. Evliyim.
Bir kız çocuğum (22).
Ali İhsan Aksamaz: Hangi okullarda okudunuz? Hangi dilleri
biliyorsunuz? Şimdi nerede yaşıyorsunuz?
Sabri Aslışen: Anadolu Üniversitesi Halkla İlişkiler okudum. Aynı
üniversitenin Fotoğrafçılık bölümüne de devam ediyorum. Günlük konuşmada
gerekli olacak şekilde Fransızca ve İngilizce biliyorum. Lazcayı konuşabildiğim
gibi okuyup yazabiliyorum. Eşimin işi gereği Ankara’da yaşıyorum.
Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum, gazetecisiniz. Kültürel mirasımızı
yaşatmak için de makaleler yazıyorsunuz. Makaleleriniz bir değil, birçok
gazetede yayınlanıyor; bunu biliyorum. Siz de isterseniz, önce eski çocuk
oyunlarından bahsedelim. Bize, eski çocuk oyunlarından bahsedin, lütfen! Bu
oyunların Türkçe adlarını verin, lütfen, bu yeterli olacak.
Sabri Aslışen: Yaklaşık 35 yıldır gazetecilik mesleği
sürdürmekteyim. Çocukluğumuzdaki oyunlar bir başkaydı. Oyunları belli yaş
grubuna göre ayırarak oynardık. Bizim için her etkinlik bir oyun gibiydi. Kırmızı
toprakla suyun karışımından elde edilen çamur, çocukluğumun ilk oyunu olmuştu.
Çamur oyununa “Let̆aş oliobiru” adını vermiştim. Çocukken oynadığımız oyunların
bazılarını sizinle paylaşayım; Saklanmaç, Korkuluk, İp atlama, Çelik-çomak,
mendil kapma, topaç, bilye-misket, çağatara, çember çevirme, tel- tahta araba
sürme.
Ali İhsan Aksamaz: Günümüzde de bu oyunları yaşatmak için neler
yapmalıyız? Siz ne düşünüyorsunuz?
“Fotoğrafçılığı ve dağcılığı Muhammet Önçırak
ağabeyimize borçluyum”
Sabri Aslışen: Aslında hiçbirimiz çocuklarımıza yeterli ve
nitelikli vakit ayıramıyoruz. Çalışma hayatı bir yandan ev işleri bir yandan.
Anneler ve babalar sürekli bir koşuşturma, bir şeyleri yetiştirme telaşı içinde
geçiriyor günlerini. Belki de kısacık bir zaman ayırıp çocuklarıyla göz teması
kurmaya, eskilerden sohbet etmeye, çocukken neler yaptıklarını anlatmaya bile
ne zaman bulabiliyor ne de bu konuya değer veriyorlar. Oysaki, anne-baba-çocuk
arasındaki en kuvvetli bağ iletişim ve fiziksel temas ile kuruluyor. Bu temas
vasıtasıyla çocuklarımıza gelenek-göreneklerimizi, yerel çocuk oyunlarımızı
öğretebiliriz. Ancak bu şekilde gelecek nesillere aktarım sağlayabiliriz. Eğer
bunları yapamazsak, yerel kültürlerimizi kendi ellerimizle öldürmüş oluruz.
Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum, siz tulum ve kemençe de çalıyorsunuz. Doğru
biliyor muyum?!Tulum ve kemençe çalmayı ne zaman ve kimden öğrendiniz?
Sabri Aslışen: Hayır, hayır! Tulum ve kemençe çalmayı bilmiyorum,
ama bunlar başta olmak üzere, yerel kültürlerimizin içinde yer alan müzik
aletlerinin çıkardığı sesleri dinlemeyi çok seviyorum. Oğlak derisiyle yapılan tulumun
yani Lazca adıyla Gudanın içine dolan nefes, parmakların ustalığıyla Navdan
çıkan sesin güzelliği bir başkadır. Hele de bu sesi Lazona’nın ve Doğu
Karadeniz’in yağmur ormanlarıyla buluştura bildiyseniz tadına doyum olmaz.
Ali İhsan Aksamaz: Laz kadınları canla- başla çalışıyor, eşleri boş- boş
oturuyor diyor kimi insanlar. Öyle mi? Siz bu söze ilişkin neler
söyleyebilirsiniz?
Sabri Aslışen: Hep söylenir ve tenkit konusu olur, “Rize’de bütün
işleri kadınlar yapıyor, erkekler ise yan gelip yatıyor,” diye. İşte bu
davranışların ana kaynağı gurbetçiliğin getirdiği bir alışkanlık veya gelenek. Bölgemize
çay tarımı gelene dek insanımız gurbetçiydi…
Doğu Karadeniz’in kuzey
doğusunda yer alan Batum ve Sohum, önemli bir ticaret merkezi olması sebebiyle
gurbetçileri rahatça kendine çekebiliyordu. Ortak kültür ve yakınlık bakımından,
Batum ve Sohum şehri bölge insanının gurbeti olmuştu (1800’lü yıllardan 1937’ye
kadar, taa ki Sarp sınır kapısı kapanıncaya kadar. Sınır kapısı kapandıktan
sonra kırsal göç ağırlıklı olarak başta Ankara, İstanbul ve İzmir olmak üzere
diğer illere doğru yönelmeye başladı. Bu göç, daha çok dışarıdan bakanlar tarafından
tenkit konusu olmuş ve ağızdan ağıza “Doğu Karadeniz Bölgesinde bütün işleri
kadınlar yapıyor, erkekler ise yan gelip yatıyor” şeklinde dolaşmaya başlamıştır.
Bu ifadenin aslına bakıldığında, geçmişte gurbetçi olarak çalışan erkeklerin, dışarıda
yani “gurbet elde” evine ekmek parası getirmek için ter döktüğü süreçte,
kadınlarının yörede aktif olarak çalışmaları ve ister istemez evin hem kadını
hem erkeği rolünü üstlenmeleri dolayısıyla ortaya çıktığı görülecektir. Bölge
insanı olarak bunu aslında hepimiz çok iyi anlayabiliyoruz. Elbette ki, bu
durumu kullanan yöre insanı da olmuyor değil.
Yanlış anlamayın beni!
Ülkemin gezmediğim, görmediğim yeri kalmadı. Yurt dışında da yaklaşık on ülke
gezdim. Bütün bu seyahatlerim süresince yöremizi ve Kaçkar Dağı, eteklerini gözlerimin
önüne getirdim kıyaslamak için. Ne mümkün! Kıyas kabul etmedi hiçbiriyle! Gerçekten
tabiat olarak dünyada bu kadar güzel bir yer yok. Doğu Karadeniz dağları,
dereleri, yaylaları ve gölleriyle eşsiz bir doğa güzelliğine sahip ama aynı
zamanda çok zorlu coğrafya. Halkın, bu tabiat şartları içinde hayatını idame ettirmesi,
geçimini sağlaması fevkalade zor. Bu zorluğun üstesinden ancak birlik olarak,
kadın veerkek beraber sorumluluğu taşıyarak gelebilecektir. Eski
alışkanlıkların, gurbetçilik zamanlarının ve ben yatayım sen yapçılığın
gerilerde kalmasıyla Doğu Karadeniz halkı ve doğasıyla daha da yükselerek kalkınabilecek,
ülkemizin müstesna turizm cenneti olarak gözde yerini perçinleyecektir.
“Ortak kültür ve yakınlık bakımından Batum ve Sohum,
bölge insanının gurbeti olmuştu”
Ali İhsan Aksamaz: Siz dağcısınız, bunu biliyorum. Geziler de
yapıyorsunuz. Lütfen, bu gezilerinizden bahsedin bize! Bu gezileri nerelerde
yapıyorsunuz? Gezi konusunda dernek ve şirketleriniz var mı?
Sabri Aslışen: Ortaokul yıllarından beri doğanın içindeyim. Doğayı
sevmeyi rahmetli anneme, fotoğrafçılığı ve dağcılığı ise “Dağların Reisi” lâkaplı
Muhammet Önçırak ağabeyimize borçluyum. Türkiye Dağcılık Federasyonu kurulmadan
önce, Ardeşen ilçemizde 1960 yılında Prof. Dr. Yılmaz Ergün Hocamız öncülüğünde
dağcılık derneği kurulmuş. Bu dernek sayesinde, Kaçkar Dağları eteklerinde yer
alan Fırtına Vadisi üzerindeki yerleşim alanlarında dağcılık sporunun
gelişmesinde önemli ölçüde katkılar sağlamıştır. 1998 yılında “Doğu Karadeniz
Kaçkar Dağcılık ve Doğa Sporları İhtisas Kulübü” adı altında kapsamlı bir
derneğin kurulmasında öncülük yaptım. Bu kulüp sayesinde, yapılan sportif
faaliyetler, festivaller ve dağcılık şenlikleri sayesinde sadece bölgemiz
değil, Doğu Karadeniz’in tamamı bölgesel ve ulusal medyalar aracılığıyla
tanınmış oldu. Bu tanıtımda emeği geçen kurucu üyelere, bugüne kadar görev alan
başkan ve üyelerine ve de halen görevde olan başkan ve yönetim kurulu üyelerine
sizin aracılığınızla sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Kulüp olarak gezilerimiz,
özellikle hafta sonları doğu Karadeniz’in tamamına ve yılın belli aylarında
yurt geneline hatta yurt dışına sportif ve gezi amaçlı programlar
düzenlenmektedir. Kulübümüz şirket değil, yaptığı faaliyetlerin çoğunluğu
sportif amaçla yapılmaktadır.
Ali İhsan Aksamaz: Siz, Ardeşen’in Sesi adlı gazetenin de
öncülerinden birisiniz. Siz de isterseniz, biraz da bu gazeteden konuşalım!
Sabri Aslışen: Ardeşen’in Sesi Gazetesi, Ardeşen ilçemizde
kurulan yerel bir gazetedir. Yıllar önce küçücük bir mekânda başladı yayın
hayatına. Bir kulübeyi andıran, sadece bir kapı ve bir pencereden ibaret olan
daracık mekânında doğdu gazetemiz. Hurufat (Tipo) baskıyla haftalık olarak
yayınlanan, kuruluşundan beri doğru, dürüst, tarafsız ve ilkeli yayın
çizgisinden sapmadan yoluna devam eden gazetemiz, modern ofset tesislerinde
günlük olarak çıkarılmaya ve yarım asra yaklaşan bir süredir okuyucularıyla
buluşmaya devam ediyor.
Yerel ve bölgesel gazetelerin
kendi imkânlarıyla ayakta kalmaları kolay olmamasına rağmen, Ardeşen’in Sesi
Gazetesi, kuruluş tarihi olan 25 Ocak 1973’ten bugüne tam 46 yıldır aralıksız
olarak yayın hayatına devam etmektedir. Ardeşen’in Sesi Gazetesi’ni bölgemize
kazandıran gazetemizin kurucuları Av. Sedat Kâhya hocam ve Ahmet Özcan Bey
başta olmak üzere fikir işçilerine, yazarlara ve tüm çalışanlara sizin
aracılığınızla sonsuz şükranlarımızı sunuyorum.
“Ardeşen’in Sesi Gazetesi, 25 Ocak 1973’ten bugüne
yayın hayatına devam ediyor”
Ali İhsan Aksamaz: Günümüzde, siz başkent Ankara’da yaşıyorsunuz.
Ankara’da kültürel bir derneğiniz var mı? Varsa, dernekte hangi kültürel
aktiviteleri yapıyorsunuz?
Sabri Aslışen: Ömrünün yüzde 60’ini doğada geçiren biri için
şehir hayatı çok zor gelmektedir. Yaklaşık 5 yıldır Kavaklıdere Çankaya Ankara’da
ikamet ediyorum. Bayındır-2 Sokak No: 30 D: 5 Çankaya/ Ankara adresinde
Başkentimize yakışır “Ardeşen Kültürevi Derneği” (ARDER) adında bir derneğimiz
var. Yaklaşık 500’ü aşkın üyesi bulunan derneğimizin başkanlığını, yıllarını
eğitime adamış, emekli matematik öğretmeni Ahmet Üstoğlu yürütmektedir. Başkanımız
ve dernek yönetim kurulu üyeleri olarak bizlerin üstlendiği misyon, Ankara’da ve
Ankara dışında yaşayan Ardeşenliler arasında köprü vazifesini üstlenerek sosyal,
kültürel ve eğitime yönelik faaliyetlerini sürdürmektir. Ülkemizin saygın
kuruluşları arasında yer alan Koç Holding Yönetimi tarafından ülke genelinde
faaliyet gösteren yerel kültür dernekleri arasında yıl boyunca en çok etkinlik
yapan faal dernek olarak Ankara Ardeşen Kültürevi Derneğimiz gösterilmiştir. Bundan
ötürü çok gururluyuz.
Ali İhsan Aksamaz: Aklınızda yeni kültürel projeler var mı? Bir kitap
yazmak gibi bir projeniz var mı?
Sabri Aslışen: Yerel anlamda eskiz aşamasında olan projelerim var.
Bunların başında gelenek-göreneklerimizin içinde yer alan çocuk oyunları
gelmektedir. Unutulmaya yüz tutmuş olan Laz çocuk oyunlarını aslına uygun bir
şekilde yazılı ve görsel olarak hazırlamak istiyorum. Bu konuda sizin deneyimli
çalışmalarınızdan ve aydın fikirlerinizden ve de Çocuk Gelişim Uzmanı olan eşimin
görüşlerinden de yaralanmak istiyorum. Ömrümüz vefa eder de bu eseri hazırlayabilirsek,
gelecek nesle ve onların çocuklarına iyi bir kaynak eser bırakmış olacağız.
Öte yandan önümüzdeki yıl
Doğu Karadeniz bölgesindeki yüksek yerleşim yerlerinde geçmişe dayalı eserleri
araştırmak, bu eserlere bağlı kaynak bilgileri ve özellikle yaşanmışlıkları bir
araya toplamak için saha çalışması yapmak istiyorum.
“Başkentimize yakışır bir derneğimiz var”
Ali İhsan Aksamaz: Size çok teşekkür ederim. Sorularıma baştan
aşağıya derinlemesine cevap verdiniz. Daha ne diyeyim?! Daha ne sorayım?!
Soracak başka sorum yok. Sizin söyleyecekleriniz varsa, lütfen buyurun
söyleyin!
Sabri Aslışen: Bana verdiğiniz bu fırsattan dolayı sonsuz
teşekkürlerimi sunuyorum. Hali hazırda bölgede yaşamıyor olsam da,
yaşanmışlıkların izlerinin kaybolmaması, yerel kültürümüzün gelecek nesillere
sağlam şekilde aktarılması, gelenek-görenek ve kültürel mirasımızın ileriye
taşınması için bireysel olarak elimden gelen gayreti göstermeye çalışmak en
büyük hedefim. Umarım başarabilirim.
(Önerilen okumalar: Bayram Ali Özşahin:
“Kapitalizm her şeyi aşındırıyor, öğütüyor, eritiyor, kaybediyor!”, 14 VIII
2019, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Besim Özel: “Köyümüzde Lazca
türküler söylenirdi”, 11 IV 2022, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Cemil
Telci: “Çay Üreticileri de Özel Şirketlerin İnsafına Kaldı!”, 19 VI 2021,
sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Cihangir Bilgin: “Anadolu’da yaşamış ozan
ve âşıkların divanını okudum!”, 11 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com;
Cihangir Bilgin: “Kendi kültürümüze ve anadilimize dair tek kalem oynatmamak
çok zoruma gitmişti!”, 12 XII 2021, sonhaber.ch sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/
circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Batum, Tiflis, Rustavi’de arşiv
çalışmaları yaptım!”, 14 XII 2021, sonhaber.ch sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/
circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Lazca mücadelemize devam edeceğiz!”, 16
XII 2021, sonhaber.ch / gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; Demir Akın “Ne
Kadar Çok Dil, O Kadar Çok Zenginlik!”, 30 XI 2018, sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr; Ergün Konakçı: “Vatandaşların Eğitim ve Kültür
İhtiyaçları İçin Çeşitli Faaliyetlerde Bulunmak Siyasî Bir Eylem Değildir!”, 24
VIII 2019, circassiancenter.com.tr; Erol Kant “Antik çağlardan günümüze gelen
bu kadim dili yaşatmamız gerekiyor!”, 31 VIII 2022, sonhaber.ch,
circassiancnter.com.tr; Fatma Başural: “Anadilimizi, Kültürümüzü,
Geleneklerimizi Bilelim!”, 1 XII 2018, circassiancenter.com.tr; Gülcan Yüksel Asılyazıcı: “Dört Elle Lazca
İçin Savaşan Biri Olup Çıktım!”, 29 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/
circassiancenter.com.tr; Hasan Uzunhasanoğlu: “Lazca, Bir Dialekt (Ağız, Şive)
Değil, Bir Dildir!”, 21 VIII 2019, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; İnci
Derya Turna, “Anadilimiz ve Köklü Güzel Kültürümüz Yok Olmasın!”, 11 IX 2019;
circassiancenter.com.tr; Kemal Özbıyık: “Büyükler Bir Araya Gelmezsek Dilimiz
de Ölecek!”, 30 XI 2018, circassiancenter.com.tr; Maksut Kesici: “Lazca Eğitim
Görebilseydim, Türkçeyi Güzelce Öğrenebilseydim, Böyle Zor Bir Hayatım
Olmayacaktı!”, 25 XI 2018, circassiancenter.com.tr; Mircan Kaya: “Çocuklara
Ninnilerimizi Duyurmak İstiyorum!”, 11 V 2020, sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr; Murat Karadeniz: “Gazete Noğa’yı Tamamen Lazca
Yayınladık!”, 18 II 2022, sonhaber.ch/ circassiancenter.com; Musa Karaalioğlu:
“Ağlamayana Süt Vermezler!”, 29 IV 2020, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr;
Orhan Bayramin: “Laz Edebiyatı 1996’dan Fersah Fersah İleride!”, 15 III 2021,
sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com/ simavakfi.org; Osman Şafak
Büyüklü:“Lazlar, çalışmalarını kolektif ortam içinde yapmalı!”,
circassiancenter.com/ sonhaber.ch, 21 VIII 2019; Önder Acar: “Oçamçire’deki Laz
Okulu’nda da Öğrenim Görmüş Anneannem!”, 11 X 2019, circassiancenter.com/
gurcuhaber.com; Özlem Şendeniz: “Yerelin gündelik yaşam bilgisine kıymet
veriyorum!”, 10 II 2020, sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr; gurcuhaber.com;
Rasim Yılmaz, “Türkiye Lazları ve Laz Kültürü…”, 19 V 2017, old.08haber.com;
Rıdvan Özkurt Anç̆aşi: “Çoğunlukla Aşk, Doğa, İnsana İlişkin Şiirler
Yazıyorum!”, 04 II 2022, sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr; Ruhan Odabaş,
“Yitmek Üzere Olan Dilimizi Yaşatabilme Çabasındayım!”, 3 VII 2021,
sonhaber.ch, circassiancenter.com.tr; Sami Fitoz, “Çocuklarımızın Anadilimizi
Öğrenmesini İstiyorum!”, 7 X 2019, sonhaber.ch/ circassiancenter.com; Selma
Koçiva: “Son Aktif Yıllarımı Laz Edebiyatına Vermek İstiyorum!”, 24 II 2021;
sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com/ turklaz.com/
avrupaforum4.org; Yılmaz Erdoğan: “Bizimkiler Sohum’a Yerleşmiş!”, 22 XI 2018,
circassiancenter.com.tr; Yılmaz Erdoğan: “Ogni Kültür Dergisi” ikinci çocuğum
olarak kucağımdaydı!” ,7 VI 2022, sonhaber.ch/circassiancenter.com.tr)
+
“Rak̆anoni oput̆epes k̆ult̆uruli noçalişe oxvenuti guris mek̆amilaps!”
(Goʒ̆otkvala: Aʒ̆i
Sabri Aslişeni k̆ala vore ma. Andğaneri musafiri çkimi ren Sabri Aslişeni. Sabri Aslişeni ren dido çkinaperi ar k̆oçi.
Dido dulyamxvenu gamantaneri çkini ren. Sabri Aslişenis kuğun dido ğirsoni
k̆ult̆uruli noçalişepe k̆arta speros; tişen k̆udelişa dido k̆apet̆i k̆ult̆uriş
k̆oçi ren Sabri Aslişeni. Magezete, mç̆aru, magomorgve, mafot̆ografe,
gudastvire do magerme ren emu. Sabri Aslişeni k̆ala ar int̆erviu dop̆i ma. Çkin
molapşinit muşi k̆ult̆uruli noçalişepeşen. Edo aya ren çkini int̆erviuşi
t̆ekst̆i. (Ali İhsan Aksamazi)
+
Ali
İhsan Aksamazi: İpti biyografi tkvanişen bğarğalat, mu
iqven! ʒ̆oxleni skidala tkvanişen molamişinit! So do mundes yeçkindit, dibadit?
Sonuri ret? Namu oput̆eşi skiri ret? Mi oğlepeşi ret? Mu dulya ikipt? Çileri
reti? Berepe giqonunani?
Sabri Aslişeni: Ma (58) jure neçi do vit̆oovro ʒ̆aneri vore. Noğa
Art̆aşenişi oput̆e Ağvanis dovibadi ma. (20) eçi Mariaşinas dovibadi.
Art̆aşenuri vore. Ğomunoğli, (Turudi, Mollasaliği) vore. Eşo ptkvat na, aşo
ptkvat na, mexole (35) eçi do vit̆o xut ʒ̆anaşendoni
magazeta vore. Hemi magazeta hemiti mç̆aru vore, hemiti buncinaşi
sporeşati toli komiğun. Ayati, mesleğepe çkimişen arteri ren. Eşo mazit̆en
ma. Çileri vore do ar k̆ulani bere
komiqonun. Bere çkimi ren (22) eçi do jur ʒ̆aneri.
Ali
İhsan Aksamazi: Namu nʒ̆opulapes igurit? Namu nenape
giçkinan? Aʒ̆i so skidut?
Sabri Aslişeni: Ma doviguri Anadoluşi Universit̆et̆işi Xalk̆i
K̆ala munasepetepeşi burmes. Xoloti
vigurap artneri universit̆et̆işi fot̆ografişi burmes. Fransuli do İnglisuri
nenape komiçkin. Edo entepeşi seviye domibağun dğaluri oxmarus. Lazuri nena
muk̆onari miçkin na, ek̆onariti domak̆itxen do maç̆aren. Çili çkimik içalişeps
nananoğa Ank̆aras, emuşeni mati nananoğa Ank̆aras pskidur.
Ali
İhsan Aksamazi: Ma miçkin, tkvan magazete/ jurnalist̆i
ret. K̆ult̆uruli anderi çkini oskedinu şeni mak̆alepeti ç̆arupt tkvan. Edo
tkvani mak̆alepe ar gazetas vardo, dido gazetas gamiçkvinen; aya komiçkin.
Tkvanti ginonan na, ipti berepeşi mcveşi sterapapeşen bğarğalat. Berepeş mcveşi
sterapapeşen molamişinit, mu iqven! Eya sterapapeşi Lazuri coxope komomçit, mu
iqven, eya domibağun.
Sabri Aslişeni: Mexole (35) eçi do vit̆o xut ʒ̆ana ren, ma
magazeta vore; aya dulya vikip. Beroba çkinişi sterapa, aʒ̆inerepe steri va
rt̆u; çkvapebura rt̆u. K̆arta ʒ̆anaşi grubişen berepes çkvadoçkva sterapa
kuğut̆es. K̆arta ʒ̆anaşi grubis tito sterapa kuğut̆u. Edo çkin çkini grubişi
doloxe vistert̆it eya sterapa. Çkini şeni, emindroneri k̆arta aktivit̆e rt̆u
sterapa; eşo rt̆u. Mç̆ita let̆a do ʒ̆k̆ariten, t̆alaxi vikipt̆it çkin. Aya rt̆u
beroba çkimişi enni mskva sterapa. Aya
sterapas coxont̆u “Let̆aş oliobiru”. Aya coxo mepçeret̆i ma. Aya coxo
gevodveret̆i ma eya sterapas. Beroba
çkinişi sterapapeşi coxopeşen molagişinat: K̆uku
t̆a-ont̆obinu, Dida Mangisa, Toç̆i mok̆apinu, ʒuk̆ani, ʒ̆ukvap̆i, oktimoni,
şurduli, mili xut̆ula, Let̆aş oliobiru, omp̆urina, pirpila, dok̆anuri, piʒari okt̆imaşe, enʒuna-penʒuna,
ok̆anʒ̆ure, k̆ap̆ula cexunu, maʒ̆k̆inri oşinaxu, fot̆a t̆ximoza.
Ali
İhsan Aksamazi: Andğaneri ndğasti aya sterapape
oskedinu şeni muepe oxvenuşi voret çkin? Tkvan mu izmont?
Sabri Aslişeni: Mtini giʒ̆vat, andğaneri ndğas, çkar mitis
dobağine do meçamura ora va miğunan berepe çkinişa. Moxva ora va miğunan berepe
çkini şeni; andğaneri didi noğaşi k̆aosişi guri şeni ren aya. Berepe k̆ala
pelaperi ora mek̆alapuşi şansi va miğunan. Ar k̆ele oçalişu, majura k̆ele
oxorişi dulyape. Nana do babapek udodginu- udoxunu endişe-telaşiten skidunan;
yonk̆ap̆uşi telaşis renan. Ar mutupe gondinuşi şkurina kuğunan nana do
babapes. Aşoten ʒ̆anape mek̆ulun. Armʒika
rt̆as nati, berepe mutepeşi k̆ala ok̆oxedu, mcveşi ambarepe mutepeşişen
molaşinu, entepeşi berobaşen oğarğaluşi orati va uğunan nana do babapes,
gonepti! Amk̆ata dulyapeşati toli va uğunan entepes; eşo vizmon ma. Mʒudi va
ren; nana-baba-bereş qoropa yeçkindun irtibati do fizik̆uri temasişen. Aya
temasişi vasitaten, çkini k̆ult̆uri-adetepe do berepeşi sterapape berepe çkinis
oguramuşi şansi maqvenan çkin. Adetepe- k̆ult̆uri çkini, ek̆uleni nesilepeşa
nunç̆işinu şansi aşoten maqvenan. Aşo va p̆at na, k̆ult̆uri çkini xepe çkiniten
voğurinaten, daçxiri çkini voskirinaten; aya k̆aixeşa miçkit̆an.
Ali
İhsan Aksamazi: Ma miçkin, tkvan gudastviri do
kemanceti gelaçapt. Mtini miçkini?! Mundes do mişen igurit gudastviri do
kemance gelaçamu?
Sabri Aslişeni: Var, var! Gudastviri do kemanceşi gelaçamu va
miçkin ma. Mara svalyaruli k̆ult̆uri çkinişi musik̆aluri alet̆epeşen gudastviri
do kemanceş sersis osiminu dido k̆ai maʒ̆onen.
Korit̆işi t̆k̆ebiten xveneri Gudastvirişen gamaxtimeri sersi ren dido
loqa. Mara gudastviri gelaçamuk gak̆vans mahareti do ust̆at̆oba; aya miçkit̆an
ipti. Heleti aya sersis, Lazona do Yulva Uçamzoğaşi mç̆imaşi mt̆k̆apes osiminu
ren dido loqa. Osiminuten va ižğert; aya
giçkit̆an!
Ali
İhsan Aksamazi: Lazi oxocalepek şurdoguriten
içalişapan, mara kimolepe mutepeşik xemboşi doxedunanya tkumernan namtini
k̆oçepek. Eşo reni? Tkvan mu gažitenan aya ambari şeni?Mu izmont tkvan?
Sabri Aslişeni: Ho, p̆anda eşo itkven. Edo aya ren tenk̆idişi
mevzu. “Rizinuri oxorcalepek
udodginu-udoxunu içalişapan do kimolepe doxedunan do p̆anda keifi ikipan!” Aşo
tkumernan galenepek. Aya dulyas kuğun ar sebebi. Kimoli ren mak̆urbete do aya
xali moxtimeri ren k̆urbetişi adetişen. ʒ̆oxleni orapes, Çkin çayişi ziraati va
miğut̆es Lazonas. Edo kimolepe rt̆es
mak̆urbete…
1800-oni ʒ̆anapeşen 1937 ʒ̆anaşa, noğa Batumi do noğa Soxumi rt̆u beciti
ticaretiş şkagurepe. Batumi do
Soxumi rt̆u yak̆ini hemi gza muşiten
hemiti k̆ult̆uri muşiten çkinda. Oşkaruli ğirape dido komiğut̆es emindros. Emuşeniti emindroneri akoni k̆oçepeşi
k̆urbeti rt̆u Batumi do Soxumi. Sinori
geink̆iluşi, milleti idu didopeten Ank̆ara, İst̆anboli do İzmirişa do majura
noğapeşa. Aya ek̆onomk̆iuri xicret̆işi
gurine, didopeten galenepek tenk̆idepe ikipan do oxorcalepek udodginu-udoxunu içalişapan do
kimolepe doxedunan do p̆anda keifi
ikipan yado ar şayia gamaxteren. Mtini
giʒ̆vat, kimolepek oçalişu şeni k̆urbetişa ulut̆es para mogapu şeni mcveşi
orapes. Edo muxuri çkinişi oxorcalepekti oxori do qonaşi dulyape ikipt̆es oput̆epes.
Dulya eşo iquşiti, oxorcak kimoşi muşişi dulyapeti ikipt̆u oput̆es. Aya adeti
emindroneri sosyaluri xalişen yeçkinderen; aya k̆aixeşa ižiren. Çkinti aya xali
oxomaʒonenan. Moro mu, muxuri çkinişi namtini kimolepesti çilepe mutepeşi
gamaşvaluşa toli kogiğunan; ayati komiçkinan. Mara aya zmona do gagnapa va ren
gont̆aleri mteli muxuri çkinis; ayati komiçkinan çkin.
Xilafi mutu va giʒ̆vaten.
Dobadona çkinişi k̆arta muxuris gopti, k̆arta şeyiti kobžiri ma. Galeni mexole
vit dobadonasti gopti ma. Ho, galeni dobadonapes vort̆i, emindros aya
dobadonapeşi mskvanobape do K̆açk̆arepeşi mskvanoba ok̆ozimuşa toli komiğut̆u
ma p̆anda. Edo p̆anda K̆açk̆arepe
malandet̆u ma ok̆iyasu şeni. Mumkuni va
ren. Ok̆iyasuşi mutu va ren. Mtini giʒ̆vat, K̆açk̆arepe çkinişi buncinas
mengaperi va uğun mteli dunyas. Amk̆ata mskva sva va ren dunyas. Yulva Uçamzoğaşi muxuris germape, ğalepe,
golape do t̆ibape muşiten, buncinaluri mskvanoba kuğun. Mara artneri oras, coğrafya muşiti monk̆a ren. Edo xalk̆işi
oskidu do oçalişuti ren dido meç̆ireli aya buncinaşi doloxe. Aya meç̆ireloba
k̆ala başi oxvenu şeni, çili do kimoli oçalişuşi ren, xes xe meçameri do
anank̆eniten. Otexuşen genomskide mcveşi adetepe meşkvinu domaç̆irnan. Ma
dopxeda do si içalişi; amk̆ata zmona do gagnapa va ren modernuri k̆oçişi. Aya
p̆at̆i adetiti meşkvinuten, Uçamzoğaşi muxurik xalk̆i do buncina muşi k̆ala
daati ixampasunon. Aşoten dobadona çkini
iqvasunon t̆urizmişi cenneti do didinoba muşi ognapasen mteli dunyas.
Ali
İhsan Aksamazi: Tkvan magerme/ alpinist̆i ret; ayati
komiçkin. Golvapeti ikipt. Aya golvape tkvanişenti molamişinit, mu iqven! So,
namu muxurepes ikipt aya golvape? Golvaşi derneğepe do şirk̆etepe
giğunani?
Sabri Aslişeni: Oşkenoni nʒ̆opulaşi oraşendoni, ma buncinaşi
doloxe vore. Buncinaşi qoropa, rametli nana çkimişen do fot̆oğrafi do
alp̆inizmişi qoropati “Germapeşi Reizi”
žegnoni Muhammet Onçirak cumadi çkinişen doviguri ma; eʒxala komiğun entepeşa
ma. Turkiyeşi Alp̆inizmişi Federasyonişen ʒ̆oxleni orapes, P̆rofesor Dr. Yilmaz
Erguni Xoca çkinişi inisiyat̆ifiten, alp̆inizmişi derneği geidgineren 1960 ʒ̆anas,
noğa çkini Art̆aşenis. Aya derneğişi
landeten, alp̆inizmi ik̆ap̆et̆ineren K̆aç̆k̆arepeşi ʒ̆alenk̆elepeşi Furt̆unaşi
Vadis. Eya derneğik aya sp̆orişi omordinus nuşveleren. “Yulva Uçamzoğaş
K̆aç̆k̆arişi Alp̆inizmi do Buncinaşi Sp̆orepeşi İxtisasişi K̆lubi” coxoni
derneği geidginu 1998 ʒ̆anas. Aya derneği rt̆u teşkilatoni k̆arta speros. Aya derneğiş gedgus şurdoguriten viçalişi ma;
goʒ̆ocğoneri doviqvi ma aya derneğiş
gedginus. Aya k̆lubişi landeten, sp̆ort̆uli faaliyetepe, fest̆ivalepe do
alp̆inizmişi şenluğepe dop̆it. Edo aya sp̆ort̆uli faaliyetepe, fest̆ivalepe do
alp̆inizmişi şenluğepeşi landetenti,
xvala muxuri çkinişi coxo var, Uçamzoğaşi mteli muxurepeşi coxo ignapinu
hemti muxuruli hemiti milleturi medyaşi xeten. Tkvani vasitaten, aya derneğişi
emindroneri do aʒ̆ineri magedgine mak̆ature, mak̆ature, maoktale do dudmaxvancepes dido şukuri vuʒ̆umer ma,
entepes emeği uğunan aya oçinapus do emuşeni. K̆lubi çkinik golvape ikips mteli
Uçamzoğaşi muxurepes, didopeten doloniş çodinapes. K̆lubi çkinik xvala mteli
Turkiyes var, galeni dobadonapesti
sp̆ori do golva şeni p̆rogramepeti ikips ʒ̆anaşi meçkineri tutapes.
K̆lubi çkini şirketi va ren. K̆lubişi faaliyetepe, sp̆ort̆uli gagnapaten
ixvenen; ayati miçkit̆an.
Ali
İhsan Aksamazi: Tkvan Art̆aşenişi Sersi coxoni
gazetaşi ç̆k̆onepeşi art-arti ret. Eşo miçkin. Tkvanti ginonan na, amʒikati aya
gazetaşen bğarğalat!
Sabri Aslişeni: “Art̆aşenişi Sersi” ren noğa çkini Art̆aşenis
gedgineri muxuruli ar gazeta. Dido ʒ̆anape ʒ̆oxle rt̆u, ç̆iç̆it̆a mekyani
kuğut̆u do eşo gamiçkvinu. Ar paʒxas
nungapt̆u, eşo mazit̆en aʒ̆i, xvala ar nek̆na do ar pencere kuğut̆u eya
mekyanis. Eya mekyani dido mʒ̆ule rt̆u do ek yeçkindu gazeta çkini. Xurufatişi
(T̆ip̆oşi) formatiten kogamaxtu dolonis ar fara. İptineri dğa muşişen doni
mtini, helali, uk̆elenari do p̆rensip̆oni ar ğara kuğut̆u, aʒ̆iti artneri
ğaraten gamiçkvinen “Art̆aşenişi Sersi”. Mara andğaneri ndğas, modernuri
ofset̆uri tesisepes gamiçkvinen, dğaluro gamiçkvinen. Mexole gverdi oşʒ̆anuraşendoni, mak̆itxalepe
muşis ambarepe meçaps Art̆aşenişi Sersik. Ti-mutepeşişi imkyanepeten oskidu
ren dido meç̆ireli muxuruli do
t̆erit̆oryaluri gazetepe şeni; eşo rennati, “Art̆aşenişi Sersi” gamiçkvinen 25 ʒ̆anağani
1973-şen andğaşa, 46 ʒ̆anaşendoni umek̆vatero. Tkvani vasitaten, ma ipti
gazetaşi magedgine Avok̆at̆i Sedat Kahya Xoca çkimi do Ahmet Ozcan Begis şukuri
vuʒ̆umer. Entepek “Art̆aşenişi Sersi,
hediye komomçes do emuşeni. Xolo “Art̆aşenişi Sersişi” fik̆iriş madulyepe,
mç̆arupe do mteli madulyapes şukuri vuʒ̆umer ma.
Ali
İhsan Aksamazi: Andğaneri ndğas, tkvan nananoğa
Ank̆aras skidut? Nananoğa Ank̆aras k̆ult̆uruli derneği giğunani? Giğunan na,
namu k̆ult̆uruli dulyape ikipt derneğis?
Sabri Aslişeni: Skidala çkimişi oşişen 60 buncinas mek̆ovolapi ma,
raxat̆i-raxat̆i pskidi. Emuşeniti didi
noğas oskidu meç̆ireli momixteps. Mexole 5 ʒ̆ana ren, nananoğa Ank̆araşi muxuri K̆avaklideres
pskidur, Çank̆ayas pxer ma. Noğa Çank̆ayaşi sokaği Bayindiris “Art̆aşenişi
K̆ult̆uriş Oxori” (ARDER) coxoni ar derneği komiğunan. Mexole 500-şen met̆i
mak̆ature uqonun derneği çkinis. Derneği çkinişi dudmaxvabce ren Ahmet Ustoğli.
T̆ek̆audi matematik̆aşi mamgurapale ren. Skidala muşi gamantana-gurapa şeni
golaçkvineri kuğun. Derneğişi
dudmaxvance do idare heyetişi mak̆aturepo, çkin ar misyoni komiğunan. Ank̆ara do Ank̆araş gale skideri
Art̆aşenurepeşi şkas ar xinci steri viçalişepst çkin. Sosyaluri, k̆ult̆uruli
gamantanuri speros viçalişept. Art̆aşenişi K̆ult̆uriş Oxorik dido k̆ult̆uruli
faaliyetepe ikips ar ʒ̆anas morgvalis. Emuşeniti derneği çkini majurapeşen dido
faaliyetoni derneği goşiʒxunu dobadona
çkinişi ʒ̆oxlextimu muessesepeşen K̆oç Holdingişi idare heyetişk̆elen.
Emuşeniti timoʒ̆onderi voret çkin.
Ali
İhsan Aksamazi: Ağani k̆ult̆uruli p̆rojepe giğunani
nosis? Ar ketabi oç̆aru steri p̆roje giğunani?
Sabri Aslişeni: Lok̆aluri maanaten, eskiziş p̆rojepe komiğun
ma. K̆ult̆uri- adetepe çkinişen berepeşi
sterapape coxoni noçalişe çkimi ren aya eskiziş p̆rojepeşi doloxe. Eşo-aşo
goç̆k̆ondineri Lazi berepeşi sterapape ç̆areli do suretiten orijinaluro oʒ̆opxu
guris mek̆amilaps. Tkvani tecruboni noçalişepe do gamantanuri fik̆irepeşen do
p̆edagogi çili çkimişi fik̆irepeşen feide ožiruti guris mek̆amilaps. Pskida na,
aya noçalişe çkin maʒ̆opxan na, ek̆uleni nesilepes do entepeşi berepes dido
pelaperi ç̆areli odude aqvasunonan.
Majura k̆eleti ek̆uleni ʒ̆anas, Uçamzoğaşi rak̆anoni oput̆epes mcveşi eserepe
goşogoru, aya eserepeşi odude ambarepe do didopetenti gonoşinepe ok̆orobu şeni
speroş noçalişe oxvenuti guri mek̆amilaps.
Ali
İhsan Aksamazi: Ma dido şukuri giʒ̆umert. K̆itxalepes
tişen k̆udelişa k̆ut̆alişa nena gemiktirit. Çkva mu ptkva?! Çkva mu
gk̆itxat?! Ma ok̆itxuşi çkva mutu va
miğun guris. Tkvan otkvaluşi çkva mutu giğunan na, eti miʒ̆vit, mu iqven!
Sabri Aslişeni: Ma dido şukuri giʒ̆umert, tkvan fursat̆i momçit do emuşeni. Aʒ̆i muxuri
çkinis va pskidur nati, xalk̆i çkinişi k̆ult̆uruli nok̆uçxenepe va gondunas
yado, lok̆aluri adetepe do k̆ult̆uri çkini ek̆uleni nesilepeşa mç̆ipaşaşi
nunç̆işinu şeni, şurdoguriten oçalişu guris mek̆amilaps. Bolaki gemacginen!
https://www.circassiancenter.com/tr/yuksek-yerlesim-yerlerinde-saha-calismasi-yapmak-da-istiyorum/
https://sonhaber.ch/sabri-aslisen-ile-soylesi-turkce-lazca/
