Abhazya
Parlamentosu’nun Açıklaması
15 Ekim 1997 tarihinde Abhazya Parlamentosu’nda XIX.
yüzyılda Rus İmparatorluğu ve XX. yüzyılda Gürcü devletlerinin Abhazya’da
uyguladıkları insani ve kültürel soykırımla ilgili olarak milletvekili Timur Açugba
tarafından hazırlanan bir karar tasarısı görüşüldü ve oybirliğiyle kabul
edildi. Açugba, görüşme öncesinde yaptığı konuşmada “Bugünkü Gürcistan
yönetiminin askeri ve politik güçlerinin neyin peşinde olduğunu anlamak için kâhin
olmaya gerek yok. Zira bu konuda elimizde çokça belge ve geçmiş acı
tecrübelerimiz var. Günümüzdeki olaylar, ne yazık ki geçmişin tamamen tekrarı
şeklinde gelişiyor. Tüm bunlar ayrıca bize Gürcülerle Abhazların aynı çatı
altında yaşayamayacakların ve böyle bir dayatmanın yeni trajediler
doğurabileceğini gösteriyor” şeklinde görüşlerini dile getirdi. Açugba, ayrıca
“ Biz davamızın haklılığını tüm dünyaya duyurmak zorundayız. Gürcistan’ın toprak
bütünlüğü diye Stalin ve Beria’nın zoruyla oluşturulan “küçük imparatorluğun”
korunmasının değil, binlerce yıldır kendi topraklarında diliyle, tarihiyle,
kültürüyle hür ve bağımsız yaşamış Abhazların var olma mücadelesinin öncelikle
desteklenmesi gerektiğini tüm insanlığa anlatabilmeliyiz” diye ekleyerek
sözlerini şöyle bitirdi; “Bugün tüm olumsuzluklara rağmen Gürcü halkının büyük
bölümünün Gürcü- Abhaz ilişkilerinin normale dönmesi için Abhazya’nın bağımsızlığının
Gürcistan tarafından kabulünden başka bir yolun olmadığını düşündüklerine
kuvvetle inanıyorum.”
Milletvekili
Timur Açugba, daha sonra hazırladığı taslak metni parlamentoya okudu. Metinde
Rus Çarlığı’nın, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin, daha sonra da Gürcistan Sovyet
Sosyalist Cumhuriyeti’nin Abhazya’da uyguladığı hukuk ve insanlık dışı olaylar
sıralanarak Abhazya’nın demografik yapısının nasıl zorla değiştirildiğinin altı
çizilerek belirtildi. Ayrıca aynı zulme maruz kalan Abhazyalı Türklerin, Lazların
ve Rumların da durumlarına değinilerek geçmiş yönetimlerce haksız yere
suçlandıkları konularda itibarlarının iadesi istendi.
Parlamentonun 17 Ekim 1997 günlü oturumunda taslak
metinle birlikte aşağıdaki maddeler de oybirliğiyle kabul edildi:
1. a-
1918- 1921 yıları arasında Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti ordusunun
Abhazya’ya girişi bir saldırı ve işgal eylemi olarak kabul edilmelidir.
b- Aynı yıllar arasında
Gürcistan’ın askeri ve politik rejiminin Abhazya’da uyguladığı Abhazların yok edilmesine;
demokratik sistemin zorla değiştirilmesine ve Gürcücenin devlet dairelerinde
zorla kabul ettirilmesine yönelik faaliyetleri soykırım olarak
nitelendirilmelidir.
2. Abhazya
Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin zorla özerk cumhuriyet statüsüne indirilerek
Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyet’ne dâhil edilmesi Abhaz halkına ve
devletine karşı yapılmış açık bir saldırı ve yasal temeli bulunmayan politik
bir tasarruf olarak değerlendirilmelidir.
3. 1930’lu
yıllarda Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti tarafından Abhaz devlet adamlarının,
entelektüellerinin ve toplum önderlerinin yok edilmesi, Abhaz alfabesinin zorla
Gürcüleştirilmesi, Abhaz okullarının kapatılması, Abhazca yer adlarının
değiştirilmesi, tarihin tahrif edilmesi, Abhaz radyosunun çalışmalarına son
verilmesi ve sistematik olarak Abhazya’nın demografik yapısının Gürcüler lehine
değiştirilmesi gibi insanlık ve hukuk dışı tasarruf ve eylemler Abhaz halkına uygulanan bir soykırım olarak
değerlendirilmelidir.
4. Abhaz
halkı daha önceden de haksız suçlamalarla sürgüne tabi tutulan halk olarak görülmeli,
aynı zamanda 1940’lı yıllarda Stalin rejimi tarafından Abhazya’dan sürülen
Rumlar, Lazlar ve Türkler de sürgüne maruz bırakılan halklar olarak kabul
edilmelidir.
5. 1931-1956-
1967- 1978 ve 1989 yıllarındaki Abhaz halkının başkaldırıları Gürcistan’ın
sömürgeci politikalarına karşı bir bağımsızlık mücadelesi olarak tanınmalıdır.
6. Tarihi
tecrübelerin de ışığında Abhaz ulusal varlığının korunmasının; sosyal, ekonomik
ve kültürel gelişimin sağlanmasının; aynı zamanda Abhazya’da yaşayan diğer
halkların da hukuki haklarının ve özgürlüklerinin temininin ancak bağımsız,
demokratik ve hukuk devleti olan Abhazya Cumhuriyetince gerçekleştirilebileceği
teyit edilmelidir.
7. Abhazya
devlet başkanına ve bakanlar kuruluna demografik yapının sağlam temellere oturtularak
geliştirilmesi için resmi bir devlet planı yapmaları önerilir.
8. Abhazya’nın
demografik yapısının iyileştirilmesi, Abhaz dili, kültürü ve geleneklerinin
korunması ve geliştirilmesi ile ilgili kanunların parlamento tarafından
hazırlanması ve bu konuda ilgili komisyonların acilen çalışmalara başlamaları
kabul edilir.
9. Parlamento
bilim, eğitim ve kültür komisyonu, Abhazya’daki yer adlarının aslına
dönüştürülmesi ile ilgili çalışmaların bir an önce sonuçlandırılmasının takibi
ile görevlendirilmiştir.
10. Abhazya
Bilimler Akademisi’ne Abhazya Araştırmalar Enstitüsü’ne Abhaz tarihi ve kültürü
ile ilgili güncel problemlerin araştırılması, bu konu ile ilgili bilimsel
çalışmaların bir an önce yayın aşamasına getirilmesi ve işin mali portresinin
bakanlar kurulunda öncelikle ele alınması önerilir.
11. Abhazya
parlamentosu hukuk komitesi ile insan hakları komisyonu, daha önce suçlanarak
Abhazya’dan sürgüne tabi tutulan Türkler, Lazlar ve Rumların itibarlarının
iadesi ile ilgili kanun tasarılarını en kısa zamanda hazırlamakla
görevlendirilir.
(Kaynak: Apsadgıl Derneği’nin
Abhazca ve Türkçe yayınlanan yayın organı “Abazamyüa”nın 2 (3) nolu sayısı/ Aktaran: “Kafkasya Yazıları”, sayı 6,
Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1999)
+
(Önerilen Okumalar: “Abhazya Parlamentosu'nun 15.10.1997 Tarihli Kararı:”, sakaryaabhaz.org; Ali İhsan Aksamaz, “Türkiye’de Bir Kafkasya Dili: Lazca”, Alaşara Dergisi, Sayı 7- 8, Nart Yayıncılık, İstanbul, 1995; Ali İhsan Aksamaz, “Sovyetler Birliği’nin Milliyetler Politikası ve Kafkasya”, Tarih ve Toplum Dergisi, Sayı 199, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000/ Yeni Türkiye, Sayı 74, Yeni Türkiye Stratejik Araştırmalar Merkezi, Ankara, Ankara, 2015/ sonhaber.ch, 31 V 2020; Ali İhsan Aksamaz, “Yazılı Laz Edebiyatının Öncüsü İskender Tzitaşi Kimdi? Neden Öldürüldü?”, Yeni Kafkasya Gazetesi, Sayı 36(1), İstanbul, 2001/ demokrathaber.org, 26 VIII 2011 (“Doğu Karadenizde Resmî İdeolojiler Kuşatması”, 1. Baskı, Sorun Yayınları, İstanbul, 2003; 2. Baskı, Belge Yayınları, İstanbul, 2012); Ali İhsan Aksamaz, “1930’lu Yıllarda Sovyet Abhazya’dan gelen Lazlar, demokrathaber.org, 11 VII 2011; Erol Kılıç Kutelia , "Abaza Kimliği - Abazalar/ Abhazlar: Tek Millet, Üç Diyalekt, İki Ayrı Alfabe", ozgurcerkes.com, 06 VIII 2020; Erol Kılıç Kutelia, “Her anadili kutsaldır!”, 6 III 2021, sonhaber.ch/ ozgurcerkes.com/ abhazpostasi.com/ circassiancenter.com;Fahrettin Çiloğlu, “Rusya Federayonu’nda ve Transkafkasya’da Etnik Çatışmalar”, Sinatle Yayınları, İstanbul, 1998; George Hewitt, (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Güney Kafkasya ve Megrel- Lazlar’ın Kültürel Hakları”, Aylık Sosyalist Kültür Dergisi Birikim, Sayı 85, Birikim Yayıncılık, İstanbul, 1996 / birikimdergisi.com; İbrahim Bayrakoğlu- İrfan Ç. Aleksiva, “Büyük Tasviyede Lazlar”, Dil, Tarih, Kültür Dergisi Ogni, Sayı 7, Laz Kültür Derneği Yayını, İstanbul, 2017; İrfan Çağatay Aleksiva, “Abhazya’da Bolşevik Lazların Gerilla Birliği: Laz Timi”, jinepsgazetesi.com, 10 II 2020; Isqenderi Chitaşi, (Yayıma Hazırlayan: İrfan Ç. Aleksiva; Rusçadan Çeviri: Ergün Konakçı; Almanca’dan Çeviri: Nurten Kurnaz), “Çquni Çhara/ Albonişi Supara”, Laz Kültür Derneği Yayınları, İstanbul, 2012; Isqenderi Chitaşi, (Tıpkıbasım, sözlük; yayına hazırlayan: İrfan Ç. Aleksiva), “Oxesapuşi Supara” (“Lazca Matematik Kitabı”), Geoaktif Yayınları, İstanbul, 2012; Joakim Enwall (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Qazakişi Gazeti”, Ogni Kültür Dergisi, Sayı 5, İstanbul/ 1994/ Alaşara Dergisi, Sayı 9-10, Nart Yayıncılık, İstanbul, 1995- 1996; Lütfi Hızel: “40 sene takip ettiler”, milliyet.com.tr, 01 VII 2004; Mehmet Perinçek, "Kafkasyada Türk - Sovyet Askeri İşbirliği 19191 - 1923", Kaynak Yayınları, İstanbul, 2011; Mehmet Perinçek, "Türk-Rus Diplomasisinden Gizli Sayfalar", Kaynak Yayınları, İstanbul, 2021; Nuri Bagaps, (Çeviren: Anri Çediya) “20. Yüzyılda ve 21. Yüzyılın Başında Abhazya'da Laz Nüfusu: Demografik Durum ve Yerleşim Coğrafyasının Özellikler/ The Laz Population in Abkhazia in the 20th Century and Beginning of the 21st Century: Demographic Situation and Features of the Geographic Settlement”, Kafkasya Calışmaları - Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of Caucasian Studies Mayıs 2021 / May 2021, Yıl / Vol. 6, № 12/ dergipark.org.tr; Oktay Çkotua, “Megrellerin de dillerine, kültürlerine ve ulusal kimliklerine sahip çıkacaklarına inanıyorum!”, sonhaber.ch, 8 IV 2021; Önder Acar, “Oçamçire’deki Laz Okulu’nda da öğrenim görmüş anneannem!”, gurcuhaber.com, 9 IV 2020/ circassiancenter.com; Parna- Beka Çilaşvili, “Türkiyede Gürcüler ve Lazlar, iki dergi ve iki önder”, tetripiala.wordpress.com, 11 IX 2019; Ronald Wixman (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Sovyetler Birliği’nde Etnik Kimlik”, Kafkasya Yazıları, Sayı 7, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1999; Selçuk Sımsım, "Abazaların Politik Tarihi", Apra Yayıncılık, İstanbul, 2016; Selçuk Sımsım, "Başka Bir Vatanımız Yok Abhazya'nın Özgürlük Savaşı (1992-1993)", Apra Yayıncılık, İstanbul, 2018; Selçuk Sımsım: “Geleceği el birliğiyle inşa edeceğiz!”, 16 IV 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; “Sovyetler Birliği: Kafkas Miliyetçiliği”, (Röportaj: Faik Bulut- Erol Kılıç), İkibine Doğru Dergisi, 30 IV 1989/ circassiancenter.com.tr; Yahbab Yakalozi (/ Kutarba Hayri Ersoy), “Kolkhida’nın Yeniden Doğuşu”, Ogni Kültür Dergisi, Sayı 2, İstanbul, 1994/ kolkhoba.org;Yılmaz Erdoğan, “Bizimkiler Sohum’a yerleşmişler!”, 22 XI 2018, circassiancenter.com; Yılmaz Avcı- Ali İhsan Aksamaz (Redaktör), “Navamiçkinan Tere K̆olxeti/ Bilmediğimiz Ülke: K̆olxeti (Anı)”, Sima Dergisi, sayı 8, Sima Laz Vakfı Yayını, Fotosan Ofset, İzmit, 2009/ circassiancenter.com.tr; Yura G. Argun, (Çevirenler: Hayri Ersoy- Yalçın Karadaş), “Abhazya’da Yaşam ve Kültür”, Nart Yayıncılık, İstanbul, 1990)
Yayına hazırlayan: Ali İhsan Aksamaz
https://sonhaber.ch/abhazya-parlamentosunun-aciklamasi-1997-arsiv/
https://www.circassiancenter.com/tr/abhazya-parlamentosunun-1997-yilindaki-aciklamasi/
