Birinci Bölüm: https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2023/10/ocamcireye-once-buyukannemin-babas.html
İkinci Bölüm: https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2023/10/ocamciredeki-laz-okulunda-da-ogrenim.html
Abhazya Parlamentosu Açıklaması: https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2023/10/abhazya-parlamentosunun-acklamas.html
“Gemi Sohum limanından Trabzon Limanına gitmiş!”
3. Bölüm
Ali İhsan Aksamaz: (1917/ 1918- 1920), önce Kuzey Kafkasya Dağlı
Halkları Cumhuriyetine destek verildi, sonra bu cumhuriyet ortadan kaldırıldı.
(1922- 1936) Transkafkasya Sovyet Sosyalist Federal Cumhuriyetine önce destek
verildi, sonra da bu federal cumhuriyet ortadan kaldırıldı. Önce Lazlara ve
Megrellere kültürel haklar verildi, sonra bu hakları ortadan kaldırıldı.
Stalin’in ekonomi-politikaları yanlıştı. Stalin’in milliyetler politikası
yanlıştı. Böyle olunca da, Stalin hem küçük üreticileri hem de farklı din ve
milliyetlerden insanları düşman sayıyordu. Stalin, yanlış bir liderdi. Aslında;
Komünist Parti’nin politikaları yanlıştı. Geçen ay, Gün Zileli’nin bir kitabı
çıktı. Kitabın adı şöyle: “1917- 1918 Rusya’da Devrimden Tek Parti
Diktatörlüğüne”. Gün Zileli, Komünist Parti’nin yanlış politikalarından
bahsediyor. Stalin’in iktidarı, o veya bu sebeple Abhazya’nın Lazlarına rahat
vermiyordu. Hâlbuki Sosyalist Laz Aydınları da Devrime ve Sosyalizmin inşasına
canla başla destek olmuşlardı. O ya da bu sebeple, Lazları Abhazya’dan kaçırmak
için yollar arıyordu Stalin Yönetim. Müslümanlar; Lazlar, Zazalar, Çeçenler,
Ahıska Türkleri, Kürtler, Karaçay- Malkar Türkleri, Kırım Tatarları,
Hemşinliler, Müslüman Gürcüleri düşman sayıyordu Stalin. Müslümanlar; Lazlar,
Zazalar, Çeçenler, Ahıska Türkleri, Kürtler, Karaçay- Malkar Türkleri,
Hemşinliler, Müslüman Gürcüler, Kırım Tatarları ve diğer Müslüman ve Hıristiyan
halkları tarihsel topraklarından attı Stalin Yönetimi. Kısaca; bütün halkların
düşmanıydı, tarihin en zalimlerinden birisiydi. Stalin, Komünist Parti’den
neredeyse bütün yoldaşlarını da öldürttü. Stalin, Nestor Lakoba’yı öldürttü.
Stalin, İskender Tzitaşi’yi öldürttü. Stalin, Sultan Galiyev’i öldürttü.
Halkların dostu değil, halkların düşmanıydı. Stalin’de Gürcü kanı vardı, ancak
Ruslaştırma politikalarının adamıydı. Büyük Rus şovenizminin adamıydı. Stalin
yanlış liderdi. Nilüfer Devrişova, “Bizim Ahıska” adlı derginin 48. sayısında,
Kırgızistan’a sürülen Lazların haberlerini duyuruyor. Karşıki Sarp’tan
Narakidze Hanım da, sürülen Lazların haberlerini youtube’den veriyor. TRT de
sürgün Lazların haberlerini veriyor. Bu tür haberleri youtube’den bulabiliriz.
Abhaz yazar Yura Argun da, “Abhazya’da Yaşam ve Kültür” adlı kitabında, o
yıllardaki Abhazya Lazların nüfuslarına ilişkin bilgiler veriyor. “OGNİ
Dergisi”nin 2017/ 7. sayısında, İbrahim Bayrakoğlu ve İrfan Ç. Aleksiva da,
“Büyük Tasfiye’de Lazlar” adlı makalelerinde o dönemin Abhazya’sındaki Lazların
durumlarına ilişkin bilgi veriyor. Abhazya Parlamentosu da, o zamanki Abhazya
Lazlarından bahsediyor. Abhazya’dan muhacir Lazlardan Lütfi Hızel’in yazılı
anılarını da okumuştum. Lütfi Hızel de traji komik olaylardan bahsediyordu.
Söylemeliyim; ben de “Sovyetler Birliği’nin Milliyetler Politikası”na ilişkin
bir makale yazmıştım. 1999’da Tarih ve Toplum Dergisinde yayınlandı. O makalem
de o zamanki tarihsel olaylardan bahsediyor.
Şimdi anneannenizin trajik anılarına gelelim: Babası hapiste. Ailesi ne
yapıyor? Ailesi rahat değil! Başka neler yapıyorlar?!
Önder Acar: Evet, rahat değiller. Babası hapishanede. Oçamçire’de yaşamaya güçleri
yok artık. Ablası, bu durumu görmüş. Çalışkan, maharetli ve korkusuzmuş ablası;
gizlice Batum’a gitmek üzere Oçamçire’den yola çıkmış. Batum’a gitmiş. Çünkü
Türkiye Cumhuriyeti’nin yalnızca Batum’da Konsolosluğu varmış. Batum’a gitmiş
ve Konsolos’a bir dilekçe vermiş. “Babamı kabahatsiz yere hapsettiler.
Rahatımız kaçtı. Ağzımızın tadı kaçtı. Uykularımız kaçtı. Şimdiden sonra orada,
Oçamçire’de yapamayız. Şimdiden sonra oralarda duramayız. Artık oralarda
yaşamaya gücümüz yok. Biz Türkiye’ye gitmek istiyoruz. Bize bir çare bulun!”
diye Konsolos’a dilekçe vermiş ablası. Konsolos da anneannemin ablasına şöyle
demiş: “ Gemi geldiğinde, hazır
olun!” Yine gizlice Oçamçire’ye dönmüş anneannemin ablası. Sonra Atatürk’ün de
bu dilekçeden haberi olmuş. Atatürk şöyle demiş: “ Bir kişi için bile, bir
vatandaşım için bile bir gemi gönderirim. Kim gelmek istiyorsa, gelsin!” Böyle
diyordu anneannem. Stalin iktidarının
memurları, çoğu insanı Sibirya’ya sürmüş. Abhazya Lazlarından da insanları
Sibirya’ya göndermişler. Çoğu insan Sibirya’da kaybolmuş. Sibirya’da çok Laz
kaybolmuş. Anneannem böyle diyordu.
Yaklaşık 4 ay sonra Türkiye’nin Batum Konsolosluğu’ndan anneannemin
ailesine haber gelmiş: “Hazır olun, Türkiye Cumhuriyeti’nin gemisi Sohum
Limanı’na gelecek.” Bu haberle, bir gün, bir gecede bütün evi bir büyük kamyona
yüklemişler. Kamyon başkent Sohum’a gidecekmiş Oçamçire’den. Anneannemin ailesi
de Sohum’a gidecekmiş, ancak onlar taksi ile gideceklermiş. Türkiye’ye deniz
yoluyla gideceklermiş. Türkiye’ye gemi ile gideceklermiş; adet öyle imiş. O
sebeple de önce başkent Sohum’a gitmek lâzımmış. Çünkü böyle uluslararası işler
için yalnızca başkent Sohum’daki liman kullanılıyormuş. Gümrük orada imiş.
Ancak gemi hazır değilmiş. Gemi, Sohum Limanına Türkiye’den gelecekmiş. Adet
öyleymiş. Geminin Türkiye’den ne zaman
geleceğini de kimse bilmiyormuş. Geminin ne zaman geleceğini ne anneannemin
ailesi ne de Stalin iktidarının memurları biliyormuş. Artık başkent Sohum’dalar.
Ancak evleri yok. Bir otele yerleşmişler. Fakat gemi Türkiye’den Sohum Limanına
bir türlü gelmemiş. O sebeple anneannemin ailesi bir ay üç gün otelde kalmış.
Otelde beklemişler. Abhazya’dan altın ve para ile gelmek de olmuyormuş. Altın
ve para ile Abhazya’dan çıkmak kanunen suçmuş. O sebeple de bütün altın ve
paralarını başkent Sohum’da harcamaları lâzımmış. Bütün paralarını başkent Sohum’da
harcamışlar. Ailesi, anneanneme de para vermiş;
çarşıya gitmiş. Para bitsin diye çanta satın almış, her renkten eşarp
satın almış, şekerlemeler satın almış, her renkten iplik makaraları satın
almış, her renkten kokulu sabun satın almış anneannem. Ütüler, ayakkabılar ve
bunun gibi ev eşyaları ve gereçler satın almış ailesi. Abhazya’dan halı ile çıkmak
da kanunen büyük suçmuş. Onlara öyle demişler. Onlar da Oçamçire’de halılarını
kilimle takas etmek için çareler aramışlar.
Aile, bütün parasını başkent Sohum’da harcamış. Sonunda büyükannemin
babasını hapishaneden çıkarmış Stalin’in memurları. Çok zaman geçmiş. Ve
sonunda gemi Türkiye’den Sohum Limanına gelmiş. Gümrükteki kanunî
formalitelerden sonra, gemiye girip oturmuşlar. Gramafonları varmış. Gitarları
varmış. Ablası pasta satın almış. Kutlama yapıyorlarmış gemide. Bir yandan
sevinçliler, diğer yandan hüzünlüler. Sevinçliler, 25 yıl önceki evlerine
gidiyorlar. Hüzünlüler, artık fakirler, arkadaşları, anıları ve mezarları
Oçamçire’de kaldı. Yine de kutlama yapıyorlar. Çünkü yaşamaya umutları var.
Gitar çalıyorlar. Şarkı söylüyorlar. Ancak yas zamanıymış. Atatürk vefat etmiş.
Onların bu yastan haberleri yok. Böyle olunca da, geminin kamarotu gelmiş ve
“Yas zamanı, Atatürk vefat etti. Haberiniz yok mu? Yastayız. Kutlama yapmayın!” diye onlara tembihte
bulunmuş. Meğerse tarih 10 Kasım 1938’miş. Anneannem böyle diyordu bize.
Kamarotun bu haberi sebebiyle insanlar ağlamış. Anneannem 12- 13 yaşındamış o
zaman.
Ali İhsan Aksamaz: Başkent Sohum Limanından gemiye binmişler ve
Azlağa’ya gitmişler, öyle mi?
Önder Acar: Hayır! Öyle değil. Azlağa’ya değil, gemi Trabzon Limanına gitmiş.
Çünkü gümrük yalnızca Trabzon Limanında varmış o zaman. Hopa’da, Azlağa’da o
zaman liman yokmuş. Hopa’da, Azlağa’da o zaman gümrük yokmuş. O sebeple de
Trabzon Limanına gelmiş gemiyle anneannemin ailesi. Anneannem, ablası ile otelde
kalmış. Anne ve babası Trabzon Gümrüğünde eşyaları beklemiş. Gümrük
formalitelerinden sonra, Azlağa’ya gitmek için yola çıkacaklarmış. Ancak
şimdiki gibi Trabzon’dan Azlağa’ya karayolu yok. Deniz yolu ile gidecekler.
Fakat köye gitmek için paraları yokmuş. Oradaki akrabalarından biri aileye para
vermiş. Bir akraba, anneannemin ailesine para vermiş. Oradaki akrabalardan
biri, aileye 40 lira vermiş. Otelin parasını ödemişler. Sonra anneannemin
babası, Azlağa’ya gitmek üzere bir taka tutmuş. Eşya ve diğer ev gereçleriyle
takaya binmişler. Azlağa’ya gidiyorlar. Hava kötüymüş. Hava çok rüzgârlıymış.
Deniz büyümüş. Azlağa’nın deniz kıyısına gelmişler. Ancak Azlağa’nın deniz
kıyısı fırtınalıymış. O sebeple taka, Azlağa’nın kıyısına yanaşamamış.
Peroniti’de liman var diye taka Peroniti’nin kıyısına gitmiş. Takadan eşya ve
diğer gereçleriyle çıkmışlar. Orada kalmışlar. İkinci gün hava güneşliymiş.
Azlağa’ya gitmek üzere, Peroniti kıyısından yürüyerek yola koyulmuşlar. Ne iyi
bir yol ne de köprü varmış. Yürüyerek Peroniti’den Azlağa’ya gitmişler. Şöyle
diyordu anneannem: “Geldik, geldik dağ. Geldik dağ. Otların içinde kaybomuş
tahta eski bir ev! Yıkık, dökük eski bir ev! Merdivenlerde mürver çıkmış,
purçuma çıkmış! Yürüyecek yer yok! Annem oturdu, ağladı; komşular geldi. Ne
oldu diye sordular. Çarşıya yol yoktu. Patikalardan yürüyerek gidiyorduk. Hısım,
akrabalar geldi. Hiçbir şeyimiz yoktu. Köy ahalisi, bize mısır verdi; lâhana
getirdiler, fasulye getirdiler, süt getirdiler, yoğurt getirdiler. Çok şey
getirdiler. Sonra yaz mevsimi geldiğinde, biz de ektik, çalıştık, çalıştık da
mısırımız da oldu. Fasulyemiz de oldu. Lâhanamız da oldu. Büyükannemiz bize bir
inek verdi. İneğimiz oldu; sütümüz de oldu. Yoğurdumuz da oldu. Her şeyimiz
oldu. Çalışınca, her şeyimiz oldu.” Annennem
böyle diyordu. Paraları yokmuş. Hiçbir şeyleri yokmuş. Eski evde oturmuşlar.
İneğin sütüyle yaşıyorlarmış. Canla başla alışmışlar. Ailenin mısırı olmuş.
Fasulyesi olmuş. Ailenin inekleri de, tavukları da olmuş. Her şeyleri olmuş. Anneannemin erkek kardeşlerinin ikisi de daha
Abhazya’dayken hastalıktan ölmüşlerdi. Ailede erkek çocuk yoktu. Anneannemin
babası, daha sonra tekrar evlenmiş. O eşinden iki erkek, bir kızı çocuğu daha
olmuş sonraları. Tabi aileye bakmak, köydeki o zamanki imkânlarla mümkün
olmayacağı için hep ömrü gurbetlerde çalışarak geçmiş. Gurbete gitmeye mecbur
olmuş.
Ali İhsan Aksamaz: Oçamçire’de yaşıyorlarken, anneannenizin
ailesinin modern bir evi vardı. Toprakları vardı. Hâlleri iyiydi. Kazançları
iyiydi. Stalin’nin yanlış politikaları sebebiyle Türkiye’ye geldiler. Bu büyük
bir insanlık trajedisi. Abhazya’da çok- kültürlü bir kente yaşıyorlardı, fakat
eski köylerine 25 yıl sonra muhacir gelmişler.
Önder Acar: Yanlış değil. Evet, doğru söylüyorsunuz. Çok kötü hâller görmüşler.
Oçamçire’de durumları çok iyiymiş. Oçamçire’de modern evleri varmış. Her çeşit
meyveleri varmış. Toprakları varmış. Oçamçire’de sosyal hayatları da çok
zenginmiş. Evlerini ve topraklarını orada bırakmışlar. Arkadaşlarını
bırakmışlar. Komşularını bırakmışlar. Mezarlarını bırakmışlar. Parasız yola
koyulmuşlar. Şimdiye kadar oradaki hiçbir şeyden fayda görmedi ailemiz.
Anneannemin ailesi Oçamçire’de çok iyi bir hayata sahipmiş. Her şeyleri bolmuş.
Anneannem İskender Tzitaşi’yi de görmüş.
İskender Tzitaşi, annaannemin Oçamçire’deki okulunu ziyaret etmiş.
Anneannem, Laz Okulu’nda İskender Tzitaşi’nin kitabını okumuş. Anneannem, her
şeyi öğrenmiş. Gençti. Anneannemin Oçamçire’deki okuldan çok arkadaşı varmış. Müslüman Ermenilerden, Müslüman Abazalardan
arkadaşları varmış. Oçamçire’deki okulda Hıristiyan milliyetlerden arkadaşları
da varmış anneannemin. İyi komşuları varmış. Anneannem, Sibirya’ya sürülmüş
Lazlardan da bahsediyordu.
Ali İhsan Aksamaz: O zamanki Abhazya’nın Oçamçire kenti ve o
zamanki Azlağa köyüne ilişkin başka nelerden bahsediyordu anneanneniz? Lütfen,
bize onlardan da bahsedin!
Önder Acar: Abhazya’da büyük ağabeyi Abazalardan bir kızı sevmiş. Abaza kız da
anneannemin ağabeyini sevmiş. Birbirlerini sevmişler. Kız, çok güzelmiş. Uzun
boyluymuş. Çok akıllıymış. Deniz gibi gözleri varmış. Güneş gibi saçı varmış.
Adı Tuna’ymış Ancak bir ailenin bir kızıymış. Öyle olunca da anneannemin
büyükleri, ağabeyine şöyle demişler: “Biz Türkiye’ye gideceğiz. Bu kız, seninle
evlenince, o da seninle Türkiye’ye gidecek. Öyle olunca da kız Türkiye’de
kimsesiz kalacak. Yazık! Seni, bu kız ile değil de, bir başka kız ile
evlendirelim! Bu hem senin hem de kızın ailesi için iyi olur.” Anneannemin ağabeyini başka kızla
evlendirmişler. Bu kız Hopalı’ymış. Güzel kızmış. Anneannemin 5 çocuğu olmuş.
Anneannemin bir erkek çocuğu olmuş. Oğlu vefat etmiş.
Hopa’ya ilk geldiklerinde, yas zamanıymış, çünkü Atatürk vefat etmiş.
Millet, büyük yastaymış. Hopa’ya ilk geldiklerinde, ailenin hiçbir şeyi yokmuş.
Ablası veremden vefat etmiş. Ağabeyleri
vefat etmiş. Ailede erkek çocuk olmadığı
için, anneannemin babası, dedem, gurbete para kazanmak için gitmiş. Bir şirkete
girmiş. Sigortalı bir işe girmiş. Maaşı olmuş. Anneannemin annesinde nefes
darlığı hastalığı olmuş. Hastalığın ilâcı yokmuş. Sonra anneannemin annesi
vefat etmiş. Annesi vefat edince, babası evlenmiş. İkinci eşinden iki erkek ve
bir kız çocuğu olmuş. Yeni çocuklar aileyi şenlendirmiş. Yeni erkek
kardeşlerini ve kız kardeşini çok seviyordu anneannem. Erkek kardeşlerini çok
seviyordu anneannem. Önceki erkek
kardeşlerinden sağ kalan yoktu. Anneannemi, dedeme vermek istemişler. Ancak önce razı olmamış anneannem. Ne
yapsın?! Babalar evlendirince, anneannem de evlenmiş; 17 yaşındaymış. Anneannem
hamileymiş, çocuk karnındaymış ki, Hükümet, dedemi askere almış. Anneannemin
çocuğu doğmuş. Bir kızı olmuş. Anneannem hastalanmış, az daha ölüyormuş.
Dedemin askerliği bitmiş, köye dönmüş. Üç yıl sonra dönmüş. O zamanlar Hopa’da
tornacı yokmuş. Hopa’da tamirci kimse yokmuş o zamanlar. Dedemin o işten iyi
kazancı olmuş. Aile büyük bir torna tezgâhı satın almış. Çalışmışlar. 4 katlı
bir ev inşa etmişler. Dükkânları olmuş. Ev yapmışlar. İyi yerlerde oturmuşlar.
Anneannemin 12 torunu vardı.
Ali İhsan Aksamaz: Önder Bey, bize ailenizin trajik hikâyesinden
bahsettiniz. Ancak bu yalnızca ailenizin
trajik hikâyesi değil. Abhazya’dan sürülmüş yüzlerce Laz ailesinin de trajik
hikâyesi. Evlerinden, topraklarından atılan Zazaların, Çeçenlerin, Ahıska
Türklerinin, Kürtlerin, Karaçay- Malkar Türklerinin, Kırım Tatarlarının,
Hemşinlilerin, Müslüman Gürcülerin, Rusların, Müslümanların, Hıristiyanların,
Yahudilerin ve diğer sürülen halkların da, siyasî sürgünlerin de hikâyesi bu.
Hikâyenizle hüzünlendik. Çünkü bizler de benzer hüzünlü hikâyelerin
mirasçılarıyız. Size çok teşekkür
ederim. Sorularımı güzelce cevapladınız. Siz de isterseniz, söyleşimizi
sonlandıralım. Ancak yine de söyleyecekleriniz varsa, lütfen onlardan da
bahsedin! Her zaman yüzünüz gülsün. Yüz yaşınıza kadar yaşayın!
Önder Acar: Biz oraya ait tapuya sahibiz. Oradaki haklarımız için neler
yapabiliriz?
Ali İhsan Aksamaz: Sanırım bu durumda yüzlerce aile var. Rusya
Federasyonu Büyükelçiliğine, Gürcistan Cumhuriyeti Büyükelçiliğine ve Abhazya
Cumhuriyeti Temsilciliğine birer dilekçe verin. Sanırım, onlar size yol
gösterir. Böyle söyleyebilirim.
Önder Acar: Teşekkür ederim.
Ali İhsan Aksamaz: Ben de teşekkür ederim.
(Önerilen okumalar: Lütfi Hızel: “40
sene takip ettiler”, milliyet.com.tr, 01 VII 2004; Nilüfer Devrişova,
"Kırgızistan’da Yaşayan Sürgün Lazlar", ahiska.org.tr; Nizamettin
Alkumru, "Şimşir Kokardı Azlağa/ Anılarda Laz Kültürü", Çiviyazıları
Yayınevi, İstanbul, 2005; Nuri Bagaps, (Çeviren: Anri Çediya) “20. Yüzyılda ve
21. Yüzyılın Başında Abhazya'da Laz Nüfusu: Demografik Durum ve Yerleşim Coğrafyasının
Özellikler/ The Laz Population in Abkhazia in the 20th Century and Beginning of
the 21st Century: Demographic Situation and Features of the Geographic
Settlement”, Kafkasya Çalışmaları - Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of
Caucasian Studies Mayıs 2021 / May 2021, Yıl / Vol. 6, № 12/ dergipark.org.tr;
Selçuk Sol (Sımsım), "Abhazya’da Demografik Yapının Bozulması ve Gürcü
Göçmenlerin Sistematik Kolonizasyonu", 1 III 2018, jinepsgazetesi.com; Şanver
Akın/ Sandro İberieli ,“Stalin'in Gerçek Yaşamı”,Cinius, İstanbul, 2017;Yılmaz Avcı- Ali
İhsan Aksamaz (Redaktör), “Navamiçkinan Tere K̆olxeti/ Bilmediğimiz Ülke:
K̆olxeti (Anı)”, Sima Dergisi, sayı 8, Sima Laz Vakfı Yayını, Fotosan Ofset,
İzmit, 2009; Yılmaz Erdoğan, “Bizimkiler Sohum’a yerleşmişler!”, 22 XI 2018,
circassiancenter.com; Yura G. Argun, (Çevirenler: Hayri Ersoy- Yalçın Karadaş),
“Abhazya’da Yaşam ve Kültür”, Nart Yayıncılık, İstanbul, 1990)
Bitti…
+
“Soxumişi
limanişen T̆amt̆raşi limanişa mendaxteren k̆aravi!”
Noʒ̆ile 3
Ali İhsan Aksamazi: ʒ̆oxle
(1917/ 18- 1920) Olande K̆afk̆asyaşi Germaluri Xalk̆apeşi Cumhuriyetis mxuci
niçinu, ek̆uleti aya cumhuriyeti nik̆arbinu. ʒ̆oxle (1922- 1936)
T̆ransk̆afkasya Sovyeturi Sosyalist̆uri Federaluri Cumhuriyetis mxuci niçinu,
ek̆uleti aya federaluri cumhuriyeti nik̆arbinu. ʒ̆oxle Lazepe do Margalepes
k̆ult̆uruli hak̆epe niçinu, ek̆ule aya hak̆epe mutepeşi nik̆arbinu. Lenini do
St̆alinişi ek̆onomi-p̆olit̆ik̆ape xilafi rt̆u. Lenini do St̆alinişi miletobaşi
p̆olit̆ik̆ape xilafi rt̆u. Aşo iquşiti, St̆alinik majura dini do miletobapeşen
k̆oçepe duşmani şinapt̆u. St̆alini rt̆u xilafi lideri. Mtini giʒ̆vat;
K̆omunist̆uri P̆art̆işi p̆olit̆ik̆ape xilafi rt̆u. T̆okseneri tutas, Gun
Zilelişi ar ketabi kogamaxtu. Ketabis coxons “1917-1918 Gektalaşen Ar P̆art̆iloni
Dik̆tat̆orobaşa”. Gun Zilelik molamişinapan K̆omunist̆uri p̆art̆işi xilafi
p̆olit̆ik̆apeşen.
St̆alinişi iktidarik eya varna aya sebebiten Apxazetişi Lazepes raxat̆i
va meçapt̆u. Xalbuki Lazepeşi Sosyalist̆i Gamantanerepekti Gumaşi Gektalasti,
Sosyalizmişi ok̆idusti gurdoşuriten mxuci meçeret̆es. Edo eya- varna sebebiten,
Lazepe Apxazetişen omt̆inapu şeni gzalepe gorupt̆u; eşoti ikipt̆u St̆alinişi
iktidarik. Muslimanepe; Lazepe, Zazape, Çeçenepe, Ahisk̆uri Turkepe, Kurdepe,
K̆araçay- Malk̆aruli Turkepe, K̆irimişi Tatarepe, Hemşilepe, Muslimani Gurcepe
duşmani şinapt̆u St̆alinişi iktidarik.
Muslimanepe; Lazepe, Zazape, Çeçenepe, Ahisk̆uri Turkepe, Kurdepe,
K̆araçay- Malk̆aruli Turkepe, Hemşilepe, Muslimani Gurcepe, K̆irimişi Tatarepe
do majura xalk̆epe get̆k̆oçu tarixuri dixa mutepeşişen St̆alinişi iktidarik. Ar nenaten mteli xalk̆epeşi manebra va rt̆u,
mara tarixişi didi zalimepeşen arteri rt̆u St̆alini. K̆omp̆art̆işen mteli
gzamşinepe muşiti doqvilapu St̆alinik. St̆alinik doqvilapu Nest̆or Lak̆oba. St̆alinik
doqvilapu İskender ʒ̆itaşi. St̆alinik doqvilapu Sultan Galiyevi. Xalk̆epeşi
manebra vardo, xalk̆apeşi duşmani rt̆u St̆alini. St̆alinis Gurculi diʒxiri
kuğut̆u mara, Rusifik̆asyonişi k̆oçi rt̆u. St̆alini rt̆u xilafi lideri. Nilufer
Devrişovak K̆irgizistanişa çvineri Lazepeşi ambai meçaps jurnali Bizim
Ahisk̆aşi 48-a nomeris. Meleni Sarpuli Narak̆iže Xanumikti uçveri Lazepeşi ambai
meçaps yut̆ubişen. TRT̆-kti uçveri Lazepeşi ambaepe komeçu. Amk̆ata ambaepe
yut̆ubis mažirenan çkin. Apxazi mç̆aru Yura Argunikti ambaepe momçapan
emindroneri Apxazetişi Lazepeşi maxorobaşen “Skidala do K̆ult̆uri Apxazetis”
coxoni ketabi muşişi doloxe. İbrahim Bayrak̆oğli do İrfan Çağatay Aleksivakti
ambaepe momçapan “Lazepe Didi T̆asfiyes” coxoni mak̆ale mutepeşi doloxe. Aya
mak̆ale mutepeşi gamiçkvineret̆u OGNİ-şi 7-a nomeris, 2017 ʒ̆anas. Yura Arguni,
İbrahim Bayrak̆oğli, İrfan Çağatay Aleksivak do Apxazetişi P̆arlament̆okti
emindroneri Apxazetişi Lazepeşen molaşinapan. Apxazetişen mohaciri Lazepeşen
Lutfi Hizelişi ç̆areli gonoşinepeti vik̆itxeret̆i ma. Lutfi Hizelikti
t̆raji-k̆omik̆uri dulyapeşen molaşinapt̆u. Otkvalu domaç̆irs; mati Sovyeturi
Artianobaşi Miletobaşen ambaroni ar mak̆ale dop̆ç̆ari; 1999 ʒ̆ana rt̆u do
“Tarixi do Lamtinala” coxoni dergis gamiçkvinu.
Aʒ̆i nandidi tkvanişi t̆rajiuri gonoşinepeşa komoptat: Baba muşi molaxen
cixas.Ocaği muşik mu ikips; xoş raxat̆i va renan, mʒ̆k̆ilis gexuneri renan?!
Çkva mu ikipan?
Onder Acari: Ho, mʒ̆k̆ilis gexuneri renan, raxat̆i va renan. Baba mutepeşiti
molaxen cixas. Noğa Oçamçires oskiduşi menceli va uğunan. Aya xali žireren da
muşik. Keskini, maxaretoni do uşkurnace
t̆eren da muşi. Noğa Oçamçireşen gzas gedgiteren do komexteren noğa Batumişa. Turkiyeşi Cumhuriyetis kuğut̆eren
k̆onsolosluği xvala noğa Batumis do emuşeni. Komexteren noğa Batumişa do
Turkiyeşi Cumhuriyetişi k̆onsolosis arzuxali komeçeren. Da muşik istida
komeçeren Turkiyeşi Cumhuriyetişi k̆onsolosis. “Baba çkimi uk̆abaete cixas
komoloxunes. Raxat̆i mamt̆es. Oreksi mamt̆es. Nciri mamt̆es do aʒ̆işk̆ule ek va
maxvenenan çkin. Aʒ̆işk̆ule çkin ekonaşis va domadginenan. Ek oskiduşi menceli
açkva va miğunan. Ek oskiduşi xali va miğunan çkin. Çkin Turkiyeşa oxtimu
minonan. Mutu çare moğodit!” yado arzuxali komeçeren k̆onsolosis, istida komeçeren
Turkiyeşi Cumhuriyetişi k̆onsolosis. Turkiyeşi Cumhuriyetişi K̆onsolosikti eşo
uʒ̆veren da muşis: “ Mundesti k̆aravi mextas, xaziri rt̆at!” Edo xolo goikteren
noğa Oçamçireşa. Ataturkisti aya arzuxalişen ambai aqveren. Ataturkik eşo
tkveren: “ Ar k̆oçi şeniti, ar vatandaşi çkimi şeniti, ar k̆aravi mevoçkumer.
Mis moxtimu unon na, moxtas!”
St̆alinişi iktidarişi memurepek dido k̆oçi Sibiraşa mendoçkverenan;
Apxazetişi Lazepeşenti dido k̆oçi Sibiraşa mendoçkverenan. Dido k̆oçi
kagonduneres Sibiryas. Dido Lazi kagonduneres Sibiryas. Mexole otxo tuta şk̆ule
Turkiyeşi K̆onsolosluğişen ambai komexteren nandidi çkimişi ocağişa: “Xaziri
rt̆at! Turkiyeşi k̆aravi mextasunon Soxumişi limanişa. Aya ambaiten, ar ndğas,
ar serişi doloxe, oxori mteli komok̆iderenan ar didi k̆amiyonis. K̆amiyoni
mextasunt̆eren nananoğa Soxumişa. Nandidi çkimişi ocağiti mextasunt̆eren
nananoğa Soxumişa, mara entepe taksiten mextasunt̆erenan. Mzoğaşi gzaten
mextasunt̆erenan Turkiyeşa. K̆araviten mextasunt̆erenan Turkiyeşa, mara liman-gumruği
va rt̆eren noğa Oçamçires. Emuşeniti ipti nananoğa Soxumişa oxtimu lazimi
rt̆eren. Xvala nananoğa Soxumis kuğut̆eren liman-gumruği do emuşeni. Mara
k̆aravi xazireli va rt̆eren. K̆aravi Turkiyeşen mextasunt̆eren Soxumişi
limanişa. Adeti eşo rt̆eren. K̆aravi mundes Turkiyeşen mextasunt̆eren, mitis va
uçkit̆eren. Varti nandidi çkimişi ocağis, varti St̆alinişi iktidarişi memurepes
uçkit̆erenan k̆aravişi moxtimu do oxtimuşi ora. Aʒ̆i nananoğa Soxumis renan,
mara oxori va uğunan. Emuşeniti ar ot̆elişa dibargerenan nananoğa Soxumis. Mara
Turkiyeşen k̆aravi mututen va mexteren nananoğa Soxumişi limanişa. Emuşeniti
nandidi çkimişi ocaği t̆eren eya otelis ar tuta do sum dğas. Otelis çverenan.
Orko do paraten Apxazetişen moxtimu va iqvet̆eren. Orko do paraten Apxazetişen
moxtimu rt̆eren didi k̆anonuri k̆abaeti. Emuşeni mteli orko do para Nananoğa
Soxumis oxarcu lazimi rt̆eren. Mteli para doxarcerenan nananoğa Soxumis.
Nandidi çkimisti para meçeren ocaği muşik; çarçişa mendaxteren. Para diçodas
yado çanta eç̆operen, k̆arta perişen şarba eç̆operen, k̆arta şuraşen k̆olonya
eç̆operen, şekeleme eç̆operen, k̆arta perişen nok̆iş mak̆arepe eç̆operen,
k̆arta perişen sap̆oni eç̆operen nandidi çkimik. Utepe, modvalupe do amusteri
oxoriş eşyape do oxmaronepe eç̆operen ocaği muşik. Apxazetişen noxiten
moxtimuti rt̆eren didi k̆anonuri k̆abaeti. Eşo uʒ̆verenan entepes do entepekti
noxepe k̆ilimepe k̆ala oktiruşi gzalepe gorerenan noğa Oçamçires. Ocağik mteli
para muşi doxarceren nananoğa Soxumis. Axiris, nandidi çkimişi baba cixas
kogamiqonerenan St̆alinişi memurepek. Dido ora mik̆ileren do axiristi
Turkiyeşen k̆aravi komexteren nananoğa Soxumişi liman-gumruğişa. Limanis
gumruğiş formalit̆epe şk̆ule, k̆aravis kamaxterenan do gexederenan. K̆ramafoni kuğut̆erenan.
Git̆ari kuğut̆erenan. Da muşik pasta keç̆operen. Şenluği ikipt̆erenan. Ar k̆ele xeleberi renan, majura k̆eleti
gemzuli renan. Noğa Oçamçires doskideren manebrape mutepeşi. Noğa Oçamçires
doskideren mezarepe mutepeşi. Noğa Oçamçires doskideren oxorepe mutepeşi.
Xeleberi renan, (25) eçidoxut ʒ̆ana ʒ̆oxleni
oxori mutepeşişa mulunan do emuşeni. Gemzuli renan, açkva umuteli renan. Xoloti
şenluği ikipan, oskeduşi omudi uğunan. Git̆ari gelaçapan. Mara matemişi ora
ren. Megere Ataturki ğureren, mara entepes aya matemişen ambai va uğunan. Dulya
aşo iquşiti, k̆aravişi k̆amarot̆i komexteren do “ Matemişi ora ren, Ataturki
domiğures. Ambai va giğunani, matemi komiğunan.
Şenluği mo ikipt!” yado Apxazetişen mohacirepes doçinadveren. Megere
tariği t̆eren (10) vit ʒ̆ilva viton çxoro oşi do eçi do vito ovro (1938).
Nandidi çkimik eşo miʒ̆veret̆u. Edo miletik imgareren aya ambaişi gurine.
Nandidi çkimi t̆eren (12- 13) vitojur- vitosum ʒ̆aneri emindros.
Ali İhsan Aksamazi: Nananoğa Soxumişi limanişen k̆aravis gexedes
do Azlağaşa mendaxtes, hoi?
Onder Acari: Var! Eşo va ren. Azlağaşa var, noğa T̆amt̆raşi limanişa mendaxteren
k̆aravi. Gumruği kort̆eren xvala noğa T̆amt̆ras do emuşeni. Xopas, Azlağas
limani va uğut̆eren emindros. Xopas, Azlağas gumruği va uğut̆eren emindros.
Emuşeniti k̆araviten T̆amt̆raşi limanişa komexteren nandidi çkimişi ocaği.
Otelis dodgiteren nandidi çkimi da muşi k̆ala do nana- babak eşyape doçveren
T̆amt̆raşi gumriğis. Akoni gumruğişi formalit̆epe şk̆ule, Azlağaşa oxtimu şeni
gzas gedgitasunonan, mara aʒ̆ineri steri dixaşgza va ren noğa T̆amt̆raşen
Azlağaşa. Mzoğaşi gzaten mendaxtasunonan. Mara oput̆eşa oxtimuşi parati va
uğut̆erenan. Ekoni mzaxalepeşen arterik para komeçeren ocağis. Nandidi çkimişi
ocağis para komeçeren ar mzaxalik. Ekoni mzaxalepeşen ar k̆oçik (40) jureneçi
lira komeçeren ocağis. Otelişi para komeçerenan. Ek̆uleti Azlağaşa oxtimu şeni
nandidi çkimişi babak ar çamli okaçeren. Eya çamlis gexederenan eşyape do
oxmaronepe mutepeşiten. Azlağaşa ulut̆es. T̆aroni dido p̆at̆i t̆eren. T̆aroni
t̆eren dido ixoni. Mzoğa didi rt̆eren. Azlağaşi mzoğap̆icişa komoxterenan, mara
Azlağaşi mzoğap̆ici t̆eren didi furt̆unoni. Emuşeniti çamlis va nanç̆işineren
Azlağaşi mzoğap̆icişa. Ek̆ule P̆eronitis limani koren yado P̆eronitişi
mzoğap̆icişa komexteren çamli. Çamlis nanç̆işineren P̆eronitişi mzoğap̆icişa do
çamlişen gale gamaxterenan eşyape mutepeşiten. Majurani dğas t̆aroni omjoroni
t̆eren. Azlağaşa oxtimu şeni, P̆eronitişi mzoğap̆icişen k̆uçxeten gzas
gedgiterenan, eşyape mok̆ideri. Varti k̆ai gza varti xinci t̆eren. K̆uçxeten
P̆eronitişen Azlağaşa komexterenan. Eşo tkumert̆u nandidi çkimik: “Moptit,
moptit daği. Moptit daği. Tipepeşi doloxe gondineri piʒarişi oxori! Verane,
mcveşi oxori! Merdivenepes inç̆iri, purçuma kayexteren! Ogzalu şeni sva va ren!
Doxedu do nana çkimik; imgaruşi, manžarepe komoxtes. Mu iqu yado k̆itxes
entepek. Noğaşa gza va rt̆u. Noğaşa k̆uçxeten mevulurt̆it. Xisim-ak̆rabape
komoxtes. Çkar mutu va miğut̆es. Oput̆eşi miletik lazut̆i komomçes; luqu
komomiğes, lobia komomiğes, mja komomiğes, meqveri komomiğes, dido şeyi
komomiğes. Ek̆ule Yazi moxtuşi, çkinti pxaçkit, viçalişit, viçalişit do
lazut̆iti domaqves, lobiati domaqves, luquti domaqves. Nandidi çkinik ar puci
komomçes. Puci domaqves; mjati domaqves, meqveriti domaqves. K̆arta şeyi
domaqves. Viçalişitşi, k̆arta şeyi domaqves.”
Aşo miʒ̆veret̆u nandidi çkimik. Para va uğut̆erenan. Mutu va
uğut̆erenan. Mcveşi oxoris molaxederenan. Pucişi mjaten skidut̆erenan. diçarişerenan.
Ocağis lazut̆i aqveren. Entepes lobia aqverenan. Puciti, kotumeti aqveren
ocağis. K̆arta şeyi aqverenan entepes.
Nandidi çkimis cuma va uqonut̆u. Ocağis skiri va uqonut̆u. Nandidi çkimişi
babak mendaxteren k̆urbetişa. P̆ap̆uli çkimik mendaxteren k̆urbetişa. Para
mogapu şeni, k̆urbetişa mendaxteren p̆ap̆uli
çkimik, baba muşik. K̆urbetişa oxtimuşa mecburi diqveren.
Ali İhsan Aksamazi: Noğa Oçamçires skidut̆esşi, nanadidi tkvanişi
ocağis kuğut̆u modernuli oxori. Dixa kuğut̆es. K̆ai xali kuğut̆es. K̆ai mogapa
kuğut̆es. St̆alinişi barbarobaşen imt̆es Turkiyeşa. Aya ren k̆oçinobaşi
t̆rajedi. Dido- k̆ult̆uroni ar noğas skidut̆es Apxazetis, mara mohaciri
komextes mcveşi oput̆e mutepeşişa.
Onder Acari: Xilafi va ren. Ho, mtini zop̆ont. Didi p̆at̆i xali kožirerenan. Dido
k̆ai xali kuğut̆erenan noğa Oçamçires. Modernuli oxori kuğut̆erenan, k̆arta
ç̆eşidi xili kuğut̆erenan, dixa kuğut̆erenan noğa Oçamçires. Sosyaluri skida
mutepeşiti, dido zengini t̆eren noğa Oçamçires. Naşkverenan oxori mutepeşi,
dixa mutepeşi. Naşkverenan manebrape mutepeşi. Naşkverenan manžagerepe
mutepeşi. Upareli gzas gedgiterenan. Noğa Oçamçires, ekoni mali- mulki- arsa do
jur k̆atoni oxorepeşen çkar feide va žiru ocaği çkinik. Ekoni mali- mulki- arsa
do jur k̆atoni oxorepeşen çkar feide va maqves. Aʒ̆işa ekoni mutuşen feide va
aqu ocağis. Dido k̆ai skidala uğut̆eren nandidi çkimişi ocaği noğa Oçamçires.
K̆arta şeyi mboli- mboli kuğut̆erenan. Nandidi çkimik İskender ʒ̆itaşiti
kožiren. İskenderi ʒ̆itaşik nandidi çkimişi nʒ̆opulati moik̆itxeren noğa
Oçamçires. Nandidi çkimik ʒ̆itaşi
İskenderişi ketabiti ik̆itxeren Lazuri nʒ̆opulas. Mteli şeyi digureren nandidi
çkimik; ağanmordale rt̆eren. Ekoni nʒ̆opulaşen dido manebra uqonut̆eren nandidi
çkimis. Muslimani Ermenepeşen, Muslimani
Abazepeşen manebrape uqonut̆eren. Ekoni nʒ̆opulas Xrist̆iyani miletepeşen
manebrape uqonut̆eren nandidi çkimis. K̆ai manžagerepe uqonut̆urenan. Sibiryaşa
surğunişa mendoçkvineri Lazepeşenti molaşinapt̆u nandidi çkimik.
Ali İhsan Aksamazi: Emindroneri Apxazetişi noğa Oçamçireşen do
oput̆e Azlağaşen çkva mu amberepeşen molaşinapt̆u nandidi tkvanik? Entepeşenti
molamişinit, mu iqven!
Onder Acari: Umk̆ilaşi cuma muşik Abazepeşen ar k̆ulanis qoroperen. Abaza
k̆ulanikti umk̆ila cuma muşis qoroperen. Artimajuras qoroperen. Dido mskva
k̆ulani t̆eren. T̆anmağali t̆eren. Dido ğnoseri t̆eren. Mzoğa steri tolepe
uğut̆eren k̆ulanis. Mjora steri toma uğut̆eren. Mara ar ocağişi ar k̆ulani
t̆eren. K̆ulanis T̆urna coxont̆eren. Eşo iquşiti, didilepek eşo tkverenan
nandidi çkimişi umk̆ilaşi cumas: “Çkin Turkiyeşa meptaten. Am k̆ulani skani k̆ala
ikomacaşi, eti skani k̆ala, çkini k̆ala mextasen Turkiyeşa. Eşo iqvaşiti,
k̆ulani umiteli skidasen Turkiyes. Yazuği ren. Em k̆ulani vardo, arçkva k̆ulani
komekçat. Aya k̆ai ren hemi k̆ulani, hemiti ocaği muşi şeni.” Ar çkva k̆ulani komeçerenan nandidi çkimişi
umk̆ilaşi cumas. Am k̆ulani Xopuri t̆eren. Eti mskva kulani t̆eren. Xut bere
aqveren nandidi çkimis. Otxo k̆ulani bere aqveren nandidi çkimis. Ar biç̆i bere
aqveren nandidi çkimis. Biç̆i bere duğureren.
Noğa Xopaşa ipti mextesşi, matemişi ora t̆eren, Ataturki doğureren do
emuşeni. Didi matemis t̆eren mileti. Noğa Xopaşa ipti mextuşi, ocağis çkar mutu
va uğut̆eren. Çixot̆k̆aşen duğuren da
muşi. Cumalepe duğurerenan. Ocağis biç̆i
bere va iquşi, baba muşi k̆urbetişa ideren para mogapu şeni. Ar şirketis
amaxteren. Sigortaloni ar dulyas amaxteren.
Maaşi dvaqeren. Nefesdarluği aqveren nana muşis. Ç̆ami va rt̆eren. Ek̆ule nana duğureren nandidi çkimis. Nana
muşi doğuruşi, baba muşi xolo diçileren. Majurani çili muşişen jur biç̆i bere
do ar k̆ulani bere aqveren baba muşis. Ağani berepek doşenerenan oxori
mutepeşi. Ağani cumalepes do da muşis
dido qoropt̆eren nandidi çkimik.
Cumalepe muşis dido qoropt̆eren nandidi çkimik, ʒ̆oxleşen saği cuma va
duskideren emus do emuşeni. Nandidi çkimi p̆ap̆uli çkimis meçamu unt̆erenan,
mara ipti razi va iqveren. Mu qvas?! Babapek dokimocesşi, dikimoceren nandidi
çkimi; (17) vit̆o şkvit ʒ̆aneri t̆eren. Nandidi çkimi jurşuroni t̆eren; bere
kobra muşis t̆eren. Ek̆ule Hukumetik askerobaşa kezderen p̆ap̆uli çkimi. Ar
bere aqveren nandidi çkimis. Ar k̆ulani bere aqveren nandidi çkimis. Ek̆ule
dižabuneren, t̆ora ğurut̆eren. Askeroba muşi diçoderen do p̆ap̆uli çkimi goikteren
oput̆eşa. Emindros noğa Xopas matorne miti va rt̆eren. Maonʒ̆ure miti va
rt̆eren noğa Xopas. K̆ai mogapa dvaqvarenan eya dulyaşen. Didi matornelobaşi
t̆ezgyaxi keç̆operen ocağik. İçalişerenan. Otxo k̆atoni oxori dok̆iderenan.
Dukyani qverenan. Oxori qverenan. K̆ai yeepes doxederenan. Vito jur mota
uqonut̆u nandidi çkimis.
Ali İhsan Aksamazi: Onder Begi, ocaği tkvanişi t̆rajiuri
gonoşinepeşen molamişinit. Mara aya
xvala ocaği tkvanişi t̆rajiuri ambai va ren. Apxazetişen get̆k̆oçineri oşepeten
Lazi ocağişiti ambai ren. Oxorepe do dixape mutepeşişen get̆k̆oçineri Zazape,
Çeçenepe, Ahisk̆uri Turkepe, Kurdepe, K̆araçay- Malk̆aruli Turkepe, K̆irimişi
Tatarepe, Hemşilepe, Muslimani Gurcepe do majura xalk̆epeşiti t̆rajiuri ambai
ren aya. Aya ren St̆alinişi iktidarişi zalimobaşi ambai. Çkin gemzuli doviqvit
tkvani ambaepeten. Dido şukuri giʒ̆umert
ma. Tkvan mskvaşa nena gemiktirit. Tkvanti ginonan na, aʒ̆i voçodinat aya
int̆erviu çkini! Xoloti tkvan otkvaluşi çkva mutu çkva giğunan na, eti miʒ̆vit,
mu iqven! P̆anda ixelit, oşi ʒ̆aneri iqvat, ʒaşa yextat!
Onder Acari: Çkin ekoni tapu komiğunan xes. Muepe maxvenenan, akoni hak̆epe çkini?
Ali İhsan Aksamazi: Rusyaşi Federasyonişi didelçobas, Gurcistanişi
Cumhuriyetişi didelçobas do Apxazetişi Cumhuriyetişi akoni matemsilobas tito
arzuxali komeçit. Entepek gza goʒ̆irasunonan; eşo miçkin ma.
Onder Acari: Şukuri giʒ̆umert.
Ali İhsan Aksamazi: Mati şukuri giʒ̆umert.
Diçodu…
+
“სოხუმიში
ლიმანიშენ ტამტრაში ლიმანიშა მენდახთერენ კარავი!”
ნოწილე - 3
ალი იჰსან აქსამაზი: წოხლე (1917/ 18- 1920) ოლანდე
კაჶკასჲაში გერმალური
ხალკაფეში ჯუმჰურიჲეთის
მხუჯი ნიჩინუ,
ეკულეთი აჲა
ჯუმჰურიჲეთი ნიკარბინუ.
წოხლე (1922- 1936) ტრანსკაჶქასჲა სოვჲეთური სოსჲალისტური
ჶედერალური ჯუმჰურიჲეთის
მხუჯი ნიჩინუ,
ეკულეთი აჲა
ჶედერალური ჯუმჰურიჲეთი
ნიკარბინუ. წოხლე
ლაზეფე დო
მარგალეფეს კულტურული
ჰაკეფე ნიჩინუ,
ეკულე აჲა
ჰაკეფე მუთეფეში
ნიკარბინუ. ლენინი
დო სტალინიში
ეკონომი-პოლიტიკაფე
ხილაჶი რტუ.
ლენინი დო
სტალინიში მილეთობაში
პოლიტიკაფე ხილაჶი
რტუ. აშო
იყუშითი, სტალინიქ
ჩქვა დინი
დო მილეთობაფეშენ
კოჩეფე დუშმანი
შინაფტუ. სტალინი
რტუ ხილაჶი
გოწონჯღონერი. მთინი
გიწვათ; კომუნისტური
პარტიში პოლიტიკაფე
ხილაჶი რტუ.
ტოქსენერი თუთას,
გუნ ზილელიში
არ ქეთაბი
ქოგამახთუ. ქეთაბის
ჯოხონს “1917-1918 გექთალაშენ
არ პარტილონი
დიკთატორობაშა”. გუნ
ზილელიქ მოლამიშინაფან
კომუნისტური პარტიში
ხილაჶი პოლიტიკაფეშენ.
სტალინიში
იქთიდარიქ ეჲა
ვარნა აჲა
სებებითენ აფხაზეთიში
ლაზეფეს რახატი
ვა მეჩაფტუ.
ხალბუქი ლაზეფეში
სოსჲალისტი გამანთანერეფექთი გუმაში გექთალასთი,
სოსჲალიზმიში ოკიდუსთი
გურდოშურითენ მხუჯი
მეჩერეტეს. ედო
ეჲა- ვარნა
სებებითენ, ლაზეფე
აფხაზეთიშენ ომტინაფუ
შენი გზალეფე
გორუფტუ; ეშოთი
იქიფტუ სტალინიქ.
მუსლიმანეფე; ლაზეფე,
ზაზაფე, ჩეჩენეფე,
აჰისკური თურქეფე,
ქურდეფე, კარაჩაჲ-
მალკარული თურქეფე,
კირიმიში თათარეფე,
ჰემშილეფე, მუსლიმანი
გურჯეფე დუშმანი
შინაფტუ სტალინიქ. მუსლიმანეფე;
ლაზეფე, ზაზაფე,
ჩეჩენეფე, აჰისკური
თურქეფე, ქურდეფე,
კარაჩაჲ- მალკარული
თურქეფე, ჰემშილეფე,
მუსლიმანი გურჯეფე,
კირიმიში თათარეფე
დო მაჟურა
ხალკეფე გეტკოჩუ
თარიხური დიხა
მუთეფეშიშენ სტალინიქ. არ
ნენათენ მთელი
ხალკეფეში მანებრა
ვა რტუ,
მარა თარიხიში
დიდი ზალიმეფეშენ
ართერი რტუ
სტალინი. კომპარტიშენ
მთელი გზამშინეფე
მუშითი დოყვილაფუ
სტალინიქ. სტალინიქ
დოყვილაფუ ნესტორ
ლაკობა. სტალინიქ
დოყვილაფუ ისქენდერ
წითაში. სტალინიქ
დოყვილაფუ სულთან
გალიჲევი. ხალკეფეში
მანებრა ვარდო,
ხალკაფეში დუშმანი
რტუ სტალინი.
სტალინის გურჯული
დიცხირი ქუღუტუ
მარა, რუსიჶიკასჲონიში კოჩი რტუ.
სტალინი რტუ
ხილაჶი გოწოჯღონერი.
ნილუჶერ დევრიშოვაქ
კირგიზისთანიშა ჩვინერი
ლაზეფეში ამბარი
მეჩაფს ჟურნალი
ბიზიმ აჰისკაში
48-ა ნომერის.
მელენი სარფული
ნარაკიძე ხანუმიქთი
უჩვერი ლაზეფეში
ამბარი მეჩაფს
ჲუტუბიშენ. თრტ-ქთი უჩვერი
ლაზეფეში ამბარეფე
ქომეჩუ. ამკათა
ამბარეფე ჲუტუბის
მაძირენან ჩქინ.
აფხაზი მჭარუ
ჲურა არგუნიქთი
ამბარეფე მომჩაფან
ემინდრონერი აფხაზეთიში
ლაზეფეში მახორობაშენ
“სქიდალა დო
კულტური აფხაზეთის”
ჯოხონი ქეთაბი
მუშიში დოლოხე.
იბრაჰიმ ბაჲრაკოღლი
დო ირჶან
ჩაღათაჲ ალექსივაქთი
ამბარეფე მომჩაფან
“ლაზეფე დიდი
ტასჶიჲეს” ჯოხონი
მაკალე მუთეფეში
დოლოხე. აჲა
მაკალე მუთეფეში
გამიჩქვინერეტუ ოგნი-ში 7-ა ნომერის 2017 წანას.
ჲურა არგუნი,
იბრაჰიმ ბაჲრაკოღლი,
ირჶან ჩაღათაჲ
ალექსივაქ დო
აფხაზეთიში პარლამენტოქთი
ემინდრონერი აფხაზეთიში
ლაზეფეშენ მოლაშინაფან.
აფხაზეთიშენ მოჰაჯირი
ლაზეფეშენ ლუთჶი
ჰიზელიში ჭარელი
გონოშინეფეთი ვიკითხერეტი
მა. ლუთჶი
ჰიზელიქთი ტრაჟი-კომიკური დულჲაფეშენ
მოლაშინაფტუ. ოთქვალუ
დომაჭირს; მათი
სოვჲეთური ართიანობაში
მილეთობაშენ ამბარონი
არ მაკალე
დოპჭარი; 1999 წანა
რტუ დო
“თარიხი დო
ლამთინალა” ჯოხონი
დერგის გამიჩქვინუ.
აწი
ნანდიდი თქვანიში
ტრაჟიური გონოშინეფეშა
ქომოფთათ: ბაბა
მუში მოლახენ
ჯიხას.ოჯაღი
მუშიქ მუ
იქიფს; ხოშ
რახატი ვა
რენან, მწკილის
გეხუნერი რენან?!
ჩქვა მუ
იქიფან?
ონდერ
აჯარი: ჰო,
მწკილის გეხუნერი
რენან, რახატი
ვა რენან.
ბაბა მუთეფეშითი
მოლახენ ჯიხას.
ნოღა ოჩამჩირეს
ოსქიდუში მენჯელი
ვა უღუნან.
აჲა ხალი
ძირერენ და
მუშიქ. ქესქინი, მახარეთონი
დო უშქურნაჯე
ტერენ და
მუში. ნოღა
ოჩამჩირეშენ გზას
გედგითერენ დო
ქომეხთერენ ნოღა
ბათუმიშა. თურქიჲეში ჯუმჰურიჲეთის
ქუღუტერენ კონსოლოსლუღი
ხვალა ნოღა
ბათუმის დო
ემუშენი. ქომეხთერენ
ნოღა ბათუმიშა
დო თურქიჲეში
ჯუმჰურიჲეთიში კონსოლოსის
არზუხალი ქომეჩერენ.
და მუშიქ
ისთიდა ქომეჩერენ
თურქიჲეში ჯუმჰურიჲეთიში
კონსოლოსის. “ბაბა
ჩქიმი უკაბაეთე
ჯიხას ქომოლოხუნეს.
რახატი მამტეს.
ორექსი მამტეს.
ნჯირი მამტეს
დო აწიშკულე
ექ ვა
მახვენენან ჩქინ.
აწიშკულე ჩქინ
ექონაშის ვა
დომადგინენან. ექ
ოსქიდუში მენჯელი
აჩქვა ვა
მიღუნან. ექ
ოსქიდუში ხალი
ვა მიღუნან
ჩქინ. ჩქინ
თურქიჲეშა ოხთიმუ
მინონან. მუთუ
ჩარე მოღოდით!”
ჲადო არზუხალი
ქომეჩერენ კონსოლოსის,
ისთიდა ქომეჩერენ
თურქიჲეში ჯუმჰურიჲეთიში
კონსოლოსის. თურქიჲეში
ჯუმჰურიჲეთიში კონსოლოსიქთი
ეშო უწვერენ
და მუშის:
“ მუნდესთი კარავი
მეხთას, ხაზირი
რტა!” ედო
ხოლო გოიქთერენ
ნოღა ოჩამჩირეშა.
ათათურქისთი აჲა
არზუხალიშენ ამბარი
აყვერენ. ათათურქიქ
ეშო თქვერენ:
“ არ კოჩი
შენითი, არ
ვათანდაში ჩქიმი
შენითი, არ
კარავი მევოჩქუმერ.
მის მოხთიმუ
უნონ ნა,
მოხთას!” სტალინიში იქთიდარიში
მემურეფექ დიდო
კოჩი სიბირაშა
მენდოჩქვერენან; აფხაზეთიში
ლაზეფეშენთი დიდო
კოჩი სიბირაშა
მენდოჩქვერენან. დიდო
კოჩი ქაგონდუნერეს
სიბირჲას. დიდო
ლაზი ქაგონდუნერეს
სიბირჲას. მეხოლე
ოთხო თუთა
შკულე თურქიჲეში
კონსოლოსლუღიშენ ამბარი
ქომეხთერენ ნანდიდი
ჩქიმიში ოჯაღიშა:
“ხაზირი რტათ!
თურქიჲეში კარავი
მეხთასუნონ სოხუმიში
ლიმანიშა. აჲა
ამბარითენ, არ
ნდღას, არ
სერიში დოლოხე,
ოხორი მთელი
ქომოკიდერენან არ
დიდი კამიჲონის.
კამიჲონი მეხთასუნტერენ
ნანანოღა სოხუმიშა.
ნანდიდი ჩქიმიში
ოჯაღითი მეხთასუნტერენ
ნანანოღა სოხუმიშა,
მარა ენთეფე
თაქსითენ მეხთასუნტერენან. მზოღაში გზათენ
მეხთასუნტერენან თურქიჲეშა.
კარავითენ მეხთასუნტერენან თურქიჲეშა, მარა
ლიმან-გუმრუღი
ვა რტერენ
ნოღა ოჩამჩირეს.
ემუშენითი იფთი
ნანანოღა სოხუმიშა
ოხთიმუ ლაზიმი
რტერენ. ხვალა
ნანანოღა სოხუმის
უღუტერენ ლიმან-გუმრუღი დო
ემუშენი. მარა
კარავი ხაზირი
ვა რტერენ.
კარავი თურქიჲეშენ
მეხთასუნტერენ სოხუმიში
ლიმანიშა. ადეთი
ეშო რტერენ.
კარავი მუნდეს
თურქიჲეშენ მეხთასუნტერენ,
მითის ვა
უჩქიტერენ. ვართი
ნანდიდი ჩქიმიში
ოჯაღის, ვართი
სტალინიში იქთიდარიში
მემურეფეს უჩქიტერენან
კარავიში მოხთიმუ
დო ოხთიმუში
ორა. აწი
ნანანოღა სოხუმის
რენან, მარა
ოხორი ვა
უღუნან. ემუშენითი
არ ოტელიშა
დიბარგერენან ნანანოღა
სოხუმის. მარა
თურქიჲეშენ კარავი
მუთუთენ ვა
მეხთერენ ნანანოღა
სოხუმიში ლიმანიშა.
ემუშენითი ნანდიდი
ჩქიმიში ოჯაღი
ტერენ ეჲა
ოთელის არ
თუთა დო
სუმ დღას.
ოთელის ჩვერენან.
ორქო დო
ფარათენ აფხაზეთიშენ
მოხთიმუ ვა
იყვეტერენ. ორქო
დო ფარათენ
აფხაზეთიშენ მოხთიმუ
რტერენ დიდი
კანონური კაბაეთი.
ემუშენი მთელი
ორქო დო
ფარა ნანანოღა
სოხუმის ოხარჯუ
ლაზიმი რტერენ.
მთელი ფარა
დოხარჯერენან ნანანოღა
სოხუმის. ნანდიდი
ჩქიმისთი ფარა
მეჩერენ ოჯაღი
მუშიქ; ჩარჩიშა
მენდახთერენ. ფარა
დიჩოდას ჲადო
ჩანთა ეჭოფერენ,
კართა ფერიშენ
შარბა ეჭოფერენ,
კართა შურაშენ
კოლონჲა ეჭოფერენ,
შექელემე ეჭოფერენ,
კართა ფერიშენ
ნოკიშ მაკარეფე
ეჭოფერენ, კართა
ფერიშენ საპონი
ეჭოფერენ ნანდიდი
ჩქიმიქ. უთეფე,
მოდვალუფე დო
ამუსთერი ოხორიშ
ეშჲაფე დო
ოხმარონეფე ეჭოფერენ
ოჯაღი მუშიქ.
აფხაზეთიშენ ნოხითენ
მოხთიმუთი რტერენ
დიდი კანონური
კაბაეთი. ეშო
უწვერენან ენთეფეს
დო ენთეფექთი
ნოხეფე კილიმეფე
კალა ოქთირუში
გზალეფე გორერენან
ნოღა ოჩამჩირეს.
ოჯაღიქ მთელი
ფარა მუში
ხარჯერენ ნანანოღა
სოხუმის. ახირის
ნანდიდი ჩქიმიში
ბაბა ჯიხას
ქოგამიყონერენან სტალინიში
მემურეფექ. დიდო
ორა მიკილერენ
დო ახირისთი
თურქიჲეშენ კარავი
ქომეხთერენ ნანანოღა
სოხუმიში ლიმან-გუმრუღიშა. ლიმანის
გუმრუღიშ ჶორმალიტეფე
შკულე, კარავის
ქამახთერენან დო
გეხედერენან. კრამაჶონი
უღუტერენან. გიტარი
უღუტერენან. და
მუშიქ ფასთა
ქეჭოფერენ. შენლუღი
იქიფტერენან. არ კელე
ხელებერი რენან,
მაჟურა კელეთი
გემზული რენან.
ნოღა ოჩამჩირეს
დოსქიდერენ მანებრაფე
მუთეფეში. ნოღა
ოჩამჩირეს დოსქიდერენ
მეზარეფე მუთეფეში.
ნოღა ოჩამჩირეს
დოსქიდერენ ოხორეფე
მუთეფეში. ხელებერი
რენან, (25) ეჩიდოხუთ წანა
წოხლენი ოხორი
მუთეფეშიშა მულუნან
დო ემუშენი.
გემზული რენან,
აჩქვა უმუთელი
რენან. ხოლოთი
შენლუღი იქიფან,
ოსქედუში ომუდი
უღუნან. გიტარი
გელაჩაფან. მარა
მათემიში ორა
რენ. ათათურქი
ღურერენ, მარა
ენთეფეს აჲა
მათემიშენ ამბარი
ვა უღუნან.
დულჲა აშო
იყუშითი, კარავიში
კამაროტი ქომეხთერენ
დო “ მათემიში
ორა რენ,
ათათურქი დომიღურეს.
ამბარი ვა
გიღუნანი, მათემი
ქომიღუნან. შენლუღი მო
იქიფთ!” ჲადო
აფხაზეთიშენ მოჰაჯირეფეს
დოჩინადვერენ. მეგერემ
თარიღი ტერენ
(10) ვით წილვა
ვითონ ჩხორო
ოში დო
ეჩი დო
ვითო ოვრო
(1938). ნანდიდი ჩქიმიქ
ეშო მიწვერეტუ.
ედო მილეთიქ
იმგარერენ აჲა
ამბარიში გურინე.
ნანდიდი ჩქიმი
ტერენ (12- 13) ვითოჟურ-
ვითოსუმ წანერი
ემინდროს.
ალი იჰსან აქსამაზი: ნანანოღა
სოხუმიში ლიმანიშენ
კარავის გეხედეს
დო აზლაღაშა
მენდახთეს, ჰოი?
ონდერ აჯარი: ვარ! ეშო
ვა რენ.
აზლაღაშა ვარ,
ნოღა ტამტრაში
ლიმანიშა მენდახთერენ
კარავი. გუმრუღი
ქორტერენ ხვალა
ნოღა ტამტრას
დო ემუშენი.
ხოფას, აზლაღას
ლიმანი ვა
უღუტერენ ემინდროს.
ხოფას, აზლაღას
გუმრუღი ვა
უღუტერენ ემინდროს.
ემუშენითი კარავითენ
ტამტრაში ლიმანიშა
ქომეხთერენ ნანდიდი
ჩქიმიში ოჯაღი.
ოთელის დოდგითერენ
ნანდიდი ჩქიმი
და მუში
კალა დო
ნანა- ბაბაქ
ეშჲაფე დოჩვერენ
ტამტრაში გუმრიღის.
აქონი გუმრუღიში
ჶორმალიტეფე შკულე,
აზლაღაშა ოხთიმუ
შენი გზას
გედგითასუნონან, მარა
აწინერი სთერი
დიხაშგზა ვა
რენ ნოღა
ტამტრაშენ აზლაღაშა.
მზოღაში გზათენ
მენდახთასუნონან. მარა
ოფუტეშა ოხთიმუში
ფარათი ვა
უღუტერენან. ექონი
მზახალეფეშენ ართერიქ
ფარა ქომეჩერენ
ოჯაღის. ნანდიდი
ჩქიმიში ოჯაღის
ფარა ქომეჩერენ
არ მზახალიქ.
ექონი მზახალეფეშენ
არ კოჩიქ
(40) ჟურენეჩი ლირა
ქომეჩერენ ოჯაღის.
ოთელიში ფარა
ქომეჩერენან. ეკულეთი
აზლაღაშა ოხთიმუ
შენი ნანდიდი
ჩქიმიში ბაბაქ
არ ჩამლი
ოქაჩერენ. ეჲა
ჩამლის გეხედერენან
ეშჲაფე დო
ოხმარონეფე მუთეფეშითენ.
აზლაღაშა ულუტეს.
ტარონი დიდო
პატი ტერენ.
ტარონი ტერენ
დიდო იხონი.
მზოღა დიდი
რტერენ. აზლაღაში
მზოღაპიჯიშა ქომოხთერენან,
მარა აზლაღაში
მზოღაპიჯი ტერენ
დიდი ჶურტუნონი.
ემუშენითი ჩამლის
ვა ნანჭიშინერენ
აზლაღაში მზოღაპიჯიშა.
ეკულე პერონითის
ლიმანი ქორენ
ჲადო პერონითიში
მზოღაპიჯიშა ქომეხთერენ
ჩამლი. ჩამლის
ნანჭიშინერენ პერონითიში
მზოღაპიჯიშა დო
ჩამლიშენ გალე
გამახთერენან ეშჲაფე
მუთეფეშითენ. მაჟურანი
დღას ტარონი
ომჟორონი ტერენ.
აზლაღაშა ოხთიმუ
შენი, პერონითიში
მზოღაპიჯიშენ კუჩხეთენ
გზას გედგითერენან,
ეშჲაფე მოკიდერი.
ვართი კაი
გზა ვართი
ხინჯი ტერენ.
კუჩხეთენ პერონითიშენ
აზლაღაშა ქომეხთერენან.
ეშო თქუმერტუ
ნანდიდი ჩქიმიქ:
“მოფთით, მოფთით
დაღი. მოფთით
დაღი. თიფეფეში
დოლოხე გონდინერი
ფიცარიში ოხორი!
ვერანე, მჯვეში
ოხორი! მერდივენეფეს
ინჭირი, ფურჩუმა
ქაჲეხთერენ! ოგზალუ
შენი სვა
ვა რენ!
დოხედუ დო
ნანა ჩქიმიქ;
იმგარუში, მანძარეფე
ქომოხთეს. მუ
იყუ ჲადო
კითხეს ენთეფექ.
ნოღაშა გზა
ვა რტუ.
ნოღაშა კუჩხეთენ
მევულურტით. ხისიმ-აკრაბაფე ქომოხთეს.
ჩქარ მუთუ
ვა მიღუტეს.
ოფუტეში მილეთიქ
ლაზუტი ქომომჩეს;
ლუყუ ქომომიღეს,
ლობია ქომომიღეს,
მჟა ქომომიღეს,
მეყვერი ქომომიღეს,
დიდო შეჲი
ქომომიღეს. ეკულე
ჲაზი მოხთუში,
ჩქინთი ფხაჩქით,
ვიჩალიშით, ვიჩალიშით
დო ლაზუტითი
დომაყვეს, ლობიათი
დომაყვეს, ლუყუთი
დომაყვეს. ნანდიდი
ჩქინიქ არ
ფუჯი ქომომჩეს.
ფუჯი დომაყვეს;
მჟათი დომაყვეს,
მეყვერითი დომაყვეს.
კართაშეჲი დომაყვეს.
ვიჩალიშითში, კართაშეჲი
დომაყვეს.” აშო მიწვერეტუ
ნანდიდი ჩქიმიქ.
ფარა ვა
უღუტერენან. მუთუ
ვა უღუტერენან.
მჯვეში ოხორის
მოლახედერენან. ფუჯიში
მჟათენ სქიდუტერენან.
იჩარიშერენან. ოჯაღის
ლაზუტი აყვერენ.
ენთეფეს ლობია
აყვერენან. ფუჯითი,
ქოთუმეთი აყვერენ
ოჯაღის. კართაშეჲი აყვერენან
ენთეფეს. ნანდიდი
ჩქიმის ჯუმა
ვა უყონუტუ.
ოჯაღის სქირი
ვა უყონუტუ.
ნანდიდი ჩქიმიში
ბაბაქ მენდახთერენ
კურბეთიშა. პაპუ
ჩქიმიქ მენდახთერენ
კურბეთიშა. ფარა
მოგაფუ შენი, კურბეთიშა
მენდახთერენ პაპუ
ჩქიმიქ, ბაბა
მუშიქ. კურბეთიშა
ოხთიმუშა მეჯბური
დიყვერენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ნოღა
ოჩამჩირეს სქიდუტესში,
ნანადიდი თქვანიში
ოჯაღის ქუღუტუ
მოდერნული ოხორი.
დიხა ქუღუტეს.
კაი ხალი
ქუღუტეს. კაი
მოგაფა ქუღუტეს.
სტალინიში ბარბარობაშენ
იმტეს თურქიჲეშა.
აჲა რენ
კოჩინობაში ტრაჟედი.
დიდო- კულტურონი
არ ნოღას
სქიდუტეს აფხაზეთის,
მარა მოჰაჯირი
ქომეხთეს მჯვეში
ოფუტე მუთეფეშიშა.
ონდერ აჯარი: ხილაჶი ვა
რენ. ჰო,
მთინი ზოპონთ.
დიდი პატი
ხალი ქოძირერენან.
დიდო კაი
ხალი უღუტერენან
ნოღა ოჩამჩირეს.
მოდერნული ოხორი
უღუტერენან, კართა
ჭეშიდი ხილი
უღუტერენან, დიხა
უღუტერენან ნოღა
ოჩამჩირეს. სოსჲალური
სქიდა მუთეფეშითი,
დიდო ზენგინი
ტერენ ნოღა
ოჩამჩირეს. ნაშქვერენან
ოხორი მუთეფეში,
დიხა მუთეფეში.
ნაშქვერენან მანებრაფე
მუთეფეში. ნაშქვერენან
მანძაგერეფე მუთეფეში.
უფარელი გზას
გედგითერენან. ნოღა
ოჩამჩირეს, ექონი
მალი- მულქი-
არსა დო
ჟურ კათონი
ოხორეფეშენ ჩქარ
ჶეიდე ვა
ძირუ ოჯაღი
ჩქინიქ. ექონი
მალი- მულქი-
არსა დო
ჟურ კათონი
ოხორეფეშენ ჩქარ
ჶეიდე ვა
მაყვეს. აწიშა
ექონი მუთუშენ
ჶეიდე ვა
აყუ ოჯაღის.
დიდო კაი
სქიდალა უღუტერენ
ნანდიდი ჩქიმიში
ოჯაღი ნოღა
ოჩამჩირეს. კართა
შეჲი მბოლი-
მბოლი უღუტერენან.
ნანდიდი ჩქიმიქ
ისქენდერ წითაშითი
ქოძირენ. ისქენდერი
წითაშიქ ნანდიდი
ჩქიმიში ნწოფულათი
მოიკითხერენ ნოღა
ოჩამჩირეს. ნანდიდი ჩქიმიქ
წითაში ისქენდერიში
ქეთაბითი იკითხერენ
ლაზური ნწოფულას.
მთელი შეჲი
დიგურერენ ნანდიდი
ჩქიმიქ; გენჯი
რტერენ. ექონი
ნწოფულაშენ დიდო
მანებრა უყონუტერენ
ნანდიდი ჩქიმის. მუსლიმანი
ერმენეფეშენ, მუსლიმანი
აბაზეფეშენ მანებრაფე
უყონუტერენ. ექონი
ნწოფულას ხრისტიჲანი
მილეთეფეშენ მანებრაფე
უყონუტერენ ნანდიდი
ჩქიმის. კაი
მანძაგერეფე უყონუტურენან.
სიბირჲაშა სურღუნიშა
მენდაჩქვინერი ლაზეფეშენთი
მოლაშინაფტუ ნანდიდი
ჩქიმიქ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ემინდრონერი
აფხაზეთიში ნოღა
ოჩამჩირეშენ დო
ოფუტე აზლაღაშენ
ჩქვა მუ
ამბერეფეშენ მოლაშინაფტუ
ნანდიდი თქვანიქ?
ენთეფეშენთი მოლამიშინით,
მუ იყვენ!
ონდერ აჯარი: უმკილაში ჯუმა
მუშიქ აბაზეფეშენ
არ კულანის
ყოროფერენ. აბაზა
კულანიქთი უმკილა
ჯუმა მუშის
ყოროფერენ. ართიმაჟურას
ყოროფერენ. დიდო
მსქვა კულანი
ტერენ. ტანმაღალი
ტერენ. დიდო
ღნოსერი ტერენ.
მზოღა სთერი
თოლეფე უღუტერენ
კულანის. მჟორა
სთერი თომა
უღუტერენ. მარა
არ ოჯაღიში
არ კულანი
ტერენ. კულანის
ტურნა ჯოხონტერენ.
ეშო იყუშითი,
დიდილეფექ ეშო
თქვერენან ნანდიდი
ჩქიმიში უმკილაში
ჯუმას: “ჩქინ
თურქიჲეშა მეფთათენ.
ამ კულანი
სქანი კალა
იქომაჯაში, ეთი
სქანი კალა,
ჩქინი კალა
მეხთასენ თურქიჲეშა.
ეშო იყვაშითი,
კულანი უმითელი
სქიდასენ თურქიჲეს.
ჲაზუღი რენ.
ემ კულანი
ვარდო, არჩქვა
კულანი მექჩათ.
აჲა კაი
რენ ჰემი
კულანი, ჰემითი
ოჯაღი მუში
შენი.” არ ჩქვა
კულანი მეჩერენან
ნანდიდი ჩქიმიში
უმკილაში ჯუმას.
ამ კულანი
ხოფური ტერენ.
ეთი მსქვა
ქულანი ტერენ.
ხუთ ბერე
აყვერენ ნანდიდი
ჩქიმის. ოთხო
კულანი ბერე
აყვერენ ნანდიდი
ჩქიმის. არ
ბიჭი ბერე
აყვერენ ნანდიდი
ჩქიმის. ბიჭი
ბერე დუღურერენ.
ნოღა
ხოფაშა იფთი
მეხთესში, მათემიში
ორა ტერენ,
ათათურქი დოღურერენ
დო ემუშენი.
დიდი მათემის
ტერენ მილეთი.
ნოღა ხოფაშა
იფთი მეხთუში,
ოჯაღის ჩქარ
მუთუ ვა
უღუტერენ. ჩიხოტკაშენ დუღურენ
და მუში. ჯუმალეფე
დუღურერენან. ოჯაღის
ბიჭი ბერე
ვა იყუში,
ბაბა მუში
გურბეთიშა იდერენ
ფარა მოგაფუ
შენი. არ
შირქეთის ამახთერენ.
სიგორთალონი არ
დულჲას ამახთერენ. მააში
დვაყერენ. ნეჶესდარლუღი
აყვერენ ნანა
მუშის. ჭამი
ვა რტერენ. ეკულე
ნანა დუღურერენ
ნანდიდი ჩქიმის.
ნანა მუში
დოღურუში, ბაბა
მუში ხოლო
იჩილერენ. მაჟურანი
ჩილი მუშიშენ
ჟურ ბიჭი
ბერე დო
არ კულანი
ბერე აყვერენ ბაბა
მუშის. აღანი
ბერეფექ დოშენერენან
ოხორი მუთეფეში. აღანი
ჯუმალეფეს დო
და მუშის
დიდო ყოროფტერენ
ნანდიდი ჩქიმიქ. ჯუმალეფე
მუშის დიდო
ყოროფტერენ ნანდიდი
ჩქიმიქ, წოხლეშენ
საღი ჯუმა
ვა დუსქიდერენ
ემუს დო
ემუშენი. ნანდიდი
ჩქიმი პაპუ
ჩქიმის მეჩამუ
უნტერენან, მარა
იფთი რაზი
ვა იყვერენ.
მუ ყვას?!
ბაბაფექ დოქიმოჯესში,
დიქიმოჯერენ ნანდიდი
ჩქიმი; (17) ვიტო
შქვით წანერი
ტერენ. ნანდიდი
ჩქიმი ჟურშურონი
ტერენ; ბერე
ქობრა მუშის
ტერენ. ეკულე
ჰუქუმეთიქ ასქერობაშა
ქეზდერენ პაპუ
ჩქიმი. არ
ბერე აყვერენ
ნანდიდი ჩქიმის.
არ კულანი
ბერე აყვერენ
ნანდიდი ჩქიმის.
ეკულე დიძაბუნერენ,
ტორა ღურუტერენ.
ასქერობა მუში
დიჩოდერენ დო
პაპუ ჩქიმი
უკუნიქთერენ ოფუტეშა.
ემინდროს ნოღა
ხოფას მათორნე
მითი ვა
რტერენ. მაონწურე
მითი ვა
რტერენ ნოღა
ხოფას. კაი
მოგაფა დვაყვარენან
ეჲა დულჲაშენ.
დიდი მათორნელობაში
ტეზგჲახი ქეჭოფერენ
ოჯაღიქ. იჩალიშერენან.
ოთხო კათონი
ოხორი დოკიდერენან.
დუქჲანი ყვერენან.
ოხორი ყვერენან.
კაი ჲეეფეს
დოხედერენან. ვითო
ჟურ მოთა
უყონუტუ ნანდიდი
ჩქიმის.
ალი იჰსან აქსამაზი: ონდერ
ბეგი, ოჯაღი
თქვანიში ტრაჟიური
გონოშინეფეშენ მოლამიშინით. მარა
აჲა ხვალა
ოჯაღი თქვანიში
ტრაჟიური ამბარი
ვა რენ.
აფხაზეთიშენ გეტკოჩინერი
ოშეფეთენ ლაზი
ოჯაღიშითი ამბარი
რენ. ოხორეფე
დო დიხაფე
მუთეფეშიშენ გეტკოჩინერი
ზაზაფე, ჩეჩენეფე,
აჰისკური თურქეფე,
ქურდეფე, კარაჩაჲ-
მალკარული თურქეფე,
კირიმიში თათარეფე,
ჰემშილეფე, მუსლიმანი
გურჯეფე დო
მაჟურა ხალკეფეშითი
ტრაჟიური ამბარი
რენ აჲა.
აჲა რენ
სტალინიში იქთიდარიში
ზალიმობაში ამბარი.
ჩქინ გემზული
დოვიყვით თქვანი
ამბარეფეთენ. დიდო შუქური
გიწუმერთ მა.
თქვან მსქვაშა
ნენა გემიქთირით.
თქვანთი გინონან
ნა, აწი
ვოჩოდინათ აჲა
ინტერვიუ ჩქინი!
ხოლოთი თქვან
ოთქვალუში ჩქვა
მუთუ ჩქვა
გიღუნან ნა,
ეთი მიწვით,
მუ იყვენ!
პანდა იხელით,
ოში წანერი
იყვათ, ცაშა
ჲეხთათ!
ონდერ აჯარი: ჩქინ ექონი
თაფუ ქომიღუნან
ხეს. მუეფე
მახვენენან, აქონი
ჰაკეფე ჩქინი?
ალი იჰსან აქსამაზი: რუსჲაში
ჶედერასჲონიში დიდელჩობას,
გურჯისთანიში ჯუმჰურიჲეთიში
დიდელჩობას დო
აფხაზეთიში ჯუმჰურიჲეთიში
აქონი მათემსილობას
თითო არზუხალი
ქომეჩით. ენთეფექ
გზა გოწირასუნონან;
ეშო მიჩქინ
მა.
ონდერ აჯარი: შუქური გიწუმერთ.
ალი იჰსან აქსამაზი: მათი
შუქური გიწუმერთ.
დიჩოდუ…
https://sonhaber.ch/onder-acar-ile-soylesi-turkce-lazca-3-bolum/
https://www.circassiancenter.com/tr/ocamcireye-once-buyukannemin-babasi-gitmis/
