Muxamet̆ Vaniže (Vanili-oğli)
+
ZEKİE
Ar yaziş t̆aonis Osmani Xopaşa nit̆u.
Fazla-na mçxvapa aqu, ar txomuş tude qini ʒ̆k̆ai koşu do kilinciru. Dido vaxtis
kocant̆u.
Gok̆uʒxu-şi-k̆ule mjua mzoğaşa ar
mt̆k̆o doskideret̆u, do Xopaşa sum saat̆işi gza xolo kuğut̆u.
Osmani k̆ap̆ineri nit̆u, hama mʒ̆k̆upik
manişa xolo msva kogot̆u.
Eşo mʒ̆k̆upu-ki, Osmanik gza var žiropt̆u.
Em vaxtis kogvaşinu, baba muşik-na uʒ̆veet̆u- “Ser govit̆i-şi, ecillepek kva
mastoles- ya, ç̆it̆a Xasaniş Ali ecillepe odeles- ya do emuşeni aʒ̆i unose ren”
-ya.
“Aʒ̆i man-ti eşo domoğodes-na, mu
qvan nana do babak? Acaba amseri tis mu momidgin?”
Antefe isimadept̆u Osmanik do
guişi bangalis usimint̆u, do çumert̆u-“Ecillepe mundes mulvan do
modelapan”-ya. Hama em vaxtis ar fikri komuxtu-ki “Mellimik-na miʒ̆veret̆es-
dunyas ecilli do ç̆ink̆a var yen-ya do k̆oçi şkurinapate idelen- ya! Belki mtini
ren! Muellimepek mʒudi var zop̆onan!”
Am nenapete Osmanik mʒika gui
kamuiceru. “K̆oy, mutxanoren, mağodas, ar ak kamoişvaca!”- tku Osmanik do ar xomula ʒ̆ipuişi kyokis
kelaxedu. Ar saatis koxet̆u. Em vaxtis ar sesi şignu: “Biç̆epe! Aşo moxtit,
aşo! Gza ak ren!” aya- na şignu Osmanik, guişaşu do usimint̆u k̆oçepeşi
oğağalus. Mʒika vaxtiş k̆ule k̆oçepe komextes
Osmanişa. Osmani-ti oğağalu şeni
dixaziru, do ar k̆ele k̆ai aʒ̆onu, hama ar k̆ele-ti aşkurinet̆u. K̆oçepek,
Osmani-na žires: “Aya mi ren? Mi ren” -ya do oqurus kogyoç̆k̆es. “Ma vore Xuşut̆işi
Osmani!”
(Xuşut̆i t̆u Galt̆iba kyoişi çkinaperi reizi
do bere muşi Osmani oçkumert̆u Xopaşa- “Belki mektebis kamiqonupan”- ya.
Osmanik otxo ʒ̆anas Galt̆ibas dik̆itxeret̆u do didi mektebis ok̆itxu unt̆u).
“Si miş bere re? Mu ikip ak?”
“Ma Xuşut̆ Reizişi bere vore.
Xopaşa mevulu!”
ʒ̆oi tkvi, ʒ̆oi, miş bere re? Seriş
gverdis ak mu ikip?”
Osmanik duʒ̆u, muç̆o-na ağoderet̆u
do gyolumceret̆u.
“Ho, ho, Xuşut̆ Reizişi bere
ren!”- içinu arteğik do arkadaşepes uʒ̆u.
“Hayde, moro çkin-ti Xopak̆ele
mevulut do isa vidat!”
K̆oçepek ok̆opurçulus kogyoç̆k̆es
do Osmanis uʒ̆ves: “Çkin-na ak mžirit, mitik̆ala var tkva!”
“Var, var!”
Osmanis dido kai aʒ̆onu e k̆oçepe-na
žiru do arkadaşi aqves. Ok̆açxe xolo muit̆es k̆oçepe, hamma Osmani ʒ̆oxlenerepe
k̆ala nit̆u.
Seriş gverdi diqu. Mzoğak̆ele ixi
bart̆u. ʒas buluti molaperi t̆u do mʒ̆k̆upi t̆u. T̆aoni ok̆oxupt̆u.
Osmanis ok̆itxu unt̆u em k̆oçepeşi
ser goxtimuş ambai, hama var atkvet̆u.
Xopa Bucağiş tis ar gza gulilaps.
Ekçağa-na mextes, Osmani em k̆oçepes kelvaʒ̆k̆u do cumadi muşişi oxoişa
kagelaxtu; em k̆oçepe mik̆iles.
Osmanis oxoiş nek̆na kagunʒ̆k̆es.
Donoç̆k̆inde-na t̆u-şeni, ambai va k̆itxes do kodoncires. Osmaniş tolepeşa
nciri var muit̆u do aşo fikrepete isimadept̆u: “Acaba, em k̆oçepe var bžirat̆ik̆on-na,
ma mu mağodasunt̆u: Ya dovidelet̆i ya-da mutuk komimxort̆u do kagomdunut̆i aşo
k̆ai biçi! Acaba, em k̆oçepe miepe t̆es? Ser mot guit̆es?”
Am fikrepes t̆u Osmani hama
manişa xolo ncirik gyocginu.
Dotanu. Kyoyluğis mjua guilu,
hama Osmani daha izmocepes goşaxetu, goya mektebis kamiqoneret̆u do xeleba
uğutu. Mağali gyaoba diqu. Osmanis tolepes mjua-na dolvaçxat̆u kagok̆uʒxu do
kiselu. Mektebis amaxtimu izmoce-na t̆u-şeni, dido p̆at̆i aʒ̆onu, ti gonk̆anu
do tku:
“Acaba, çkimi dulya muç̆o meç̆k̆odasinon?!
Mektebis var amamiqones-na, mu pa?”
Aşope isimadu Osmanik do ar fikri
komuxtu: “Xusein Ağaşa vida do belki emuk mektebis kamamiqonops-ya.
(Xusein Ağa t̆u didi k̆oçi; k̆itxei
va rt̆u, dido nosei-ti va rt̆u, hama didi ağa-na t̆u-şeni, xukmi uğut̆u. Mitis
dulya-na uğut̆uk̆on, emuşa nit̆es do emuk uxvenupt̆u. Hama ruşvet̆is dido qoropt̆u.
Mus uqount̆u otxo oxorca; entepeşen ʒ̆oxle sum çkva naşkveret̆u, hama xolo-na žirat̆u
mskva k̆ulanepe, illa oxoi muşişa muqonasint̆u, mitis mutu var atkvet̆u).
Osmani emuşen daha noseri t̆u,
hama xe muşis mutu va rt̆u. Dido isimaduş-k̆ule ağaş oxoişa mextu do not̆ank̆u.
Ar mskva oxorca kagamaxtu.
“Ağa ak ren-i?”
“Ko! Var iqven-i!”
“Ar kobžira-na?”
“Diqondi do hele p̆k̆itxa!”
Osmani ar saat̆is kort̆u neknak̆ala, hama
mitik var gamiʒ̆k̆et̆u.
Doloxendon ar sesi şignu: “Aʒ̆i
ducoxit em biç̆is!”
Oxorcak Osmanis nek̆na gunʒ̆k̆u
do “Moxti”-a, uʒ̆u. Osmani ti gyemalei odas kamaxtu. Ağak zoi nenate uʒ̆u:
“Si miş bere re?”
“Ma Xuşut̆ Reizişi bere vore!”
“Muşeni moxti?”
“Mektebis amaxtimu minon do babak
skanda
momoçku!”
“Ha, ha, ha... Çkva muşi’steri
noseri cuma uqorun-i baba skanis, çkimda mektebis amaxtimuşeni mogoçkumes do muç̆o
mogoçkumes, mus-ti var uçkin. Xakik mektebişeni var, eşo-na muit̆an çkimda, xe boşi
var mulvan do si mutu var-ti-na, ar-jur kotumeş dolma-ti var mekçu do
mogoçku-i? Dulyaşeni mogalenan do ağas mutu unon-ya var zop̆ont! Aʒ̆i igzali do
jur dğaş-k̆ule moxti!”
Ağas kuçkit̆u, Galt̆ibaşa-na
oxtimu-moxtimus jur dğa unt̆u do emuşeni “jur dğaş-k̆ule moxti”-a, uʒ̆u.
Osmanik konagnu dulya, hama mu
qvat̆u, var uçkit̆u. Guiktu, dadi muşis oxveʒ̆u, jur kotumeşi dolma doxvenapu
do ağas minduğu. Xut k̆oçis jur kotumeş dolma var dubağutes, hama başka yeişen
xolo muğeret̆es do ağa razi diqu.
“Skani coxo?”
“Osmani!”
“Osman! Am biç̆is naqoni do emuk
mendagiqonops mektebişa! Ama baba skanis uʒ̆vi, var gomiç̆k̆ondinas haa-ki, muç̆o-na
amagiqoni, eşo gamaxtimu-ti komogixteps!”
“Ho, ho!”- Osmanis çkva gza var uğut̆u. Ağak
doçinadu muşi xezmekyaris do Osmani
mektebiş mudirişa mindiqonu do
mektebli diqu.
Osmanik dersepe dido k̆ai igurapt̆u,
muellimepes k̆ai cevabi meçapt̆u. Osmanis k̆ai aʒ̆onu. Manişa xolo baba muşis
mektubi duç̆aru do duʒ̆u mteli muşi ambai. Baba muşik-ti aşo muç̆aru:
“Sevgyuli Osmani! Skani mektubi
dovik̆itxit; dido k̆ai maʒ̆ones, hama ar dulyak dido derdi momçes. Sin-na
Xopaşa idi, em seris ma oxoris var vort̆i. Mitxanepe moxteret̆es do çkini Zekie
kamork̆eet̆es. So iqones, va miçkinan! Çkva, Osmani, si k̆ai ik̆itxi. Skani
baba Xuşut̆i”.
Am ambaişen Osmanis dido p̆at̆i aʒ̆onu.
Mus kagoç̆k̆onderet̆u- ar doloniş ʒ̆oxle gzas-na gyolumceret̆u do k̆oçepe-na
moxvaderet̆es.
“Mk̆itxale miepe t̆es em k̆oçepe?”
Osmanik derdite vit dğas
mektebişa var idu. Mavitani dğas-na idu, mektebis met̆k̆oçeret̆es.
Osmanik oxoişa otximuşen başka
çare var žiru.
Galt̆ibaşa igzalu, ar arkadaşi yezdu do da
muşiş ogoruşa igzalu, jur dğas goes; masumani dğas Xopaş kyoiluğis guit̆e-şi,
ar oxois ğocis ar oxorca gelaxet̆u do ti gemalei imgart̆u. Osmaniş arkadaşik
tku-ki, “Ma em oxorcas p̆k̆itxaminon, muşeni imgars”-a.
Osmani var idu, ama arkadaşi muşi
mextu do k̆itxu:
“Muşeni imgar, da çkimi?”
Oxorcak ti eʒ̆ozdu do içinu
Osmaniş arkadaşi. “Vuh! Si ak mu ikip!”
“Skani ogouşa moptit! Osmani-ti
ak ren!”
“So ren, so ren”-ya do gui kak̆unulu.
Manişa xolo ʒ̆k̆ai oşvapes do
kagok̆uʒxines. “Mot imgar?” k̆itxu Osmanik.
“Muç̆o va vimgara? So vore, so
vore?”
Xolo kak̆onağuru do kodicinu.
“Cuma çkimi, cuma çkimi”-a do
Osmanis kogvak̆iu.
“Mot imgar, k̆ulani?”
“Muç̆o var vimgara? Muç̆o var vimgara? So
vore?”
(Zekie vitootxo ʒ̆aneri t̆u).
“Mot? Kimolişa ekule idagint̆u do mteli ar va
ren-i?”
“So rt̆u kimoli? Eşo kimoli
iqven-i?”
“Muşeni?”
“Daha vitojur dğa ren, man-na
momork̆u do çkimiş k̆ule jur k̆ulani çkva kamork̆u. Aşo k̆oçi iqven-i? Ma mu p̆a?”
Osmanis otkuş nena var duskidu;
ar saat̆i k̆onari vaxtis doğağalu da muşik̆ala do igzalu oxoi muşişa.
Helbet em vaxtineri hukumeti eşo t̆u.
K̆ai-i vana p̆at̆i? Oğarğalu va unon:- dido, dido p̆at̆i!
Muxamet̆
Vaniže (Vanili-oğli)
