LAZCA ŞİİR VE ANLATIMLARIYLA YAŞA TANDİLAVA

 

 

LAZCA ŞİİR VE ANLATIMLARIYLA YAŞA TANDİLAVA

 

 

Yaşa Tandilava; profesör, şair, yazar ve Sarp Köyü Laz Etnografya Müzesi’nin müdürü.  Yaşa Tandilava’nın Lazca birkaç şiir ve anlatımından bir dosya hazırladım. Şiirleri doğa, insan, tarih konulu. Yaşa Tandilava, anılarıyla da bizlere eski zamanlardan kıymetli haberler veriyor.

+
Yaşa Tandilava p̆rofesori, şairi, mç̆aru do oput̆e Sarpişi Lazuri Etnografiuli Muzeumişi direkt̆ori ren. Yaşa Tandilavaşi Lazuri ar- jur şiiri do notkvameşen ar dosya pxaziri. Şiirepe muşi buncinaşen, k̆oçi, tarixişen ren. Yaşa Tandilavak gonoşine muşitenti mcve orapeşen ğirsoni ambaepe komomçapan.

 

A. LAZCA ŞİİRLER [LAZURİ ŞİİREPE]

Nap̆aʒuna nap̆aʒas
K̆idas mç̆ita t̆alaxi
Ç̆alumişi p̆ap̆aʒas
Gagzalen-na amaxti,
Kvamç̆k̆idis do kvaxexis,
Kvaçeçmes do kvamxazis
Kvaoʒ̆udes gelaxen,
Mşkeistei P̆ap̆azi
Ar ambai giʒ̆umert

Mututen var egazden
Gogaşinen mcveşepe,
Meşagabğen, megagzen:
Laziş coxo mejveles,
Konoç̆ares Apxazi,
Emuşk̆ule amç̆veles
K̆iralepes palazi
Coxoşi oktiuten

Mu na iqu žiriti,
Dağişen gelaxtes do
Çkin voretia žiriti,
Žiriti çkin voret do
Tişen k̆udelişati,
Dulia var miğunan do,
Xenʒ̆k̆el- k̆alati vşvati
Ar Sarpi domiskides
Ar mt̆k̆o uça mzoğaten,
Sum feluk̆a,
Sum ç̆ino,
Sum suak̆iş mosaten
P̆ot̆e p̆ap̆ulik p̆ant̆a
P̆ia ia qviia
Giʒ̆umers na mok̆axta
Şk̆as kogulik̆iia,
P̆ap̆uliş ç̆it̆a mota
K̆ap̆ulas muik̆iia,
Emuk emus uʒ̆umers,
K̆alati mişviia,

Ek̆ule emuk emus,
Si mç̆k̆idi miç̆viia,
Mç̆k̆idi ç̆vei miğun do
Aʒ̆i luqu gigibup,
Luqu k̆ank̆ei iqven,
Dudei dolobgibup
Nodeişa mevulur,
Ç̆umen uğun ar dadis.
Ar çkva xolo kobžirop,
Nobaru-na k̆alatik
Kakalak̆iş t̆ik̆ina,
Nisa k̆uçxe ktalaşi,
Meç̆k̆videi biç̆epes,
Ginže nana- babaşi,
İç̆k̆videi k̆vinçepe
Goʒ̆obunan k̆aişis,
P̆aamiti p̆aşui,
Var doskidu ç̆urç̆ati do
Kogovumer sumk̆ati,
Kapşioni mç̆kidi gçap,
Xip̆ioni şuk̆ati,
P̆icis var mogixtu- na,
Ç̆it̆a cumu uk̆ati
Mʒ̆k̆o imxor- na, mʒ̆k̆o ç̆k̆omi,
Mo giaşk̆umer k̆urk̆ati,
Qoropeli ienan- na,
E biçis keluk̆ati,
Ek̆ule nanamuşis,
Ambai kagunk̆vati;
Ar çkvaneisti bzop̆on
Lai nena maçoden,
Andğa aşo kort̆as do
Kok̆oviʒ̆k̆at aşoten
Mu na ginon ia qvi,
Var giğun- na igbali,
Çkva k̆aiten vižirat
Oxoişa vigzali.

[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+

Xolo guiktu ʒ̆ana do
Xolo komoxtu stveliti,
Xoloti e ʒaş tude bdgir,
Xolo eşo mç̆ips, eşo mtubs,
Ndğa nulun, ʒ̆ana mus noqups,
Çkin a ndğalepe p̆k̆oropʒxupt,
ʒ̆anas ar dğaren şuris na
Mjora eşulun, memoçxups.
A nena didos var uçkin,
Xvala man do sin, Şurimşine,
Sin giqonut̆as, var oçkva,
İbiri mot gaşk̆urinen!
Guris mgarini momixteps,
Muşeni k̆ai gaçkinen,
Sarpi sin şuris gogixta,
Si k̆era çkimiş daçxire.

[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

+
Mint̆u ki skani mskva toli- p̆ici
Oxvamuşeni ʒ̆oxle maqvat̆u
Hama mu, mişi verane biç̆is,
Ucgişi t̆ui na elvak̆ati?
E mektubepe mteli dopxarup,
Ar mevişk̆umer sin giçkin naia,
Ğormoti çkimi sin kogemxvami,
Diʒxiri mşumu muç̆o domp̆aia.
Hama, a mu ren xolo mot viç̆ver,
Qoropa daa domomanžinu,
Minon ki skani mskva toli p̆ici,
Oxvamuşeni goʒ̆avidginap.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

+
Laziş Birapa

Komatveren mzoğas tusi
Şuri çkimis gelungaps,
Tamo- tamo dagas sersis,
Gelovonç̆ap feluk̆a.

Mzoğa şuris meç̆k̆vidala,
Mzoğa guriş diʒxiri,
Bee- bais var vuğana,
Çxomi muç̆o manciren,

Mosa mʒika domibruʒ̆u,
Babas komevoç̆apap,
Do amseri beki mutu ,
Meki muti kop̆ç̆opa

Sirtis mgeik tutas amgars
Man- mzoğas do feluk̆as
Tuta dudis gelamidgin
Do tutaşxas gelungavs

Kamatveren mzoğas tusi,
Muç̆o derdis gelungaps,
Tamo- tamo dagaş sersis
Gelovonç̆ap feluk̆a

[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+
Toli mjoras uğun
Mtiniti toli,
Moni tutas uğun
Mtiniti moni
Manti gogobğare
Xçe- mç̆ita moni
Ar çkva xolo komçi
Vixale k̆oçi.
Skani noxvene
T̆uʒa termoni

[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+

Piraliş Birapa

Dağis vore şk̆as liveri gomot̆k̆un,
Ncas gepxer do tude mgeri gomobğun,
Vit ʒ̆ana re oncires var mincirun,
Sopes vort̆i muperepe mižirun.
Stveli ren do sari- mç̆ita but̆k̆ape
T̆uʒa ixis parpalepe putxunan,
Mzesk̆u p̆ili do emuşi bundğaten,
K̆vinçisteri çiçku iova vixvena.
Seri ren do germa k̆oçik daçxiri,
Ogzeren do xoronaps delisteri,
Bgorup hama dunias soti var bžiri,
Xvala vore lok̆eri k̆itisteri.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+

Dunias mtelis muşi iova,
Muşi op̆ark̆ale uğun,
Aşo iqven, aşo kort̆u,
Aia dulia aş onulun,
Si so şvanup gogaç̆ara
E-na miʒ̆va eş ovulur
Sarpi şuris ovartkala,
Mjora skanden eşabulun
K̆era çkimis elapxer,
Doxunoniti miğun,
Gui iopşa golapxer,
Oç̆k̆omaleti miğun,
Hama şuri xoloti
Gverdale boşi miğun.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+

Biç̆iş Birapa

Movulur do movimer,
Dokaçeri pukiri,
Guri iopşa govimer
Lazurişi obiru,

Movulur do k̆alaşik
Memobars guri-p̆icis,
Nisa k̆uçxe ktalaşi,
Mzoğa do çai-p̆ici.

Nosis gamaptaminon,
Ek̆o mskvati so irdi
Eçis amaptaminon
Gendğani, xoş dovirdi

Movelur do ʒa-kudi
Let̆a kalamani ren,
Qoropaşi daçxiri,
Didi p̆at̆i şei ren.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+

Ma mint̆u skani mskva toli p̆ici,
Oxvamuşeni guis maqvat̆u
Si mot, mitxani verane biç̆is
Ucgişi t̆ui na elvak̆ati?
E mektubepe mteli gopxarup,
Ar mevişk̆umer si giçkin naia,
Ğormoti çkimi, mot var gemxvamup,
Diʒxiri mşumu muç̆o domp̆aia.
Hama, a mu ren, xolo mot viç̆ver,
Qoropa daa komomanžinu,
Minon ki skani mskva toli p̆ici,
Oxvamuşeni goʒ̆avidgina.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+

Mjoraş toli kagextu,
Dimpulu mjoras,
Keşaxtu tuta,
Domʒ̆k̆upu noğas,
Gzas elovoqupt,
Man do ar k̆oçi,
Ar çkva goxveʒ̆are,
Var vadomiʒ̆k̆are,
Skani noç̆e momçi
Žikva do çoxa.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+
Sarpi çkinis amseri,
Tanun muruʒxisteri,
Arçkva komemagat̆u
Mjoras tolepesteri.

Çkini galiş berepe,
Muç̆o dağiş mgerepe,
Xolo komuirdenan
Ginže skani sterepe
Var minon, var minon
Çkva miti maqvas
Guikti gurikti
Ti skani mak̆vans.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

+
Şuri nana, guri nana,
Ma var viqver si var t̆a na,
T̆uʒa ubas menʒaxeri,
Ma var virder mja var mça na.

Skani loqa notkvaleri,
Şurimşine var pşina na,
Guri miğun patkaleri,
Aʒ̆i uskaneli xvala.

Onʒ̆elite tuta garde,
Mjora steri megatana,
Em dunyasti skani viqver,
Ma am dunyas memaşkva na.

P̆ia miti goʒ̆valeni,
Skani qoropas do mskvanas,
Ğormotişen gexvameri,
Ar teri re çkimi nana.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

+
Andğanei dğalepe,
Şilya gaqvas ʒas iexti,
Aʒ̆işa ğurbetis t̆i- na
Çkin ak voret, kagexti.
Xelak̆aobas gžira.
Pimpili pukironi,
Dğa ginže gaqvas ora do
Lazona gok̆vioni.
Xelak̆aobaşi ptkvat,
Xelei žiʒineri,
Ok̆ovak̆nat xe- k̆uçxe,
Mxucepe tirtineri.
Şuri ubari nenas,
Muk̆o ç̆it̆a ginon t̆as,
Xelak̆aoba şenas
İşenas, imuruʒxas.
Xeler- žiʒineri t̆a
Mcveş xalei doç̆vei,
Ğormotişi qoropas
Gui eʒ̆adginei.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

+
Ek̆o dido nena ren,
Mtelik muşi ibirams,
Mteli muşi nanaşi
“Ha naniten” irdenan,
Manti miğun ç̆areli,
Edo minon emuten
Vepxiş t̆k̆ebi gontxeis
Oxvamedovişena.
Do çkimi oput̆eten
Nanaş nena vomşvena
K̆olxetişi tariği,
İri xolo maarta,
Maartaş k̆ule giç̆k̆en
Masuma do maşkvita
Didi mzoğapes nadgi
Do dagas var işk̆vidi.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

+
ʒ̆oxle K̆olxa mcoxont̆u.
Mevingoni anbani
Mevungapini bigas,
Orağis do k̆ardalas.

Jueneçtane vordi
İgiben do xarxalaps,
Na vore ieis vort̆i,
Xolo eşo bğarğalap.

Motalepe dovordi,
Ti p̆ici, k̆uçxe mskvana,
ʒargvali do kianas
İri xolo namskvanas.

K̆iralepestei vort̆it,
Gelapxedit tavanis
Dido ʒ̆aneri voret
Vimcveli, viağani.

Moras berepe vort̆it,
Altuniş mç̆ima mç̆imt̆u.
Ek̆o mapape vordi,
Coxope ʒaşa kit̆u.

Mitik var ok̆omirtas
İberia do K̆olxa,
Ğoman K̆olxa vort̆i-na
Andğa İveri vore.

K̆ardalas luqusteri
Dido giberi vore,
Ğormotişi qoropa,
Şuris ç̆areli vore.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]
+

Ma skani mcveşen şiliaten mcveşi
Didi p̆ap̆uliş noç̆are vore,
Ek̆ule ia berepes mepçi,
Do emuşk̆ule ğali ren mdora,
Var goğerdinap, giʒ̆umer ʒ̆ori.
Memisimini ç̆e rei epçi,
Ani-bani, gani do
ʒ̆k̆aris doviboni do
Oç̆aruşi xazepe,
Muşeni goç̆k̆ondini
Skani mota-monç̆vapes,
Ç̆k̆oni dido ocvapes,
K̆alaşepe ma xvala,
Mʒika kodovodgini,
Siti memişvelina
Siti iqve noç̆ares
a- nenas nungaps mʒika ndrik̆eris,
b- babaskaniş ginže boxoxis,
g- guri skanis tis na guludgir,
d- onʒ̆irinap nosepe skanis.
e- emuşk̆ule muepe iqu,
v- ar uçkinia notase skanis.
z- kotani ren, varna but̆k̆uci,
t- ukte muqonops
i- mtxa do puci,
k̆- ia misimini do memiuci,
l- oʒvaten tkves-na oxvameş ucis.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

+
Anbanişi bç̆arat ʒ̆ori bgeraten,
Na vibirt̆it do na vimgaratpe,
Mik, man va miçkit̆ui kva oğarapu,
Ginon xalbi t̆as, ginon ğeç̆ia,
Kvas gelusvi do eşo xak̆ai,
Andğa mana miçkin ani do bani,
Andğa sin na giçkin mk̆ule alpabe
İa anbani çkimi do skani,
Andğaşa muğes nana- babapek
Dobadei vara t̆u İsa do Musa,
Hindişi Buda do Muhamedi,
Xes gegilap̆t̆u çxomi
Uşu t̆u mosa
Varti nuri t̆u do varti k̆iameti
Hem-oras ç̆aru p̆ap̆uli çkimik
Xorxis notkvale mcveş p̆aramiti.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

+

T̆rap̆izoniş İmp̆eria

Var vort̆i-na Ağa-Maxmadxaniş omis,
Erek̆leşa vara memaçu gelamşvelu,
Gonçxvareli Lazist̆anis varti vort̆i
Vort̆itina, pu amk̆ata oqopinus.

Dğa içoden mutu va ren uçodinu,
İmcvelen do ağanişen xolo iulun,
Bulutepek ʒa - morgvali domʒ̆k̆upinu,
Hama mjora xolo iulun, xolo giulun.
Damarepes na gomixteps mcveşi diʒxiri.
Na unt̆as na emk̆ata ren kvati doʒ̆k̆ips,
Dobadonas miti reni komižiri,
Muşisteri morgvali do ginže p̆oʒ̆k̆i,
Ehei Tamar, mixat̆iri ocoxinu,
Gomcveleri prangulepe gomonʒ̆k̆api,
Arçkva xolo moşignapi docoxinu,
Mu didi ren T̆rap̆izoni, domotkvapi.
Mara aʒ̆i ora kteri eşo ren ki
Mzoğa dordaps, çelamura ek̆o mepxvi.
Dgin Gonias Apsarişi cixa-k̆onʒxi,
Ğormotişen xvameri do mjoras ç̆veri,
İst̆oriaş tariğepe dobk̆oroʒxi,
Emuşeni guri miğun elaç̆veri
Mara aʒ̆i ora kteri ek̆o, ren ki
Mzoğa dordaps çelamure ek̆o mepxvi.
[Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”, K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004]

 

 

B. LAZCA ANILAR/ ANLATIMLAR [LAZURİ GOŞİNUPE/ NOTKVAMEPE]

Hududi

 

Şilya çxovroş otxoneçdoovro ʒ̆anas dido vakitinei nk̆ilei diç̆k̆ap̆i na gonʒ̆k̆es, sinoi, hududi uʒ̆umelan, mileti dido kok̆uibğu. Ek̆o mileti moxtes ki, Sarpis va int̆ret̆es. Man, aya hududi guinʒ̆ket̆uşak̆ada, videet̆i Turkieşa Mosk̆ovaşi gzaten.

Sum tutas na dopskidi, dido Lazepe bžii do didoti k̆ai maʒ̆onu. Dido doloviç̆ari şiirepe, hekyaepe, p̆aramitepe, ambaepe, nandidi- p̆ap̆ulepeşi, xçinepeşi notkvale, ç̆it̆a beepeşi notkvale, hama aşkuinet̆es Lazui oğağalu.

Ak na gepti, guis doloxe doptkvi ki, va oğağalapapan Lazui do nk̆ilei yen Lazui do Lazuişeni dido şkuina t̆u.

Ak na hududi guinʒ̆k̆uşk̆ule, na guinʒ̆k̆u em vakitis, ek̆o mileti moxtes ki… Ma dido başkatuli megapinu mixvenes, aşo ptkvat, Lazepek başkatuli memages. Ak na meptistei: Yaşa çkinia, aʒ̆ia, am yeişa na moxtia, mendraşen goxtimu va unonia, muç̆o na ginon, mek̆aulut- mok̆aulut.

Ma vit- vit̆oxut deik̆es ek vort̆i do ç̆it̆a vakitis kogoişaşi, mutxani kodobdgiti, mutu va matku, mutu va miçkit̆u do, oçodinu va pçvi. Keşapti oxoişa, nk̆ap̆inei- nk̆ainei eşapti. Va miçkin mu mağodu. Odas dolovink̆ili do çilis vuʒ̆vi ki: Miti va amaxtat odaşa- ma.

Ar saati odas kovort̆i do ar tane defteri yopşa k̆alemiten mutxani dop̆ç̆ari. Ar havtas emuşa xe va gemik̆limun. havtaşk̆ule mepti do, dido- dido nenape domsvai, dop̆ç̆ari, kagamaxteet̆u mskva leksi. Leksi Gyurcice miğun, aʒ̆i emuş vakiti va en, ia ketabis ren.

Eçidovitoşkvitis nk̆ilei kyoi andğa ixelas- ma, Ğormotik oxelas mitxanik na andğa gonʒ̆k̆ips gza- ma. Aşo t̆u, çki mu mağodes, artik̆artis bgoupt̆it- ma, nana- baba bgoupt̆it- ma, artik̆artis acundinuşi yeine xorʒis gyaak̆ibint̆it, goişinap̆t̆it nandidepe, p̆ap̆ulepe- ma, emk̆ata vakiti t̆u, hiçti va pşvanup̆t̆it. Aya başkatuli t̆u…

Muk̆o vakitinei, muk̆o ʒ̆anei nana- babape, da- cumalepe aya ndğaşa komoptit- ma, ekole- akoleni xak̆işi miletiş ok̆obğu do entepeşi aşo mskvaşa megapu kobžiit. Nana- çkimiti Kemalpaşaşen, Mak̆rialişen, k̆imocei yen do, hududi na ink̆ilu, emuşk̆ule nana va mek̆valet̆u ekole do bittum miʒ̆umert̆u-ki:

-Ey gidi, çkimi k̆oçepe ekole kodomiskiduya, ak ak̆raba miti va miqounya. Nana- baba muşi, nandidi, p̆ap̆uli do geik̆alani Mak̆rialis rt̆es. Ma na ç̆it̆a vort̆işeni, amk̆atelepe miğağalt̆u do guis memaç̆vet̆u.

Aya guis na memaç̆vet̆u, mtelli- şei eşo moxtu guişa ki, nana- çkimi, aʒ̆i mutu leksi na maç̆au, mutu, p̆oet̆uri mutu, miğut̆u- na, mteli- şei nanas qoropaşeni do nanas ʒ̆k̆unişeni.

Aya aşo diqu Ağust̆oşi, Maaşinaşi, Lazui aşo zop̆onan, Maaşinaşi ixis.

[Yaşa Tandilava, “Hududi” (Tea K̆alandia, “Lazuri T̆ekst̆ebi”, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008)]
+

Ekoleni Sarpişi P̆olisi

Turkieşa na vidit, ia bğağalat.

Ar seis dopxedit do, mupei sei t̆u giçkini? Mteli natesaepe çkini komoxtes, edo – ak̆raba uʒ̆umelan- jureneçdovit k̆oçi iqvet̆u. Ma kodopxedi. Lazepe dido moxtes do k̆ai maʒ̆onu, Lazepe kobžii, mounžinit do mounžinit, bğağalit do bğağalit. Sum- otxo saat̆işa bğağalap̆t̆it. Akole ma p̆k̆itxup̆t̆i- miʒ̆umert̆es, ekole entepek mk̆itxup̆tes- ma vuʒ̆umert̆i. Aşo oğağalus, oç̆andinus, artik̆artiş qoopas ç̆umanişa kopxet̆it.

Majuani ç̆umanişi keiseli, xe doviboni, çai kopşvi, do dadi- çkimiş motak do nisağapek miʒ̆umelan:

-Yaşaya!

-Mu iqu,- vuʒ̆vi.

-K̆aimak̆ami gicoxopsya, gelaxtaginon Xopaşaya.

Em vakitis, otxoneçdoxutis, mitis va uxtimut̆u Mosk̆ovaş gzaten ekoleni Lazonaşa, man ek vidi. Ek̆ule gelamiqones, si muşeni idi Sarpiş ocağişa do bela domigoes. Aya ç̆it̆a mutu emk̆ata iqu… Hama ar si dotkvi, naia, si ek̆ule muç̆o tkvi do muç̆o gaqu.

-Eşamiqones çki do p̆olisik miʒ̆ves ki, Ank̆araşa giqonatya. Ma vuʒ̆vi: Ank̆araşa mu dulya miğunya? Çkin vort̆it xisimepek̆ala, Sarpişa mek̆aptit-ma, hiç mutu emk̆ata va miğuna xveneri- ma. “Em vaxtisya xvala skani kimoli viqonaminonanya, tkvan am yeis iqvetya, muç̆o ginonan”. Ma vuʒ̆vi-ki: Var-ma, iqonaginonan-na, em vakitis manti movuluya”. “Si varya, xvala kimoli skani!” Em vakitis omgainu kemit̆uxu. Tkva mupei hukumeti ret-ma, vuʒ̆vi, tkvanik̆ala ma musafii mopti do tkvan muç̆o memagitya, mutu k̆abaeti va miğuna- ma, vuʒ̆vi.

Em vaxtis mteli çkini xisimepe, ak̆rabape, mteli komoxtes p̆olisişa do uʒ̆ves:

Ege amus xe gyak̆nept- na, em vaxtis çkinti voqupt Ank̆araşaya, mututen izni va mekçaptya. Em vaxtis mʒika komeiduşuni. Ar- jur saat̆is kodomokaçes do jur saat̆işk̆ule miʒ̆umelan- ki: Mutu emk̆ata va yenya, mendogoçkumert oxoişa, edo resmepe keşamiğes: ʒ̆oxlendon, yandan- mteli p̆ozas keşamiğes do ek̆ule kamemaşkves. Ar ʒ̆anaşk̆ule kaguinʒ̆k̆u sazğvari ek na mek̆aptit, Xolo tkves- ki: “İa k̆oçikya em vaxtisya dido şupt̆uya, şarabçi k̆oçi t̆u. Çkinti p̆at̆i goğoditya. Çkin aʒ̆i miçkinan, mu k̆oçi yeya, si k̆ai k̆oçi yeya.

Uk̆itxeli mok̆aptit Sarpişa. Megerem ekoleni, meleni Sarpişa, Turkieşi izni va t̆een mek̆axtimu. Çkin ia va miçkit̆es. Xisimepek miʒ̆ves- ki: Arya, akolendonya, tkvani Sarpi kogoʒ̆iatya, edo çkinti aʒ̆i mu miçkit̆es, aya izni va t̆een. Megerem izni yezdagint̆een do eşo mok̆axtagint̆u. Majuani ʒ̆anas xolo vidit, Sarpişi gza guinʒ̆k̆u do, ena mek̆aptit, miʒ̆umelan p̆olisik- ki: “İa p̆olisia dido p̆at̆i k̆oçi t̆uya. Em vaxtis tkva na gç̆opesya, hukumetik kameʒ̆k̆u muşi dulyaşenya. Aʒ̆ia mutu şkuina va giğut̆anya- mek̆axtit- mok̆axtitya. Aya çkimi sağluğis ebbedi va gomoç̆k̆ondun.

[Yaşa Tandilava, “Ekoleni Sarpişi P̆olisi” (Tea K̆alandia, Lazuri T̆ekst̆ebi, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008)]
+

 

 

Nanaşi Dğaginžaşi

 

Cumalepe! Dalepe! Aşo minon ptkva, Lazui, mitelik konagnebs. Dido k̆ai minon ptkva.
Andğaşa na moptit, ak̆oşa na komoptit, xvala çkin var ki, aya eçdomaarta oş ʒ̆ana komoxtu, aşo giç̆k̆u. Aʒ̆i bazik zop̆ons ki, a k̆yameti yakini yenya, ya dunya guiktaʒinonya, ya inçxvaasinonya. Mteli- şei mongonei yen. Ağne mitis mutu va atkven. Ko, t̆elefoniti qvesya yeşili, ya mç̆ita, ya resmoni, Hama xazi ar ia yen ki, mteli-şei k̆oçişi mongonei en.
Ğormotik miʒ̆ves-ki: çkimda, jinşa, şuiten moxtitya. Çkin ek meulut xvala oxvamuten!
Am dunyaşa na momiqones, akçağa na moptit, so na doibadit, Darvini eni, Maltusi yeni, mutxani yeni, miçkinan ki, nanaşen moptit. Nana- çkini var t̆uk̆on- na, ak va viqvet̆it. Baba zop̆ons ki, ma mu mak̆vanya, hama baba k̆oçi yen, baba ç̆k̆emi yen, baba baba yen, baba saebi yen dunyaşi, hama nana qoropa yen, nana onʒ̆eli yen, nana mja yen, nana mteli- şei yen do nanaşi dğaginžaşi minon ptkvat.

[Yaşa Tandilava, “Nanaşi dğaginžaşi” (Tea K̆alandia, Lazuri T̆ekst̆ebi, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008)]
+

 

 

 

Lazonaşi Dğaginžaşi

Mtelis muşi ok̆ark̆alu uğun, mk̆yapu maaşa mişulun, k̆vinçi yovas geputxun, çxomik kvas mişulun, bobola set̆k̆as… Muç̆o ptkva, mtelis muşi dobadona uğun do, ek na yen, hem mskva en, hem k̆ap̆et̆i en. Çkinti çkini dobadona, so na doibadit, so na şilya ʒ̆anaş ʒ̆oxle doibadit- nulvan, nulvan, hukumetepe do çkinişeni kemane yen- so na doibadit, so na gontximei kyokepe miğunan, so na kyokepe- çkini yen, ia yeişa, çkini dobadonaşi dğaginžaşi iqvas!
Çkimi leksepeti amk̆atalepeşeni en, başka mutuşeni var en. Ma minon çkimi Lazonaşi dğaginžaşi ptkva- çkimi didi Lazonaşi, çkimi ginže nenaş Lazonaşi, uruʒxoni Lazonaşi, umum ʒa morgvaliş doloxe hem mskva miletişi, mjoraş berepeş miletişi! Çkimi Lazonas gouxta, goaç̆aa, çkimi k̆iras, çkimi k̆iraş daçxires, çkimi şuiş daçxires! Amute virdi- Ç̆it̆a va voe, motaş saebi voe, elli mek̆aili do Lazona çkimiş qoropaten akçağa komopti, çkimi Sarpiş qoropaten komopti akçağa. Çkin arto vort̆at, baraber vort̆at, qoropas vort̆at, Lazonas vort̆at.
[Yaşa Tandilava, “Lazonaşi dğaginžaşi” (Tea K̆alandia, Lazuri T̆ekst̆ebi, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008)]

+
Sarpişi Dğaginžaşi

 

Ar çkva kebzdat aya qurženişi noʒ̆ile, qurženişen moxtimei emk̆ata ğvini ren ki, namutxanikti na aşo isa vort̆at na, ç̆umanişa vort̆at na, va mozarxoşapan, nosişen va gamamiqonapan. Aşo bireli, aşo žiʒineri, aşo mskvaşa, aya ʒ̆anas ar dğa na en, K̆olxobas, isa ok̆obğalas ndğas, aşo qoropaten, aşo mskva, aşo şui- guiten, aşo k̆aobaten şilya ʒ̆anapes gevat̆at!

Ma minon pşva Sarpişi dğaginžaşi, emuşeni- ki Sarpi xincistei en. Akoleni çkini let̆ape- aʒ̆i Memedalik moʒ̆k̆en do misibinaps- akoleni çkini Svanepe, çkini Samargalo, çkini Raç̆a, çkini Leçxumi… Çkini Lazeti, çkini umum dunya yen. Dunyas doloxe qoropa var t̆as na, isa va viqvet̆it.

Guişen mulun aya: Ma si gqorop, Sarpi- çkimi, ekoleni- akoleni. Mele- moleni Sarpiş qooropaten virdet̆it do, man aʒ̆i mʒika- mʒika şairi ptkvaminon:

“Sarpi meleni,
Sarpi moleni,
Pukironas skani şuras
K̆oçi ižğeni?
Akonaşi nava ixels,
Miti diveni?”

Doç̆k̆indinei, elazavalei, qaligelaktei Sarpiş mileti ar kyoi, ar vort̆it, ar mezai miğut̆es, ar mektebi, ar mteli- şei. Ak̆o yakini viqvitki, artik̆artis va memaçet̆es. Aşote virdit, aşote komobtit akçağa, hama omudi miğut̆es, omudi emukişi, ar ndğa iqven, guinʒ̆k̆en huduti.

[Yaşa Tandilava, “Sarpişi dğaginžaşi”(Tea K̆alandia, Lazuri T̆ekst̆ebi, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008)]

 

(Önerilen okumalar: “Başıboş hayvanlar sınırı ihlâl ediyordu!”, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr;  “Bizim Sarp/ Sarpi Çkini/ სარფი ჩქინი Yayınlandı”, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr;  “Dönük Cami / Türkçe - Lazca Tiyatro Oyunu”, circassiancenter.com.tr; “Lazca-Türkçe Şiir ve Hikâyeleriyle Munir Yılmaz Avcı”, circassiancenter.com.tr; “Müze Tarihtir!”, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; “Şiir ve Tablolarıyla Helimişi Hasan”, circassiancenter.com.tr; Tea K̆alandia, “Lazuri T̆ekst̆ebi”, Gamomʒemloba Art̆anuci, Tbilisi, 2008; Yaşa Tandilava, “Muzata Sauploşi”,  K̆olxuri K̆ult̆uris Saertaşorisa ʒent̆ris Gamoʒema, Tbilisi, 2004)

aksamaz@gmail.com

 

https://www.circassiancenter.com/tr/lazca-siir-ve-anlatimlariyla-yasa-tandilava/