ჯიჰანგირ ბილგინი კალა როპორტაჟი

 

 

 

 

ჯიჰანგირ ბილგინი კალა როპორტაჟი

Türkçe/ Turkuli/

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2021/12/cihangir-bilgin-ile-soylesi.html

Lazca/ Lazuri:

 https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2021/12/cihangir-bilgini-kala-interviu.html

 

(გოწოთქვალა: ჯიჰანგირ ბილგინი რენ დობადონა ჩქინიში გამანთანერეფეშენ, კულტურიშ კოჩი, მექთებური დო გურონი მუსიკოსი, მუსიკაში მამგურაფალე; დულჲამხვენუ შურიმშინე.  ჯიჰანგირ ბილგინიქ დიდო წანეფეშენ დონი ოთანტური ლაზური ბირაფაფე- შიირეფე არ კელე თურქიჲეს მაჟურა კელეთი გურჯისთანის კორობუფს. ანდღანერი მუსიკალური გაგნაფათენთი აჲა ბირაფაფე- შიირეფე მსქვაშა იბირს. ამუშენ ჩქვა, აღან ჭარელი ლაზური შიირეფეში ქაჲდეფე იქიფს დო ხოლო იბირს. ჯიჰანგირ ბილგინიქ ხვალა ლაზური ბირაფაფე ვა იბირს, მაჟურა კელეთი დობადონა ჩქინიში მთელი სემთეფეშენ თურქუფე კალა  იბოდენ, იბირს. თურქიჲე დო თურქიჲეში გალეთი კონსერეფე მეჩაფს, ეშო მიჩქინ. არაბესკ-ლაზური მუსიკა ვა იქიფს. ჯიჰანგირ ბილგინიქ ლაზური მუსიკა ხვალა გუდა- ქემენჩე სთერი ოთანტური ენსტრუმანეფესთი ვა მოლოხუნაფს, მაჟურა ენსტრუმანეფეთენთი მუსიკა იქიფს, იბირს.  ედო მჯვეში ლაზური ხალკური ბირაფაფე აღანი ქაჲდეფეთენ იბირს. აღანი ლაზური ბირაფაფე იქიფს. მთინი გიწვათ ნა, დობადონა ჩქინიში კულტურიში ელჩი რენ ჯიჰანგირ ბილგინი.  თურქუაზ სანათ დერნეღი დო ლაზური კულტურიში დერნეღიში ემექთარეფეშენ. მა ჯიჰანგირ ბილგინი კალა 2004 წანას, რამეთლი მ. რეჯაი ოზგუნიში მგარას, რამეთლი მ. ჲილმაზ ავჯიში ხეთენ ნოღა მაშუქიჲეს დოვიჩინი.  ემორაშენ დონი  კულტურული ნოჩალიშეფე მუშიშენ ამბაი ქომიღუნ. ჯიჰანგირ ბილგინი კალა ბიჲოგრაჶი მუში დო კულტურული ნოჩალიშეფეშენ ბღარღალი./ ალი იჰსან აქსამაზი)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: მუ იყვენ, წოხლე ბიჲოგრაჶი თქვანიშენ მოლამიშინით დო ეშო გევოჭკათ, იყვენი? სონური რეთ? მუნდეს, სო დიბადით?  ნამუ ნწოფულაფეს, სო იგურით? აწი სო სქიდუთ? სო იჩალიშეფთ? ჩილერი რეთი? ბერეფე გიყონუნანი? ნამუ ნენაფე გიჩქინან?

ჯიჰანგირ ბილგინი: ნოღა ართვინ- არქაბური ვორე. ბაბა ჩქიმი მემური რტი, ემუშენითი მა ნოღა კაჲსერის დოვიბადი. გეჭკაფურონი ნწოფულაში გამანთანა- გურაფა ნოღა კაჲსერის ქოდოვიგური. ოშქენდური დო ლისეში გამანთანა- გურაფა ნოღა არქაბის ქოდოვიგური. 1994 წანას ისტანბულ-დევლეთიში კონსერვატუარიშენ დოვიმეზუნი აწი ნოღა კარადენიზ ერეღლის ფსქიდურ. გჲუზელ სანათეფეში ლისეს ვიჩალიშეფ. ჩილერი ვორე დო დეჶნე მჟორა ჯოხონი არ კულანი ბერე ქომიყონუნ. ოშქენდური დერეჯეთენ ალამანური, ლაზური დო მარგალური ნენაფე ქომიჩქინ.

ალი იჰსან აქსამაზი: კონსერვატუარის ქოდიგურით მარა ხვალა ალაჲლი ვარ, მექთებურითი რეთ. ემუშენითი ოთანტური ბირაფაფე ანდღანერი ზიმა დო აღანი ენსტრუმანეფეთენ დიდო მსქვაშა იბირთ. პილილი გელაჩაფთ,  საზი/ ბაღლამა გელაჩაფთ, გიტარი დო ქემენჩე გელაჩაფთ თქვან; ეშო ქომიჩქინ. აჲა ენსტრუმანეფეშენ მეტა ჩქვა ნამუ ენსტრუმანეფე გელაჩაფთ?  მამგურეფე თქვანის ნამუ ენსტრუმანეფე ოგურაფთ? ნამუ სოლო დო კორო ნოჩალიშეფე გიღუნან?  მუსიკალური ნოჩალიშეფე თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ჯიჰანგირ ბილგინი:  კართა მუზისჲენი სთერი, მანთი ბერობას გელაჩამუს ქოგევოჭკი. მა მუშენი  კონსერვატუარის დოვიგური, გიჩქინანი, აზერბაჲჯანიში ტარი გელაჩამუ მინტუ დო ემუშენი. აჲა გაგნაფათენ, აზერბაჲჯანიში კლასიკური მუსიკა დო ხალკური მაჰნეფე ობირუ რენ დიდო მსქვა დო დიდო კაი მომწონდუნ.

ანადოლიში ჩქვადოჩქვა ჶორმაფეშენ ადეთური ბირაფაფე, თურქუფე ოგურუ დო ობირუ შენი ჩქვადოჩქვა ნოჩალიშეფე დოპი. ნწოფულაში წანაფეს რტუ, ჩქვადოჩქვა პლატჶორმეფეშენ მუზისჲენეფე კალა ართოთ დოვიჩალიში. დილსიზ კავალი, კარადენიზიში ქემენჩე, კაბაქ ქემანე დო ამუსთერი ხალკური ენსტრუმანეფე ქოდოვიგური. თურქუფე ოჩინაფუ, ოყოროფაფუ დო დოგურუ შენითი შურდოშურითენ მუჯადელე მეფჩაფ. ემუშენითი აღანი ჟენერასჲონეფეშა ნუნჭიშინუ შენი ნამთინი დერსეფეს გიტარითი გელაფჩაფ. ბაღლამა დო დილსიზ კავალიში დერსეფე მეფჩაფ. ოგურუ ნაუნონანფეს ქემენჩეში დერსეფეთი მეფჩაფ.

თურქუაზ ჯოხონი სანათიში ანსამბლი ქომიღუნ. ვიტოხუთ (15) წანა რენ თურქუფეშ კონსერეფე მეფჩაფთ. ჩქვადოჩქვა კონსეფთი დო თემაფეშენ ხალკური ბირაფაფე ფთქუმერთ, ვიბირთ. ანადოლის სქიდერი დიდო ოზანი დო აშიკეფეში დივანეფე ვიბირი. მელოდი მუთეფეში უხვენუ არდიდო შიირეფე ფცხუნუფ, ოკულეთი ენთეფეში არშივეფე ვიქიფ, ხალკური შიირიშენ გოშოგორალა ვიქიფ დო ქაჲდეში ჶორმუთენ მელოდეფე პჭარუფ. მესამ-იში მაკათურე ვორე. შიირი რენ მუსიკაში დოლოქუნუ. ანდღანერი შაირი დო ოზანეფეშენ შიირეფე ფცხუნუფ დო გოჩქვანერი მუსიკაში ჶორმაფეთენ ბირაფაფეთი პჭარუფ.  დიდოფეთენ ჩქვადოჩქვა შაირეფეში შიირეფეს მაჟურაფეშენ ჩქვა დიდო ბეჯითობა მეფჩაფ მა. მუსიკალურო ესერეფეში ჲეჩქინდუ, ოკულენი ლამთინალაშა ანდღაშენ ესერეფე ნუნჭიშინუ დიდო ბეჯითი რენ, მა აშო ქომიჩქინ.  მუსიკაში სექტორიში კართა სფეროს თი- ტანი ოწირუ შენი გაგნაფათი, ორათი ვა მიღუნ. პოპულარული ვიყვა, აჲა ვა მინონ მა. მა ჩქიმი დუნჲა ქომიღუნ; აჲა დუნჲაში დოლოხეთი თამო- თამო ნოჩალიშეფე დოპა, აჲა ჩქვა მეჩამურა რენ, მა აშო ვიზმონ. 

ალი იჰსან აქსამაზი: არაბესკ-ლაზური მუსიკა ვა იქიფთ. ლაზური ხალკური მუსიკა ხვალა გუდა- ქემენჩე სთერი ოთანტური ენსტრუმანეფესთი ვა მოლოხუნაფთ, მაჟურა ენსტრუმანეფეთენთი მუსიკა იქიფთ, იბირთ.  ედო მჯვეში ლაზური ხალკური ბირაფაფეთი აღანი ქაჲდეფეთენ იბირთ. აღანი ლაზური ბირაფაფე იქიფთ. აჲა რენ აღანი გზა ლაზური მუსიკას. ამწიქა აჲა ზიმა თქვანიში სებებიშენთი მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ჯიჰანგირ ბილგინი: არაბესკური მუსიკა, ტავერნაში მუსიკა დო ამუსთერი მუსიკაფე ჩქიმი დულჲა ვა რენ. ამკათა მუსიკაშა თოლი ვა მიღუნ მა. მარა მიჩქინან,  ნამთინი კოჩეფექ არაბესკური მუსიკა დო ტავერნაში მუსიკა იქიფან დო აჲა დულჲაშენ დიდო ფარა მოგაფან დო ლუქსიში დოლოხე სქიდუნან, აჲა კაიხეშა ქომიჩქინ მა.  აჲა რენ ვაროშეფეს ნასქიდუნ გარიბანეფეში ჯებეფეშენ ფარა მოგაფუ, აჲა რენ  თეზგჲახი, აშო ვისიმადეფ.  არაბესკური ბირაფა, თიშენ კუდელიშა რიჲაქჲარობა რენ. 

2000- ონი წანაფეში გეჭკალას რტუ,  ჟაპონ ლინგვისტი გოიში ქოჟიმაში ‘ლაზური ხალკური ბირაფაფე” ჯოხონი ქეთაბი ვიკითხერეტი. ჩქინი კულტური დო ნანანენა შენი ჩქარ მუთუ უხვენუთენ ეშო დოხედუ დიდო პატი  მაწონუ. “93 წანაში ნოჩალიშეფე”-ს მხუჯი ნამეჩერენ დიდო ლაზი გამანთანერი კალა თამო- თამო ვიჩინი ოკულენი წანაფეს. ედო ხოლოთი შურდოგურითენ მხუჯი ნამეფჩაფ ნოჩალიშეფეს ქოგევოჭკი. ნამთინი ოდუდეფე ოძირუ დიდო მეჭირელი რტუ ჩქიმი შენი მარა ოთანტური ლაზური ბირაფა დო ლაზური შიირეფე ნაჭარუფტუ არდიდო კოჩიში ესერეფეშენ არშივი მახვენუ. ამ კოჩეფე მოვიკითხი დო ენთეფე კალა მსქვაშა ბღარღალი, ენთეფე კალა ნოჩალიშეფე დოპი. ნოკორობე დო გოშოგორალაში  გოლვაფე დოპი. ლაზური შიირი ნაჭარუფს დიდო კოჩი კალა ვიჩინი, ქოკოფთით, დოფხედით; შიირი ჭარან ჲადო  ენთეფეს უდოდგინუ მხუჯი ქომეფჩი. ჩქინ ლაზეფე დიდო ნოპრანი დო გურფათქალერი კოჩეფე ვორეთ (ჰო, მორო, მათი ეშო ვორე). ემუშენითი ართოთ ხვენერი მთელი კულტურული ნოჩალიშეფეშენ ჯიდდური წკუნი, კრიზი, დოლომარწალა დო ამუსერი შეჲეფე ჲეჩქინდუნ. აჲა კულტურული მუჯადელეში დოლოხე მითიქ ვა მემიშველას ნათი, მა ხვალა დოფსქიდა ნათი, ხოლოთი კულტურული ხამფობა ჩქინი ოშინახუ დო აღანი ესერეფე ომრალუ შენი ჩქიმებურა უდოდგინუ შურდოგურითენ ვიჩალიშამინონ. მა აშო ქომიჩქინ.

მუშენი ვა მიჩქინ, ლაზონას ნასქიდუნ მუზისჲენეფეს ოთენტური ლაზური მუსიკაშა თოლი ვა უღუნან. მა აშო ქომიჩქინ. ხვალა თი- მუთეფეშიში მაჰალლური ლაზური ბირაფაფე იბირნან ექონური მუზისჲენეფექ, აჲა მათქვენ მა.  ექონი მჯვეში ოთანტური მელოდეფე იკორობინერენ ექონურეფეში ხოლოსონერეფეშ კელენ დო ემუშენი. მჯვეში ოთანტური ლაზური მელოდეფეში ოკორობინუ შენი,  სფეროს დობაღინე ჯიდდური ნოჩალიშე ვა იხვენერენ.  აშოფეთენ გონდინერი ოშეფეთენ ლაზური მუსიკალური მელოდი ქომიღუნან, აჲა მათქვენ. ლაზური ლამთინალას კოლექტიური ოჩალიშუში ადეთი ვა ქუღუნ, მარა ხვალა ზირაათიში სფეროს ნოდერეფე იქიფან. მარა ვითოშეფეთენ წანაში მჯვეში კულტური დო ნენა ოშინახუ, დოლოჭარუ დო ოსქედინუ შენი; ანდღანერი დღას ვაკუჶეფე, დერნეღეფე, ჩქინერკოჩეფეს მესულიჲეთი ქუღუნან. ედო ვაკუჶეფე, დერნეღეფე, ჩქინერკოჩეფე ართიმაჟურაშენ მენდრას დოდგითუშა ვარ, ხე ოკოკლიმერი ოჩალიშუშა მეჯბური რენან, მა აშო ქომიჩქინ. აღანი მუთუ უხვენუთენ, თი- ტანი ოწირუ დო ფარა მოგაფუ შენი, ხვალა მჯვეში ბირაფაფე ოხმარუ რენ ჯიბგირობა დო აჲა ხალიქ ლამთინალაში კულტურის ჩქარ ვა ნუნხვაჯუფს.

ჰელიმიში ხასანიქ უნივერსალური ზიმათენ დიდი ლაზური ბირაფაფე მემიშქვეს. ჰელიმიში ხასანიში ნოჩალიშეფექ მუში ხჩეთომანობა მოწირაფან. სანათი დო ხალკური კულტური მუში შენი ხვალა- ხვალა დიჩალიშუ ჰელიმიში ხასანიქ. ემუშენითი სქიდალას უმუთელი დო უმითელი დოსქიდუ. აჲა რტუ ნოჩალიშეფე მუშიში ბედელი. მარა ნოჩალიშეფე მუში მუში ხჩეთომანობაშენ ჲეჩქინდუ.   ჰელიმიში ხასანიში ჶელსეჶე ეშო რტუ: “სქიდალაშენ მა ნამანჭენ ქაებზდი/ მა ამ დუნჲას ემ დუნჲაში დერდი ვა ბზდი!”  ჰელიმიში ხასანიქ ემუს ნაანჭენ დულჲა დოყუ. ემუშენითი ნაძირუ დიდი ჭვინაფეთენთი ჩქარ ვა დიფიშმანუ. ნოჩალიშეფე მუში ვა გონდინასუნტუ, ჰელიმიში ხასანაქ ნოჩალიშეფე მუში მთელი კოჩინობას მაღალი სერსითენ ქოგნაფუ.

მარა ჰელიმიში ხასანი, ხვალა ლაზური ნენა ნაღარღალაფტუ კოჩი ვა რტუ; რესიმეფეთი ღარუფტუ, შიირეფეთი ჭარუფტუ, მუსიკათი იქიფტუ, პოლიტიკათი იქიფტუ; ამკათა ჶაალიჲეტეფეთი იქიფტუ. ხვალა ლაზი ხალკიში მუსიკა დო კულტურაში დოლოხე თესადუჶური არ მითი ვა რტუ ჰელიმიში ხასანი. მეჩამურა ჭკონი სთერი რტუ. ჰელიმიში ხასანიში გაჲრეტი დო ნოჩალიშეფე ვა რტუკონნა,  აქონური ლაზი გამანთანერეფექ მუ ყვასუნტეს?  თი- მუთეფეშის აჲა კაიხეშა კითხან, აჲა მინონ მა.

ანდღანერი ნდღას დიდი ნოღაში კულტურიში დოლოხე ფსქიდურთ. ემუშენითი ოთანტური ლაზური ბირაფა ოხვენუში იხთიმალი მა მიღუნან. აჲა ქომიჩქინ მარა ლაზური ნენაში თელაჶჶუზი, თქვალა დო ესპრეფე ოხოწონუ დო მუსიკალური ზიმათენ ანთეფე გამოგნაფუ შენი ოხოშქვინერო ესერეფე ოჭარუ რენ ჩქიმი ჰაკი. ნაგონდუნუნ კულტურული კიმეტეფე ოსქედინუში გზას ნოჩალიშეფე ნაიქიფს მაემეღე კოჩეფეშენ დიდო ვიჩინი. ანდღანერი ლამთინალას დიდოფეთენ ხვალა ხაზირელი შეჲეფე ოხმარუშა თოლი ქუღუნან მარა გოშოგორუ დო ოკითხუშათი ჩქარ თოლი ჩქარ ვა უღუნან; მაალესეჶი აშო რენქი, აღანი მუთუქსანი ვა იქიფან. აჲა დულჲა აშო რენ, აშო ვიზმონ.  დიდოფეთენ შიირი დო ამუსთერი ედებური ესერეფე ნაჭარუფს ლაზი გამანთანერეფეში ემეღეფე ხვალა ქეთაბეფეს მო დოლოსქიდას ჲადო შურდოგურითე უდოდგინუ აღანი ესერეფე ოჭარუ, ქაჲდეფე დო მელოდეფე ოხვენუ რენ ირიშენ მთინი დულჲა, მა აშო ვისიმადეფ.  

კოჩეფეს ნოჩალიშეფე ჩქიმი მოწონდუნან, ვანა ვა მოწონდუნან, მა ეჲა ვა მაჩქინენ. მარა ჩქიმი ჯოხოთენ ნაპჭარუფ ესერეფე უნივერსალური ზიმათენ იყვან, ამკათა მიზანი ქომიღუნ მა. დუნჲაში კართა ორკესტრას ნააბირასუნონ, სერსიში სფერო მჩირე დო კართა ენსტრუმანიეთენ ნაიბირენ ესერეფე ოჭარუ შენი შურდოგურითენ ვიჩალიშეფ. ჰო, მორო, მუკო იმქჲანი მიღუნ, ეკონარი დოლოპჭარუფ დო მაჟურაფეს ვოგნაფაფ, ამუსთერი დულჲაფა ვიქიფ. ხოლოთი ეშო ოხვენუ მინონ. ჰო, მორო, მუკო ორა მიღუნ, მუკო მადდური მენჯელი, მუკო ემეღი მიღუნ, ეკონარი.

ალი იჰსან აქსამაზი: ჰო, ქომიჩქინ, თურქუაზ სანათიში დერნეღიში ემექთარი რეთ. თურქუაზ სანათიში დერნეღი მუნდეს, სო გეიდგინუ? ნაგეიდგინუ ორაშენ აწიშა თურქუაზ სანათ დერნეღიში ნოჩალიშეფეშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! თურქუაზ სანათიში დერნეღიქ მუსიკაში ნამუ სფეროფეს იჩალიშეფს? თურქუაზ სანათიში დერნეღიში მამგურეფე ნამუ წანაშ ქატეგორის რენან? თურქუაზ სანათ დერნეღიში სოლო, კორო დო ენსტრუმანური ნოჩალიშეფეშენთი მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ჯიჰანგირ ბილგინი: კულტურული დო სანათური ნოჩალიშეფე,  რესმური მუესსესეფეში ვარნა რესმური ზიმაში დოლოხე უდობაღინე ვარნა სანსურონი იყვენ; აჲა დულჲა პანდა აშო რენ. ხვალა თქვანი კარარითენ დულჲა იქიფთ ნა, ხვალა თქვანი სვას დულჲა იქიფთ ნა, ემორას თი-მოშლეთინერო თი- თქვანი ოხოწონაფუ იმქჲანი გაყვენ, მაანონი ნარენთი აჲა რენ. ემუშენი დერნეღიში სტატუტითენ სუმენეჩი (60) მაკათურე ნაუყონუნ თურქუაზ კულტურ- სანათიში ანსამბლი გებდგი. კართა ჶიკირიშენ კოჩეფე ვორეთ; ქოკოვიბღით, დოფხედით დო ხვალა მუსიკაში ნოჩალიშეფე ვიქიფ. ჩქიმი ჶელსეჶე ეშო რენ: “სქიდალა თურქუ რენ დო თურქუთი სქიდალა”.

დიხაფე მუშიში ჟინ ნაფსქიდუთ თურქიჲეს, ანადოლის ქუღუნ დიდო-კულტურონი ხაზინა. ჩქინთი აჲა დიდო- კულტურონი ხამფობა ფსქიდუთ. ედო კართა თელიშენ დო კართა სემთიშენ მოტიჶეფე მოლედეფეთენ ვიბირთ.  ედო კოჩეფეში შქას მსქვა ხინჯითი, აჲა მუსიკალური ნოჩალიშეფე ჩქინითენ ირდენ დო იმენჯელენ. მთინი გიწვათ ნა, სანათი რენ კოჩეფეში ჯუმალობაში ხინჯი.

ალი იჰსან აქსამაზი: ქომიჩქინ, ოშქარული ნენა ჩქინი თურქულითი, სემთური ნენა თქვანი ლაზურითი დიდო კაი გაწონენან, ჟურისთი მანჯობა იქიფთ. თურქიჲეში ჩქვადოჩქვა სემთეფეშენ თურქული თურქუფე იბირთ. ეშო მიჩქინ. თურქული თურქუფე დო ბირაფაფეთი იბირთ. ლაზური ბირაფაფეთი იბირთ. აშიკ ვეჲსელიში შიირეფე იბირთ, ქომიჩქინ. მაჟურა აშიკეფეშენთი იბირთი? აწინერი რეპერტუარი თქვანის ჩქვადოჩქვა  ნენაფეშენ ვარნა ჩქვადოჩქვა სემთეფეშენ, ჩქვადოჩქვა დობადონაფეშენთი ბირაფაფე დო თურქუფეთი გიღუნანი?

ჯიჰანგირ ბილგინი: ანადოლი რენ ოზანი დო აშიკეფეში დიჲარი; აჲა ადეთური მუსიკა, ჯერა, ჶელსეჶეშენ ჲეჩქინდერენ. მევლანა, ჲუნუსი, ფირ სულთანი, კარაჯაოღლან, შქვით დიდი ოზანი, ანადოლიში ერენეფე, ამკათა მთელი აშიკეფე, აჲა დიხაფეში მთინი მანჯეფე რენან. ვეჲსელი, დავუდ სულარი, აშიკ დაიმი, მაჰზუნი, ნეშეთი სთერი აშიკეფე დიდო კოჩის ვა აძირუ მარა ხოლოთი ანდღანერი დიდო კოჩის ამ აშიკეფეში მუსიკაშენ შურდოგურითენ კაი უწონონ. ბაღლამათენ ამ უსთაფეში თურქუფე ვიბირათში; ჭვინა, ხელა, ყოროფა, ჯუმალობა, კოჩეფეში მისობა ოხოვოწონაფაფთ.

მუსიკა რენ დიდო კაფეტი უნსური. ჶარსული, ქჲურდური, სომეხური, მჯვეში პონტოსური ადეთური  ბირაფაფე ოსიმინუ  კაი მაწონენ. მთინი გიწვათ ნა,  ნენა, ჯერა, რასი დო ამუსთერი შეჲეფექ სინორი ვა იჩინოფს, მა აშო ვისიმადეფ. ენსტრუმანეფეს არ აიდიჲეტი ვა უღუნან, აშო ვიზმონ მა. ენსტრუმანეფე კაიხეშა ნაგელაჩაფს კართა კოჩის ჰურმეტითენ ოსიმადუ დობაღინე რენ, მა აშო ვისიმადეფ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ლაზური ქაჲდეფე თქვანიშენ კაიხეშა ამბაი ქომიღუნ. თურქული შიირეფეშა ქაჲდეფეთი გიღუნანი? თქვანთი თურქული, ლაზური შიირეფე, დესტანეფე ჭარუფთი?

ჯიჰანგირ ბილგინი: შიირი, მჭარალობა დო მუსიკაქ კოჩეფეს მთინი სქიდალა კაიხეშა ოგურაფს დო ენთეფე მსქვაშა ომორდინაფს. შიირი, მჭარალობა დო მუსიკაქ კოჩი, ჩქინაფაში მანჯე იქიფს; აჲა რენ ირიშენ მსქვა სფერო. აკადემური გამანთანა- გურაფაშკულე, მუსიკა ტექნიკურო ნადოვიგური კაიხეშა მევაგნი. უკოლენი ვით წანას ჩქარ ესერი ვა მაყუ. მთინი გიწვათ ნა, ოჭარუ მინტუ მარა ჩქარ მუთუ ვა მაჭარუ. არ ესერი ოჭარუ დო იმზა სქანითენ ხალკის ოგნაფუ რენ დიდი ჯურეთქჲარობა. ჩქარ მუთუ ვა იკითხუფ, ჩქარ მუთუ ვა იგურაფ, ჩქინაფა ვა გიღუნ, თეჯრუბე ვა გიღუნ მარა ხოლოთი ესერეფე ჭარუფ, მილლეთის თი- ტანი ოწიროფ აჲა რენ ჯაჰილიში ჯესარეთი, მა აშო ქომიჩქინ.

მესამ-შკელენ ტესდიკინერი ოშიდოეჩი (120) კონარი ესერი ქომიღუნ. ესერეფე პჭარუფ; ნამთინეფე შიირი რენ, ნამთინეფეთი ნენა დო მუსიკა რენ. კარაჯოღლანიშენ ანშოშიდოეჩიდოშქვით (627) შიირი თიშენ კუდელიშა დოვიკითხი, კაიხეშა გოშობგორი.  მელოდი ნავაუღუნ ეჩი (20) კონარი თურქუ შენი ესერი დოპჭარი. ირანური აჯემი შაირი შეჰრიჲარიში ჟურ შიირი  (“ჰეჲდერ ბაბას სელამი” დო “ჲარ” ჯოხონი ქასიდე მუში)  შენი მელოდეფე დოფჭარი. ომერ ჰაჲჲამიშენ ოთხო რუბაი, თემატური დო შიირული ზიმათენ ანალიზეფე დოპი დო ბირაფა დოპჭარი.  მთინი გიწვათ ნა, მა აჲა დოპი, მა ეჲა დოპი ჲადო ოღარღალუ ურახატობა მომჩაფს. ესერეფე თქვანი მითის ვა მეჩით ჲადო მკითხათ ნა, ნამთინი ესერეფე ჩქიმი ნამთინი გემაბირეფეს მეჩამუ მინტუ. მარა კართა გემაბირეს მუში ესერითენ თი- ტანი ოწირუ უნონ. 

ალი იჰსან აქსამაზი: ხვალა თურქიჲეშენ ვარ, გურჯისთანიშენთი ლაზური შიირეფე- ბირაფაფე დოკორობით, აჲა ქომიჩქინ. ექოლენთი, გურჯისთანიშენთი ლაზური შიირი დო ბირაფაფე დოკორობით; ექონი ლაზეფე კალა ღარღალით, კამერაშა ეშიღით.  გურჯისთანიშა ირიშენ წოხლე მუნდეს იდით? ქომიჩქინ, დიდო ხამფა არშივითი ქოგიღუნან.  სარფის დო თიჶლისის ლაზური შიირეფე- ბირაფაფე დოკორობით. ექონი ნოჩალიშეფე თქვანიშენთი ჩქინდა ამბაეფე მეგაჩენანი? გურჯისთანის პოლიჶონიური ლაზური მუსიკა  დოთურქიჲეს მონოჶონიური ლაზური მუსიკაშენ მუეფე გათქვენან; აჲა დულჲა მუშენი აშო რენ? თქვან მუ იზმონთ აჲა გოჩქვანერობაშენ? თურქიჲეში ეჩი წანა წოხლენი დო ანდღანერი ლაზური მუსიკა შენი მუეფე გათქვენან? 

ჯიჰანგირ ბილგინი: 2005 -2009-ონი წანაფეს გურჯისთანის შიირეფე- ბირაფაფე დოპკობი. ოფუტე სარფის წოფხინერი კოლხობაში ჶესტივალეფეს ელავიკათი. ოფუტე სარფი, ბათუმი, თიჶლისი, რუსთავი სთერი ნოღაფეს შიირეფე- ბირაფაფე დოპკობი დო არშივიში ნოჩალიშეფე დოპი. ექონური კოჩეფე ოხორეფე მუთეფეშის ოძირუ შენი, სომესტრიში თადილეფეს, ყინორაში შქას გურჯისთანიშა მევულურტი. ჩქვა ჩარე ვა მიღუტუ, მუ პა! (ანსამბლიში მუსიკალური კონსულტანტი) ნაზი მემიშიში დავეთითენ, ნოღა რუსთავის თუთარჩელა ჯოხონი პოლიჶონიურ მუსიკალური ანსამბლიში იფთინერი მუსიკალური ნოჩალიშეფეს ვუსიმინი. ჲაშა თანდილავა, ჯემალ ვანილიში, ჲაშარ ბაქრაძე, მეჰმეთ ქაზანჯიოღლი დო გურჯისთანური ლაზი მაჟურა გამანთანერეფე კალა მსქვაშა ბღარღალი.

დიდო წოხლენი ოშწანურეფეშენ ანდღალერი დღალეფეშა გურჯისთანი დო სამარგალოში პოლიჶონიური კორო დო სოლო მუსიკალური ხალიქ ჯერალური დო ედებური ზიმათენ ადეთური მაგზალობა მუშის ნაყონუფს; კოჩეფეში სერსეფეში არმონითენ, მილჲონეფეთენ კოჩის თი- მუში ოგნაფაფს. აჲა კულტურული ხალითენ, არ კელე მუსიკალური გაგნაფა მუთეფეშითენი მაჟურა კელეთი ლამთინალური ჯუმალობა მუთეფეშითენ პოლიჶონიური მუსიკაში აწინერი მანჯეფეს დიდო დიდი როლი ქუღუნან. ლაზეფექთი მუსლიმანობაშენ წოხლენი ოშწანურეფეს პოლიჶონიური მუსიკაში ზიმათენ იბირტეს ჲადო ვისიმადეფ მა. ანდღანერი ნდღას ლაზი ხალკიქ ბირაფაფე მუში მონოჶონიური მუსიკაში ზიმათენ;  ქემენჩე, გუდა, აკორდიჲონი დო პილილი სთერი ხალკური ენტრუმანეფეთენ იბირს. ანდღანერი ნდღას ლაზური ხალკური მუსიკაქ გზა მუშის მონოჶონიური ზიმათენ ნაყონუფს.

ლაზური მუსიკაში ალბუმიში კონსეფტი იფთი ქაზიმ ქოჲუნჯი დო ბიროლ თოფალოღლიში ნოჩალიშეფეთენ ჲეჩქინდუ. ედო ანდღანერი ნდღას ლაზური მუსიკაში ნოჩალიშეფექ დიდოფეთენ სოსჲალური მედჲას ნაყონუფს, აჲა მთელის მიჩქინან. ლაზური მუსიკა ნაიქიფს ანსამბლეფექ ანდღანერი ტექნოლოჟიში სოსჲალური მედჲაში დარბეფესთი ნოდგითინუ შენი მუჯადელე მეჩაფან. ახირის ეშო გიწვათ; ლაზური მუსიკა ნაიქიფანფექ მაჟურაფე კალა ართოთ ვარდო, თითო-თითო იჩალიშეფან დო ესერეფე მუთეფეში ეშო მასიმინალეფე მუთეფეშის ოგნაფუში გზას რენან. პანდემიში ნდღალეფეს, ამატორული სტუდჲოს დოლოჭარელი არ-ჟურ ბირაფა ფხაზირი დო გამავოჩქვი. ლაზური მჭარალობაში შაირეფეში ნოჩალიშეფე, ჯოხოფე დო მუჯადელეფე ოგნაფუ მინტუ მა, აჲა რტუ ჩქიმი მიზანი.

ალი იჰსან აქსამაზ: აწიშა მთანებივა ჶეხრი, აბაშიში ნურდოღანი, აშიკხასანიში მუნირ ჲილმაზ ავჯი, კლემურიში რამაზანი, ჰელიმიში ხასანი, მემიშიში ნაზი დო თანდილავა ჲაშაში ლაზური შიირეფეშენ ქაჲდეფე ყვით, დიდო მსქვა ლაზური ბირაფაფე ყვით; მსქვაშათი იბირთ. აჲა ნოჩალიშეფე თქვანი, არ კელე თურქიჲეს მაჟურა კელე გურჯისთანის დიდო ინჭელინუ. ეშო მიჩქინ მა.  მჯვეში დო აღანი ლაზური შიირეფეთენ ხოლო აღანი ქაჲდეფე- ბირაფაფე-მელოდეფე ყვაგინონანი, ხოლო ენთეფე იბირაგინონანი? ფუქირონი ამბაეფე გიღუნანი ჩქინდა?

ჯიჰანგირ ბილგინი: ლაზური შიირი ნაჭარუფს კოჩეფე ჩქიმი შენი დიდო კიმეტონი რენ. ოღარღალუ დო ოჭარუ რენ სანათური ოღოდაბა. ლაზური ნენა დიდო კაი ნაუჩქინ კოჩეფე კალა მანებრობა ქომიღუნ დო შურდოგურითენ ნოჩალიშეფე ჩქიმის ხოლო მევაყონოფ. კაი დერეჯეთენ ვა მიჩქინ ნათი, შურდოგურითენ ლაზური ნენა ვიგურაფ. ამციქა იდდიალონი არ ნოთქვამე იყვასუნონ მარა ხვალა მა მო მიჩქიტას: აწიშაქის ნაიბირინუ, გამოჩქვინერი ლაზური ბირაფაფეში მთელიშენ ჩქვა დიდო ნოკორობე დო ქაჲდეში ნოჩალიშეფე ქომიღუნ, აჲა ოთქვალუ მინონ.  ლაზური ნენათენ ჭარელი შიირული ნოჩალიშეფე ჩქიმიქ ანდღანერი ლაზური მუსიკაში კულტურის ჯიდდურო ნუმხვაჯასუნონ, ეშო ვიჯერ მა. შიირიქ ლამთინალა გოკუცხინაფს. ემუშენითი მუსიკა რენ დიდო კაპეტი უნსური ჲადო ვიზმონ.

ლაზური შიირი ნაჭარუფს ლაზი გამანთანერეფეში ემეღეფეს გური ჩქიმიშენ ჰურმეტი მევუმჩინაფ. სელმა კოჩივა, მ. რეჯაი ოზგუნი, ოსმან ბუჲუქლუ, ქამილ აქსოჲლუ, ინჯი დერჲა თურნა, ოზერ ერთაში, თიმურ ჯუმჰური,  მუსა ჯედეში დო აწი ჯოხოფე მუთეფეში ნავაგომაშინენ დიდო კოჩიქ ლაზური შიირეფე დოჭარუ. მათი ენთეფეში გურეფეშენ გამახთიმერი ეჲა შიირეფე უნივერსალური ზიმათენ მუსიკალური ესერეფე დოპი.

ალი იჰსან აქსამაზ: აწიშა თურქიჲე დო თურქიჲეშ გალე ნამუ სემთეფეს კონსერეფე მეჩით? ხოშ აწი კორონა ვირუსიში ნდღალეფეს ვორეთ მარა ხოლოთი გკითხათ: აღანი კონსერეფეშ პროჟეფე გიღუნანი? გურის აღანი მუეფე დოლოგიძინან?

ჯიჰანგირ ბილგინი: აწიშა თურქიჲეში გალე ჩქარ კონსერი ვა მეფჩი. თურქიჲეში ნამთინი ჶესტივალეფეს კონსერეფე ქომეფჩი. რესმური დულჲა ჩქიმიში სებებითენ, ნაფხერ ნოღას კონსერეფე მეჩამუს მევაყონოფ

ალი იჰსან აქსამაზ: აღანი ნოჩალიშეფე გიღუნანი? ფუქირონი ამბარეფე გიღუნანი ჩქინდა?

ჯიჰანგირ ბილგინი: “მარგალური ნენა დო ლაზური ნენა ართიმაჟურაშა ხოლოს ჯუმა ნენა რენან, არ ნჯაში ტოტეფე რენან”,  ამუსთერი ნოთქვამეფე აწი პანდა მიგნაფუნან. მარგალური ნენა, ჯინჯი დო იჶადე მუშითენ ლაზური ნენაშა დიდო ხოლოს რენ, მარა მარგალეფე კალა ოღარღალუში შანში ხვალა სოსჲალური მედჲადაში გზათენ ქომიღუნან.  “ჯუმალეფე ბორეთ” ოთქვალუშენ დო ამუსთერი ნოთქვამეფეშენ მთინი ჯუმალობა ვა ჲეჩქინდუნ. აჲა გაგნაფათენ მა ჩქიმებურა არ კარარი ქომეფჩი; არ პროჟე ფხაზირი დო ვოჩოდინი. სამარგალო დო სამარგალოში გალე ნასქიდუნან მარგალი ჯუმალეფე კალა ვიჩინი. ენთეფე კალა დიალოგეფე ჩქიმიშკულე, მარგალური ნენათენ შიირი ნაჭარუფს შაირეფე კალა ვიჩინი. ამ შაირეფეში შიირეფე თემატურო თერჯუმე დოპი. ედო ვით მარგალი შაირიში შიირეფეთენ ვით ბირაფა დოპჭარი. მარგალური ნენა დო ლაზური ნენა რენ ჟურ ჯუმა ნენა, ეშო ფთქუმერთ.  აშოთენთი აჲა ბირაფაფეთენ ნაიკიდასუნონ ხინჯიქ ოშწანურეფეშენ დონი ართიმაჟურაშენ მენდრანერი ჟურ ჯუმა ნენა ართიმაჟურაშა ოხოლოსუს ნუშველასუნონ, აშო მეფშვენ მა.

ალი იჰსან აქსამაზი: ლაზური კულტურიში დერნეღიში ემექთარი რეთ. დერნეღი მუნდეს, სო გეიდგინუ?  ამციქათა აჲა დერნეღიშენთი მოლამიშინით, მუ იყვენ!

ჯიჰანგირ ბილგინი: ნოღა კარადენიზ ერეღლის ჟურ ვიტოში (2000) ლაზი დობადონამშინე ჩქინი სქიდუნ ჲადო გურის გოშამილაფს.  სემთური დერნეღეფე ქომიღუნან; აწინერი აჲა ხალის ლაზეფექთი ართიმაჟურა კალა იჩინან, კულტურული დო სოსჲალური გაგნაფათენ ართიმაჟურაშენ ამბაი უღუტან ჲადო  კარადენიზ- ერეღლი ლაზური კულტურიში დერნეღი ჯოხონი დერნეღი ჩქინი 2015 წანას დოპკიდით. პანელი, კონსერი, ჶესტივალი, გოხთიმუფე, არშივი დო ჯუმალობაში ჶაალიჲეტეფეს მევაყონოფთ.

ალი იჰსან აქსამაზი: უდოდგინუ, უდოხუნუთენ იჩალიშეფთ. ქომიჩქინ, მცუდიში ოჩოდინუში ორა ჩქარ ვა გიღუნან. მარა ხოლოთი ორა თქვანი ოჩოდინით დო კითხალეფეს მსქვაშა ნენა გემიქთირით. აჲა ინტერვიუ შენი თქვან შუქური გოღოდაფთ. ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ თქვანდა. მარა თქვან ოთქვალუში ჩქვა ნენაფე ვარნა მესაჟეფე გიღუნან ნა, ენთეფე მიწვით მუ იყვენ! ფიმფილი დიხაშა!

ჯიჰანგირ ბილგინი: ლაზური ნენაში ომორდინუ, ოფუქირუ დო ჭარელი ოდუდეფეში ომანძინუ შენი ლაზი ოხორჯალეფექ ლაზური მუთუ ვა ჭარუფან, აჲა რენ დვარკინობა. აკადემიური გამანთანა- გურაფაშენ გამახთიმერი დიდო ლაზი კოჩი სქიდუნ დობადონა ჩქინის, მარა ლაზი ოხორჯალეფექ ლაზური ალბონი ვა იგურაფან. აჲა რენ ენთეფეში ონჯღორე. ნანანენა! პანდა ეშო ვა ფთქუმერთი? ენა ნანანენა რენ, აჲა მუჯადელეში დოლოხე ლაზი ოხორჯალეფე მუშენი ვა რენან? მუშენი ვა ჭარუფან?!

აჲა როპორტაჟი შენი მა თქვან შუქური გოღოდაფთ.  ლაზური ნენაში მჟორაქთი თანაშაქის, ლაზური ნენა დო კულტურის ემეღი ნამეჩაფს მაჟურა კოჩეფე სთერი, ჩქინთი მუჯადელე ჩქინის მევაყონათმინონან. ჰურმეტი დო ჯუმალონი ყოროფათენ. კაი გურითენ ვიძირათ.

 http://www.circassiancenter.com/tr/cihangir-bilgin-ile-soylesi/

 

https://sonhaber.ch/cihangir-bilgin-anadoluda-yasamis-ozan-ve-asiklarin-divanini-okudumbolum-1/

 

http://www.gurcuhaber.com/2021/12/11/cihangir-bilgin-soylesi-ali-ihsan-aksamaz/

 

https://sonhaber.ch/cihangir-bilgin-kendi-kulturumuze-ve-anadilimize-dair-tek-kalem-oynatmamak-cok-zoruma-gitmisti-bolum-2/

 

http://www.gurcuhaber.com/2021/12/12/cihangir-bilgin-soylesi-2-ali-ihsan-aksamaz/

 

http://www.gurcuhaber.com/2021/12/13/cihangir-bilgin-soylesi-3-bolum-ali-ihsan-aksamaz/

 

https://sonhaber.ch/cihangir-bilgin-batum-tiflis-rustavide-arsiv-calismalari-yaptim-bolum-3/

 

http://www.gurcuhaber.com/2021/12/14/lazca-mucadelemize-devam-edecegizcihangir-bilgin-soylesi-4-ali-ihsan-aksamaz/?fbclid=IwAR29f9l7RLkmJkX42YwvzG8c9uvpwvByiOF5aaI4EvZzbMUt7v8SZaiTnRo

 

https://sonhaber.ch/cihangir-bilgin-lazca-mucadelemize-devam-edecegiz-bolum-4/

 

 aksamaz@gmail.com