Gelişim
TV, Lazca İçin Bir Şans Olabilir
Gelişim TV’nin adını yaklaşık on yıl kadar önce
duydum. 16 Şubat 2002 tarihli Cumhuriyet Gazetesi, Gelişim TV’den bahsediyordu.
Gazete, haberinde Gelişim TV’nin RTÜK’ten uyarı aldığını yazıyordu. Sebebi ise,
Gelişim TV’nin Lazca sunduğu bir müzik- eğlence programıymış. Eski bir
makalemde bu konudan bahsetmiştim. Özetle; o zamandan beri Gelişim TV’den ve
programlarından haberdarım. İstanbul’da yaşadığım için, Gelişim TV’yi ancak
internet üzerinden izleme imkânım oluyor. Ardeşen’de bulunduğum zamanda da
Gelişim TV’nin yayınlarını izledim. Ardeşen’de yoğun olarak izlenen bir kanal
olduğunu biliyorum. Lazca.org’da çıkan bir yazıdan Gelişim TV’nin uydudan yayın yapacağı haberi
okuyunca sevindim. İnternetteki sitesinden de yeni yılda atılım yapacağını
okudum. Yöre kültürüne ağırlık vereceklerini, Lazca da yayın yapacaklarını
öğrendim. Gelişim TV’nin atılım yapmasına sevindim. Lazca yayın yapacağı
açıklamasına da ayrıca sevindim. TV’nin yeni adı konusunda ben internet
üzerinden “MJORA/ TUTA TV” önerisinde bulunmuştum. Her ikisi birlikte veya biri
olabilir.
Hatırlanacağı
üzere 2004 yılında TRT bazı anadillerinde yayın yapmaya başladı. Ne yazık ki,
bu diller arasında Lazca yoktu. 2012 yılında Millî Eğitim Bakanlığı, ilköğretim
okullarında “seçmeli anadilleri dersleri” uygulamasını başlattı. Yine ne yazık
ki, bu anadilleri arasında da Lazca yoktu. Oysa birçok yerde veliler
çocuklarının Lazca anadili derslerini görmesini istiyordu. Ancak olmadı;
müfredat hazır değil ya da okutacak öğretmen yok gibi sebepler öne sürüldü.
Eğer Gelişim TV, Lazca da yayın yapabilirse, bu, Lazcanın sahiplenilmesi ve
yaygınlaşması yönünde çok önemli bir adım olabilecek.
Gelişim
TV’nin uydudan Lazca yayınları yalnızca Çamlıhemşin, Pazar, Ardeşen, Fındıklı,
Hopa ve Borçka’dan izlenilmesini sağlamayacak. 93 Harbi Muhaciri Lazların
yaşadıkları Akçakoca,
Sapanca,
Yalova,
Maşukiye,
Karamürsel,
Gölcük,
Düzce,
İzmit,
Bursa
gibi şehirlerin kimi köylerinden de izlenecek. İstanbul, İzmir, Ankara, Antalya
vb. şehirlerde yaşayan Lazları da unutmayalım. Lazca yayın yapacak bir TV’nin
izleyicileri yanlızca Türkiye ulusal
sınırları içinden olmayacak. Batum civarında yaşayan Lazlar ve Lazca bilenler
de bu Lazca programları izleyecektir. Abkhazya’da yaşayan Lazlar da izleyecek
bu yayınları. O sebeple Gelişim TV’nin omuzundaki yük ağır. Lazca programların
yayınlanacağı zaman dilimleri ve kalitesi de önemli. Gelişim TV, kendisini
arabesk müzikten korumalıdır. Yerel, otantik müziğe ağırlık vermelidir. Lazca;
Türkiye’de de, Gürcistan’da da, Abhazya’da da resmî statüsü olmayan, tanınmayan
bir dil. Ölüme terkedilmiş bir dil. Bu sebeple de Gelişim TV’nin sorumluluğu
büyük.
Özellikle
büyük şehirlerde yaşayan Laz ana- babaların çocukları Lazcaya çok ilgi
duyuyorlar. Lazcayı öğrenmek istiyorlar. Bu insanlara Lazcayı öğretmenin bir
diğer yolu da TV yayınlarıdır.
Mehmet Bekâroğlu’nun
“Anadili Günü” sebebiyle geçen yıl İMC TV’ye yaptığı Lazca açıklama büyük bir
ilgi uyandırdı. Aynı şekilde Rize Milletvekili Nusret Bayraktar ve Sanatçı
Hülya Polat’ın CNN’deki bir programda kısa da olsa Lazca konuşmaları sempatiyle
karşılandı. Mahsun Kırmızıgül’ün yönetmenliğini yaptığı “Benim için Üzülme” adlı dizinin Lazca konuşulan bölümlerinin klipleri
tıklama rekorları kırıyor. İnsanlar, çeşitli yerlerde Laz kültür dernekleri
kuruyor. Laz Enstütüsü kurmak için hazırlıklar yapıyorlar. Lazca ders kitapları
yayınlıyorlar. Lazca ilk roman olan “Daçkhuri” yayınlandı. “Daçkhuri”nin yazarı
Murat Ercan Murğulişi’nin yayınlanmayı bekleyen ona yakın Lazca romanı
bulunuyor. Lazca çocuk romanları basıldı. Lazca şiir kitapları yayınlanıyor.
Özellikle İstanbul, Ankara, İzmit gibi kentlerde Lazca kursları açılması için
çalışmalar var. Özetle; insanlar Lazcaya ilgi duyuyorlar; Lazcanın ölmesini
istemiyorlar. Lazca şarkılar söyleyen müzik gruplarının sayısı artmıştır.
Görüldüğü gibi, bu noktada Gelişim TV’ye de önemli roller düşüyor. Bir anlam da
Gelişim TV şanslı. 1993 yılında “Ogni Dergisi”yle başlayan süreçte, Lazcaya
vakıf, Lazca üretim yapan bilinçli Laz aydınları da yetişti. Bunlar Gelişim
TV’ye katkı sunabilir.
Yüzyıl
önce Lazlar için gurbet “Rusye” dedikleri Batum, Anaklia, Sokhumi, Oçamçire,
Gagra, Gudauta gibi yerlerdi. Oralara giderler, ekmek paralarını kazanırlardı.
Gittikleri yerlerin yerlisi olan Lazlarla ve Megrellerle karşılaşınca Lazca kolayca
anlaşırlardı. Böylelikle Lazcaları gelişkin olurdu. Sovyetler Birliği- Türkiye
sınırı 1937’de kapanınca gurbet, İstanbul ve Türkiye’nin diğer büyük kentleri
oldu. Özellikle de 1980’den sonra, Türkçe televizyonun yöreye ulaşmasıyla Lazca
gerilemeye başladı. Eğer Gelişim TV, Lazca yayınlarında başarılı olabilirse,
yalnızca yurt içinden ve dışından izlenmekle kalmayacak, Lazcanın gelişmesine
de katkıda bulunabilecek.
Gelişim
TV Lazca için kısa dönemde neler yapabilir? Bu konuda benim de diğer arkadaşlar
gibi önerilerim var. Bazı programlar tamamen Lazca olmalı. Lazca programlar
mutlaka belirli saatlerde yayınlanmalı. Lazca programların dinleyicileri
zamanlarını o saatlere göre ayarlayabilir. Lazca şarkılar kuşkusuz günün her
hangi bir zamanında yayınlanabilir. Lazca programların içeriği ne olabilir?!
İlk başta, şimdilik, Lazca haber sunumu mümkün olamayabilir. Eğlence
programları tamamen Lazca olabilir. Köy, kişi, meslek, kitap tanıtımları
tamamen Lazca olabilir. Kimi konulardaki röportajlar tamamen Lazca olabilir.
Ancak dediğim gibi, Lazca programların yayınlanma saatleri mutlaka belirli
zamanlarda olmalı. Bu, izlenmeyi sürekli
kılar. Yine programların kalitesi çok önemli. Kaliteli Lazca programlar
dinleyiciyi arttıracaktır.
Seksen
yıl önce Sovyetler Birliği’nde, yani Acaristan’da ve Abhazya’daki Laz
köylerinde Lazca Anadil okulları vardı. Laz çocukları kendi anadilleri olan
Lazcada da eğitim- öğretim görebiliyordular. Matematik dersini, Hayat Bilgisi
dersini Lazca olarak görüyorlardı. Lazcanın eğitim- öğretim için yeterli bir
dil olduğu daha o zamandan ispatlanmıştı. Ancak Sovyetler Birliği’ndeki Lazcaya
yönelik bu olumlu uygulama kısa sürdü. Laz okulları kapatıldı. Laz okulları
direktörü İskender Tzitaşi ve kadrosu tasfiye edildi. Bir dil kitapsız, okulsuz,
radyosuz, televizyonsuz yaşayamaz. Gelişim TV, Lazca yayınlarında başarılı
olabilirse, Lazcaya karşı yapılmış tarihsel haksızlıkları da telâfi etme
yönünde önemli adımlar atmış olacaktır.
Lazca
ihmal edilmiş bir dildir. Oysa Lazca da bir dildir. Aynı Türkçe gibi. Aynı
Gürcüce gibi. Aynı Rusça gibi. Lazca İngilizceden daha eski bir dil. Lazlar da
İngilizlerden daha eski bir halk. Ne var ki, İngilizce dünya dili olmuş, Lazca
ise kendi coğrafyasında can çekişmekte. Lazcayı konuşanların sayısı azdır. Ancak
bir dil, konuşanlarının sayısı az olduğu için değil, konuşulmadığı için ölür. O
dilde yazılmadığı için, o dil ölür. O dilde romanlar, hikâyeler yazılmadığı
için, o dil ölür. O dilde radyo ve TV yayınları yapılmadığı için, o dil ölür.
Lazcayı hor görmemeliyiz. Lazca yazmalıyız. Lazca yayın yapmalıyız. Kuşkusuz
başta zor olacaktır. Yavaş olacaktır. Lazcaya sahip çıkılırsa, Lazca
yaşayacaktır.
Son
olarak şunları eklemek isterim: Lazca yer adlarının tekrar resmî olarak
kullanılması ve tabelalarda yer alması için Gelişim TV’nin çaba
harcayabileceğini de düşünüyorum. Bu ve diğer kültürel konularda yöre
milletvekillerinin desteği sağlanmalıdır. Lazca, yörenin en eski, bizlerin
anadilidir. Türkçe ise, ortak vatanımızda birbirimizle ortak anlaşma dilimizdir.
İşte biz bu anlayış ve bilinçle Lazcaya sahip çıkıyoruz. İki-dillilik bir diğer
zenginliğimizdir. Bu duygu ve düşüncelerle Gelişim TV’ye yayınlarında başarılar
dilerim. (lazca.org,10 I 2012)
Gelişim
TV stüdyosu
(Önerilen
okumalar: “İlk Lazca TV yayında/ Gelişim TV, Lazca yayına başladı”, 05 I
2014, demokrathaber.org; “Lazca yayın yapan ilk TV!”, 27 XII 2012, milligazete.com.tr; “Lazca TV
Kanalı Geliyor”, 29 XII 2012, web.archive.org; “Lazca Yayın
Yapan Gelişim TV Artık Türksat’ta”, 3 I 2014, arhavizyon.com; Ramazan
Kosanoğlu Klemurishi , “Televizyon tarihinde ilk Lazca program” , 7 VIII 2013,
lazca.org; Ramazan Kosanoğlu Klemurişi, “Türkiye’de “Lazca TV Yayını” Hikayesi”,
08.10.2019, medyalaz.com)
Gelişim Televizyonu Genel Müdürü Turgay
Terzibaş: “14 yıldır ilçemizde yayın yapıyoruz. Artık bölgemizin sesini yeni
yayın politikalarımız ile dünyaya duyuracağız. 2013 yılının ilk ayı içerisinde
uydu üzerinden yayın yapmaya başlayacağız. Program akışımızın büyük bir bölümü
Lazca olarak yapacağız. Belli bir süre sonra haber bültenlerimizi de Lazca
olarak sunacağız. Bu şekilde bölgemizin kültürünü diğer kültürlere de tanıtmayı
hedefliyoruz.”
Gelişim TV’nin Lazca yayınlarına ilişkin tanıtım
filmleri:
https://www.circassiancenter.com/tr/gelisim-tv-lazca-icin-bir-sans-olabilir/
