LAZCA YAŞADIKÇA YAŞAYACAK ADAM: KAZIM KOYUNCU
Bu makalenin konusu Kazım Koyuncu olacak. Size,
biyografisinden söz edeceğim ve onun sosyal konulara ilişkin anlayışından da
birkaç kelime yazacağım.
Resmî adı Kazım idi ama, biz O’na Dina diyorduk ve öyle tanıyorduk. O, bu adı
çok seviyordu.
İlk defa olarak 1993 yılında tanıdım onu , bu adla. O yıl, Haziran veya
Temmuz ayı idi. İstanbul’da Aksaray semtinde bir büroda oturuyorduk. Biz,
Laz Kültürünü yaşatmak için bir yol arayan birkaç kişiydik o zamanlar.
O ofis, birkaç ay sonra, “Ogni” adlı kültürel derginin merkezi olacaktı. Kısaca
söylersek, ben onu Lazların içinde tanıdım. Kendisi Laz idi, ancak onun yanında
tanıdığım birkaç arkadaşı gibi değildi.
Dina, “Ogni”ye destek verenlerden biriydi. O dönemde tanıdığım gençlerden
farklıydı. Çok ve boşuna konuşanlardan değildi. Konuşanları dinliyordu ve öyle
her konu için kömür misali yorum yapmıyordu. Çok konuşmuyordu ama, diğerlerinin
sesine kulak veriyordu.
1993 yılının Türkiye tarihinde çok önemli bir yeri var; ülkenin Doğu ve
Güneydoğu’sundaki bölgelerde çok kötü, kanlı günler yaşanıyordu. Kanın görünen
sebebi, bir etnik grubun politik ve silahlı faaliyetleriydi. Biz de bu dönemde,
bir başka grubun politik değil ama, kültür ve dilinin yaşaması için
çalışıyorduk. Bizim için iyi olmayan fikirlere sahip olanların mesajlarını iyi
algılıyorduk. İçinde yaşadığımız ülke için, bu ülkede yaşayan bütün insanlar
için kötü günlerdi. Bunun için her zaman gerektiği gibi, o zaman da akıl ile
yol almak gerekiyordu. Özellikle o dönemde akıl çok önemliydi.
“Ogni” toplantılarında ben bir taraftan konuşanları dinliyor, öte yandan da
onların gözlerine bakıyordum. Böylelikle yüreği farklı, ağzı farklı olanın
kim olduğuyla meşguldüm. O dönemde çok insan tanıdım ancak, Dina yanındakilere
benzemiyordu. Kardeş içtenliği ile gözlerine bakan herhangi bir kimse, onun
yüreğinin durumunu anlayacaktı. Çok değil, birkaç defa gördüm Dina’yı o
toplantılarda. Birkaç defa da Taksim’de, İstiklal Caddesinde gördüm O’nu.
Lider olmak istemeyen bir yürek vardı Dina’da. Duygu ile yüklü bir yüreği
olduğunu ve liderleri de, liderliği de sevmediğini anlamıştım. Laz idi, ancak
ırkçı değildi. Lazcanın yaşaması için çalışıyordu ancak, Lazca gibi diğer
dillerin de yaşaması için destek veriyordu. İçinde yaşadığı ülkenin
sorunlarına sırtını dönmüyordu.
Aynı kentte yaşıyorduk ancak, 1994 yılından sonra Dina’yı görmedim. Gazete ve
dergilere verdiği röportajları ve gazetecilerin onun hakkında yazdıklarını
okuyordum. Böylece haberlerini alıyordum.
Meşhur ve zengin olmak için, başkaları gibi Lazlığı da, Lazca’yı da kullanmadı.
Kendisini kurtarmanın derdini çekmiyordu. Yakın kimi “arkadaşlar”ı, düşmandan
düşman. onun yaşantısına ilişkin olarak, başkalarına bilgi veriyorlardı, O,
şöyle kötü işler yapıyor diye. Bir araya gelme imkanımız olduğu zamanlarda,
ağzından kimse için tek bir kötü söz duymadım. Kimseden de, kimse için kötü söz
söyledi diye de duymadım.
Onunla çok uzun arkadaşlığım olmadı ancak, ne kadar sağlam yüreğinin olduğunu
biliyorum. Tek başına olduğu zaman da, konserlerde halk ile olduğu zamanlarda
da yalnızdı.
Yalnızdı. Müzisyendi. Namuslu adamdı. Ben Dina’yı böyle tanıdım.
Müzik, Dina için çok önemliydi. İlkokulun altıncı sınıfında mandolin
çalıyormuş.
Dina 1972 yılnda Hopa’da doğmuş. İlköğretimi ve Lise’yi Hopa’da okumuş.
Üniversite’de okumak için İstanbul’a gitmiş. İstanbul Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi’nin öğrencilerinden biri olmuş, ancak politik sebeplerden
okulunu bırakmış.
1990 yılında, “Çağdaş Sanat Atelyesi”nde çalışmaya başlamış.
1991 yılında Ali Elveri adlı arkadaşıyla birlikte “Dinmeyen” adlı müzik grubunu
kurmuş. Aynı yıl, “Çağdaş sanatçılar”ın oynadığı “Faşizmin Korku ve Sefaleti”
adlı piyesin müziğini yapmış. Bu grup, “Sisler Bulvar” adlı bir de albüm
yapmış.
1993’te yakın arkadaşı Sarigina ve diğerleriyle birlikte “Zuğaşi Berepe”
adlı müzik grubunu kurdu. Bu müzik grubu, “Ogni” adlı dergiden sonra Laz
kültürü için çok önemli bir barınak oldu. “Zuğaşi Berepe”nin 1995 yılında
çıkardığı ilk albümün adı “Va Mişk’unan”dır. Bu müzik grubuna ait diğer
albümlerin adları da şunlardır.” İgzas” do “Bruxell Live”. “Zuğaşi Berepe”,
1999’da dağıldı. Bundan sonra Dina başka projelerde rol aldı. Dina, solo
albümler yapmaya başladı.
Dina, Hopa’da yaşıyorken, Lazlık ile bir derdi yoktu, ancak İstanbul’a
gelince Lazcanın önemini anlamaya başladı. Bir şeyler yapmanın derdindeydi.
Para kazanma amacı yoktu. Lazca müzik yapmak istemesinin sebebi ne para ne de
ün idi.
Dina, Lazcanın yaşaması için yürekleri acı çekenler ile birlikteyken
onlara destek verdi. Onlar da, bu kolektif çalışmada ona destek verdiler.
Bu noktada Dina; müzisyen, Karadeniz’in çocuğu ve bir devrimcidir. Muhaliflere
destek veriyordu, onların seslerinden bir tanesiydi.
Dina’nın güzel sesi vardı. Muhalifti. “Popüler Kültür”ün objesi değildi.
Şarkılarıyla binlerce dinleyici çılgına dönüyordu. Dina için, müzik piyasasının
lordları da çılgına dönüyordu. Dina’nın terinden para kazanmak için çılgına
dönüyorlardı.
Dina, “Gülbeyaz” ve “Sultan Makamı” adlı televizyon dizileri için müzikler
yaptı. Bütün Türkiye, Dina’nın adını duydu. Popüler sanatçılardan biri oldu.
Bu, O’nun miladı idi. Meşhurdu. Dina, şimdi başka bir yolu izleyecekti. Artık
popüler idi. Dina’nın terinden para kazanmak isteyenler, basın alanında da
büyük güce sahiptiler. Böylece magazin basın her gün Dina’nın haberlerini
vermeye başladı.
Dina hastalandı. Hastalığının kanser olduğu anlaşıldı. Bu kötü hastalıktan
kurtulmak için, iyileşmek için, kemoterapi için hastanelere gidiyordu. Son güne
kadar ümidi vardı. Kavgası vardı kötülük ile.
“Dina, kardeş; sen Lazca için yaşadın! Artık göğe erdin. Lazca ile
yaşayacaksın. Lazca yaşadığı sürece sen de yaşayacaksın. Ne sağlam bir yüreğin
olduğunu ben biliyorum. Yaşamında yalnızdın ancak, yaşayacak olan Lazca ile;
sen, ölenlerimiz ve biz, şimdi yaşayanlar birlikte olacağız. İstanbul
(06.07.2005)”
+
LAZURİ
SKİDAŞAKİS NA SKİDASEN ǨOÇİ: KAZIM KOYUNCU
Am st̆at̆iaşi tema Kazimi iqvasunon. Muşi biografişenti na giʒ̆vaminonan steri,
muşi ʒoʒialuri gagnapaşenti naǩotxani metkvale ginç̆araminonan.
Ofiʒiualuri coxo muşi Kazimi rt̆u mara, çkin emus “Dina” vuʒ̆umert̆it
do eşoti viçinopt̆it. Muk dido qoropt̆u am coxo.
Maartani farot 1993-şi ʒ̆anas viçineet̆i eya am coxoten. Em ʒ̆anaşi Monç̆inobas
Mbuloba varna Xʒalas rt̆u. Mp̆olişi Aǩsarayi coxoni raionis ar
ofisis vort̆it. Çkin em oras Lazuri ǩult̆uraşi oskedinu şeni, şvela na
gorups naǩotxani adamiani vort̆it
Em ofisik naǩotxani tutaşǩule, “Ogni” coxoni ǩult̆uruli jurnalişi oǩrebule
iqvasunt̆u. Mǩule nenaten giʒ̆vat-na, man eya Lazepeş doloxe viçini. Muk Lazi rt̆u
mara, muşi ǩala na viçineet̆i naǩotxani, megabrepe muşi steri var t̆u.
Dinak “Ogni”s mxuci na meçapenpeşi arteri rt̆u mara, em p̆eriodis na viçini
ağnemordalepeşen çkvaneri rt̆u. Dido do mʒudişi na ğarğalepenpeşen var t̆u. Na
ğarğalapanpes usimirt̆u do eşo ǩarta temaşeni noşkeri steri ǩoment̆ari var
ikipt̆u. Muk dido var ğarğalapt̆u mara, majuranepeşi xonaris quci meçapt̆u.
1993 ʒ̆anas Turketişi ist̆orias dido beciti ar sva uğun; tereşi Yulva do ʒ̆alentuna-
yulva t̆erit̆oriapes dido p̆at̆i, diʒxironi ndğalepes iskidinent̆u. Em diʒxirişi,
na ižiren sebebi muşi, ar çkva et̆niǩuri gurubişi p̆olitiǩuri do silaxoni akʒiape
muşi rt̆u. Çkinti em p̆eriodis, ar çkva et̆niǩuri gurubişi p̆olit̆iǩuri var
mara, ǩult̆ura do nena muşişi oskedinu şeni vixandept̆it.Çkini şeni eşo ǩai na
var ren , fiǩirepe na uğunan, illegaluri organiʒaipeşi mesajepeti ǩaixeşa
vognapt̆it. Doloxe muşi na pskidurt̆it tere şeniti, am tereşi doloxe na
skidunan mteli xalǩi şeni dobağine dido p̆at̆i orape rt̆u. Emuşeni mtel
orapes na ç̆irs steri, em orasti ç̆ǩuaten ogzalu ç̆irt̆u. Xususurot em p̆eriodis
ç̆ǩua dido beciti rt̆u.
“Ogni”şi oǩoxtalapes, man ar ǩele na ğarğalapanpes vusimint̆i majura ǩeleti
entepeşi tolepes voʒ̆ǩert̆i. Aşopeten guri muşi çkva do p̆ici muşi çkva na
renanpe oxoʒ̆onuten vibodert̆i. Dido ǩoçi viçini em p̆eriodis, mara Dina muşi ǩala
na renanpes var nungapt̆u. Emus guri xarxaleri uğut̆u. Cumaluri gagnapeten
tolepe muşis na oʒ̆ǩen mitxanik žirasunt̆u muşi gurişi xali. Dido var, naǩotxani
faras bžiri Dina am oǩoxtalapes. Naǩotxani farasti Taksimişi raionis,
İstiklalis bžiri eya.
Lideri oqopimuti na var unon ar guri uğut̆u Dinas. Emoʒiaten opşeri ar guri
emus na uğut̆u do liderepe do lideroba emuk na var qoropt̆u, oxovoʒ̆oneet̆i.
Lazi rt̆u, mara razist̆i va rt̆u, Lazuri nena skidas yado ixandept̆u, mara
Lazuri nena steri, tereşi majura nenapesti mxuci meçapt̆u. Doloxe muşis muk na
skidurt̆u tereşi ʒoʒialuri p̆roblemepes ǩap̆ula muşi var gyoktapt̆u.
Artneri noğas pskidurt̆it mara, 1994 ʒ̆anaşǩule var bžiri Dina. Gazetepe do
jurnalepes muk na meçu int̆erviu do jurnalest̆epeşi noç̆arepe p̆ǩitxupt̆i.
Eşote amberepe muşi vognapt̆i.
Çinoberi do xampa oqopinu şeni çkvalepe steri, Lazobati, Lazuri nenati var
ixmaru. Ti- muşi moşletinuşi derdi var zdipt̆u. Emus xolosoni namtini “megabrepe” uqount̆u mt̆erişen mt̆eri.
Edo emuşi skidala şeni çkvalapes ambari meçapt̆es. Muk eşo p̆at̆i sakvarepe
ikips yado. Na oǩoviǩatit orapes, mitxani şeni p̆ici muşişen p̆at̆i nena
var vogni. Mitxanişenti, mitxani şeni p̆at̆i nena na tku yadoti var vogni.
Dido ginže oraten megabroba var miğut̆u muşi ǩala mara, dido ǩap̆et̆i guri emus
na uğut̆u, miçkin. Ti-muşi ǩala na rt̆u orasti, ǩonserepes xalǩi ǩala na rt̆u
orasti xvala rt̆u.
Muk xvala rt̆u. Musiǩosi rt̆u muk. Namisoni ǩoçi rt̆u, çkini Dina. Man aşo
viçini Dina
Musiǩa dido beciti ren Dina şeni. Geç̆ǩapuroni doguronişi maanşani ǩlasis
mandolini gelaçapt̆een.
Dina 1972 ʒ̆anas Xopas dibadeen. Geç̆ǩapuroni doguroni do liseti Xopas iǩitxeen.
Universit̆et̆is oǩitxuşeniti 1989 ʒ̆anas Mp̆olişa ideen. Edo Mp̆olişi
Universit̆et̆işi P̆olit̆iǩuri Çkinapeşi Faǩult̆etişi mamgurepeşen arteri
iqveen mara, p̆olitiǩuri sebebepeten doguroni muşi naşkveen.
1990 ʒ̆anas, “Dromşinoba Xeşnoxvene Atelye”s oxandus kogyoçǩeen. 1991 ʒ̆anas Ali
Elveri coxoni megabre muşi ǩala artot “Var İçoden” coxoni musiǩuri ǩerǩeli
doǩodeen. Artneri ʒ̆anas Amdroşi art̆istepeşi nostere “Faşizmaşi
Şkurina do Muşi Umutelebo” coxoni p̆iesaşi muziǩape muşi duxveneen Dinak.
Am ǩerǩelişik artiti albumi doqveen, “Empulapeşi Bulvari” coxoni.
1993 ʒ̆anas, Dinak xolosoni megabre muşi Sarigina do majuranepe ǩala arto
“Zuğaşi Berepe” coxoni musiǩuri ǩerǩeli doǩodeen. Am musiǩuri ǩerǩelis , “Ogni”
coxoni jurnalişkule dido beciti çǩonepeşen arteri ren. “Zuğaşi
Berepe”şi 1995 ʒ̆anas na gamiğu maartani albumişi coxo “ Va Mişkunan” rt̆u.
Am musiǩuri ǩerǩeşi albumepeşi coxope eşo ren: “İgzas” do “Bruxell Live”.
Murenki “Zuğaşi Berepe”k 1999 ʒ̆anas kogoşibğu. Emuşǩule Dinas çkva p̆roget̆epes
rolepe dvaqu. Dinak solo albumepe oxvenuşi şeni oxandus kogyoç̆ǩu.
Dinak Xopas skidurtaşi Lazoba ǩala mutu derdi var zdipt̆u mara, muk Mp̆olişa
moxtaşi Lazuri nenaşi becitoba oxoʒ̆onus kogyoç̆ǩu. Edo emuşeni mutxanepe
oxvenuşi derdi uğut̆u emus. Genç̆areli mogapu noğira muşi va rt̆u, Lazuri
nenaten musiǩa oxvenuşi sebebi muşi varti geç̆areli varti çinoberoba rt̆u.
Dinak guri mutepeşis Lazuri nenaşi oskedinu şeni ç̆vini na uğunanpe ǩala rt̆uşi,
entepes mxuci meçu. Edo entepekti am ǩolekt̆iuri sakvaris, emus mxuci
meçes.
Am p̆unkt̆is Dina musiǩosi, Uçamzoğaşi bere do revoluʒioneri rt̆u.
Muxalifepeşis mxuci meçapt̆u muk edo entepeşi xonarepeşen arteri iqu.
Dinas dido mskva xonari uğut̆u. Muxalifi rt̆u. Dina “p̆op̆uluri ǩultura”şi obje var rt̆u.
Birabape muşi ǩala na idelept̆es şilyapeten masiminalepe, xayranepe uqonut̆u
Dinas. Dina şeni musiǩuri p̆iasaşi lordepeti idelept̆es. Dinaşi upişen geç̆areli
mogapu şeni idelept̆es.
Dinak “Gulbeyaz” do “Sultan Makami” coxoni t̆elevizuri serialepeşi musiǩepe
qu. Emutenti mtel Turketik Dinaşi coxo ognu. P̆op̆uluri art̆istepeşen arteri
iqu. Aya rt̆u muşi miladi. Çinoberi rt̆u. Eşo ptkvat-na, aşo ptkvat-na, Dinak aʒ̆i
ar çkva gzaten idasunt̆u. Açkva p̆op̆uluri rt̆u. Dinaşi upişen geç̆areli
mogapu na unonanpe dido didi menceli uğut̆es p̆resaşi sperosti. Aşopeten
magazinuri p̆resak Dinaşi ambarepe meçapt̆u karta ndğas.
Dina dizabunu. Zabunoba muşi ǩanseri na rt̆u oxoiʒ̆onu. Am p̆at̆i zabunobaşen
moşletinu do oǩaru şeni, ǩemot̆erap̆i eçopuşeni oxzabunepeşa ulurt̆u. Çodinuri
ndğaşa imendi uğut̆u. Edo ǩabğa uğut̆u Dinas ǩarta ubedoba ǩala.
“Dina, cuma; si Lazuri nena şeni skidi! Açkva ʒaşa ext̆i. Si Lazuri
nenaten skidaginon. Lazuri nena skidaşakis siti skidaginon. Mu ǩap̆et̆i şuri na
giğut̆i, man ǩai miçkin. Skidala skanis xvala rt̆i mara, na skidasunon Lazuri
nenaten; si, na ğurespe çkini do çkin aʒ̆i na skidunanpe arto viqvatminonan. Mp̆oli.( 06.
07. 2005)”
+
ლაზური სქიდაშაქის ნა სქიდასენ კოჩი: ქაზიმ ქოჲუნჯუ
ხელადოკაობათენ ყოროფელი მაკითხალეფე!
ამ სტატიაში თემა ქაზიმი იყვასუნონ. მუში ბიოგრაჶიშენთი ნა გიწვამინონან სთერი, მუში ცოციალური გაგნაფაშენთი ნაკოთხანი მეთქვალე გინჭარამინონან.
ოჶიციუალური ჯოხო მუში ქაზიმი რტუ მარა, ჩქინ ემუს “დინა” ვუწუმერტით დო ეშოთი ვიჩინოფტით. მუქ დიდო ყოროფტუ ამ ჯოხო.
მაართანი ჶაროთ 1993-ში წანას ვიჩინეეტი ეჲა ამ ჯოხოთენ. ემ წანაში მონჭინობას მბულობა ვარნა ხცალას რტუ. მპოლიში აკსარაჲი ჯოხონი რაიონის არ ოჶისის ვორტით. ჩქინ ემ ორას ლაზური კულტურაში ოსქედინუ შენი, შველა ნა გორუფს ნაკოთხანი ადამიანი ვორტით.
ემ ოჶისიქ ნაკოთხანი თუთაშკულე, “ოგნი” ჯოხონი კულტურული ჟურნალიში ოკრებულე იყვასუნტუ. მკულე ნენათენ გიწვათ-ნა, მან ეჲა ლაზეფეშ დოლოხე ვიჩინი. მუქ ლაზი რტუ მარა, მუში კალა ნა ვიჩინეეტი ნაკოთხანი, მეგაბრეფე მუში სთერი ვარ ტუ.
დინაქ “ოგნი”ს მხუჯი ნა მეჩაფენფეში ართერი რტუ მარა, ემ პერიოდის ნა ვიჩინი აღნემორდალეფეშენ ჩქვანერი რტუ. დიდო დო მცუდიში ნა ღარღალეფენფეშენ ვარ ტუ. ნა ღარღალაფანფეს უსიმირტუ დო ეშო კართა თემაშენი ნოშქერი სთერი კომენტარი ვარ იქიფტუ. მუქ დიდო ვარ ღარღალაფტუ მარა, მაჟურანეფეში ხონარის ყუჯი მეჩაფტუ.
1993 წანას თურქეთიში ისტორიას დიდო ბეჯითი არ სვა უღუნ; თერეში ჲულვა დო წალენთუნა- ჲულვა ტერიტორიაფეს დიდო პატი, დიცხირონი ნდღალეფეს ისქიდინენტუ. ემ დიცხირიში, ნა იძირენ სებები მუში, არ ჩქვა ეტნიკური გურუბიში პოლითიკური დო სილახონი აქციაფე მუში რტუ. ჩქინთი ემ პერიოდის, არ ჩქვა ეტნიკური გურუბიში პოლიტიკური ვარ მარა, კულტურა დო ნენა მუშიში ოსქედინუ შენი ვიხანდეფტით.ჩქინი შენი ეშო კაი ნა ვარ რენ , ჶიკირეფე ნა უღუნან, ილლეგალური ორგანიზაციაფეში მესაჟეფეთი კაიხეშა ვოგნაფტით. დოლოხე მუში ნა ფსქიდურტით თერე შენითი, ამ თერეში დოლოხე ნა სქიდუნან მთელი ხალკი შენი დობაღინე დიდო პატი ორაფე რტუ. ემუშენი მთელ ორაფეს ნა ჭირს სთერი, ემ ორასთი ჭკუათენ ოგზალუ ჭირტუ. ხუსუსუროთ ემ პერიოდის ჭკუა დიდო ბეჯითი რტუ.
“ოგნი”ში ოკოხთალაფეს,
მან არ კელე ნა ღარღალაფანფეს ვუსიმინტი მაჟურა კელეთი ენთეფეში თოლეფეს ვოწკერტი. აშოფეთენ გური მუში ჩქვა დო პიჯი მუში ჩქვა ნა რენანფე ოხოწონუთენ ვიბოდერტი. დიდო კოჩი ვიჩინი ემ პერიოდის, მარა დინა მუში კალა ნა რენანფეს ვარ ნუნგაფტუ. ემუს გური ხარხალერი უღუტუ. ჯუმალური გაგნაფეთენ თოლეფე მუშის ნა ოწკენ მითხანიქ ძირასუნტუ მუში გურიში ხალი. დიდო ვარ, ნაკოთხანი ჶარას ბძირი დინა ამ ოკოხთალაფეს.
ნაკოთხანი ჶარასთი თაქსიმიში რაიონის, ისთიქლალის ბძირი ეჲა.ლიდერი ოყოფიმუთი ნა ვარ უნონ არ გური უღუტუ დინას. ემოციათენ ოფშერი არ გური ემუს ნა უღუტუ დო ლიდერეფე დო ლიდერობა ემუქ ნა ვარ ყოროფტუ, ოხოვოწონეეტი. ლაზი რტუ, მარა რაცისტი ვა რტუ, ლაზური ნენა სქიდას ჲადო იხანდეფტუ, მარა ლაზური ნენა სთერი, თერეში მაჟურა ნენაფესთი მხუჯი მეჩაფტუ. დოლოხე მუშის მუქ ნა სქიდურტუ თერეში ცოციალური პრობლემეფეს კაპულა მუში ვარ გჲოქთაფტუ.
ართნერი ნოღას ფსქიდურტით მარა, 1994 წანაშკულე ვარ ბძირი დინა. გაზეთეფე დო ჟურნალეფეს მუქ ნა მეჩუ ინტერვიუ დო ჟურნალესტეფეში ნოჭარეფე პკითხუფტი. ეშოთე ამბერეფე მუში ვოგნაფტი.ჩინობერი დო ხამფა ოყოფინუ შენი ჩქვალეფე სთერი, ლაზობათი, ლაზური ნენათი ვარ იხმარუ. თი- მუში მოშლეთინუში დერდი ვარ ზდიფტუ. ემუს ხოლოსონი ”მეგაბრეფე” უყოუნტუ მტერიშენ მტერი. ედო ემუში სქიდალა შენი ჩქვალაფეს ამბარი მეჩაფტეს. მუქ ეშო პატი საქვარეფე იქიფს ჲადო. ნა ოკოვიკათით ორაფეს, მითხანი შენი პიჯი მუშიშენ პატი ნენა ვარ ვოგნი. მითხანიშენთი,
მითხანი შენი პატი ნენა ნა თქუ ჲადოთი ვარ ვოგნი.დიდო გინძე ორათენ მეგაბრობა ვარ მიღუტუ მუში კალა მარა, დიდო კაპეტი გური ემუს ნა უღუტუ, მიჩქინ. თი-მუში კალა ნა რტუ ორასთი, კონსერეფეს ხალკი კალა ნა რტუ ორასთი ხვალა რტუ.მუქ ხვალა რტუ. მუსიკოსი რტუ მუქ. ნამისონი კოჩი რტუ, ჩქინი დინა. მან აშო ვიჩინი დინამუსიკა დიდო ბეჯითი რენ დინა შენი. გეჭკაფურონი დოგურონიში მაანშანი კლასის მანდოლინი გელაჩაფტეენ.დინა 1972 წანას ხოფას დიბადეენ. გეჭკაფურონი დოგურონი დო ლისეთი ხოფას იკითხეენ. უნივერსიტეტის ოკითხუშენითი 1989 წანას მპოლიშა იდეენ. ედო მპოლიში უნივერსიტეტიში პოლიტიკური ჩქინაფეში ჶაკულტეთიში მამგურეფეშენ ართერი იყვეენ მარა, პოლითიკური სებებეფეთენ დოგურონი მუში ნაშქვეენ.
1990 წანას, “დრომშინობა ხეშნოხვენე ათელჲე”ს ოხანდუს ქოგჲოჩკეენ. 1991 წანას ალი ელვერი ჯოხონი მეგაბრე მუში კალა ართოთ “ვარ იჩოდენ” ჯოხონი მუსიკური კერკელი დოკოდეენ. ართნერი წანას ამდროში არტისთეფეში ნოსთერე “ჶაშიზმაში შქურინა დო მუში უმუთელებო” ჯოხონი პიესაში მუზიკაფე მუში დუხვენეენ დინაქ. ამ კერკელიშიქ ართითი ალბუმი დოყვეენ, “ემფულაფეში ბულვარი” ჯოხონი.1993 წანას, დინაქ ხოლოსონი მეგაბრე მუში სარიგინა დო მაჟურანეფე კალა ართო “ზუღაში ბერეფე” ჯოხონი მუსიკური კერკელი დოკოდეენ. ამ მუსიკური კერკელის , “ოგნი” ჯოხონი ჟურნალიშქულე დიდო ბეჯითი ჩკონეფეშენ ართერი რენ. “ზუღაში ბერეფე”ში 1995 წანას ნა გამიღუ მაართანი ალბუმიში ჯოხო “ ვა მიშქუნან” რტუ. ამ მუსიკური კერკეში ალბუმეფეში ჯოხოფე ეშო რენ: “იგზას” დო “ბრუხელლ ლივე”. მურენქი “ზუღაში ბერეფე”ქ 1999 წანას ქოგოშიბღუ. ემუშკულე დინას ჩქვა პროგეტეფეს როლეფე დვაყუ. დინაქ სოლო ალბუმეფე ოხვენუში შენი ოხანდუს ქოგჲოჭკუ.
დინაქ ხოფას სქიდურთაში ლაზობა კალა მუთუ დერდი ვარ ზდიფტუ მარა, მუქ მპოლიშა მოხთაში ლაზური ნენაში ბეჯითობა ოხოწონუს ქოგჲოჭკუ. ედო ემუშენი მუთხანეფე ოხვენუში დერდი უღუტუ ემუს. გენჭარელი მოგაფუ ნოღირა მუში ვა რტუ, ლაზური ნენათენ მუსიკა ოხვენუში სებები მუში ვართი გეჭარელი ვართი ჩინობერობა რტუ.
დინაქ გური მუთეფეშის ლაზური ნენაში ოსქედინუ შენი ჭვინი ნა უღუნანფე კალა რტუში, ენთეფეს მხუჯი მეჩუ. ედო ენთეფექთი ამ კოლექტიური საქვარის, ემუს მხუჯი მეჩეს.
ამ პუნქტის დინა მუსიკოსი, უჩამზოღაში ბერე დო რევოლუციონერი რტუ. მუხალიჶეფეშის მხუჯი მეჩაფტუ მუქ ედო ენთეფეში ხონარეფეშენ ართერი იყუ.
დინას დიდო მსქვა ხონარი უღუტუ. მუხალიჶი რტუ. დინა “პოპულური კულთურა”ში ობჟე ვარ რტუ. ბირაბაფე მუში კალა ნა იდელეფტეს შილჲაფეთენ მასიმინალეფე, ხაჲრანეფე უყონუტუ დინას. დინა შენი მუსიკური პიასაში ლორდეფეთი იდელეფტეს. დინაში უფიშენ გეჭარელი მოგაფუ შენი იდელეფტეს.
დინაქ “გულბეჲაზ” დო “სულთან მაქამი” ჯოხონი ტელევიზური სერიალეფეში მუსიკეფე ყუ. ემუთენთი მთელ თურქეთიქ დინაში ჯოხო ოგნუ. პოპულური არტისთეფეშენ ართერი იყუ. აჲა რტუ მუში მილადი. ჩინობერი რტუ. ეშო ფთქვათ-ნა, აშო ფთქვათ-ნა, დინაქ აწი არ ჩქვა გზათენ იდასუნტუ. აჩქვა პოპულური რტუ. დინაში უფიშენ გეჭარელი მოგაფუ ნა უნონანფე დიდო დიდი მენჯელი უღუტეს პრესაში სფეროსთი. აშოფეთენ მაგაზინური პრესაქ დინაში ამბარეფე მეჩაფტუ ქართა ნდღას.
დინა დიზაბუნუ. ზაბუნობა მუში კანსერი ნა რტუ ოხოიწონუ. ამ პატი ზაბუნობაშენ მოშლეთინუ დო ოკარუ შენი, კემოტერაპი ეჩოფუშენი ოხზაბუნეფეშა ულურტუ. ჩოდინური ნდღაშა იმენდი უღუტუ. ედო კაბღა უღუტუ დინას კართა უბედობა კალა.
“დინა, ჯუმა; სი ლაზური ნენა შენი სქიდი! აჩქვა ცაშა ეხტი. სი ლაზური ნენათენ სქიდაგინონ. ლაზური ნენა სქიდაშაქის სითი სქიდაგინონ. მუ კაპეტი შური ნა გიღუტი, მან კაი მიჩქინ. სქიდალა სქანის ხვალა რტი მარა, ნა სქიდასუნონ ლაზური ნენათენ; სი, ნა ღურესფე ჩქინი დო ჩქინ აწი ნა სქიდუნანფე ართო ვიყვათმინონან.(მპოლი, 06. 07. 2005)”
(
Önerilen Okumalar: Ali İhsan Aksamaz,
“Kazım Koyuncu’yu anarken”, Özgür Gündem Gazetesi, 25.VI 2012/
demokrathaber.org; Ali İhsan Aksamaz, Kazimişi Oropa / Kazım’ın Sevdası”, yusufbulut.com/ (24 V
2020, sonhaber.ch); Ali İhsan Aksamaz, “Kazım Koyuncu’yu bir kez daha anarken”, 23 VI
2020, sonhaber.ch)
http://gurcuhaber.com/2022/06/25/lazca-yasadikca-yasayacak-adam-kazim-koyuncu/
http://www.circassiancenter.com/tr/lazca-yasadikca-yasayacak-adam-kazim-koyuncu/
https://www.savsat.com/duvar-gazetesi/yasam/lazca-yasadikca-yasayacak-adam-kazim-koyuncu-48627288
http://www.hopam.com/icerikdetay.php?iid=11367
Kâzım
Koyuncu, Nekrofili ve Vali
Ziya Akyıldız’ın İHA kaynaklı ve bugün tarihli bir
haberinden kısa bir bölüm: “Vali
Cirit, anıt mezarının başında Koyuncu'nun annesi Nesibe
Koyuncu’nun elini öperek
babası Cavit Koyuncu’ya başsağlığı dileklerini iletti.
Ziyaretten duydukları
memnuniyeti dile getiren anne, bugüne kadar binlerce kişinin oğlunun mezarını
ziyarete geldiğini ancak ilk kez bir Vali’nin ziyaret ettiğini ifade etti. Vali
Cirit’in ziyaretinin kendilerini çok duygulandırdığını belirten anne Koyuncu,
Valiye sarılarak hem teşekkür etti hem de evinde çay içmeye davet etti. Köy
mezarlığını da ziyaret eden Vali Cirit, burada bulunan köylülerle bir süre
sohbet ederek, sorunlarını dinledi.”
Hatırlarsınız; CHP
Genel Başkanı Kılıçdaroğlu da Koyuncu’nun mezarını ziyaret etmişti. Vali
Cirit’in bu mezar ziyareti, Kılıçdaroğlu’nun yaptığı ziyaretle
karıştırılmamalı. Kılıçdaroğlu’nun mesajı seçimlerde oy toplamaya dönüktü. Nekrofili
tezahürü görüldü. CHP, Kâzım Koyuncu’nun mücadelesini verdiği Lazca’yı hep yok
saydı.
Vali Cirit’in oradan
geçerken Koyuncu’nun mezarını ziyaret etmesi kuşkusuz bir tesadüfî gelişme
değil. Bu sebeple de bu ziyaret, ziyaret sırasında konuşulanların ve basında
ziyaretle ilgili yazılanların ötesinde bir anlam ve mesaj taşıyor. Bu mesajın
oldukça önemli olduğuna kuşku yok Öncelikle Kâzım Koyuncu’nın kişilik ve
kimliğine ilişkin birkaç cümle söylemek istiyorum.
Kâzım Koyuncu,
İstanbul’a okumak için gitti. Lazlığının farkına da orada vardı. Lazca’nın
ölüyor olduğunu orada anladı. İstanbul’da yalnızca kimliğinin; Lazlığının,
Lazca’nın farkına varmadı, bütün Türkiye’yi gördü; Türkiye’nin anadillerini,
kimliklerini, kültürlerini; farklılıklarını gördü; tanıdı. Emek mücadelesini,
kimlik mücadelesini, dayanışma ve mücadeleyi de gördü. Kâzım Koyuncu, yalnızca
Laz kimliğiyle değil, bu ülkenin aydını kimliğiyle de safını belirledi ve
elinden geldiğince güzel günler için mücadele etti. Düşleri vardı.
Kâzım Koyuncu,
İstiklâl’in, Beyoğlu’nun, Taksim’in ışıltılı cadde ve sokaklarının değil,
Tarlabaşı’nın, Dolapdere’nin Kasımpaşa’nın
karanlık, içinde bin bir dert, sıkıntı ve bela barındıran sokaklarının da
çocuğuydu. Dertli insanların dertleriyle o da dertlendi. Yalnızca okumuş-
yazmış entelelektüellerin, aydınların dostu değildi. Mendilci çocukları, tinerci
gençleri, fahişeleri, travestileri de tanıdı; ekmeğini, soğanını, tuzunu
onlarla da paylaştı. Onlarla da dost oldu. Onları da, düşlerindeki güzel günler
için mücadeleye katmaya çalıştı; kendince çaba gösterdi. Düşlerini hiç terk etmedi!
Kâzım Koyuncu, hak mücadelesi veren işçilerle yan yana
durdu. Onlara destek verdi. Köylülerin, HES’lere karşı verdikleri mücadelede
onlarla da beraberdi. Gerektiğinde yürüdü. Gerektiğinde koştu. Gerektiğinde
pankart taşıdı. Gerektiğinde şarkı söyledi. Gerektiğinde de sustu. O’nun
yapmaya çalıştığı, fotoğraf ve kameralara poz vermekten çok öte bir şeydi.
Kâzım Koyuncu, Diyarbakır’a gitti. Yüzbinlerce kişiye
şarkılar söyledi. Lazca da, Kürtçe de, Arapça da, Megrelce de, Türkçe de. Kâzım
Koyuncu, Diyarbakır’ı da Hopa kadar seviyordu. Yaşasaydı, kuşkusuz Diyarbakır’a
yine gidecek ve barış mesajları verecekti. Bu ülkede yaşayan herkesin kendi
kimliklerinin farkındalığıyla kardeşleşmelerine katkı sunacaktı.
Diyarbakır’daki Newroz kutlamalarında yüzbinlerce kişiye söyledikleri
hatırdadır: “Denizlerin çocuklarından Dağların çocuklarına selam getirdim!” Kâzım
Koyuncu, Tiflis’e de gitti. Zugdidi’ye de gitti. Gürcüce, Megrelce, Lazca
şarkılar söyledi. Orada da Diyarbakır’da verdiği mesajı verdi; dostluk dedi;
kardeşleşme dedi; anadillerimiz dedi. Halkların kimliklerini unutmadan,
yaşatarak kardeşleşme mesajları verdi hep.
Kâzım Koyuncu, Artvin’de, Bergama’da siyanürle altın
aranmasına karşı çıktı. Kâzım Koyuncu, Akkuyu’daki nükleer, Gökova’daki termik,
Fırtına Vadisi’ndeki HES’lere karşı mücadele etti. Kâzım Koyuncu, deniz ile
karayı birbirinden ayıran Samsun-Sarp sahil yoluna da karşı çıktı. Kâzım
Koyuncu, vicdani red hakkını savundu.
Kâzım Koyuncu; bir insan, bir Laz, bir aydın ve bir
sanatçıydı. Kardeşleşme mesajları veren bir sanatçıydı. Onun
mezarını ziyaret etmek şimdi şu anlama geliyor: Kâzım Koyuncu bu memleketin
evlâdıydı. Demokrasi ve özgürlük mücadelesi veriyordu. Haklı talepleri vardı. Kâzım
Koyuncu haklıydı.
Kâzım Koyuncu’nun bir mesajı vardı. Bu mesajı, geçen 2013
Newroz’unda Diyabakırlılar bir kez daha haykırdı: Barış, kimliklerin ve
anadillerin yaşaması, kardeşleşme, refah. İşte sırf bu sebepten kardeşi Niyazi
Koyuncu’yu da kucakladılar. Kâzım Koyuncu, hiç taviz vermedi. 2005’de hangi
duruşu sergiliyorsa, bugün de dimdik ayakta duruyor.
Devletin valisinin, Kâzım Koyuncu’nun mezarını ziyaret
etmesine, bütün bunları akılda tutarak bakmak ve değerlendirmek gerekiyor.
Kâzım Koyuncu’nun düşlerinden bir tanesi de Lazca’nın
mekteplere girmesiydi. Şimdi Hopalı anne- babalar Kâzım Koyuncu’nun bu düşünün
gerçekleşmesi için çaba harcamalılar. Anne- babalar okullara dilekçelerle
başvurmalılar. Kâzım Koyuncu sevgisini en temel ölçüsü Lazcaya saygı duymak ve
sahiplenmektir. Kâzım Koyuncu
sevgilerinin nekrofili olmadığını tam da şimdi göstermelerinin zamanı!(15 X
2013)
yusufbulut.com
