“Yaşasın dillerimiz Lazca ve Megrelce!”

 

 

 

“Yaşasın dillerimiz Lazca ve Megrelce!”

 

 

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Zaal Calağonia. Zaal Calağonia, Gürcistan’dan bir aydın ve şair. Megrelce şiirler yazıyor. Zaal Calağonia’nın yeni şiir kitabı başkent Tiflis’te Megrel Dili Derneği’nin yayınevinden çıktı. Zaal Calağonia ile bir röportaj yaptım. Hayat hikâyesi ve şiirlerine ilişkin konuştuk. Ali İhsan Aksamaz)

+

Ali İhsan Aksamaz: Önce bize hayat hikâyenizden bahsedin, olur mu?! Nerede ve ne zaman doğdunuz? Nerelisiniz? Hangi okullarda ve nerede öğrenim gördünüz? Şimdi ne iş yapıyorsunuz? Şimdi nerede yaşıyorsunuz? Gürcü ve Megrel dilleri dışında hangi dilleri biliyorsunuz?

Zaal Calağonia: Ben Zaal Calağonia. 24 Nisan 1981’de doğdum, Megrelya’nın kenti Çkhorotzku’da, Kirtskhi adlı köyde. Kirtskhi’deki okulda öğrenim gördüm, sonra da İvane Cavakhişvili Üniversitesi Zugdidi şubesinde. Yüksek lisansımı Tiflis’te yaptım. Meslek olarak filologum. Yazarım, yeni edebiyat alanında. Bildiğim diller, seviyelerine göre sırasıyla: Rusça, İngilizce ve Fransızca. Şimdi Fransa’da, Paris’te yaşıyorum.
Ali İhsan Aksamaz:  Birkaç gün önce yeni kitabınız çıktı. Kitabınız,  Megrel Dili Derneği’nin yayınevinden çıktı. Bu, yayınlanmış ilk kitabınız mı? Megrelce şiirleriniz önceden hangi kültür dergilerinde yayınlandı, şimdi hangi dergilerde yayınlanıyor?

Zaal Calağonia: Evet, bu benim ilk Megrelce kitabım. Bu yayını için Megrel Dil Derneği’ne bir kez daha teşekkür ederim. Özellikle de Givi Karçava ve Giga Kavtaradze’ye… Önceden Gürcüce şiirler yazıyordum…  Megrelce şiirlerim  "Ebguri", “Aia”, “Skani” adlı dergilerde ve  “Megrelce Şiir Antolojisi”nde yayımlandı.

Ali İhsan Aksamaz: Megrelce şiirlerinizi önceden hangi konularda yazıyordunuz, şimdi hangi konularda yazıyorsunuz?

Zaal Calağonia: Şiirlerimin konusu farklı ancak daha çok felsefî ve metafizik içerikli. Önceden vatanperverâne ruhlu şiirler yazıyordum. Kolkheti Tarihi’nden mitoloji ve benzeri konular.

 

“Şiirlerimin daha çok felsefî ve metafizik içerikli”

 

Ali İhsan Aksamaz: Kısaca yeni kitabınızın içeriğinden de bahsedin, lütfen! Kitapta kaç şiir yer alıyor? Yalnızca şiir kitabı mı? Kitapta düzyazı da var mı?

Zaal Calağonia: Yeni kitabım yalnızca şiirlerden oluşuyor. Düzyazı içermiyor. Geleneksel tarzda şiirler.

Ali İhsan Aksamaz: Bu röportaj için size teşekkür ederim. Başka sorum yok. Ancak sizin başka söyleyecekleriniz veya mesajlarınız varsa, lütfen, onları da söyleyin! Sakalınız yere erişsin! Her zaman mutlu olun!

Zaal Calağonia: Sorularınız için teşekkür ederim. Yaşasın dillerimiz Lazca ve Megrelce.

 

Megrel Dil Derneği’nin diğer yayınları

 

+

(Önerilen okumalar: A. İ. Kiziria, Candan Badem (Çeviren), “Zan Dili”, Ogni Kültür Dergisi, Sayı, 4, İstanbul, 1994; Ali İhsan Aksamaz (/Faik Ateş), “Lazca ve Megrelce Arasındaki İlişki”, Ogni Kültür Dergisi, sayı 1,  İstanbul, 1993; Ali İhsan Aksamaz, “Aynı Tarih ve Aynı Kültürün Dili Zanca’nın Günümüzdeki İki Diyalekti: Lazca ve Megrelce”, Kafkasya Yazıları, sayı 6, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1999; Ali İhsan Aksamaz, “Megrelce dergi çıktı: “Skani/ “სქანი”,16 V 2020, sonhaber.ch; Ali İhsan Aksamaz, “‘სქანი’/ ‘Skani’nin 3. sayısı yayınlandı”, 30 XI 2020, sonhaber.ch;Ali İhsan Aksamaz, “Hayvan Çiftliği” Megrelce olarak yayınlandı”, 16 XI 2020, sonhaber.ch; Ali İhsan Aksamaz, “İlk Gürcüce- Megrelce Sözlük Yayınlandı”, 11 I 2021, sonhaber.ch; Ali İhsan Aksamaz, “ვისწავლოთ მეგრული! / Megrelce Öğrenelim!”, 17 II 2021, sonhaber.ch; Ali İhsan Aksamaz, “Sovyet Lazları Halk Önderi İskender Tzitaşi ve Solun Ezberini Bozan Mektupları”, 02 III 2022, sonhaber.ch; B. G. Hewitt ve Z. K. Khiba, Ali İhsan Aksamaz (Çeviren), “ Megrelce Bir Masal: Kuzey Rüzgârı ve Güneş”, Kafkasya Yazıları, sayı 5, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1998; Bakur Gogokhia: “Kimliğin en büyük nişanesi dildir!”, 08 II 2021, sonhaber.ch; George Hewitt, Ali İhsan Aksamaz (Çeviren), “Güney Kafkasya ve Megrel- Lazlar’ın Kültürel Hakları”, Aylık Sosyalist Kültür Dergisi Birikim, Sayı 85, Birikim Yayıncılık, İstanbul, 1996; Giga Kavtaradze: “Hayat yalnızca para ve yemek değil!”, 16 I 2021, sonhaber.ch; Givi G. Karçava: “Megrel mutfağı, dünyanın çok zengin mutfaklarından biri!”, 27 IV 2021, sonhaber.ch; Givi G. Karçava:“Bir dilde başka dillerden ne kadar çok ödünç kelime varsa, o dilin o kadar eski, zengin ve bir kültür dili olduğunu anlayabiliriz!”, 06 V 2021, sonhaber.ch; Givi G. Karçava: “Kâzım, kültür devrimi yapan bir insandı!”, 13 V 2021, sonhaber.ch; Givi G. Karçava: “Kardeşliği canlandırmak istiyorum!”, 22 V 2021, sonhaber.ch; Gogita Çitaia: “Tarihimiz övünülecek zenginlikte!”, 05 VIII 2021, sonhaber.ch; İuri Ğvincilia: “Dilimizin adını duymak bile istemiyorlar!”, 31 VII 2021, sonhaber.ch; Kolkhuri podkast editörü: “Kaç bin yıllık dil yavaş yavaş yok olma noktasında!”, 28 I 2021, sonhaber.ch; Laşa Kodua: “Biz Megreller de Lazız!”, 26 IX 2019, circassiancenter.com/tr; Nugzar Dzhodzhua, Ali İhsan Aksamaz (Çeviren), “Ben Bir Megrel’im”, Ogni Kültür Dergisi, Sayı 6, İstanbul, 1994; Alaşara Dergisi, sayı 5- 6, Ağustos- Eylül, Nart Yayıncılık, İstanbul,  1995; kolkhoba.org; circassiancenter.com)

+

 

“Rina çkin neneps, Lazur do Margalurs!”

 

 

(Goʒ̆otkvala: Andğaneri sumari çkimi ren Zaal Calağonia. Zaal Calağonia ren int̆elekt̆uali do şairi Gurcistanişen. Margaluri şiirepe ç̆arups. Zaal Calağoniaşi ağne ʒ̆ingi gamiçkvinu ar- jur dğa ʒ̆oxle Margaluri Nenaşi Asoʒiaʒiaşi gamamçkumalaşen nananoğa Tbilisis. Zaal Calağonia k̆ala ar rep̆ort̆aji dop̆i. Biyografi muşişen do şiirepe muşişen bğarğalit. 22 VI 2022)

+

Ali İhsan Aksamazi: ʒ̆oxle biyografi tkvanişen molamişinit, iqveni?! So do mundes yeçkindit? Sonuri ret? Namu nʒ̆opulapes do so igurit? Aʒ̆i mu dulya ikipt? Aʒ̆i so skidut? Kortuli do Margaluri nenapeş gale mu nenape giçkinan?

Zaal Calağonia: Ma vorek Zaal Calağonia. Ebrçkindi 1981 ʒ̆anaş 24 P̆irels. Samargaloş noğa Çxoroʒ̆qus, oput̆e K̆irʒxis. Bgurapulendi K̆irʒxiş ʒ̆opulas. Uk̆ul İvane Cavaxişviliş Universit̆et̆iş Zugdidiş pilials. Gurapa guaginžori kartis magist̆rat̆uras. sp̆eʒialobat vorek pilologi. lit̆erat̆ori, ağani lit̆erat̆uraş sperot. ninep miçkin: mudgaren doneşa: Rusuli, İnglisuri, do Pranguli. ase bʒxovre Saprangetis, P̆arizis!

Ali İhsan Aksamazi:  Ar- jur dğa ʒ̆oxle ağne ʒ̆ingi tkvani kogamaxtu. ʒ̆igni tkvani gamiçkvinu Margaluri Nenaşi Asoʒiaʒiaşi gamamçkumalaşen. Aya gamiçkvineri p̆irveli ʒ̆ingi tkvani reni? ʒ̆oxleşen namu k̆ult̆uruli jurnalepes gamiçkvinu Margaluri şiirepe tkvani do aʒ̆i namu jurnalepes gamiçkvinen?

Zaal Calağonia: Ko, te k̆ateli Margalur ninaşe çkimo p̆irveli ʒ̆ingi re. Xolo artşa mardis vuga te duliaşen “Margalur Ninaş Asoʒiaʒias". Gişak̆eržapilo Givi Karçavas do Giga Kavtaražes. Aişa irpel Kortul Ninaşa mapud gişaşk̆umaliri. Çkim lersepi Margaluro gimibjinu jurnal  “ebgurs”, “aias” , “skanis" “Margalur P̆oeziaş Antologias".

Ali İhsan Aksamazi: Margaluri şiirepe tkvani ʒ̆oxleşen namu temapeşen ç̆arupt̆it, aʒ̆i namu temapeşen ç̆arupt?

Zaal Calağonia: Çkim şiirepeş temat̆ik̆a re miareperuani, mara umoso işen miğu pilosopiur do met̆apizik̆ur şuriel p̆oezia. Ordo umoso p̆at̆riot̆ul temat̆ik̆aşe bç̆arumdi. K̆olxetiş ulir ist̆oriaşen mitologia do şxva temepi.

Ali İhsan Aksamazi: Mk̆uleşa ağne ʒ̆ingi tkvanişi dolorenaşen molamişinit, mu iqven! Muk̆o şiiri gežin ʒ̆ingis? Xvala şiiriş ʒ̆ingi reni? P̆rozepeti gežini ʒ̆ingis?

Zaal Calağonia: Çkim ağane ʒ̆ingi re xvale şiirepi. Txobelua, p̆roza is vak̆atu. Re k̆onvenʒiur şiirepi do re verlibrebi “dudşuler lersepi".

Ali İhsan Aksamazi: Aya rep̆ort̆aji şeni şukuri goğodapt. Çkva k̆itxala va miğun. Mara tkvan otkvaluşi çkva mutu giğunanna, vana mak̆itxalepes mesajepe giğunanna, entepeti miʒ̆vit, mu iqven! Pimpili dixaşa! İrote ixelit!

Zaal Calağonia: Mardis mugoşinant k̆itxirepişeni. Rina çkin neneps, Lazur do Margalurs. skudas do irdas tinepk.

+

 

 

“რინა ჩქინ ნენეფს, ლაზურ დო მარგალურს!”

 

 

(გოწოთქვალა: ანდღანერი სუმარი ჩქიმი რენ ზაალ ჯალაღონია. ზაალ ჯალაღონია რენ ინტელექტუალი დო შაირი გურჯისთანიშენ. მარგალური შიირეფე ჭარუფს. ზაალ ჯალაღონიაში აღნე წინგი გამიჩქვინუ არ- ჟურ დღა წოხლე მარგალური ნენაში ასოციაციაში გამამჩქუმალაშენ ნანანოღა თბილისის. ზაალ ჯალაღონია კალა არ რეპორტაჯი დოპი. ბიჲოგრაჶი მუშიშენ დო შიირეფე მუშიშენ ბღარღალით. 22 VI 2022)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: წოხლე ბიჲოგრაჶი თქვანიშენ მოლამიშინით, იყვენი?! სო დო მუნდეს ჲეჩქინდით? სონური რეთ? ნამუ ნწოფულაფეს დო სო იგურით? აწი მუ დულჲა იქიფთ? აწი სო სქიდუთ? ქორთული დო მარგალური ნენაფეშ გალე მუ  ნენაფე გიჩქინან?

ზაალ ჯალაღონია: მა ვორექ ზაალ ჯალაღონია. ებრჩქინდი 1981 წანაშ 24 პირელს. სამარგალოშ ნოღა ჩხოროწყუს, ოფუტე კირცხის. ბგურაფულენდი კირცხიშ წოფულას. უკულ ივანე ჯავახიშვილიშ უნივერსიტეტიშ ზუგდიდიშ ფილიალს. გურაფა გუაგინძორი ქართის მაგისტრატურას. სპეციალობათ ვორექ ფილოლოგი. ლიტერატორი, აღანი ლიტერატურაშ სფეროთ. ნინეფ მიჩქინ: მუდგარენ დონეშა: რუსული ინგლისური, დო ფრანგული. ასე ბცხოვრე საფრანგეთის, პარიზის!
ალი იჰსან აქსამაზი:  არ- ჟურ დღა წოხლე აღნე წინგი თქვანი ქოგამახთუ. წიგნი თქვანი გამიჩქვინუ მარგალური ნენაში ასოციაციაში გამამჩქუმალაშენ. აჲა გამიჩქვინერი პირველი წინგი თქვანი რენი? წოხლეშენ ნამუ კულტურული ჟურნალფეს გმიჩქვინუ მარგალური შიირეფე თქვანი დო აწი ნამუ ჟურნალეფეს გამიჩქვინენ?

ზაალ ჯალაღონია: ქო, თე კათელი მარგალურ ნინაშე ჩქიმო პირველი წინგი რე. ხოლო ართშა მარდის ვუგა თე დულიაშენ ,,მარგალურ ნინაშ ასოციაციას". გიშაკერძაფილო გივი ქარჩავას დო გიგა ქავთარაძეს. აიშა ირფელ ქორთულ ნინაშა მაფუდ გიშაშკუმალირი. ჩქიმ ლერსეფი მარგალურო გიმიბჟინუ ჟურნალ ,, ებგურს" ,, აიას" ,, სქანის" ,, მარგალურ პოეზიაშ ანთოლოგიას".
ალი იჰსან აქსამაზი: მარგალური შიირეფე თქვანი წოხლეშენ ნამუ თემაფეშენ ჭარუფთტით, აწი ნამუ თემაფეშენ ჭარუფთ?

ზაალ ჯალაღონია: ჩქიმ შიირეფეშ თემატიკა რე მიარეფერუანი, მარა უმოსო იშენ მიღუ ფილოსოფიურ დო მეტაფიზიკურ შურიელ პოეზია. ორდო უმოსო პატრიოტულ თემატიკაშე ბჭარუმდი. კოლხეთიშ ულირ ისტორიაშენ მითოლოგია დო შხვა თემეფი.

ალი იჰსან აქსამაზი: მკულეშა აღნე წინგი თქვანიში დოლორენაშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! მუკო შიირი გეძინ წინგის? ხვალა შიირიშ წინგი რენი? პროზეფეთი გეძინი წინგის?

ზაალ ჯალაღონია: ჩქიმ აღანე წინგი რე ხვალე შიირეფი. თხობელუა, პროზა ის ვაკათუ. რე კონვენციურ შიირეფი დო რე ვერლიბრები ,,დუდშულერ ლერსეფი".

ალი იჰსან აქსამაზი: აჲა რეპორტაჟი შენი შუქური გოღოდაფთ. ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ. მარა თქვან ოთქვალუში ჩქვა მუთუ გიღუნანნა, ვანა მაკითხალეფეს მესაჟეფე გიღუნანნა, ენთეფეთი მიწვით, მუ იყვენ! ფიმფილი დიხაშა! იროთე იხელით!

ზაალ ჯალაღონია: მარდის მუგოშინანთ კითხირეფიშენი. რინა ჩქინ ნენეფს, ლაზურ დო მარგალურს. სქუდას დო ირდას თინეფქ.

aksamaz@gmail.com

 

 https://sonhaber.ch/yasasin-dillerimiz-lazca-ve-megrelce/#more

http://www.circassiancenter.com/tr/zaal-calagonia-yasasin-dillerimiz-lazca-ve-megrelce/

http://xvalamgeri.blogspot.com/2022/06/blog-post_26.html