Megrelce Dergi Çıktı: “Skani”/ “სქანი”
Megrelce ve Lazca birbirine yakın iki dil. Megrelce,
Lazca, Svanca ve Gürcüce birlikte “Güney Kafkasya Dil Ailesi”ni oluşturuyor. Literatürde
bu dillere ქართველური ნენაფე/
“Kartveluri nenape”/ Kartvelgillerin Dilleri” de deniyor.
Eskiden Gürcü resmî
ideolojisinin söylemiyle; Megrelce, Lazca ve Svanca Gürcüce’nin yalnızca
lehçeleri/ diyalektleri sayılıyordu. Böyle olunca da Gürcistan’da akademik
çalışmaların dışında Megrelce ve Lazca yayın yapmak bölücülük sayılıyordu. Bu
resmî ideolojinin Türkiye’deki temsilcisi kimi “Çveneburi”/ “Gürcü” Aydınları
da, kendi anadillerini yaşatma mücadelesi vermek yerine, çanhıraş bir şekilde Gürcü
resmî ideolojisinin propagandistliğine soyunmuşlardı; “Lazca Gürcücenin
lehçesidir/ diyalektidir” diyorlardı da başka bir şey demiyorlardı.
Ancak günümüzde,
Gürcistan’da Megrelce, Lazca ve Svanca da artık büyük ölçüde ve doğru olduğu
şekilde dil sayılıyor. Gel gör ki,
Megrelce Gürcistan’da yasal güvence altında değil. Geçtiğimiz günlerde
Gürcistan’da tarihî olaylardan biri yaşandı ve yeni dönemde Megrelce bir dergi
yayınlandı: “სქანი”/ “Skani/ “Senin/ki”.
Givi
G. Karçava, Kâzim Koyuncu’yu anma konuşması yapıyor
Givi G. Karçava’yı
Türkiye’deki hemen hemen bütün Laz Aydınları tanıyor. Kendisi Lazcaya, çoğu Laz
Aydınından çok fazla hâkim. Laz Aydınları’nın Türkiye’de yayınlanan
dergilerinde de Lazca makaleleri yayınlandı.
Gürcistan’ın Sarp
Köyü’nde bulunduğum sıralarda, Ak saçlı Lazların, Givi G. Karçava’dan sitayişle
bahsettiklerini kulaklarımla da duymuştum.
“ლაზისთანიში
მაფშალია/
Lazistanişi Mapşalia/ Lazistan’ın Bülbülü: Kazım Koyuncu” adlı belgesel filmin
çekilmesinde büyük katkıları da var kendisinin.
Givi G. Karçava’yı,
Kazım Koyuncu’nun ölüm yıldönümlerinde პანჭოლი/ Yeşilköy’deki
mezarı başında Lazca olarak yaptığı duygu yüklü konuşmalarıyla da tanıyoruz.
Türkiye’de Lazlarla
ilgili çeşitli konularda yapılan toplantılara da katkı verdi Givi G. Karçava. Antoine de Saint-Exupery’nin
ünlü eseri “Küçük Prens”i de Megrelce’ye tercüme etti: “ჭიჭე
მაფასქირი”.
Bu kitap, 2013’de Laz Kültür
Derneği Yayınları tarafından İstanbul’da yayınlanmıştı.
Givi G. Karçava’nın Megrelce’ye çevirisi: “Küçük Prens”
“სქანი”/
“Skani”nin baş redaktörü გივი გ.
ქარჩავა/
Givi G. Karçava ile yeni dergileri ile ilgili kısa bir söyleşi yaptım:
-Givi Bey, Gürcü internet medyasından duydum, “სქანი”/”Skani”
adlı bir dergi Gürcistan’da yayınlandı. Siz de bu derginin baş redaktörüsünüz.
“Skani”, siyasî bir dergi mi? “Skani”, hangi sebeple yayınlandı?
-Ali İhsan Bey,
sizleri selâmlıyorum. Dergimize ilişkin soruyorsunuz, teşekkür
etmeliyiz.
“Skani”, siyasî bir dergi değil. Kültür, bilim ve
edebiyat dergisi. “Skani”
neden yayınlandı; bu tür şeyleri son bugünlerde çok kişi sormuştu. Nasıl
diyeyim, dünyada
bir dil varsa, bu dil konuşuluyorsa, dergisi niçin olmayacak? Bu konuya ilişkin
ilk fikir bu. İkincisi de; Megrelce
ölen, yok olma noktasındaki bir dil. İnsan ölürken ilâç
vereceksin. Vereceğin ilâçla, ölen kişi bir gün içinde iyileşmez. Hiç
iyileşmeyenler de var, tabi, fakat sen yine de ilâcını vereceksin, her gün
yavaş- yavaş. Bir yandan ilâç vereceksin, bir yandan da yarının ümidini
vereceksin. Ben düşünüyorum ki, dergi de bizim için öyle bir işleve sahip; bunu
söyleyebilirim. Bu ümittir; ilâç mı, değil mi,
bunu bize gelecek günler gösterecek.
-Derginiz, “Skan”, hangi periyodlarla yayınlanacak?
- “Skani”yi, üç ayda bir yayınlayacağız.
- “Skani”nin birinci sayısında hangi makaleler
yayınlandı?
-Birinci sayıda çok çeşitli makaleler yer alıyor. Etnografya
konusunda makalelerimiz var; eski სამარგალო/
Samargalo/ Megrelya’daki kadınların sosyal durumuna ilişkin yazıldı; tarihe
ilişkin makaleler var; kuşlara ilişkin meslekî bir sözlük var; dil
problemlerine ilişkin yazıyoruz; şiirler, hikâyeler, tercüme yazılar var; bir
Laz ile yaptığımız bir de söyleşimiz var.
Megrelce'yi çocuklar yaşatacak
- “Skani”,
“Megrel Dil Derneği”nin yayın organı; öyle biliyorum. Biraz da bize bu
dernekten bahsedin, lütfen!
-Derneği oluşturmak için uzun zamandan beri
düşünüyorduk. Dernek olmadığı zamanda da, bu sahada yine bir şeyler yapıyorduk,
ancak böyle kültürel işler için,
dilsel
çalışmalar için organize bir yapı gerekiyor.
Dernek
bir şemsiye gibi olacak,
altında
da Megrel Dili için yüreği yanıp tutuşan ve iş yapabilen insanlar olarak
toplanacağız.
- Teşekkür ederim.
მარგალური ჟურნალი:
"სქანი"
-გივიბეგი, ქართულიინტერნეტ-
მედჲაშენქოვოგნი,
“სქანი”
ჯოხონი
მეგრული
ჟურნალი
გამიჩქვინუ
გურჯისთანის.
ედო
თქვანთი
აჲა
ჟურნალიში
დუდრედაქტორი
რეთ.
“სქანი”
პოლიტიკური
ჟურნალი
რენი?
მუშენი
გამაჩქვინუ
“სქანი”?
-ალი იჰსან
ბეგი, სელამი
გიწომერთ. აჩქვა,
ჟურნალი ჩქუნი შენი ნა მიკითხომთ,
შუქური ოთქვალუში
ბორეთ.
„სქანი“ პოლიტიკური ჟურნალი ვა რენ. სქანი კულტურაში, მჩქინაჯობაში დო მჭარალობაში ჟურნალი რენ. მუშენი გამიშქვინუ სქანი - ჰაშო ონდი ჰანდღალეფეზ დიდოფექ იკითხეზ დორენ. მუჭო გიწვათ, დუნჲაზ არ ნენა ქოსქიდუნ ნა, ჰამ ნენა ისინაფინენ ნა, ჟურნალი მოთ ვა უღუტასენ? მაართანი იდეა მუში ჰაჲა რენ. მაჟურანითი - მარგალური ნა ღურუნ, ნა გამიჩოდენ არ ნენა რენ. კოჩი ღურუტაში, ჭამი მეჩარე. ნა მეჩარე ჭამითენ ნა ღურუნ კოჩი არ ნდღაში ვა იკარენ. ჩქარ ნა ვარ იკარენფეთი ქორენ, მორო. ამა, სი ხოლოთი მეჩარე, თამო-თამო, ირი ნდღაზ. არკელე ჭამი მეჩარე, არკელეთი ჭუმანდელი ნდღაში მედი. მა ბიდუშუნამ ქი, ჟურნალი ჩქინიშენი ჰაშო დომათქვენან - ჰეჲა მედი რენ, ჭამი რენი, ვა რენი, ნა მოხთასენ ნდღალეფექ მოძირანორენ.
-მუ პერიჲოდითენ
გამიჩქვინასუნონ
ჟურნალი
თქვანი,
“სქანი”?
-ჟურნალი „სქანი“
სუმ თუთაშენ
არ ჶარა გამაბოშქვათენ.
- მუ სტატიეფე
გამიჩქვინუ
“სქანი”ში
მაართანი
ნომერის?
-მაართანი ნომერის
რენ სტატიაფეში
ჭეშიდი. ეთნოგრაფია შენი სტატიაფე
მიღუნან,
მჯვეში სამარგალოს
ოხორჯაში ხალი შენი დიჭარუ, ტარიხური
სტატიაფე ქორენ,
კინჩეფეში პროფესიული
ლექსიკონი ქორენ,
ნენაში პრობლემეფე შენი პჭარუმთ, ლექსეფე,
ჰექაჲეფე, თარგმანეფე
ქორენ, არ ლაზი კოჩიკალა ინტერვიუთი
ქომიღუნან.
- “სქანი” რენ
“მეგრული
ნენაში
ასოციაციაში”
ორგანო;
ეშო
მიჩქინ.
ამციქათი
აჲა
ასოციაციაშენ
მოლამიშინით,
მუიყვენ!
-ასოციაციაში დოდგალუ შენი დიდო ორაშენდონი
ბიდუშუნით. ასოციაცია
ვა რტუშაქის,
ხოლო მუთხანეფე
ბიქომტით, ამა ჰაშო კულტურული დულჲაფეზ,
ნენაში ოჩალიშუფეზ
ორგანიზაციული სტრუქტურა
უკორემზ. ასოციაცია
არ შემსიე
სთერი ივასენ,
თუდე მუშითი
მარგალური ნენაშენი
გური ნა მემაჭვენან
დო დულჲაფე
ნა მახენენან
კოჩეფექ ოკობიბღათორენ.
- შუქური გიწუმერთ.
(14 V 2020)
Ali İhsan Aksamaz
http://circassiancenter.com/tr/megrelce-dergi-cikti-skani/
http://www.sediyani.com/?p=33578
