Tarih Boyunca Kafkasya
Aydın Osman Erkan’ın ‘Tarih Boyunca Kafkasya’
adlı çalışması Çiviyazıları Yayınevi’nin ‘Mjora’ serisinden yayınlandı. Bu
makalemde kısaca bu kitap hakkında bilgi vereceğim.
Kitap üç bölümden oluşuyor. ‘Milâttan önceki yıllardan
18. yüzyıla kadar Kafkasya’. ‘19. yüzyılda Kafkasya’. ‘20. yüzyılda Kafkasya’. Kitap, Kafkasyaya
ilişkin bazı harita ve fotoğrafları da içeriyor.
Aydın Osman Erkan, çalışmasına bir soru sorarak
başlıyor:
“Elbruz Dağında zincire vurulmuş Promethe mi, yoksa Nart Nasren mi? Kanatlı
atlarıyla karlı dağlardan ovalara uçarak inen yiğit Nartlar… Tek gözlü devler…
Bunlar eski Yunan mitolojisinden mi alınmış? Yoksa eski Yunanlılar Kafkasyadan
mı gelip Olimpos Dağına yerleşmişler?”
Aydın Osman Erkan’ın da belirttiği gibi,
insanoğlu gerçeği tam olarak belki de hiçbir zaman öğrenemeyecek. Ancak tarihin
her döneminde yine de karşımıza bir Kafdağı çıkıyor. Aydın Osman Erkan,
‘tarihin bilinen en eski dönemlerinden’ başlayarak Kafdağı’na ilişkin yabancı
yazarların yazdıklarını bizlere aktarıyor, bilgi dağarcığımızı
zenginleştiriyor.
Kuzey Kafkasya Halklarının yakın geçmişe kadar
yazılı belgeleri olmadığını belirten Aydın Osman Erkan, bu sebeple yazılı
yabancı kaynakların önemine işaret ediyor. Bu çalışmasında, yabancıların
Kafkasya ve Kafkasyalılar konusundaki kaynak eserlerini etüd ediyor ve bizlere
bu kaynaklara dayalı önemli bilgileri aktarıyor. Geçmişin izlerini aktardığı bu
özet bilgilerin ışığında sürmemize yardımcı oluyor.
ARGONOTLARIN
ROTASI
Kafkasya’ya dair ilk efsane ‘Yunanlılar’ın ‘Argonot Destanı’.
‘Yunanlılar’, Colchis/კოლხეთი Kolkheti’ye ticaret yapmak ve
koloniler kurmak için gitmişlerdi. Bu efsane muhtemelen ‘Yunanlılar’ın
Karadeniz ve Kafkasya ile olan yakın ticarî ilişkilerinin sonucu olarak ortaya
çıkmıştır. Homeros, Argonotların yolculuklarından, Karadeniz ve Kafkasyadan
bahsediyor.
Dönemin Kafkasyası ve Kafkasyalılarından bahseden
bir diğer yazar, seyyah ve tarihçi Halikarnaslı Herodot’tur.
Hellanikos, Markus Verrius Flaccus, Plutarkos,
Pomponius, Prolopius, Strabon, Flavius Arrianus, Pliny gibi Roma/ Bizanslı
yazarlar Aydın Osman Erkan’a bu çalışmasında kaynaklık ediyorlar.
Abdül Hasan Mesudî, Ebu El-Kasım, Abul-Feda, İbn-
Batuta gibi Arap yazarlar da kitaba kaynaklık ediyor.
M. Reinaud,
H. A. R. Gibb, John Mandeville,
Josafa Barbaro, Giorgio İnteriano, Richard Hakluyt, Jean de Luca da
Aydın Osman Erkan’ın adlarını andığı ve eserlerinden bahsettiği yazarlar arasında. Evliya Çelebi’nin ‘Seyahatnamesi’ de kitabına
kaynaklık eden eserlerden.
Aydın Osman Erkan’ın ‘Tarih Boyunca Kafkasya’
adlı eseri 20. yüzyılda uydurulmuş mevcut resmî tarih tezlerini çürütmekle
kalmıyor, bugünün Kafkasya ve Kafkasyalılarını da oldukları gibi anlamamıza
büyük katkılar sunuyor ve Kafkasya ve Türkiyedeki bütün Kafkasyalıların
kardeşleşmesine köprü oluyor.
AYDIN OSMAN ERKAN (1932- 1 XI
1998)
Ancak çok partili siyasî hayata geçildikten sonra
‘kenti aydınlar’ tarafından yeniden kurulabilen Kafkasya kültür derneklerinin
isimsiz kahramanlarından olan Aydın Osman Erkan, 1 Kasım 1998’de Aydın’da
işlenen hunharca bir cinayetle aramızdan ayrıldı.
Tarım konusunda yayınlanmış sayısız makalesi
bulunan Aydın Osman Erkan’ın Kafkasya ve Kafkasyalılar ile ilgili makaleleri de
çeşitli dergi ve gazetelerde okuyucusuyla buluşmuştu.
Bu makaleyi, Aydın Osman Erkan’ın bu kitabına önsözünden
son cümlesiyle bitirmenin doğru olduğunu düşünüyorum:
“Kafkasya gerçeğini bilmeyenler, insanlık tarihini de doğru olarak
değerlendiremez.”
(Aydın Osman Erkan’ın Türkçeye kazandırdığı ve
önerilen okumalar: Taibout De Marigny, ‘Çerkesya
Seyahatnamesi’; Edmund Spencer, ‘ Kırım ve Kafkasya Gezileri’; Ramazan Traho,
‘Çerkesler’)
(29 VIII 2020)
Ali İhsan Aksamaz
http://circassiancenter.com/tr/tarih-boyunca-kafkasya-2/
