“Laz
insanının, Kurtuluş Savaşımıza olan katkılarını dile getiren bir roman üzerinde
çalışıyorum!” (ARŞİV)
[Ön açıklama: 2001- 2003 yılları
arasında “Yeni Kafkasya” adlı aylık gazeteyi sekiz sayı yayınlayabildik.
Gazete, ağırlıklı olarak Kuzey Kafkasya Halklarıyla ilgili haber, makale ve
söyleşiler yayınlıyordu. Lazlar, Laz Dili ve Kültürüyle ilgili haber, makale ve
kısa söyleşiler de yayınladık; M. Recai Özgün (1924- 2004), M. Yılmaz Avcı
(1939- 2016), Mecit Çakırusta (1923- 2014) ve Orhan Bayramin ile söyleşiler de
yaptık. 9. sayısından itibaren gazete
yayınlanamadığı için Mecit Çakırusta ile yaptığımız haber& söyleşiyi yayınlayamadık.
Yayınladığımız üç, yayınlayamadığımız bir haber& söyleşiyi yeniden yayına
hazırladım. Söyleşilere uygun birer
başlık, önerilen okumalar bölümü ile içerikle bağlantılı fotoğraflar eklemeyi
uygun gördüm.
“Yeni Kafkasya
Gazetesi” ile ilgili anılarımı yayına hazırlıyorum. Ancak şimdi bu gazete ile
ilgili kısaca bilgi vermek istiyorum: Gazetenin sahibi İbrahim Şişman; “genel
yayın yönetmeni” Ali İhsan Aksamaz; yazı işler müdürü Duran Coşkun; genel
koordinatörü Çağlayan Şişman; haber servisi ilgilisi Safiye Koçak; reklâm ve
dağıtım servisi müdürü İrfan Kobaş; istihbarat servisi görevlisi Selçuk Aytiş
idi. Gazetenin “yayın kurulu” ise şu
kişilerden oluşuyordu: Yaşar Bağ, Ali Çurey, Tarık Cemal Kutlu, Semih Seyyid
Dağıstanlı, Ali İhsan Aksamaz; Faruk Cimok, Çağlayan Şişman.]
+
[Yeni Kafkasya Gazetesi genel koordinatörü Çağlayan
Şişman, Laz Tarihçisi Sayın M. Recai Özgün’e bazı sorular yönetti. Sayın
Özgün’ün verdiği cevaplardan önemli bölümleri yayınlıyoruz:]
Çağlayan Şişman:
“Lazlar” adlı kitabınızla Türkiye’deki Kafkasya Camiasının dikkatini çektiniz.
Ardından da “Kafkasya Yazıları” ve “Mjora” adlarını taşıyan periyodiklerde
makaleleriniz çıktı. Şu anda da İzmit’te yayınlanmakta olan “Sima” adlı
periyodiğin yazarısınız. Okuyucu, M. Recai Özgün adıyla sık sık karşılaşıyor.
Bize kendinizi tanıtır mısınız?
M.
Recai Özgün: 1924 Nisan’ında Ünye’de doğdum.
Cumhuriyet’ten altı ay küçüğüm. 1932- 1943 yılları arasında Arhavi İlkokulu,
Hopa Ortaokulu ve Trabzon Lisesinde okudum. Liseden sonra askerliğimi yaptım.
Maliye’de bir memuriyete girdim ve memurken Ankara Maliye Okulunda ve bilâhare
de Ankara Hukuk Fakültesinde tahsilime devam ettim. 27 senem devlet
memurluğunda geçti. Defterdar iken emekli oldum. 1949 yılında evlendim. 53
yıllık evliyim. İktisatçı olan bir kızım, biri doktor diğeri işadamı olan iki
de oğlum var. Eşim ise emekli öğretmendir.
Çağlayan
Şişman: Laz
dili ve Kültürü içinde doğmuş bir çocuk olarak büyüdünüz. Büyüme çağında bu dil
ve Kültürle ilgili tanıklıklarınız neler? Lazlar” adlı kitabınız Türkiye’de Laz
dili ve Kültürünün yaşatılması mücadelesinde çok önemli bir kilometre taşı
oldu. Bu kitabınızın öyküsünü anlatır mısınız?
“Kim
ne söylerse söylesin, Laz Tarihi, Laz Kültürü ve Laz dili vardır”
M.
Recai Özgün: Arhavi’de İlkokulda okurken sınıflarda
seçimle işbaşına gelen çocukların oluşturdukları kollar vardı: “Temizlik ve
İntizam Kolu”, “Kızılay Kolu”, “Okul Eşyalarını Koruma Kolu”, “Lazca
Konuşanlarla Mücadele Kolu”, vs. Ben her halde öne çıkmış bir öğrenci olmalıyım
ki, her kolun içinde üye veya başkan olarak mutlaka bulunurdum. “Lazca
Konuşanlarla Mücadele Kolu”ndaki faaliyetlerime hiç anlam veremezdim. Çünkü
okulda tamam; Lazca konuşanlara ihtarımı yapardım ama eve gelince, köye çıkınca
hiç Türkçe bilmeyen babaanneme, dedeme komşuma hiç etkili olamıyordum. Hâl
böyle olunca, onlarla ben de Lazca konuşuyordum. Yani; “görevli suç işliyordu.”
Garip, yüzeysel bir kandırmaca. Bir çocuğun ikiyüzlü gelişmesinde felâket
etkili olacak bir uygulama. Ayrıca onlara “Lazca konuşmayın” demek “siz hiç
konuşmayın” anlamına geliyordu. Çünkü Lazcadan başka dil bilmiyorlardı. Böyle
bir teklif, onların aklımızdan şüphelenmelerini gerektiriyor ve şaşkın şaşkın
gülmelerine vesile oluyordu. Bu çok büyük bir çelişki idi. Çocuk ruhumda oluşan
bu çapraşık duygular, beni konunun nedenlerini anlamaya doğru iterdi, ama
hiçbir izah tarzını da bulamazdım. Bu konudaki pozisyonumu ikiyüzlülük imiş
gibi algılardım ve hatırladığım göre utanır ve sıkılırdım.
Memuriyet hayatımda bu konulara vakit ayıramadım.
Emekli olup İstanbul’a geldiğimde konunun zaman içinde bir arpa boyu yol
almamış olduğunu gördüm. Kökeni Laz olan biri olarak, Laz insanının, Laz Kültürünün,
Laz dilinin nereden gelip nereye gitmekte olduğunun araştırılması gereken bir
konu olduğunun bilincine vardım. Yaşımın da verdiği olgunluğu tecessümlerime
ekleyerek bir kitap yazmaya karar verdim. Böylece “Lazlar” kitabı nüvelendi ve
doğdu. Ancak bir kimsenin, önemli bir konuda başarıya ulaşması için o işe salt
yapmaya soyunması gerekiyor: “ Lazlar”
kitabını derleyip toparlayabilme için karşılaştığım güçlükler, kitabın giriş
bölümünde bütün teferruatı ile anlatılmıştır. Bu çalışmalarım beş yılımı aldı
ve en azından nizam ve intizamdan uzak 500 kitap veya eseri karıştırmak zorunda
kaldım. İçinde “Laz” konusuna ait bir iki satır bahsin de bulunduğu 300- 500
sayfalık bir kitabın fotokopisini çektirdiğim bile oldu, kitabın içinde
aradığım bahsi bulabilmek için zaman yetmediğinden.
M.
Recai Özgün’ün yayınlanmış kitapları ile makale ve şiirlerinin yayınlandığı
dergiler: “Kafkasya Yazıları”, “Mjora”, “Sima”
Çağlayan
Şişman: Yeni
çalışmalarınız olduğunu duyuyoruz. Bu konuda okuyucularımıza ne gibi
müjdeleriniz var?
M.
Recai Özgün: “Lazlar” adlı kitabı bir kronolojik
dizi olarak sıralayıp okuyucuya, daha doğrusu meraklılarına, sunmak kâfi
gelemiyordu şüphesiz. Daha önce, Laz Kültürünü,
Laz dilini su yüzüne çıkaracak çalışmalarım vardı. Örneğin; temeli Laz Kültürüne
dayalı “Atmaca” adlı daha önce yayınlanmış bir romanım vardı. “Lazlar”
kitabımdan sonra, önceden Türkçe yazılmış şiirleri Lazcaya çevirdim ve
“Başladığımız Yer” adlı bir şiir kitabında bir araya getirdim. Kulağıma
ulaştığına göre, bu çalışmalarımın başarı grafikleri, yani gayeye ulaşma yüzdeleri
çok üst seviyedeymiş. Şu anda yine Laz insanının son derece ihmâl edilmiş, Kurtuluş
Savaşımıza olan katkılarını dile getiren bir roman üzerinde çalışıyorum. Bu
roman yaşanmış gerçeklerden hareket etmektedir. Anekdotlarını Laz dili ve Kültürü
oluşturmaktadır. “Laz Muhammed” adıyla piyasaya çıkacak olan kitap şu anda
basılacağı günü beklemektedir.
Çağlayan
Şişman: Laz dili ve Kültürünün yaşatılması yönündeki
çabalara ilişkin neler söylemek istersiniz?
M.
Recai Özgün, Ali İhsan Aksamaz (Erenköy, 2003; fotoğraf: Çağlayan Şişman)
M.
Recai Özgün: Kim ne söylerse söylesin, Laz Tarihi,
Laz Kültürü ve Laz dili vardır ve bunlar kocaman gerçeklerdir. Geçtiğimiz
dönemde Kocaeli milletvekilliği yapan ve Lazca bildiği herkesçe bilinen bir
zatın “Lazca diye bir dil yoktur. O, Türkçenin bir diyalektidir” demesiyle ne o
dil ortadan kalkar ne de Laz Tarihi ve Kültürü yok olur. Ben bunları ortaya
çıkarmanın çabasındayım. Şurası çok iyi bilinmelidir ki, bir gerçeğin ortaya
çıkmasına ilişkin bir çaba, inancıma göre dünyanın en soylu ve Allah katında
kabul gören faaliyetlerdendir.
Çağlayan
Şişman: “Yeni
Kafkasya Gazetesi”ne ilişkin görüş ve varsa önerilerinizi alabilir miyiz?
M.
Recai Özgün: Şimdi bakın: Bir gazetenin bir şeklî
yapısı vardır. Çok daha kaliteli kâğıtlara basılmaktadır veya baskısı ve yazı
karakteri göze hoş gelmektedir. Bunlar, gazetenin göze hitap eden şekil
pozisyonlarıdır. Bir de içeriği vardır. Yazıları kurşun gibi ağırdır. Onları
okuyup anlam çıkarmak herkesin harcı değildir veya konuları insanın içini
ısıtan bir üslup içinde verir. İnsan, onu okuyucunca arzusu kıpırdar. “Yeni
Kafkasya Gazetesi”nde bunların hepsine rastlıyoruz. Herkes kendine göre bir
konunun var olduğunu görebiliyor. Bir gazeteden istenen de bu olsa gerek. “Yeni
Kafkasya Gazetesi”ni bu örnek yayınlarından dolayı kutluyorum. Bana
gösterdiğiniz bu yakın ve sıcak ilgi için sizlere hassaten teşekkür ediyorum.
Çağlayan
Şişman: Biz
teşekkür ederim, efendim.
Murat
Ersoy, M. Yılmaz Avcı, M. Recai Özgün, Ali İhsan Aksamaz (Sapanca, 5 VII 2003)
(Önerilen
okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “M. Recai Özgün Vefât Etti”, “Tatara
Tititiri…”, Sima Dergisi, Sayı: 7, Sima Laz Vakfı Yayını, Fotosan Ofset, İzmit,
2005; Ali İhsan Aksamaz, “Lazlara İlişkin İki Kitabın Hikâyesi ve
Tanıklıklarım- Anılarım”, 14 II 2013, yusufbulut.com/ circassiancenter.com.tr; “Atmaca”,
“Lazlar” ve “Laz Muhammet/ Yazar M. Recai Özgün”, 16 VII2013, lazca.org; M. Recai Özgün,
“Lazlarda Çocuk Oyunları”, Kafkasya Yazıları, Sayı: 1, Çiviyazıları Yayınevi,
İstanbul, 1997; M. Recai Özgün, “Kaza’nın Kahvesi”, Kendi Yayını, 1978;M. Recai Özgün, “Atmaca”,
Kendi Yayını, İstanbul, 1994; M. Recai Özgün, (Yayına Hazırlayan: Ali İhsan
Aksamaz), “Lazlar” Çiviyazıları Yayınları, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1996; M. Recai Özgün, “Hürriyet”,
Kafkasya Yazıları, Sayı: 2, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1997; M. Recai
Özgün, “Ölüm”, Kafkasya Yazıları, Sayı: 3, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul,
1998; M. Recai Özgün, “Kurtuluşumuzun Öyküsü (Büyük Nutuk Penceresinden)”, Sima Laz Vakfı Yayını, Fotosan Ofset,
İzmit,1998; M. Recai Özgün, “Edebiyat Dili Olarak Lazca”, Kafkasya Yazıları, Sayı: 7, Çiviyazıları
Yayınevi, İstanbul, 1999; M. Recai Özgün, “Bir Dergi Üzerine”, Mjora/ Lazepeşi
Nena, Sayı 2, Çiviyazıları, İstanbul, 2000; Melahat Bul, “Lazca ile Mücadele
Kolu Başkanlığından Laz Kültürünün Araştırılmasına Uzanan Bir Yol: M. Recai
Özgün”, Mjora/ Lazepeşi Nena, Sayı 1, Çiviyazıları, İstanbul, 2000; M. Recai
Özgün, “K̆alivi”; Sima Dergisi, Sayı: 2, Sima Laz Vakfı Yayını, Fotosan Ofset,
İzmit, Sima Laz Vakfı Yayını, Fotosan
Ofset, İzmit, 2001; M. Recai Özgün ile Haber& Söyleşi, Yeni Kafkasya Gazetesi, Sayı 8, Nisan 2003; M. Yılmaz Avcı ile
Haber& Söyleşi, Yeni Kafkasya Gazetesi, Sayı 6, Ekim 2002; M. Recai
Özgün, (Redaksiyon: Ali İhsan Aksamaz), “Laz Muhammed “, Çiviyazıları
Yayınevi, İstanbul, 2004; “M. Recai
Özgün vefat etti”, 12 VII 2004, hopam.com; M. Recai Özgün, “Gzalepe”, “Ğura”,
Sima Dergisi, Sayı: 7, Sima Laz Vakfı Yayını,
Fotosan Ofset, İzmit, 2005; “M. Recai Özgün”, 17 V 2012, arhavizyon.com;
“M. Recai Ozgün (1924 - 2004)”, kolkhoba.org; “M. Recai Özgün”,
tr.wikipedia.org; Mecit Çakırusta ile Haber& Söyleşi, Yeni Kafkasya
Gazetesi, Sayı 9 (zamanında yayınlanamadı), 2003; Mustafa Bayındır, “Aramızdan
ayrılışının 5. yılında M. Recai Özgün’ü anıyoruz”, Skani Nena/ Laz Kültür Derneği Yayın Organı,
Sayı: 2, Temmuz 2009, İstanbul; Orhan Bayramin ile Haber& Söyleşi, Yeni
Kafkasya Gazetesi, Sayı 5, Mayıs 2002; Orhan Bayramin: “Laz Edebiyatı 1996’dan fersah
fersah ileride!”, 16 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/
circassiancenter.com.tr; “3. Okuma Gününde “Lazlar”, 6 X 2007 lazuri.com; Yılmaz
Avcı, “M. Recai Özgün’ün Ardından”, Sima Dergisi, Sayı: 7, Sima Laz Vakfı
Yayını, Fotosan Ofset, İzmit, 2005)
https://www.circassiancenter.com/tr/ben-bu-ise-ana-lisanimi-yasatmak-icin-girdim/
https://www.circassiancenter.com/tr/eski-yasantimizi-siirsel-bir-yaklasimla-belgelemek-istedim/
