მუსტაфა საადეთიქ ღარღალაფს

მუსტაфა საადეთიქ ღარღალაფს:

“სალახანა სქინდინაფექ ონძღონიში კანონეფე ოკოხვუფტეს!”

(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაфირი/ სუმარი ჩქიმი რენ მუსტაфა საადეთი. მუსტაфა საადეთი რენ ჩქიმი ჯუმაკოჩეფეშენ ართერი. მა ემუ ვიჩინოფ 2012 წანაშენ დონი. (ჩ.ჰ.ი.) ჩერქესული ხაკკეფეში ინისიჲატიфიქ წოფხერეტუ არ ოკოხთალა დერბენტის, ნოღა კოჯაელის. აჲა ოკოხთალა რტუ ჟურ დღას, 25-26 კუნდურას, 2012 წანას. მათი ჯოხინერი ვორტი.  ედო მა, მუსტაфა საადეთი ექოლენ ვიჩინოფ.  უკულე ნანანოღა ანკარას  ქომომხვადუ. აჲა რტუ 14 მარიაშინას, 2014 წანას. მუსტაфა საადეთითი, მათი (ჩდპ-ში) “პლურალისტური დემოკრასიში პარტიში  (38) ეჩი დო ვიტო ოვრო მაგედგინალეფეშენ ჟური ვორტით. უკულე ჩდპ-ში დუდმახვანჯე რტუ მუსტაфა საადეთი ჟურ წანას. ღომამჯი, არ ოკოხთალა ქომიღუტეს დო ჩდპ-ში ნოღა ისტანბოლიში შქაგურონის  ქომომხვადუ. თქვანთი გიჩქინან, ბელედიჲეში გოშოცხუნა იხვენასუნონ ეჩი დო ოთხო (24) მირკანის, (2019) ეჩი ოში დო ვიტონ ჩხორო წანას; ჩქინთი ნოღა ისტანბოლიშენ ნამზეთი/ კანდიდატი ქომიყონუნან. აჲა თემაფეთენ ქოკოფთით  ჩდპ-ში შქაგურონის. ამკათა ჰუკუკი ქომიღუნან ჩქინ. ემინდროშაქის ვა მიჩქუტუ, მეგერე მუსტაфა საადეთიქ ასქერლუღი/ მალიმობა მუში ყვერენ ნოღა ხოფას, (1960-ონი) ვიტონ ჩხორო ოში დო სუმე ნეჩონი წანეფეში ჩოდინას. ჲედექ სუბაჲი/ რეზერვიშ ოфიცერი ტერენ ჰუდუდიში თაბურის/ ონძღონიში ბატალიონის. ემინდროშენ ოფშა ონჭელონი გონოშინეფე ქუღუნ მუსტაфა საადეთის. ჭიტა-ჭიტა ლაზურითი ქუჩქინ. ჩქინ ბღარღალით ექონი დო ემინდროში ონჭელონი გონოშინეფე მუშიშენ. აჲა რენ ოკოთქვალა ჩქინიში ნოჭარე. ალი იჰსან აქსამაზი. 15 XII 2018)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსთაфა ბეგი, იფთი თქვანი სქიდალაშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! მუნდეს ჲეჩქინდით. სო ჲეჩქინდით? სონური რეთ? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? მუ მესლეღი გიღუნან? ჩილერი რეთი? ბერეფე გიყონუნანი?

მუსთაфა საადეთი: მა ჲეფჩქინდი ეჩი დო ოვრო (28) მირკანი (1947) ვიტონ ჩხორო ოში დო ჟურე ნეჩი დო შქვით წანას; ნოღა ბილეჯიკი/ ბოზუჲუკიში ოფუტე პოჲრას. მა ვიკითხი გეჭკაფურონი ნწოფულა  ოფუტეს. უკულე ნოღა ესკიშეჰირიში მეჰმეთჩიკი ჯოხონი ოშქენონი ნწოფულას დო ესკიშეჰირიში თიჯარეთული ლისესის დოვიგური დო გეჯგინერი დოვიყვი. უკულეთი ე. ი. თ. ილიმლერიში აკადემიში (აღანი ჯოხო მუშითენ; ანადოლუში უნივერსიტეტი) მუხასებე ვე იშლეტმეში ბურმეშენ დოვიმეზუნი; გეჯგინერი ქოგამაფთი. მთინი დულჲა ჩქიმი რენ  მამუხასებოფა მარა, თიჯარეთული ლისესი, თიჯარული მათემათიკიში მამგურაფალექ, ოკოღარღალუში იმთიანიში ორას, “სი ბანკას მო ამულურ; აჲა ხალი სქანითენ ექ ვა გაჩალიშენ დო გათხოზეფან,”-ჲა მიწუ დო მორალი ოკომახუ. მათი აჲა ნეგატიфური მოტივასჲონითენ ნოპრანი დოვიყვი დო ირნადითენ მაბანკლობაში სფეროს ოჩალიშუ გოვონკვათი. ედო (1972) ვიტონ ჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი დო ვიტო ჟურ  წანას, აქბანკიში მუфეთთიშობაში/ ინსფექტორობაში მანუშვალობაში იმთიანის ქამაფთი დო მაართანობათენ ქოგამაფთი; გეჯგინერი ქოგამაფთი. აქბანკიში ჩქვადოჩქვა სფეროფეს დოვიჩალიში. ედო ტეკაუდი დოვიყვი (2001) ეჩი ოში დო არ  წანას. ჩილერი ვორე დო ჟურ ბერე ქომიყონუნ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, თქვან ჩერქესჲაშენ უჩვუთენ გეტკოჩინერი ოჯაღეფეშენ რეთ. ნაკოთხანი დიცხირიშენ რეთ? ჩერქესჲაში ნამუ ნოწილეშენ გეტკოჩინერი რტეს თქვანი პაპუშპაპუფე ? აწითი ემინდრონერი ოფუტე გიღუნანი ექ? მუ ჯოხონტუ თქვანი მჯვეში ოფუტეს? აქონი ოფუტე თქვანის აღანი-მჯვეში ჯოხოთენ მუ ჯოხონტუ დო მუ ჯოხონს? დიცხირიმშინეფე თქვანიში მჯვეში გვარი მუ რტუ? ჩერქესჲაშა, ექონი მჯვეში ოფუტე თქვანიშა იდითი? ჩერქესული ნენა გიჩქინანი? ნამუ ჩქვა ნენაფე გიჩქინან?

მუსთაфა საადეთი: გეტკოჩინერი ოჯაღი ჩქიმიში მაოთხანი დიცხირიშენ ვორე. ჩერქესჲაში ჰათუქუაჲ ჯოხონი ნოწილეშენ გეტკოჩინერი ვორეთ. ემინდრონერი ოფუტე ჩქინი დოსქიდერენ კიდერი ხურგიში წკარიში თუდე. ოფუტეს ჯოხონს ხანაფშეჰაბლე. აქონი ოფუტე ჩქინის ჯოხონს პოჲრა; აჲა რენ თურქული ჯოხო.  ჩერქესული ჯოხო მუში რენ ჰათუქუაჲჰაბლე. (2001) ეჩი ოში დო არ წანა რტუ, მა  ჩერქესჲაშა მეფთი. მა ოფუტე ჩქინი ვა მაძირუ,  ხურგიში წკარიში თუდე დოსქიდერენ დო ემუშენი. ედო ვა გემაზბაძგუ დიხა მუშის; კისმეტი ვა მაყუ. ჩერქასჲა შკულენი ორას, ჩქინეფექ იფთი კუჩხე გებაძგერენან ვარნაში კონსთანცაში ნოღა ბალჩიკიში ოფუტე ბაშსაღლıკის.  ექ დოსქიდერენან (17) ვიტო შქვით წანას. პაპუშპაპუფექ არ ჯამე/ მეჩეთი ოყვენაფერენან ექონი ოფუტეს. ეჲა ჯამეში რაბისკა დო თაფუფეთი მთელი ხეს ქომიღუნან.  ჩერქესული ნენაში გალე, ჭიჭიტათი  Фრანსული ნენა ქომიჩქინ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, აწითი თქვანი მალიმობაშენ ბღარღალათ. ნამუ ბრანშიშენ ჲედექ სუბაჲი/ რევერვიშ ოфიცერი რტით? იფთი ნამუ კიშლას იგურით დო უკულე ნამუ რუთბეთენ მენდეგოჩქვეს ნოღა ხოფაშა?

მუსტაфა საადეთი: ფიჲადეში ბრანშიშენ ვორტი. ნოღა თუზლაში ფიჲადე ნწოფულას დოვიგური (6) ანში თუთას. უკულეთი  კურათენ ნოღა ხოფაშა მენდემოჩქვეს; (11.) მავიტანი ჰუდუდიში თაბურიშა/ ონძღონიში ბატალიონიშა.ჲედექ სუბაჲი/ რეზერვიშ ოфიცერი ვორტი.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი,  წოხლეშენ ამბარი გიღუტესი ხოფაში ხალკი დო ლაზური ნენაშენ?

მუსტაфა საადეთი: დიდო ჩქინაფე გონოშინეფე ქომიღუნ მა. ექონურეფეში ნანანენა, ნამთინი ხონარეფეთენ ხურხიშენ იღარღალინენ დო აჲა ნამთინი მენგაფერი ხონარეფეთენ ჩერქესული ნენაშა ხოლოს რენ. პანდა ხალკიში დოლოხე ვორტი დო ემუშენითი, მციქა რტას ნათი, “მოხთური”, ჯოხო მუშითენთი ნა იჩქინენ, აჲა ნანანენა ორათენ ოხოწონუს ქოგევოჭკერეტი. მარა (49) ჟურე ნეჩი დო ჩხორო ქოგოლახთუ დო გომოჭკონდუ მთელი. (1969-1970-ონი) ვიტონ ჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი დო ჩხორო- ვიტონ ჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი დო ვიტონი წანაფეს, ხოფაში ხალკი რტუ მაღალი კულტურონი; ოკითხუ-ოჭარუში მუკონობა მაღალი რტუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, ემინდრონერი ექონი კიშლა ვარნა კაზამა სო გედგინერი რტუ? სო ინჯირტით? სო იმხორტით; ტაბლდოტიშენ ი, ლოკონტაშენ ი? ემინდრონერი ხოფა რტუ ჭიტა ნოღა. აწინერი ზოღაპიჯური გზათი ვა რტუ. მუჭოში რტუ ხალკიში სქიდალა? ემინდრონერი ხოფაში ხალკი მუთენ სქიდუტუ? მუთენ ფარა მოგაფტეს. ნოღაში კულტურული ხალი მუჭოში რტუ? ემინდრონერი ხოფაშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ!

მუსტაфა საადეთი: თაბურიში შქაგურონი რტუ ნოღა ხოფაში დოლოხე. სუმ კაზამა ქორტუ: სარფის, ჲოლბაშის დო ფერონითის. სუმ კაზამასთი ასთეღმენეფექ კუმანდა იქიფტეს. სუმ კაზამასთი ხიზმეტი ქომეფჩი მა. თაბურიში შქაგურონის ვორტიში, ქირათენ ოხორი ვოქაჩაფტით. ონჯირუ შენი კოღუშეფე ქორტუ კაზამაფეს. ტაბლდოტიშენ ვიმხორტით. ხოფაში ხალკი ფარა მოგაფტუ ჩაიში ხაჩქაშენ. მოგაფა მუთეფეში კაი რტუ, ემუშენითი ხალკი დიდოფეთენ ლისეს კითხერი რტუ.

ხოფა დო ოფუტეფე მუშის პანდა ლაზური იღარღალინეტუ.  დიდო მედენური ოსქიდუში ადეთეფე ქუღუტეს. ზოღაპიჯი დო გერმაფეში შქას მეგრელეფე სქიდუტეს. პოლიტიკა დიდო ინჭელტეს.

ჩქიმი შენი ონჭელონი არ-ჟურ ამბარიშენ მოლაგიშინათ:

-ხალკიქ სიфთერი დო სიфთერითენ მაავობას დიდო ყოროფტუ; ყოროფათენ მეკირელი რტეს აჲა ადეთიშა. სიфთერითენ მაავობაშა თოლი ქუღუტეს. სიфთერი იჭოფინერეტუ ღაჭო ჯოხონი კვინჩიში ოხმარუთენ. ედო სიфთერიში ოხმარუთენთი ოტრიკე ჭოფუფტუ ხალკიქ. 

-დინამიტითენ ზოღაშენ ჩხომი ჭოფუფტეს. კოჩეფექ დინამიტიში фითილი მენწერი დოლოტკოჩაფტეს ზოღას. აჲა დულჲა ორდო იყუში, დინამიტიში ოტკვაცუში ხონარითენ ჲეშქურდინერი ჩხომეფე იმტეტეს; ჲანო იყუშითი, დინამიტი ტკვაცუტუ კოჩიში ხეს.  მზოღას დინამიტიში დოლოტკოჩუში ორა რტუ დიდო ბეჯითი.  აჲა დულჲაში გური შენი, ნამთინი კოჩეფეს მაძგვანი ხე ვა უღუტუ.

-მემსქვანერი სოთეფეს დიდო მაღალი ნჯალეფეს ბოგინაფე ქუღუტეს ნამთინი კოჩეფეს დო მაბუტკოჯობა იქიფტეს, ემინდროს.

-ემინდრონერი ხოფურეფეში ჩაიშენ მოგაფა მაღალი რტუ; ფარა ქუღუტეს ჯებეს. ემუშენითი ნამთინეფექ თი-მუთეფე კუმარიში ოსთერუშა მეჩაფტეს. აჲა დულჲა რტუ დიდო გონტალერი; ეშო მიჩქინ.  ოფუტარეფექ ბარბუთითენ ისტერტეს კუმარი. ედო აჲა კუმარის “ქაჩანჩულა” უწუმერტეს; ეშო ქომშუნს აწი.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, ნანანოღა ანკარაშენ ვარნა ნოღა ისტანბოლიშენ ნოღა ხოფაშა ოხთიმუ-მოხთიმუ მუჭოში იყვეტუ; ოხთიმუ-მოხთიმუ მუკო საათის იყვეტუ?

მუსტაфა საადეთი: ნოღა ესკიშეჰირიშენ ნოღა ხოფა’ჲა ოთხიმუ იყვეტუ (23) ეჩი დო სუმ საათის. ემინდროს ზოღაპიჯიში გზა ვა რტუ. გერმაში გზალეფე რტუ დიდო მწულე დო ჟურ არაბას ართოთ ვა მეკვალეტუ. დიდი არაბაფეს ნამთინი ვირაჟეფეშენ არ-ჟურ მანევრათენ მეკვალერეტეს. 

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი; ხალკი მჩხუში რტუი? ხალკის ნოღალური ზმონა დო გაგნაფა უღუტუი, კაი გოღოდაფტესი?

მუსტაфა საადეთი: ნოღა ხოფაში ხალკი; ათინურეფე დო არტაშენურეფეშენ  ჩქვა ყალა რტუ. მარა მედენური ზმონა დო ოღოდობა ქუღუტეს. მა სივილური რეზერვული ოфიცერი ვორტი დო  ემუშენითი ხალკი კალა ჯუმაკოჩობა ქომიღუტუ. ხალკიქ ასქერის ყოროფტუ; ემკათა ხალკი რტუ ემინდროს. 

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, აწი, ხოფაში ნამუ ოფუტეფეში ჯოხოფე გოგაშინენან? პანდა კიშლას, კაზამას რტითი? დევრიჲე/ პატრული  გულურტითი?

მუსტაфა საადეთი: ოფუტეფეში ჯოხოფე აშო რტუ; აწი აშო გომაშინენ:  “ქირმასთი”, (ქემალფაშა), აბუისლა (“ჲოლაღზი”), ქისსე, ფერონითი. პატრულიში დულჲა დიდო ვა იყვეტუ. დიდოფეთენ ურუსეფექ კანტროლი იქიფტეს მელენი-მოლენი ონძღონი. ედო ნამთინი ორაფესთი პატრული იქიფტეს. (24) ეჩი დო ოთხო საათი მეკილაფტუ კაზამას. .

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, მიჩქინ; აწინერი სთერი, ვართი თურქიჲე დო ვართი გურჯუსთანის დემოკრასი უღუტუ. ზათი გურჯისთანი ვა რტუ, ხვალა ჯოხოთენ ქორტუ. მარა ხოლოთი გურჯისთანი ფთქუმერ მა.თურქიჲე დო გურჯისთანი რტეს დუშმანი/ ნტერი ართიქართიშა ემინდროს. მარა აჲა ნტერობაში სებები რტუ ვარშოვა დო ნატო; თურქიჲე რტუ ნატო-ში დოლოხე, გურჯისთანი რტუ ვარშოვა-ში დოლოხე. ემინდროს ეშო რტუ. აწი იძირენ; ნტერი ვარ, პარტნერი რენან კართა სფეროს. აჲა აქ მევაშქვათ! ანდღანერი ნდღას, რუსჲაში Фედერასჲონი დო თურქიჲე მანებრა რენან; გურჯისთანითი ეშო! მოლენი-მელენი სარფი რტუ ჰემი ნატო დო ვარშოვა-ში, ჰემი თურქიჲე დო სსრრ-ში, ჰემი თურქიჲე დო გურჯისთანიში, ჰემითი მელენი-მოლენი ლაზეფეში სინორი/ ონძღონი. ედო ეჲა ტერიტორია რტუ ოფშა გაგნაბური. ედო თქვანთი ასქერი/ მალიმე რტით ეჲა გაგნაბური ტერიტორიას. მიჩქინ, თქვან დიდო ონჭელონი გონოშინეფე ქოგიღუნან. კოჩეფექ ონძღონი იჩინოფან მარა, სქინდინაფექ ვარ! აჲა გონოშინეფე თქვანიშენ არ-ჟურ მოლამიშინით, მუ იყვენ!

მუსტაфა საადეთი: სარფიში ღალიქ თურქიჲე დო სსრრ ართიმაჟურაშენ ოკორთუფტუ; ონძღონი წოფხუფტუ; აწითი ეშო. აჲა ღალიში მელენი კელეს ქორტუ ნოკუჩხენიში ყონა. ედო ეჲა ნოკუჩხენიში ყონაში მჩირობა რტუ  (7-8) შქვით-ოვრო მეტრო.  მეკახთიმუ-მოკახთიმუ, ეჲა ყონაშენ ემედენი ოხოიწონეტუ. ქოთუმეში ნოკუჩხენითი მანიშა ოხოიწონეტუ. კართა მჭიმა შკულე, ნოკუჩხენიში ყონა ინწურანინეტუ, იფაღინეტუ სსრრ-ში ასქერეფე შკელენ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, თურქიჲეშენ სსრრ-იში ტერიტორიაშა მტინერი სქინდიანაფეში მოყონუ შენი მუეფე იქიფტით? ამკათა სქინდინაფე შენი მუფერი კანონური პროსედერეფე ქორტუ თურქიჲე დო სსრრ-ში შქას?

მუსტაфა საადეთი:  დიდოფეთენთი, მოლენი სარფული ოფუტარეფეში სალახანა სქინდინაფექ ონძღონიში კანონეფე ოკოხვუფტეს. ედო აჲა ქოთუმეფეში იადეში პროტოკოლი შენი სსრრ-ული ოტორიტეფეს ვუჭანდეფტით. ედო აშოთენ იადე იხვენუტუ. ურუსეფეს დიდოფეთენ სქინდინაფეში ქოშორიშენ შიქაჲეთი ქუღუტეს. უჩქინაფუ კუჩხეშმოდვალუთენ ქოშორის გებაძგუფტეს დო ქოშორიქ ფინთიფტუ კუჩხეშმოდვალუფე მუთეფეში დო ემუშენი. პროტოკოლეფე შენი, მანიშა ნენა ვა გემიქთირუფტეს; არ-ჟურ დღა შკულე იყვეტუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, ნამუ ნენათენ ღარღალაფტით ემინდრონერი სსრრ-ში თი-მჩხუფე კალა; თურქულიი, გურჯულიი, რუსულუი?!

მუსტაфა საადეთი: რუსული დო თურქული იღარღილენეტუ. ჩქინი თერჯუმანი რტუ მემედ დაჲი; (87) ოთხო ნეჩი დო შქვით  წანერი რტუ დო ასქერული ზიტაფეშენ, ტერმინეფეშენ ამბარი ქუღუტუ. ურუსეფეში თერჯუმანის ჯოხონტუ რაфკინი; თეღმენი/ ლეიტენანტი რტუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, ემინდროს ხოფურეფე კალა ხოლოსონი ირთიბატი/ კონტაქტეფე გიღუტესი? ოფუტეფეში ჭანდაფეშა ულუტითი? ხოფურეფეშენ მანებრაფე გიყონუტესი? 

მუსტაфა საადეთი: მა ჯოხინერი დოვიყვიში, ოფუტეში ჭანდეფეშა მევულურტი, მორო. მანებრაფეთი ქომიყონუტუ მარა, (49) ჟურე ნეჩი დო ჩხორო წანა ქოგოლახთუ; ვა გომაშინენ. ჭანდაფეს დიდოფეთენ “ჯილველო ნანაჲდა” ჯოხონი ბირაფათენ  ხორონაფტეს.

ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი; აწიში აკონარი დომიბაღუნან. გინონან ნა, ვოჩოდინათ! მარა ოთქვალუში ჩქვა მუთუ გიღუნან ნა, ეთი მიწვით, მუ იყვენ! მა დიდო შუქური გიწუმერთ, მუსტაфა ბეგი. ალლაჰიქ ირორას მეგიშველან დო ბერე-ბარი-მოთა კალა გოხელან!

მუსტაфა საადეთი: ალი იჰსან ბეგი, (1969-1970) ვიტონ ჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი დო ჩხორო- ვიტონ ჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი დო ვით წანას, ექონაშის ასქერი ვორტი. უკულე (1974) ვიტონ ჩხორო ოში დო  სუმე ნეჩი დო ვიტო ოთხო წანას, აქბანკიში ხოფაში фილიალიშა მეფთი თეфთიში ოხვენუშა; ექ დოფსქიდი (2) ჟურ  თუთას. გონოშინეფე ჩქიმიშენ მკულო მოლაგიშინით. მორო,  ჩქვა გონოშინეფეთი, ექონი, ქომიღუნ მარა, მიხარსუვით, ოჭარუ გინძე გაყვან.  აკონარი დობაღინე რენ. ჰურმეტი მეგიმჩინაფთ.

aksamaz@gmail.com

https://shangulishialiihsanaksamaz.blogspot.com/2019/08/mustafa-saadet-konusuyor.html