“Sovyetler Birliği 1951 sürgününde bir çocuk”
1951 yılının kış
aylarıydı. Köyümüz [Сарпи/ სარფი]
Sarpi’ye önce Sovyet Birliği Devletinin yetkilileri gelmiş. Köyün Komünist
partili bütün üyelerini toplamışlar. Bir toplantı yapıp onlara şöyle demişler:
--Bu gece bu
köyden bazılarını süreceğiz.
Köyümüzdeki on
eve birer birer parti yetkilisini göndermişler. Elbette önceden bizim hiçbir
şeyden haberimiz olmadı. Gece saat dört sularında kapımızı çaldılar. Kapıyı babam
açtı. Sovyet- Rus askerleri palas pandıras evimize daldı. Yanlarında köyümüzden
de biri vardı. Başlarındaki subay şöyle dedi:
--Sizi götüreceğiz.
Öyle bağırıp çağırmak yok!
Annem bu sözleri duyunca subayın tüfeğini
kavrayıp şöyle dedi:
--Beni öldürseniz
de, buradan gitmem!
Babam da bağırıp çağırdı. Biz çocuklar
ağlamaya başladık. Bütün bu bağırtı çığırtıları
duyan bazı komşular geldi; evimizin içine tüfekli kimseyi bırakmadılar. Bundan
sonra avlumuzda daha da fazla bağırtı çağırtı oldu. Avluya gelen bazı komşular,
Sovyet-Rus askerlerinin uyarılarına hiç kulak asmadılar; evimize kadar girip
yanımızda durdular.
Böylece Sovyet-
Rus askerleri, kışın o soğuğunda Sarpi köyünden on haneyi üstü açık o cemselerle
Batum’a götürdüler. Batum Limanının yakınlarındaki bir yerde bizim gibi
sürgünler için hazırlanmış tren vagonları bekliyordu. Bizleri vagonların içine âdeta
yığdılar, kapıları kilitlediler. İçinde
olduğumuz vagonda dört aile vardı. Bir vagonda yirmi sekiz insan.
Eşyalarımızdan bazılarını raflara yerleştirdik. Saat on bir sularında bizi götüren tren [ქობულეთი/] Kobuleti’ye doğru yola çıktı. Tren kısa bir süre durdu ancak vagonun kapılarını hiç açmadılar. Daha sonra tren, bizi oradan [Аҟəа/ Сухум/ სოხუმი] Sohum’a götürdü. Tren, Sohum’a vardığında hava aydınlanmaya başlamıştı. Vagonun küçük penceresinden dışarıyı izliyorduk. Tren, Sohum’da uzunca bir süre durdu. Daha sonra tren, Sohum’dan hareketle [ალმავირი] Almavir’e doğru yola çıktı. Bütün bu uzun yol boyunca ne suyumuz vardı ne de yiyeceğimiz. Bizi götüren tren [Баку/ ბაქო] Bakü’ye vardığında bizlere biraz yiyecek ve su verdiler. Kısa bir süreliğine vagonumuzdan çıkmamıza da izin verdiler. Daha sonra Tren [Астрахань/ ასტრახანი] Astrahan’a gitti. Orada bize verdikleri yemekten ishal olduk. Bağırdık çağırdık da ancak kısa bir süre vagondan çıkmamıza izin verdiler. Astrahan’dan sonra Tren [Атырау/ გურჲევი] Atırav/ Guryev’de durdu. Hava çok soğuktu. Oradaki Hükümet yetkilileri bize şöyle dedi: --Kap kacağınız varsa, size biraz kömür verelim. Köydeki evimizden çıkarken yanımıza aldığımız sepet vardı. Çok uzun bir yolculuktu. Elimiz ayağımız dondu. Vagona ancak binebildik. Yakacak odunumuz yoktu. Ocak ayının başında [Уральские горы] Urallara ulaştık. Soğukları zor atlatıp [შუა აზია] Orta Asya’ya geldik. Orası o kadar soğuk değildi. On beş günden beri tren vagonun içinde o şartlarda yolculuk yapmıştık. En nihayetinde [Ташкент/ ტაშკენტი] Taşkent’e geldik. Trenimiz Taşkent’ten 90 kilometre daha ötede durdu. Vagonlara cemseleri dayadılar. Bizi yine götürüyorlardı ama nereye götürdüklerini hiç söylemiyorlar.Vaktizamanında [колхоз/] “kalhoz” diyorlardı, oraya götürdüler. Bizi küçük barakalara âdeta yığdılar.O civarlarda evler de vardı ama içlerinde Almanlar yaşıyordu, yine Kazaklar, Özbekler, Rumlar da vardı. Oradaki Sovyet Hükümeti bize hiç bir yardımda bulunmadı. Sovyet Hükümetinin sürdüğü birçok insan açlıktan öldü. Ben o zamanlar on dört yaşımdaydım. Kız kardeşlerim, erkek kardeşlerim, annem, babam; herkes çalışmaya başlamıştı. Traktörde çalışan bazı tanıdıklar bize bazen biraz pamuk yağı ve buğday veriyordu da onunla ancak bir parça beslenebiliyorduk. Değirmende [ქარქანოღლი] Karkanoğlu adlı bir Laz çalışıyordu; buğdayımızı, mısırımızı parasız öğütüyordu. Orada bir yıl dört ay boyunca sürgün kaldık; annem ve babam hastalandı. Derken 1953 yılında Jozef Stalin öldü, ardından Lavrenti Beria’yı öldürüldü. Bütün bu gelişmelerden sonra Sovyet Hükümeti, evlerimize dönmemize izin verdi. Yine on beş gün boyunca dönüş yollarında aynı çileleri çekmek zorunda kaldık. Sarpi’deki evimize döndüğümüzde artık çok mutluyduk. O zamanki evimiz ahşaptı. Sürgünden döndüğümüzde artık o evde yaşamamız imkânsızdı. Yeni bir ev inşa etmeye başladık. Evi üç yılda bitirdik. Çok zor günler geçirdik. Biz sürgünden döndükten sonra, Osman ağabeyim de Sovyet ordusundaki askerlik hizmetini tamamlayarak terhis olmuştu. O da eve döndü. Tabii Osman ağabeyim askerde olduğu için sürgünde yanımızda değildi. Komşu köyde yaşayan kız kardeşim, kocası ve çocukları da sürülmüştü. Ancak onlar bizden bir yıl sonra sürgünden dönebildiler. Sürgün yıllarında kız kardeşimin iki erkek çocuğu doğdu. Kayınvalidesi sürgünde vefat etti. Kayınpederi de sürgünden döndükten üç veya sene sonra vefat etti. Sürgünden döndüğümüz tarih Kasım 1953’tür.
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/06/lazca-turkce-sozlu-tarih-1-once.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/06/lazca-turkce-sozlu-tarih-2-kendimden.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/06/lazca-turkce-sozlu-tarih-3-ticaret.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/07/lazca-turkce-sozlu-tarih-4-sohum.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/07/lazca-turkce-sozlu-tarih-5-muhacirlikte.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/07/lazca-turkce-sozlu-tarih-6-hopada-az.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/07/lazca-turkce-sozlu-tarih-7-perisan-bir.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/08/lazca-turkce-sozlu-tarih-8-bayragmz.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/08/lazca-turkce-sozlu-tarih-9-muhacirlik.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/08/lazca-turkce-sozlu-tarih-10-simdiki.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/08/lazca-turkce-sozlu-tarih-11-samsun.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/08/lazca-turkce-sozlu-tarih-12-hopadaki.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/09/lazca-turkce-sozlu-tarih-13-kutaisiye.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/09/lazca-turkce-sozlu-tarih-14-muhacirlik.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/09/lazca-turkce-sozlu-tarih-15-sohbet.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/09/lazca-turkce-sozlu-tarih-16-profesor.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/10/lazca-turkce-sozlu-tarih-17-tavan.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/10/lazca-turkce-sozlu-tarih-18-azlagadan.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/10/lazca-turkce-sozlu-tarih-19-georges.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/10/lazca-turkce-sozlu-tarih-20-sovyetler.html
Oçvalu
Şiliançxovrooş
jureneçdovit̆oar [1951] ǯanaşi k̆işis tutape t̆u. Kyoişa moxt̆es hukumetiş
k̆oçepe, ok̆obğes kyoişi mteli p̆art̆iuli k̆oçepe do k̆reba qves. P̆art̆iulepes
uǯves ki, - am seis kyoişen mileti vuçvaminonan - ya. Edo tito-tito p̆art̆iuli
vit oxorişa oçkves. Çkin mutu var miçkit̆es. Seis saat̆i otxos nek̆nas
memik̆ank̆es. Babak nek̆na kogonǯk̆u, Oxoris Urusişi ask̆eri kamaʒxont̆u.
Entepek̆ala ar Sarpuli kort̆u. Rusişi opiʒerik miǯves ki giçvaminonan-ya. oǯiu,
oquu var qvatya. Nanak na aya şignu opiʒeris t̆upeğis nank̆ap̆u do uǯu:
“Domp̆ili do akolen va vulu”. Babak-ti quu, çkin omgarinu kogeoç̆k̆it aya
k̆abğape manžageepek koşignes, komoxt̆es çkinda t̆upeğonik miti var amoçku, çkin
oxois ǯioma k̆abğa miğut̆es manžageepek askeepes va usibines do zoiten oxoişa
amaxt̆es. Şeepeşi dolobargu hogyoç̆k̆es. dolibargei noğaşa hagemiğes. Ek didi
maşinape dgit̆es. K̆arta xanes meçkinei uğut̆u ar maşina. Çkin kagemiqones,
kogemobğes, maşinas do şeepe çkini-ti dolobarges. Yanişa miti var moçkumet̆es.
Nandidi çkimiti var memanç̆es, ǯiu, kok̆onağuu. Nanak maşinaşen geʒxont̆u,
nanamuşis kogvak̆iu, ǯieli, mgainei kodolvak̆kit̆es do nana gei komoxt̆u, Çkin
beepek jindolen voǯk̆ert̆it amus. Aşoten, kyoişi vit xane umotvalu maşinapeten,
k̆işis, qinis Batumişa kagemiqones. P̆ort̆is yakinis çkinistei miletişeni
vagonepe t̆u moqonei. Doloxe kamomobğes. Çkini vagonis otxo oxoişi k̆oçepe
vort̆it. Eçdoovro [28] k̆oçi ar vagonis. Taropes çkini şeepe hodobdvit.
Vit̆oarepek̆ele çkini vagoni Kobuletişa igzalu. Ç̆it̆a vakitis dodgitu, nek̆na
vagominǯk̆es. Ekolendon Soxumişa mendamiqones, Soxumis dotanu, ç̆it̆a penceeşen
viǯk̆et̆it. Ek k̆ai vakit̆i bdgit̆it. Ekolen Almavirişa. Gzas ne ǯk̆ai miğut̆es
do ne gyai. Bakoşa na moptit gyai do ǯk̆ayi momçes. Gale gamaptit. Ek̆ule
Ast̆raxanişa vidit. Ek na gyai momçes korbank̆ani domağodes. P̆quit, do gale
gamamiqones. Ast̆raxaniş k̆ule Gurievis kodobdgitit. P̆at̆i qini t̆u. Hukumetişi
miletik mutu k̆abi giğunan-na kyomui megçaptya. Çkin k̆alati meiğit (Oxoişen
miğut̆es malei). Didi gza t̆u do xe -k̆uçxe memaqines. Vagonişa ancağ moiğit.
Gamagzuşi dişk̆a va miğut̆es. İanvaris geç̆k̆apules Uralis komopxvadit. Qini
zoiten mek̆oolapit, do Şua Aziaşa moptit. Ek ek̆o qani va rt̆u. Gzas vit̆oxut
ndğaşen dido vort̆it, soni T̆aşk̆ent̆işa komoptit. Çkini vagoni T̆aşk̆ent̆işen
otxoneçdovit [90] k̆ilomet̆ri ekole dodgitu. Vagonepes ağne maşinape
konodgines. Maşinapeşa mok̆amiqones edo memiqonopan, ama so - var miǯumenan. Em
vakitis “k̆alxozi” uǯumet̆es do ek mendamiqones. Ç̆it̆a paʒxas komolomobğes
oxoiti dgit̆u, ama ek [Alamanepe] Nemʒepe skidut̆es, xolo K̆azaxi, Uzbek̆i, Urumepeti t̆es.
Ek hukumetik ti mutu va momçes. Dido mileti ugyaelobaten doğuru gext̆imei. Man
vit̆ootxo [14] ǯanei vort̆i. Mtelik - dalepek, cumalepek, nanak do babak
oçalişu gyoç̆k̆eet̆es. T̆rakt̆oris na içalişep̆t̆u çkinepek pambuğişi yaği do
dik̆a momçap̆t̆es, amuten şui moişvanit. Mskibus ar Lazi k̆oçi t̆u
(Karkanoğli), emuk upaeli mimkup̆t̆es. Ar ǯana do ovro tutas kodopsk̆idit ek;
nana do baba domažabunu. St̆alini doğuu, Beria doqviles. Amuş k̆ule Urusişi
hukumetik oxoişa gomoktines. Gzas xolo vit̆oxut [15] ndğa kodopsk̆idit. Oxoişa
na goiktit dido xelebei vort̆it. Oxoi ncaşi miğut̆es, e na goiktit ek osk̆edinu
var iqvet̆u. Geoç̆k̆it ağne oxoi ok̆idus. Sum p̆k̆idup̆t̆it. Dido meç̆ieli ora
miğut̆es, geptit şk̆ule çkimi cuma Osmani ask̆eobaşen kagext̆u, iya çkini k̆ala
oçvalus va rt̆u. Çkini k̆ala da çkimi kimoli beepeten çvei t̆u do, yanis ar
kyois skidut̆u. Entepe ar ǯanaş k̆ule kagext̆es. Jur biç̆i ek aqu, damtee ek
koduğuu, mtii - na gext̆es sum-otxi, ndğaş k̆ule doğuru. Çkin şiliançxovrooş jureneçdovit̆osum [1953]
ǯanaşi Noemberis goiktit.
[Kaynak kişi: Nodar
K̆ak̆abaže; kayıt altına alan: Lile Tandilava; kayıt yeri ve tarihi: Sarpi köyü,
2014, (Kaynak kitap: “Sarpi”, Batumis Şota Rustavelis Saxelmǯipo Universit̆et̆i
Kartvelologiis Ʒent̆ri, s.s. “Gamomʒemloba Aç̆ara”, Batumi, Gürcistan, 2015), (Gürcü
Alfabesinden Latin Alfabesine çevriyazı, düzenleme ve Türkçeye çeviri: Ali
İhsan Aksamaz, İstanbul, 2020)]
