Lazca-Türkçe
Sözlü Tarih- 11: “Samsun taraflarına muhacir gitmişler!”
Size şimdi vereceğim
bilgiler, Çarlık Rusyası ile zamanın Türk Devleti Osmanlı arasında harp
sırasında yaşananlara ilişkin. Harple birlikte buradan muhacir çıkıp Samsun
taraflarına gittikten sonra insanlarımızın yaşadıklarına ilişkin bilgi
vereceğim. Bütün bunlar dedemin annesi, büyük annemin, muhacir olarak buradan
gittikten başından geçenler. Adı Hacei Beaişi. Kocasını adı ise İsmail Devrişişi.
Dedem harp sırasında askermiş. Harpte Şehit olmuş. Askere alındıktan sonra
nereye gittiğine, kendisine ne olduğuna ilişkin hiç bir bilgi yok. Hiç kimse
dedemin akıbetine ilişkin bir şey bilmiyor. Yalnızca Ankara’daki bir
kütüphanede bir kitapta bir bilgiye ulaşmışlar. Kitabı kim yazmış, onu da
bilmiyorum. Arhavili İsmail’den bahsediyormuş. Orada yazıyormuş. Ondan sonrasına
ilişkin kimse bir şey bilmiyor.
Büyük annem buradan
muhacir çıktıktan sonra, şimdiki Türkçe adı Fındıklı, önceki Lazca adı Vitze’ye gitmişler. Fındıklı’ın üst
kesimlerinde o zamanlar Çurçava değirmeni dedikleri yerde altı ay boyunca
kalmışlar. Oranın köylülerine Çurçava
diyorlarmış. Kendisi de “Çurçava’daki değirmende oturduk,” diyordu. […]
Şimdi büyük annemin
anlattıklarından bahsediyorum… Lazca rakamların nasıl söylendiğini bilmiyorum,
ama 18 yıl önce onun anlattıklarını kasete kaydetmiştim. Aradan geçen zaman
içinde kaset eskimiş olduğu için konuşmalarını tamamen net olarak anlayamadım.
O bahsettiği konulara ilişkin bildiğim kadarını söyleyeyim. Çurçava
değirmeninden sonra muhacirliğe yine başlamışlar. Samsun taraflarına, şimdiki
adı Giresun olan yere muhacir olarak gitmişler. Giresun’un Lazca adı Keresuli. Ama
şimdi Lazca olan bu adını kimse kullanmıyor, zamanla Giresun olmuş. Eskiden Keresuli
diyorlarmış. Orada bir süre kalmışlar. Ondan sonra Samsun taraflarına
gitmişler. Samsun’a gittikten sonra büyük anneye Hükümet Konağı civarında bir
yer vermişler. “Sen burada otur!” demişler. Kocası askerde olduğu için önce orasını büyük
anneme vermişler. “Burası senin,” demişler. Orasının tapusunu da vermişler.
Büyük anne daha sonra orada durmamış, yalnız kalamamış, yetim bir kadın olduğu
için, kocası yoktu, kimsesi yoktu. Harp bitince o yerleri bırakıp buraya
gelmiş. Vefat ettiğinde 104 yaşındaydı. Sesini kaydettiğim kaset çok eskimiş,
sesleri ben de tam olarak duyamadım, anlayamadım. O sebeple sana bu konuda
fazla yardım edemeyeceğim. Bu verdiğim bilgiler senin için yeterli mi
bilemiyorum. […]
[Devam
edecek…]
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/06/lazca-turkce-sozlu-tarih-1-once.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/06/lazca-turkce-sozlu-tarih-2-kendimden.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/06/lazca-turkce-sozlu-tarih-3-ticaret.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/07/lazca-turkce-sozlu-tarih-5-muhacirlikte.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/07/lazca-turkce-sozlu-tarih-6-hopada-az.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/07/lazca-turkce-sozlu-tarih-7-perisan-bir.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/08/lazca-turkce-sozlu-tarih-8-bayragmz.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/08/lazca-turkce-sozlu-tarih-10-simdiki.html
“Samsunişk̆ele muacirluğis
gyoç̆k̆esdoe”
Haǯi na gip̆aamitamt
şeepe, Ruişi do Turkişi Harbi t̆uçkule muaciri eyseles do hakşen Samsunişk̆ele
ulut̆esçkule na goluçvesdoe şeepeşi gip̆aamitaten. Hatape nandid-çkimik, dedeşi
nanak na goluçudoe şeepe en, muaciri ulut̆uçkule. Hacei Beaişi coxont̆u,
badi-muşisti İsmaili coxont̆u, İsmail Devrişişi. P̆ap̆uli- çkimi Harbis t̆u,
askei t̆u hemindoas. Hek Harbis zaten doğuu. Askeişe igzaluçkule mitis ambai va
uğun, so idu, mu ivu, mitis va uçkin. Xvala a kitabis žiesdoe,--Mik ç̆au, heti
va miçkin do,--kyutuphanes Ankaras žiesdoe: “Arhavili İsmail, yani Arkabui
İsmaili, mitxak̆ala moxtesdoe” do hek noç̆art̆udoe. Hemuçkule mitis mutu va
uçkin.
Nandi-çkimi hak muaciri
gamaxtuçkule, haǯi Turkuli Fundukli na coxons, ǯoxleneri coxote Viǯeşa idesdoe
do hek ar karmat̆es golaxedudoe. Heti Viǯeşi jin a sotxa jini kyoylepes
Ç̆urç̆ava uǯumet̆esdoe hemindoas, “Ç̆urç̆avas karmat̆es dopxeditya”. Aşi tutas
Ç̆urç̆avas xet̆esdoe. […]
Haǯi didinana-çkimişi
na ip̆aramitupe hamuşen… Lazui rak̆amiti va miçkin, ama on-sekiz ǯana oğinde ma
k̆aset̆is ebozdapidort̆u. K̆aset̆i dimcveşudoe do sesepe va emzadu. Na miçkin
k̆onai ma giǯva. Hemindoçkule Samsunişk̆ele xolo muacirluğis gyoç̆k̆esdoe,
idesdoe, haǯinei coxo Giresuni na uğun yeişa. K̆eresuli--Lazui coxo. Ama haǯi
Lazui coxo-na- en mitik va uǯumes do Giresuni divudoe. Eskide K̆eresuli
uǯumet̆esdoe. Hek dodgitesdoe. Hemindoçkule işte Samsunişk̆ele idesdoe.
Samsunişe ideçkule didinanas hek muç̆o uǯumenan k̆onaği, Hukyumetişi K̆onaği na
t̆u yei meçesdoe: “Si hak dodgitia!” Badi-muşi askeis na uonut̆uşeni hemus
evela hem yei komeçesdoe: “Ham yei skani enya”. Taput komeçesdoe hem yeişi.
Didinana ok̆vaçxe va dodgitu hek, xvala va dadginu, yetimi oxorca na t̆u, badi
va uonut̆u, miti va uonut̆u. Hem yeepe naşku do hak komoxtudoe Harbi
içoduçkule. Yuz dört ǯanei t̆u ğuuçkule. K̆aset̆i dido dimcveşudoe do sesi isa
mati va bogni, va oxomaǯonu. Hemuşeni dido va memaşvelase. Hak̆onai dogibağuni,
va miçkin. […]
[Naqonasunon…]
[Guram K̆art̆ozia, ([441 (130,2).] Kaynak kişi: Şenol Aidini, Arhavi, 8. VI.1992), “Lazuri
T̆ekst̆ebi- II”, Gamomʒemloba “Meʒninereba”, Tbilisi, 1993, (Gürcü Alfabesinden
Latin Alfabesine çevriyazı, düzenleme ve Türkçeye çeviri: Ali İhsan Aksamaz,
İstanbul, 1999)]
