[1] Cemal Şener’in
Lazlar hakkında yazmış olduğu makale:
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/11/cemal-senerin-lazlar-hakknda-yazms.html
[2] “Lazlar’ın
Tarihi” adlı kitap:
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/11/2-lazlarn-tarihi-adl-kitap-lazepesi.html
[3] “Lazlar’ın
Tarihi” ve diğer kitaplar:
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/11/3-lazlarn-tarihi-ve-diger-kitaplar.html
[4] Şehzat Ayartepe:
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/12/sehzat-ayartepe.html
[5] Şehzat
Ayartepe’nin makalesine ilişkin:
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/12/5-sehzat-ayartepenin-makalesine-iliskin.html
[6] Hayri Hayrioğlu:
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/12/6.html
Hayri Hayrioğlu’nun Ardından:
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/12/hayri-hayrioglunun-ardndan.html
HAYRİ
HAYRİOĞLU
(Türkçe- Lazca)
“Aydınlık Gazetesi”nin
arşivinde çalışan eski arkadaşım (Meriç Özeller), Lazlar hakkında bir şeyler
yazan kimselerin ad, adres ve telefon numaralarını bana
vermişti. Şimdi elimde tuttuğum listede Hayrioğlu’nun adresi ve telefon
numarası da yazılıydı. Bir gün onu telefonla aradım. İlk olarak kendimden
bahsettim. “İyi günler. Ben
Böylece telefonda tanıştık. Çok güzel bir sesi vardı. Anlayışı iyiydi. Sesinden
iyi bir insan olduğunu anlayabilmiştim… İlk bir araya geldiğimizde uzun uzun
konuştuk. Çok sıkıntılı günler yaşıyorduk Türkiye’de. Onun için telefon
aracılığıyla yeni arkadaşlar edinmek için doğru zaman değildi. Ancak ben ve
Hayrioğlu birbirimizle böylece bağlantı kurmaya başladık.
Telefon vasıtasıyla birbirimizden bir şeyler öğrenmenin yolunu arıyorduk.
Doğru ifadeyle, birkaç sorum vardı ve onların cevabını arıyordum, arayacaktım.
Kolay olmayacaktı, ancak ben o zaman işin öyle gelişeceğini bilmiyordum.
Hayri Hayrioğlu gibi Ahmet Özkan Melaşvili’nin ilk makaleleri
de, Kuzey Kafkasyalı aydınların
çıkarttıkları dergilerde yayınlandı. Kuzey Kafkasyalı aydınlar, yayıncılık
faaliyetleriyle yeni dönem Çveneburi/ Gürcü aydınlarına örnek oldular
“Lazlar’ın Tarihi” adlı kitabın Türkçesi, yarısı su ile dolu, yarısı boş bir
bardak gibiydi. Ne doluydu ne de boş. O zamanlar 30 yaşımdaydım ve o zamana
kadar, hayatta iki yol, iki renk olduğunu biliyordum. Öyle de inanıyordum.
Ancak, bu kitabı okuduktan sonra hayat felsefem değişti.
Hayri Hayrioğlu, özgün çalışmalarıyla
“Çveneburi Kültürel Dergi”ye destek oldu
Hayri Hayrioğlu, 1936 yılında İnegöl’ün Köyü Hayriye’de doğmuş. Üçüncü nesilden
muhacirdi. Dedeleri Müslümandı. Kökü bugün Acara adıyla bilinen bölge. Ailesi,
Rus zulmünden kaçarak Osmanlı Ülkesine gelmiş. İlkokuldan sonra, Bursa Erkek
Sanat Enstitüsünün Bina Yapımı bölümünde okuyup bitirdi. Sonra İstanbul Yıldız Polis
Okulu’na girdi. 1982 yılında emekli oldu.
Gürcüce biliyordu, ancak Hayri Hayrioğlu’nun bildiği Gürcüce, Gürcistan’da
konuşulan dilden farklı idi. Onun konuştuğu dil, köy, aile diliydi, yasak bir
dildi onun çocukluğunda.
Konuştuğu dilin eski bir alfabesi olduğunu öğrendi. Ne var ki, o zaman 15
yaşındaydı. Hayri Hayrioğlu, çok kısa bir süre içinde Gürcü alfabesini
öğrendi. Böylece Gürcüce’sini sağlamlaştırmaya başladı. Bu alfabeyle okuyor ve
yazıyordu. Ruhu da gelişti. İlerleyen yıllarda, Kafkas halklarının tarih
ve yaşantılarına ilgi duydu. Gürcistan’da çıkan kitapları okumaya
başladı. Bu iyi bir gelişmeydi, ancak “Lazlar’ın Tarihi” adlı kitapta ve
bazı
tercümelerinde objektif
olmadığı biliniyor. Öyle de desek, böyle de, kültürümüze destek verenlerden birisi…
Birkaç defa Gürcistan’a gitti, resmî misafir olarak. Hayri Hayrioğlu’nun başka
kitapları da vardı. Ne acıdır ki, 2003 yılında vefât etti. Cenazesi Hayriye
Köyü’nde toprağa verildi.
Sorun Yayınları ve Sorun Polemik/ Marksist İnceleme-
Araştırma Dergisi çalışanları adına Sırrı Öztürk: “Hayri Hayrioğlu, ‘Halkların Tarih ve Kültürleri’ dizimize
katkı yapmıştır; emeğine ve çabasına saygılıyız!” (23 VI. 2003)
Hayri Hayrioğlu, sorularıma cevap vermedi… Kavgası vardı, Kırzıoğlu gibi “Soğuk
Savaş” resmî ideolojinin savunucularıyla, ancak Hayri Hayrioğlu da bir başka
resmî ideolojinin yolundan gidiyordu. Bu sebeple onunla da benim kavgam vardı.
Hastalığında onu göremedim. Cenaze törenine gitme imkânım da olmadı. Ancak benim
yaşadığım sürece, onunla olan anılarım da yaşayacak. Hayri Hayrioğlu ile olan
dostluğumdan çok önemli bir şey öğrendim. O da, “yarısı dolu, yarısı boş olan
bardak felsefesi” içinde gizli.
Hayri Hayrioğlu ile telefonla konuşuyorduk çoğunlukla. Bir kez İstanbul’da
buluştuk. Bir kere de İnegöl’e gitmiştim ziyaret etmek için. İlk olarak, o
zamanlar otobüslerin merkezi olan Topkapı’da buluşmuştuk. Şaştı. Şaştığını da
bana söyledi. Şöyle demişti, “ Nasıl olur?! Senin sağlam bir yüreğin ve ruhun
var. Ben telefondan duyduğum sesinden öyle anlamıştım, ama sen kısasın. Nasıl
olur?!” Bu sözleri ilginçti. Ancak anlayışının ip ucunu da veriyordu
böylelikle. Onun anlayışına göre kutsal bir iş yapıyordum ve kutsal işin içinde
olan kişi dev gibi olacaktı!
1992 yılında Gürcü alfabesini bilmiyordum. O zamana kadar, Latin, Arap, Elen,
Kiril, Çin alfabelerini biliyordum veya tanıyordum. İlk tanıştığımızda,
çantasında benim için birkaç hediyesi vardı, fotokopiler gibi. Onlardan
bazıları İngilizce, bazıları Türkçe idi. Bana bir kitap daha verdi. O zaman, bu
kitabın ne olduğunu ve içinde ne yazdığını bilmiyordum. Alfabesi farklı idi,
Gürcü alfabesiydi. Bana verdiği kitabın adı “Lazuri P̆aramitepe”, “Laz
Masalları” idi. Bu kitabın yardımıyla Gürcü alfabesini öğrenecektim.
Bir hafta boyunca, bu alfabeyi çalıştım ve her harfi yaklaşık bin defa
yazmıştım… Bu alfabe, bana yardımcı olacaktı. Gürcistan’da çıkmış bir- iki
folklorik kitap, masal kitabı da, bu alfabe ile yazılıydı. Bu alfabenin
yardımıyla, bildiğim dil de gelişmişti. Çok şanslıydım.
Ben, konuya Hayrioğlu’nun
gördüğü gibi bakmıyordum… Birbirimizden öğreniyorduk. O, şimdi bizimle değil,
ancak onun taşıdığı düşünceyi taşıyanlar yaşıyor. Onlarla da beraberiz.
Birbirimizden öğreniyoruz.
Hayri Hayrioğlu’nun mezarı başında ( Bursa/
İnegöl, 3.VII. 2011)
Ben, Hayrioğlu’nun cenaze törenine gidemedim; haberim olmadı. Ancak gitseydim
şunları söyleyecektim:
“Adına tarih denilen eski dönemlerde de yaşıyorduk, topraklarımız üzerinde.
Toprak, dağ, orman , deniz ile aynıydık, birbirimize dost. Dosttan onlar bize; bize
yiyecek ve içecek veriyorlardı. Onların sahibi değildik, ancak sahibimiz de
yoktu. Yabancıların çıkarına içecek ve yiyecek için bugünkü gibi çalışmak
zorunda değildik. İçecek ve yiyecek temin etmek için eski hayat zordu, ancak
yaşadığımız yerden görülüyordu ölenlerimizin mezarı. Onlarla birlikteydik. Germakoçi’den
başka düşmanımız yoktu. O zaman da nine, dede, anne, baba, karı, koca, kız ve
erkek çocuklarımız, torunlarımız, arkadaşlarımız vardı. Dilimiz vardı;
konuşuyorduk istediğimiz gibi; sabah, öğlen, akşam, gece. Korkuyu bilmiyorduk,
Germakoçi’den başka. Gün de bizimdi, gece de. Karanlık günler gördük
birbirinden uzun. Felsefemiz değişmedi o zaman, bardaktan içmediğimiz için.
Khoci’nin kra’sını tutuyorduk. Kra’dan içiyorduk ev yapımı şarabı. Yarısı
dolu, yarısı da boş olan bardaktan çıkmış felsefe yolunda değildik; bizdik. Yabancılar
geldi; akraba değildiler, ne de dost. Dilleri bizimki gibi değildi. Yüreklerinde
sevinç ve iyilik yoktu. Sevmiyorlardı toprak, dağ, ağaç, orman, denizi.
Görmüyorlardı göğün, denizin rengini. Onların aklıyla toprak, dağ, orman,
denizimize de düşman olduk. Unuttuk yağmurun sesini, toprağın kokusunu. Çok
zaman geçti, kim olduğumuzu ve nereden geldiğimizi bilmeden. Şimdi
anlayamıyoruz göğün rengini, denizin kokusunu, balın lezzetini. Bir dilimiz
kaldı yalnızca, kırık dökük. O da ölüyor artık. Bir ailenin çocuklarıydık aynı
veya şimdi olduğu gibi farklı farklı dillerle. Şimdiki adlarımızla; Laz,
Megrel, Svan, Gürcü ve bizimkiler. Eski zamanlarda olduğu gibi şimdi de
kardeşiz. Başka başka dillerimiz olsa da, aynı evin çocuklarıyız. Dillerimiz,
birbirimize olan kardeşliğimizin sebebi. Dil ölünce kalmaz kardeşliğimiz. Lazca
ölüyor. Allah’ın verdiği dil, onun verdiği güç ile konuşmadığımız için ölüyor. Dilimizi
konuşamadığımız için, tembel olduğumuz için ölüyor. Şimdi Lazca için bir şeyler
yapmanın zamanı; ölmesin, yaşasın, gelişsin.
Sen dürüst
adamdın, Hayri Hayrioğlu!”
[Kaynak: Ali İhsan Aksamaz, “Hayri Hayrioğlu”, 26. V. 2006
(“Dil-Tarih- Kültür- Gelenekleriyle Lazlar”, 2. Baskı, Belge Yayınları,
İstanbul, 2014)]
Hayri Hayrioğlu ve Ahmet Özkan Melaşvili’nin mezarları
başındaki anmalardan sonra İnegöl/ Hayriye Köyü Derneği’nde (3.VII. 2011)
[Önerilen okumalar/ dinlemeler: “Ahmet Hulusi Kırım'ın Ahmet Özkan Melaşvili anma
toplantısına mesajı”, piralipiralishi piralishi/ youtube, 3. VII. 2011; Ali
İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan), Mç̆araloba/ “Txa do Mgeri”, “Nani”, “Uça
Biç̆i”, “Ç̆ut̆a Nusa”, “Biç̆iş Obiru”, “Lazuri Oxaçkuşi Birapa”, “Ç̆ut̆a
Karmat̆e”, Bunduru Qvai do K̆ak̆ali”, “Çilik Gyabgart̆u Komocis” (Lazuri
P̆aramitepe, Tiflis, 1982), Ogni Kültür Dergisi,
Sayı 1, İstanbul, 1993; Ali İhsan
Aksamaz (/Faik Ateş), “Lazca ve Megrelce Arasındaki İlişki”, (Lazuri
P̆aramitepe, Tiflis, 1982), Ogni Kültür Dergisi, Sayı 1, İstanbul, 1993; Ali
İhsan Aksamaz, “Hayri Hayrioğlu’nun
Ardından”, yusufbulut.com/ circassiancenter.com.tr, 5 VII 2011 [“Laz Aydınları
ve Sorumluluk”, Sorun Yayınları, İstanbul, 2011]; Ali İhsan Aksamaz, “Ahmet
Özkan Melaşvili ve Hayri Hayrioğlu’yu Andık”, yusufbulut.com/
circassiancenter.com.tr, 4-5 VII 2011 ( “Laz Aydınları ve Sorumluluk”, Sorun
Yayınları, İstanbul, 2011; Ali İhsan Aksamaz, “Sandro’nun Hayatı”, sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com, 16. IV. 2020; “Demokratik Gürcüler
Platformu'nun Laz aydını Ali İhsan Aksamaz’la yaptığı röportajı Demokrat Haber
okurlarının ilgisine sunuyoruz…”, demokrathaber.org/ circassiancenter.com.tr,
27. V. 2011; Erdoğan Şenol, “Gürcü Ansiklopedik Sözlüğü”, Emsal Matbaa Tanıtım
Hiz. San. ve Tic. Ltd. Şti., Ankara, 2021; Eşref Yılmaz: “Göç olaylarında bilgi
karmaşası çok yaygın!”, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com,
22. V. 2022; Fahrettin Çiloğlu, “Bir Başka Açıdan Lazlar”, Ogni Kültür Dergisi, Sayı 2, İstanbul, 1994; H. Hinkiladze (Çeviren),
“Laz Hikâyeleri/ “Sirke Vergisi”, “Padişah İle Laz”, Çveneburi Kafkasoloji
Dergisi, Sayı 1, Gürcü Kültür Derneği Yayın Organı, Stockholm, İsveç, 1977; H.
Hinkiladze (Çeviren), “Yoksul Laz’ın Son Dileği”, Çveneburi Kafkasoloji
Dergisi, Sayı 4- 5, Gürcü Kültür Derneği Yayın Organı, Stockholm, İsveç, 1978;
H. Vahtang Hinkiladze, “Lazların Tarihi”, Çveneburi Kafkasoloji Dergisi, Sayı
6- 7, İstanbul, 1979; Hayri Hayrioğlu (Çeviren), “Kazakistan’a Sürülen Lazlar”,
Ogni Kültür Dergisi, Sayı 1, İstanbul, 1993;
Hayri Hayrioğlu, “Muhammde Vanilişi’yi Yitirdik”, Çveneburi Kültürel Dergi,
Sayı 28, Total
Müşavirlik Ve Mümessillik LTD. Şti., İstanbul, 1998; Kutarba Hayri Ersoy
(/Yahbab Yakalozi), “Kolkhida’nin
Yeniden Doğuşu”, Ogni Kültür Dergisi,
Sayı 2, İstanbul, 1994; Mehmet Ender Savcın: “Gürcistan’da akrabalarımız
var!”, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr, 11. X. 2020; Nevzat Kaya: “Büyük
isimlerin değil, büyük davaların adamı olunuz!”, sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr, 4 XII 2018; Parna- Beka Çilaşvili, “Gürcüstan kitabı
üzerine kısa bir değerlendirme”, 7.
VIII. 2016; Parna- Beka Çilaşvili,
“Taşralı Gürcülerin kendilerini yeniden keşfi”, tetripiala.wordpress.com, 20.
I. 2017; Parna- Beka Çiladze, “Yine mi “Çveneburi?”, tetripiala.wordpress.com,
12. IV. 2020; Parna- Beka Çiladze,
“Çveneburi dergisini kim çıkardı?”, tetripiala.wordpress.com, 17. IV. 2020;
Pridon Khalvaşi, Erdoğan Şenol (Çeviren), Gece Kitaplığı, Ankara, 2019; Rozeta
Gujejiani, Giorgi Iremadze, Mirian Khositashvili, “Hayri Hayrioğlu (Vakhtang
Malakmadze)” Georgian Parliament National Library Istanbul Georgian Art House,
Tbilisi, 2019; Sırrı Öztürk, “Ahmet Özkan’ın
Onurlu Anısına”, Çveneburi Kültürel Dergi, Sayı 56- 57, Total Müşavirlik Ve
Mümessillik LTD. Şti., İstanbul, 2005; “Sırrı Öztürk’ün Ahmet Özkan Melaşvili’yi Anma
Toplantısına Mesajı”, piralipiralishi piralishi/ youtube, 3. VII. 2011; Şanver
Akın: “Gürcüstan” kitabı Türkiye’de yaşayan Gürcü halkı için bir milâttı!”,
sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com, 07. IV. 2020; Şemseddin
Sami, Fahrettin Çiloğlu (Çevirim yazı), “Kâmüs-ul Alam, Lazlar ve Lazistan”,
Ogni Kültür Dergisi, Sayı 2, İstanbul, 1994;
Ümit Bayazoğlu, “Sıkıcı bir Laz fıkrası/ Polis
emeklisi Hayri Hayrioğlu’nun başımıza ördüğü püskülü belâ”, EP/ Ekonomi Politika,
sayı 31, İstanbul, 27. VI. 1993; Yakop Gogebaşvili, (Çeviren: Hayri Hayrioğlu),
Yüz Yıl Önce Samegrelo ( Megrelya), Ogni Kültür Dergisi, Sayı 1, İstanbul,
1993; Zakaria Laşkaraşvili, (Çeviren: Hayri Hayrioğlu), “ Yüzyıl Önce Ç̆aneti”,
Ogni Kültür Dergisi, Sayı 1, İstanbul, 1993]
HAYRİ
HAYRİOĞLU
“Aydinlik” coxoni k̆azetaş arşivis naiçalişept̆u mcveşi megabre çkimik (Meriç
Ozellerik) Lazepe şeni mutxanepe naç̆arupt̆u mitxanepeşi coxope, adresepe do
t̆ilifoniş nomerepe momçeet̆u. Aʒ̆i xes navokaçapt̆i list̆es Hayri Hayrioğlişi
adresi do t̆ilifoniş nomeriti ç̆areli t̆u. Ar ndğas vucoxi emus, t̆ilifoniten. İptineri
xeşa çkimden ambai komepçi emus. “K̆ai ndğalepe! Man vore Ali İhsan Aksamazi. İst̆anbolişen
gicoxupt. Edo Hayrioğli begi k̆ala oğarğalu mint̆u, nomeri ʒ̆ori renna.”-ya vuʒ̆vi t̆ilifonis
sersi çkimi namisimint̆u k̆oçis. T̆ilifonişen namomixtu sersik, “Ho, ho,
man vore,”-miʒ̆u. Manti emus, “Man “Lazetişi İst̆oria” coxoni ketabi vik̆itxi.
Edo emuşeni gicoxit. Mara emuşen ʒ̆oxle çkimden ambai komekçat. Cinci çkimi Art̆aşeni
ren. Man İst̆anbolis dovibadi do dovirdi. İngilisuri nenaşi mamgurapale vore ar
k̆olecis. Ar çkva nenati komiçkin, İt̆aliuri nena”-ya vuʒ̆vi.
Aşopaten emdğas ok̆oviçinişit artikarti t̆ilifonis. Dido mskva sersi kuğut̆u
emus. Gagnapa muşiti k̆ai rt̆u. Sersi muşişen k̆ai k̆oçi nart̆u oxomaʒ̆onu do
mutu var. İptineri irtibatis ginže oraş morgvalis ok̆oviğarğaleet̆it. Vit̆onçxorooşdootxoneçidovit̆ojur
(1992) ʒ̆ana rt̆u. Dido p̆at̆i do derdoni ndğalepes pskidut̆it Turkiyes. Emuşeni
t̆ilifonişi şvelaten ağani megabrobape oxvenu şeni ʒ̆ori p̆eriodi var t̆u. Mara
Hayri Hayrioğli do man kogevoç̆k̆it artikarti k̆ala irtibati oxvenus.
T̆ilifoniten artikartişen oguruşi gza bgorupt̆it, bgoramint̆es Mtini nenaten,
man ar- jur k̆itxva komiğut̆u do entepeşi coğabepe bgorupt̆i, bgoramint̆u. Aya
perpu var iqvasunt̆u, mara emoras man var miçkit̆u eşo naiqvasunt̆u aya dulya.
“Lazepeşi İst̆oria” coxoni ketabişi Turkuli, gverdi muşi ʒ̆k̆ariten opşa do
çkva gverdi muşiti upşu ar ç̆ik̆a steri rt̆u. Varti opşa varti upşu. Opşati rt̆u,
upşuti rt̆u. Em oras eçidovit ʒ̆aneri vort̆i do em oraşakis, skidalas xvala jur
gza do jur peri nauğut̆u, miçkit̆u. Edo eşoti vicert̆i. Mara am ketabi navik̆itxişk̆ule,
çkimi skidalaş filosofia iktu.
Hayri Hayrioğli vit̆onçxorooşdoeçidovit̆oanş (1936) ʒ̆anas İnegolişi oput̆e
Hayriyes dibadeen. Masumani nesilişen moxaciri rt̆u. P̆ap̆ulepe mutepeşi
Musulmani rt̆es. Cinci muşi, andğa Aç̆ara yado naiçkinen semti
ren. Ocaği muşik Rusuli zalimobaşen naimt̆een do Osmanuri tereşa
moxteenan. Geç̆k̆apuri doguroni şk̆ule, Bursas Biç̆epeş Xeşnoxvene İnst̆it̆utiş
Bina Ok̆iduşi burmes ik̆itxu do k̆ursi muşi notamamu. İst̆anbolis Yildiziş P̆olisiş
doguronişa kamaxtu. Vit̆onçxorooşdootxoneçidojur (1982) ʒ̆anas t̆ekaudi diqu.
Kortuli nena uçkit̆u mara Hayri Hayrioğlis nauçkit̆u nena, Gurcistanis naiğarğalen
Kortuli nenaşen dido goçkvaneri rt̆u. Emuk nağarğalapt̆u nena oput̆uri, ocağuri,
entepeşen ekoleti yasaxi nena rt̆u Turkiyes, muşi berobaş p̆eriodis. Muk nağarğalapt̆u
nenas goçkvaneri alboni nauğut̆u, diguru. Murenki em oras vit̆oxut ʒ̆aneri rt̆u.
Hayrioğlik dido mk̆ule p̆eriodis doloxe Kortuli Alboni diguru. Emuten Kortuli
muşi ok̆ap̆et̆anus kogyoç̆k̆u. Am alboniten ik̆itxupt̆u do ç̆arupt̆u. Şuri
muşiti ik̆ap̆et̆inu. Namulun ʒ̆anape k̆ala K̆avk̆asuri xalk̆epeşi tarixi do
skidala şeni int̆eresi dvaqu. Gurcistanis gamoçkvineri ketabepe ok̆itxus kogyoç̆k̆u.
Aya k̆ai rt̆u mara, “Lazepeşi İst̆oria” coxoni ketabi do namtini tercumepe muşi
obiekt̆uri navar t̆u, içkinen.
Eşo ptkvatna, aşo ptkvatna, Hayri Hayrioğli çkineburi k̆ult̆uris mxuci nameçupeşi
arteri ren. Ar- jur fara Gurcistanişa idu, resmuri musafiri xeşa. Hayri Hayrioğlis
kuğut̆u gamoçkvineri çkva ketabepeti. Mu ç̆vini renki, Hayrioğli domiğures
jurvit̆oşidosum (2003) ʒ̆anas, İnegolis do cenaze muşi oput̆e Hayriyes doxveri
ren.
Hayri Hayrioğlis k̆itxvape çkimişa coğap̆i var naçu. K̆abga uğut̆u Kirzioğlu
steri resmuri ideolojişi k̆oçepe k̆ala. Mara Hayri Hayrioğlikti ar çkva resmuri
ideolojişi gzaten ulut̆u. Emuşeni manti muşi k̆ala k̆abga miğut̆u. Žabunoba
muşis var mažiru emuşa. Cenazeşi merasimişa oxtimuşi şansiti var maqu; ambai va
maqu. Mara man pskidaşakis, goşinape çkini skidasunon. Hayri Hayrioğlişi
megabrobaşen dido beciti ar muntxa kodoviguri: “Gverdi opşa do gverdi upşu ç̆ik̆aş
filosofia”-şi doloxe şinaxeri ren eti.
Hayri Hayrioğli k̆ala didopeten t̆ilioniten ok̆oviğarğalapt̆it. Ar- jur farati İst̆anbolis
ok̆ovik̆at̆it. Ar farati man İnegolişa, oxori muşişa videet̆i mok̆itxu şeni.
İpti, çkin em oras ot̆ubosepeşi şkaguri Topk̆ap̆is ok̆ovik̆ateet̆it. Goişaşu.
Muk nagoişaşuti miʒ̆u. Eşo miʒ̆veet̆u: “Muç̆o iqven?! Sin dido k̆ap̆et̆i guri
do şuri kogiğun. Man t̆ilifonis navogni sersişen eşo oxomaʒ̆onu, mara sin mk̆ule
re. Muç̆o iqven?!” Am metkvalepe muşi oint̆eresoni rt̆u. Mara emus nauğun
gagnapaşenti am signali momçapt̆u. Muşi şeni man Ğormotoni dulya vikipt̆i do
Ğormotoni dulyas doloxe k̆oçiti divi steri iqvasunt̆u!
Vit̆onçxorooşdootxoneçidovit̆ojur (1992) ʒ̆anas, man var miçkit̆u Kortuli
Alboni. Em oraşakis, Latinuri, Arabuli, Berženuli, K̆iriluri, Çinuri albonepe
miçkit̆u varna viçinopt̆i. İpti, ok̆ovik̆atitşi, emus ar-jur hediye ketabi,
fot̆ok̆opepe kuğut̆u çkimi şeni, ʒanʒas. Entepeşen namtinepe İnglisuri
nenaten, namtinepe Turkuli nenaten ç̆areli rt̆u. Ar çkva ketabi çkva komomçu.
Emoras, am ketabi mu rt̆u do doloxe mu ç̆areli rt̆u, var miçkit̆u. Ketabişi alboni
goçkvaneri rt̆u. Eya rt̆een Kortuli alboni. Muk namomçu ketabişi coxo rt̆u
“Lazuri P̆aramitepe”. Man am ketabişi şvelaten Kortuli alboni viguramint̆u.
Ar dolonis am alboni doviçalişi do vit̆oşi fara p̆ç̆areet̆i k̆arta bonca. Am
alboni memişvelasunt̆u. Gurcistanis kogamaxteen, ar-jur folk̆loruli ketabi, P̆aramitepeşi
ketabi, am alboniten ç̆areli rt̆u. Am alboniten, namiçkit̆u Lazuri nenakti
odidanus kogyoç̆k̆eet̆u. Dido şansoni vort̆i.
Man Hayri Hayrioğlik nažiropt̆u steri var voʒ̆k̆ert̆i mevzus. Artikartişen
vigurapt̆it. Aʒ̆i muk çkini k̆ala var ren, mara emus nauğun steri gagnapa nauğunanpe
skidunan. Entepe k̆alati kovoret. Edo artikartişen vigurapt. Man Hayrioğliş
Cenazeşi merasimişa var memalu. Mara mopteet̆ik̆oni, eşo
metkvalepeşi otku minont̆u:
“Coxo muşis aʒ̆i tarixi naitkven mcveşi p̆eriodisti
çkin psikidurt̆it, çkini dixas jin. Dixa, gola, germa, zoğa k̆ala artneri vort̆it,
artikartişa megabre. Megabre t̆es entepe çkinda. Oç̆k̆omale do oşumoni momçapt̆es
entepek. Mance muşi var vort̆it entepeşi mara, manceti var miqount̆es em
orapes. Namint̆es muntxanepe oşumoni varna oç̆k̆omale şeni eşo oçalişuşi var
vort̆it galenepeşi guri şeni, aʒ̆ineri steri. Skidala dido meç̆ireli rt̆u oşumoni
do oç̆k̆omale şeni mara, çkini ğurelepeşi mezare ižiret̆u napskidurt̆it k̆elendo.
Em orasti arto vort̆it entepe k̆ala. Var miqount̆es duşmani, germak̆oçişen met̆i.
Em orasti miqount̆es nandidi do p̆ap̆uli, nana do mama, da do cuma, çili do
kimoci, k̆ulani do biç̆i berepe do mot̆alepe do megabrepe. Nena miğut̆es do
bğarğalapt̆it namint̆es steri, ç̆umanişi, limcişi, serişi namint̆es mevzupeşen,
namint̆es mitxanepe k̆ala. Şkurina var miçkites, germak̆oçişen met̆i. Ndğati
çkini rt̆u seriti. Mʒk̆upi ndğalepe bžirit artikartişen ginže. Filosofia çkini
var iktireet̆u em orapes, navarpşupt̆it şeni ç̆ik̆aşen. Xocişi didi kra miğut̆es
xes dokaçeri. Kraşen napşupt̆it şeni em oras oxoriş noxvene ğvini. “Gverdi
muşi ʒ̆k̆ariten opşa do çkva gverdi muşiti upşu ar ç̆ik̆aşen gamaxtimeri
filosofia”- şi gzaten var vulurt̆it. Çkin kovort̆it. Galenepe komextes. Mzaxali
var t̆es. Varti megabre. Nena mutepeşi çkin namiğut̆es steri vart̆u. Entepes
var uğut̆es guris xeladok̆aoba. Var qoropt̆es dixa, gola, nca, germa, zoğa. Var
žiropt̆es ʒaş peri, zoğaş periti. Entepeşi ğnosi do xeten doviqvit duşmani
dixa, gola, germa, zoğa çkinişati. Gomoç̆k̆ondes mç̆imaşi sersiti, dixaş
şurati. Dido ora mik̆ilu uçkinuten mi navort̆it do solen namopt̆it. Galenepek,
entepes nauğut̆es p̆at̆i adetepepe do gagnapeten komoxtes. Aʒ̆i var oxomaʒ̆onenan
ʒaşi peri, zoğaş şura, topurişi nostonoba. Ar nena domiskidu xvala elak̆teri-gelak̆teri.
Eşo naren-tina, eti ğurun, namik̆ilaps ndğalepeten. Ar ocağişi berepe vort̆it
artneri nenaten varna aʒ̆ineri steri çkvadoçkva nenapeten, aʒ̆ineri coxope
çkiniten; Lazi, Megreli, Şoni, Kortu do çkineburepe. Mcveşi orapesti aʒ̆ineri
kovoret cumalepe. Çkva nenape miğunan-tina, kovoret xoloti do ar oxorişi
berepe. Nenape çkini ren artikartişa namiğunan cumalobaşi nişani. Nena ğuraşi,
var ižiren cumalobati artikartişa. Lazuri nena ğurun. Ğormotik namomçes nena,
muk namomçes menceliten emus mxuci navarmepçapt şeni ğurun. Ğormotis eşo naunons
şeni var, çkin nenas mxuci navarmepçapt şeni. Çkin bunduri navoret şeni, ğurun.
Aʒ̆i Lazuri nena şeni mutxanepe oxvenuşi ora ren. Nena çkini va ğuras do
skidas, irdas.
Sin namusoni k̆oçi rt̆i Hayri Hayrioğli. (26. V. 2006)”
