aliihsanaksamaz.blogspot.com: (8) ŞİİR NASIL YAZILIR?/ LEKSİ MUÇ̆OŞİ İÇ̆AREN?

(1)AZLAĞA/ ABUİSLAH/ ESENKIYI:

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/10/azlaga-abuislah-esenkiyi.html

(2) KÖYÜMÜZ/ KYOİ ÇKİNİ:

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/11/koyumuz-kyoi-ckini.html

(3) HEY GİDİ ÇOCUKLUK/ EY GİDİ BEROBA:

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/11/3-hey-gidi-cocukluk-ey-gidi-beroba.html

(4) BAYKUŞ/ OLOLİ:

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/11/4-baykus-ololi.html

(5) Ortaokul Günlerim / Oşkenani Doguroniş Ndğalepes:

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/12/ortaokul-gunlerim-oskenani-doguronis.html

(6) TEKNİKER OKULU VE ERZURUM/ T̆EKNİK̆ERİŞ DOGURONİ DO ERZURUMİ:

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/12/6-tekniker-okulu-ve-erzurum-teknikeris.html

(7) EŞKIYALAR YOLUMUZU KESTİ:

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/12/7-eskiyalar-yolumuzu-kesti.html

(8) ŞİİR NASIL YAZILIR?/ LEKSİ MUÇ̆OŞİ İÇ̆AREN?:

https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2024/12/8-siir-nasil-yazilir-leksi-mucosi-icaren.html

ŞİİR NASIL YAZILIR?

(Türkçe- Lazca)

Müdürlüğümüzde çalışan 35- 40 kişilik personel içinde bir de M.Y. adında bir şair ve yazarımız vardı. Mahalli gazetelerde arada bir yazıları ve şiirleri çıkardı. Şiirlerini pek kimse beğenmese de şiir yazdığı için adı şair diye geçiyordu. Bir sabah daireye geldiğimde masamda cam altına sokuşturulmuş bir şiir gördüm. M.Y.’nin bana hitaben ve dalga geçer tarzda yazdığı o şiiri okuyunca hemen ona cevap vermek istedim. O güne kadar şiirle uzaktan yakından hiç ilişkisi olmayan benim gibi birinin bu girişimini arkadaşlar, “Abi ne yapıyorsun? Sen onunla baş edemezsin. O adam şair. “ dediklerinde, “Eğer benim adım Yılmaz Avcı ise ben bunun altında kalmam.” Diyerek hayatımda yazdığım ilk dörtlüğü ona gönderdim. Anında cevap gelince ben de karşılık verdim. Bu durum yaklaşık iki ay kadar devam ettikten sonra arkadaş pes ettiğini belirtince ben de o işi orada kestim. Ne var ki artık hızımı alamamıştım. Önce Müessese müdüründen başlayarak müdürler ve arkadaşlar için birer dörtlük yazdıktan sonra onları “Haşlamalar ve Taşlamalar” başlığı altında bir araya topladım. O da bitince “Bir İnsan Arıyorum” başlıklı ilk Türkçe şiirimi yazdım. Bu şiir çok beğenilince yazdığım ikinci şiir olan “Memurun Kaderi”ni de mahallî gazetede yayınladılar. Ve ondan sonra tam gaz ilerlemeye başladım.

“Ogni Kültür Dergisi”

O günlerde bir gazetenin köşesindeki “Bir kısım Lazlar bir araya gelip “OGNİ” adlı bir dergi çıkardılar” şeklindeki haberi okuyunca önce inanamadım. Hemen niceliğini öğrenmek istedim ama adres filan yoktu. Neden sonra adres elime geçince onlara “Şurimşine Azlağa” adlı şiirimi gönderdim. Sonra da mektup yazıp o zamana kadar sadece bir arkadaşımla bende mevcut olan İskender Tzitaşi’nin “Okitxuşeni Supara” adlı kitabından bahsedince, “Biz ne zamandır o kitabın peşindeyiz ama bir türlü bulamadık. Sen onu nereden buldun. Ama derhal bize de gönder” şeklinde M.A.B’den bir talep geldi. Sonradan o kitabın bir fotokopisini onların içlerinden biri olan İ.B. adlı birine verip onların önemli bir isteklerini yerine getirmeye çalıştım. Sonraki günlerde ise, benim şiirimin “OGNİ”de yayınlanması üzerine önce Selma Koçiva, sonra da Ali İhsan Aksamaz’ın mektuplarını aldım ve bu değerli dostlarımla tanışıp dostluğumu devam etme imkânı buldum.

Ana dili Lazca olan çocuklar için SSCB’de yayınlanan ders kitaplarından biri:” Okitxuşeni Supara/ Okuma kitabı” (Soxumi, 1937)

25-30 kişilik bir topluluk Otel Asya’nın lobisinde bir araya geldik. O arada Maşukiye Belediye başkanı R.Y. ile tanışıp kısa bir sohbet yapma imkânını da buldum. Yemekten sonra özel bir odaya çekilip uzun bir masa etrafında toplandık. Masanın başında O.B. ve ben oturmuştuk. Herkes kendini tanıttıktan sonra O.B. söze başlamam için kolumu dürtünce ben de söze başladım. Ne var ki ben daha İzmit’e yeni geldiğimden yanımdakilerden hiçbirini tanımıyor, onun için de hangi konuyu ne kadar açmam gerektiği konusunda bir tereddüt içinde idim. O atmosfer içinde söze önce Lazların kökeni hakkında “OGNİ Dergisi” ve ansiklopedilerden toparladığım bilgileri aktarmaya başladım.

Sonuçta toplantıda bir vakıf kurma yönünde karar çıktı ve bir ikinci toplantının tarihi saptandıktan sonra dağılıp gittik. Öylece 1996 Ekim ayında bir araya gelip 1997 yılı Mart ayındaki seçime kadar görevde kalmak üzere bir mütevelli heyeti oluşturduk. Çalışmalarımızın ilk etabında yer sorunu ve bir dergi çıkarılması idi. Orhan Bayramin, dergi işini önce M. Recai Özgünün yapmasını istemiş, ben de gönülden destek vereceğimi bildirmiştim. Ne var ki aradan birkaç ay geçtiği halde dergiden ses çıkmayınca Orhan Bayramin, bu görevi benim yapmamı istedi. Ben ise, “Bu görev Recai Abiye verilmişti. Onun için O, bu görevi iade etmeden kabul edemem,” diyerek reddettim. İkinci hafta yine aynı teklif gelince yine aynen reddettim. Üçüncü teflifte, “Ben Recai ağabeyle konuştum. O da senin yapmanı uygun görüyor,” deyince, “O zaman aramıza bir çizgi çekeceğiz. Bu şekilde kimse kimsenin işine karışmamış olur. Ben işime kimseyi karıştırmam,” dediğimde, “Çizgi deduğun da nedur? Aha da çizduk,” diye esprili bir şekilde benim istediğim şekilde çalışabileceğimi ima etmiş oldu. Ben de o anda Recai Abi ve Ali İhsan’ı arayıp dergi işini anlattım. Bu işi beraber yürütmek istediğimi söylediğimde onların da çok hoşlarına gitti. Hepimiz çok istekliydik. Sonradan kadroya Murat Ersoy’u da ilâve ettim. Zira Recai Abi evinden pek çıkamıyordu. Ali İhsan da İstanbul’da idi. [Yazan: Munir Yılmaz Avcı]

[Önerilen okumalar: Orhan Bayramin ile Haber& Söyleşi, Yeni Kafkasya Gazetesi, Sayı 5, İstanbul, Mayıs 2002/circassiancenter.com.tr; Orhan Bayramin: “Laz Edebiyatı 1996’dan fersah fersah ileride!”, 16 III 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr/ simavakfi.org]

LEKSİ MUÇ̆OŞİ İÇ̆AREN?

Man navixandept̆i mudurluğis 35-40 k̆oçi kovort̆it, M.Y. Coxoni ar k̆oçikti leksi do mak̆alepe ç̆arupt̆u do svaruli do k̆azetapes meçapt̆u. Mxatvari nart̆u, muşi k̆onai iristi kuçkit̆u. Murenki naç̆arups leksepe mutus varmengapt̆u. Varnati man varmomʒ̆ondut̆u mara ar ndğas çkimişeni mutxanepe doç̆aru do st̆olis kogemidu. Man eya vik̆itxişi, dovişumi do manti emus mutupe komevuç̆ara do ar tis komovot̆axa yado k̆alemi kodovikaçişi manebrapek “Sin dideli. Sin emuşa coğabi muç̆o megaçen” yado dido komemak̆idestina çkar mitis varmevusimini do manti emus mskvaşa mutxanepe mendavuç̆ari do xademes komevoçapi. Ç̆it̆a ora mik̆iluşi, ar coğabi komoxtuşi, “Egere çkimi coxo Yılmaz Avci renna, man aya varvostibinaşa raxat̆i vardomaxunen” ya ptkvi do xolo manti coğabi komepçi. Eşopeten a-jur tutas leksepeten kok̆oviç̆k̆omitşik̆ule “Man navicgini k̆abuli vikip” yado ar coğabi çkva komomixtuşi, manti koxovuşkvi. Murenki leksi oç̆arus naoxovamç̆k̆işeni boşi vardomaxunu do fabrik̆as naren en didi k̆oçişen gevoç̆k̆i do naviçinop irişeni leksi oç̆arus kogevoç̆k̆i. En jinti, “Taşlama ve haşlamalar” yado komevoç̆ari. Beki 40-50 k̆oçişeni “Hiciv” nauʒ̆umelan st̆iliten mutxanepe dop̆ç̆arişk̆uleti emuşenti mep̆ç̆irdi do daha mskva mutupe oç̆aruşeni k̆arari komepçi. Eşopeten “Bir İnsan Arıyorum” coxoni iptinei leksi Turkulot dop̆ç̆ari. Am leksi manebrapes dido moʒ̆ondesşiti am sefeis unk̆ilapeşeni arçkva leksi dop̆ç̆ari. Turkulot nap̆ç̆ari am leksiti manebrapes dido moʒ̆ondesşi, ekoni k̆azetas komeçes do ek kagamaxtuşi, naviçinop-navarviçinop irişen t̆ilifonepe moxtimus kogyoç̆k̆u. Eşopeten oç̆aruşa xavesoba komomixtuşi oxorişa naamaptak̆ala xes k̆alemi do deftei dokaçei ar kinais kelapxedut̆i do udodginu udoxunu p̆ç̆arupt̆i. Emuşk̆uleti Lazuri oç̆arus kogevoç̆k̆i. Nap̆ç̆aripeti Turkulotşa govoktapt̆i. Murenki Lazuri ar alboni navarmiğut̆esşeni çkimeburot Latinuri boncapeten ok̆ovumʒxvapt̆i do vixandept̆i. Namint̆u stei variqvaşiti çkva ç̆arepe bgorupt̆i. Variquşi, Lazuri nenas nauxuktut̆u mç̆ipe boncapeşeni ağani işaretepe vixmart̆i. Emuşk̆uleti Sarpiş nek̆na guinʒ̆k̆u do İskenderi ʒ̆itaşik naç̆aru “Ok̆itxuşeni Supara” coxoni supara xes dolomilapt̆uşa, 1990 ʒ̆anaşakis eşopeten vintxişi.

Ar ndğas oda çkimis kopxeşi, Arkabuli ar manebra xes fotok̆opiş kart̆alepeten komoxtu do entepe komomçu. Govoʒ̆k̆edişi, Lazuri nenaten ç̆areli supara nart̆u naoxovoʒ̆oni do ek̆o dido maxeluki nenas kodolomağu. Manebrak, “Am kitabi man Xopas govit̆işi, meleni Sarpişen monoxtime ar k̆oçis kovužirişi, Lazeburot ç̆areli nart̆uşeni emedeni kagoʒ̆avuği do fotok̆opi keşaviği” ya namiʒ̆u do manti naelamidgit̆u fotok̆opiten sum nusha keşaviğişk̆ule muç̆o musafi stei xatimi dop̆i. Ok̆uleti dopxedi do ç̆areli namiğut̆u iri ç̆arape İskenderişi alboniten xolo keşap̆ç̆ari. Edo İskenderişeniti ar leksi dop̆ç̆ari.

Em ndğalepes ar k̆azetas, “Kimi Lazepe ok̆oxtes do OGNİ coxoni ar svara kagamiğes“ yado ar ambari vik̆itxişi kiyana çkimi diqu. Man entepe k̆ala otanişu mint̆u mara adresi varmažiru. Mundeşk̆ule entepeşi adresi kobžirişi, “Şurimşine Azlağa “ coxoni leksi çkimi komevuncğoni do “İskenderişi suparaşi alboni mot vaixmart” yado komevuç̆arişi, emedeni Mehmedali Beşlişen, “Man em supara dido oraşendoni bgorup̆t̆i do varmažiru. Sin eya so žiri? Mu iqven man komomincğoni” yado kart̆ali komomiç̆aruşi Mp̆olişa mevit̆işi, suparati mendaviği. T̆ilifoni voğodişi İsmail Bucaklişi coxoni ar bere suparaşi goʒ̆amaluşeni Beşiktaşis navort̆i nanaçkimiş oxorişa komoxtu. Manti supara komepçi do mek̆ovolapi. Mehmedali do İsmaili stei Aliihsan Aksamazi, Selma Koçiva do Ahmet Kırımlı Hacaloğlu stei “OGNİ” nagamiğes majurapek̆alati mʒika oraşk̆ule dovitanişit. ʒ̆oxle Selmak Alamanyaşen kart̆ali momiç̆aru do “OGNİ”s naç̆ares leksi çkimişeni, “Dido mskva leksi ç̆arelee. Manti eşo mutupe p̆ç̆arup do aʒ̆işk̆ule nap̆ç̆aratpe artikartis mevuncğonat” ya miʒ̆uşi k̆ai maʒ̆onu do Selma k̆ala nap̆ç̆arit leksepe artikartis oncğonus kogevoç̆k̆it. Emuşk̆uleti Aliihsanik çkimik̆ala otanişuşeni kart̆ali komomiç̆aruşi emuk̆alati dovitanişit do andğaşakis dido k̆ai manebroba dop̆it.

1996 ʒ̆anaşi Gumaşi tutas kok̆optit 1997 ʒ̆anaşi Mirk̆aniş tutas oʒxunoba oxvenuşeni kok̆ovitkvit şk̆ule em oraşakis ar “mutevelli heyeti” dovoteşkilit. Muren ki M. Recai Ozgunik, “Yilmaz Avcİ illaki am heyetis iqvasunon!” Yado guktu. Majuranepekti, “Hoo, eya vart̆aşi, variqven!” Yado konoqonesşi, manti, omt̆inuşi gza vardomiskidu do muhasebeşi vezife man komomçes. Vak̆if Başkani Orhan Bayramik “Ar svaruli kagamaviğat do sersi çkini iris kovognapat,” ya miʒ̆uşi, svaruli kagamaxtaşk̆ule ekolen- akolen dido namemoç̆irasunonan namiçkit̆u şeni quci varmepçi da Recai Abik qvas ya vuʒ̆vi. Ar dolonişk̆ule xolo komoxtu do “Hade, mu çumer? svaruli mundes gamimer?” yado xolo komemoç̆iruşi xolo k̆abuli varp̆i. Masumani fara xolo komoxtuşi, “Tamam gamavimer mara miti, mitis dulyas varak̆atasunon. K̆artaiş dulyapes ğara kogoşabğarat.” Yado nena gevuktirişi, “Ğara nazop̆on muren ki. Ahati komevoğari.” Yado xeten k̆uçxe muşişi ʒ̆oxle işaretiten ar ğara mek̆olapu. Emuşk̆ule yeviseli do Ali İhsan Aksamazi k̆ala Recai Ozgunis, “Egere çkimik̆ala iqvetna, ar svaruli gamamağu guris miğunten ambai komepçişi, entepesti k̆ai aʒ̆ones. Eşopeten iptinei jur svaruli Mp̆olis kagamaviği. “OGNİ”-şk̆ule aşo ar svaruli nagamaxtuşeni Milletis dido k̆ai aʒ̆ones. Murat Ersoyiti kelavik̆atişk̆ule şkvit svaruli kagamaviğit. Maovrani svaruliti dopxaziri. [Mç̆aru: Munir Yilmaz Avci]