https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/07/bicisi-ocilu-erkek-cocugu-evlendirme.html
Biç̆işi oçilu- 2
Haşo
kçinepe mendeboçkumet bozoşi nandidişa ya dadimuşişa, mitxani-na uyonun: “Haşo
do haşo dulya divat̆uk̆o-na, k̆ai va ivet̆u-i?”
Bozo
razi divu-na, kçini razi divu-na, hemindos biç̆iş baba ulun bozoşi babaşa:
“Dulya
haşo p̆at! Xesimi bivat artik̆atişi,
Ğormotişi iznite! Bozo skani bere çkimis mepçate!”
Hemus-ti,
bozoşi babas komoǯondu-na- “K̆ai-a! Bozo çkimi komekça! Haǯi bozo çkimis mouğa-ya
şkit beşluği, xeşi altunişi bilezuği, xeşi godvaloni, şkaşi got̆k̆aloni… şkaşi
otk̆k̆apu altunişi, xolo altunişi saati, xolo maǯk̆indepe sum otxo, ‘ucişi
dolok̆idale altunişi! Xolo-ti ipeğişi… Ombri muşişi boxçape a xut-aşi,
gul-yaği… Lişanişi yazma; xolo tomas nuk̆idaman k̆ordela, xolo oʒxoci (sum-
otxo), yaili potini… A’çkva duguni p̆aten, lişan-duguni p̆aten… Hamtepe- ha-na
giǯvi-pe- dogaxenen-na, bozo çkimi mekçare!”
“Ko,
ma hamtepe dobuxenam! Si-ti ma-na giǯvare, bozo skanis mali uxenare: Şkit
k̆at̆i oncire, ar yaili k̆arola, ar didi yali, ar çkva şk̆afi (çekmece), ar
çkva st̆oli-lamba gedgasen, yali gedgasen, k̆alp̆uzişi lamba, bakirişi- didi
sini, xolo ç̆ut̆a sini eladgeri, didi ǯuk̆ali-ç̆uk̆i, ç̆ut̆a ǯuk̆alepe, xolo
didi k̆uk̆uma- xak̆ust̆ame orta k̆uk̆uma, ç̆ut̆i k̆uk̆uma, aşi saxani- hemindos
k̆ule xolo ç̆ut̆a saxani k̆apağoni- aşi, xolo tencere,- ar didi do ar ç̆ut̆a,
xeşi leğeni, xolo imbriği, didi ç̆ağani, jur çkva- ar ortani, a’çkva ç̆ubut̆a
t̆ağani, a’çkva suzgi- eçdovit (30) ok̆aşakis,- hamtepe gaxenen-na mati bozo
skanis mteli komebuğa, duguni dobuxena!”
Haşo
dotkves jur badepek do jurk̆ele-ti razi dives. Biç̆iş babak altunişi t̆akimepe
irixolo menduğu lişanişi ndğas, muşi k̆oçepe, dostepe elik̆atu do igzalu.
Bozoşi babak-ti muşi koç̆epes, dostepes ucoxu. Hamtepe-ti komoxtes. Xeşi
dokaçoni sanduğis irixolo doložin do biç̆işi babas xes uğun. Odapes kodoxedes;
bozoşi baba, biç̆işi baba, sum-sum k̆oçi elak̆ateri. A’çkva Xoca-ti
kodoxedunan. Biç’işi babak sanduği yeǯk̆ims, keşimes hemtepe, altunişi
imanetepe, st̆olis koyodumess. Yezdiman. Biç’iş babak mendimess. Haǯi çkva
nikyaxi ikoman. Sum k̆oçi bozoşi vekili, sum k̆oçi-ti biç’işi vekili- hek
xenan. Xocak zop̆ons:
“Odaşi
nek̆na genk̆olit. Miti mot amit̆as!”
Haǯi
k̆itxums bozoşi babas:
“Nikyaxi
nak̆o uxenare?”
“Xutoşi
şilya (500.000) groşi!” Bozoşi babak zop̆ons.
Biç̆işi
babak:
“Hek̆o
var”-ya! Oşi şilya (100.ooo) mekçam!”
“Hak̆o
mekçare!”-
“hek̆o
momçare!”…
Vekilepek
muǯk̆vinaman, artis duk̆laman, majuras munžinaman, orta kožiraman.
Xocak
zop̆ons:
“Aǯi
divu! Maşallah! Subhanela!”
Haǯi
çkva Xocak k̆itxums-ki ( Bozoşi babak do biçişi babak xepe artik̆atis
komeçaman):
“Skani
bozo Ğormotiş iznite he badiş biç̆is komeçi-i?”
“Komepçi”
Sum
fara dok̆itxums xocak.
Xolo
k̆itxums biçiş babas:
“Si
k̆abuli dovi-i he badişi bozo?”
“Ma
Ğormotişi iznite k̆abuli dop̆i!” (Biç̆iş babak uǯumess).
Uk̆ule
xocak dua dikoms, xvamams:
“Ğuraş
dğaşakis yaği do topui-st̆eri haşo t̆at! Artikartis p̆at̆i nena mo uǯumet!
İ(r)o… i(r)… p̆anda žiʒinei t̆at!
Haşo
xocas biç̆iş babak jur altuni komeçams. Haǯi xocak zop̆ons-ki:
“Nikyaxi
divu! Biç̆epes şerbet̆i kogyubit. T̆ofeğepe ot̆k̆oçan!”
Biç̆epe
golinsvaapunan do t̆ofeğepe kot̆k̆omelan.
Haǯi
nek̆na kogonǯk̆es, sufra kododges, mteli kodoxedes do gyaoba ves. Pilavi,
mak̆aina, sutli, kotume, bueği… Gyai oç̆k̆oman… İbirman. İbirnan, ixoronan.
Ok̆ule dolumca-şi, igzalan oxoişa. Bozo oxoi muşis kodoskidu, biç̆i-ti oxoi muşis.
Ok̆ule ar ǯanaş k̆ule biç̆iş cumalepe, dalepe, bozoşi baba do nanaşi oxoişa
medulunan:
“Bozo
tkvani haǯi boyonaten!”
Bozoşi
babak do nanak uǯumelan:
“Xolo
ar ǯanas komyonut̆an!”
Biç̆işi
cumalepek do dalepek va daicenan:
“Çku
haǯi nusa (noğamisa) oxois minonan! Baba çkini badi en! Nana çkini kçini en!
Dulya oxenoni dido en, pucepe miyonunan!”…
Neyse
oxveǯinaman, k̆abuli dikoms bozoşi baba do nanak… Uk̆ule bozo komeçaman. “K̆ai,
dido k̆ai!”- Bozoşi babak do nanak uǯumelan biç̆işi cumalepes.
“Bozo
çkimis dido duğuni uxenaten, dugunite oyonaten, xolo-ti dolokunu uç̆aten. Xut imbrişumişi
(met̆aksişi) porçape uç̆aten, xolo potini yuç̆opaten, met̆aksişi gotvalu, xolo
firace-çarşafi yuç̆opaten!”
“Ko!”
Biç̆iş cumalepek.(Razi) dives. Hemtepe iri xolo koyuç̆opes. Haǯi 3açxaşi ndğas
duğuni p̆aten! Maltepes ducoxes do nusa duğunite komoyones.
Sabaxtan
biç̆iş cumalepe, dalepe, eksalepe, Maltepe mendaxtes bozoşi oxoişa. Ar jur saatis bozoşi oxois kort̆es. Hamtepe bozoşi
oxoişi avlişa mexte-şi, hekoni k̆oçepe gamaxtes oxoişe avlişa, gamaxtes…
“K̆ai
moxtit! K̆aobate moxtit! Hayde, oxoişa moxtit!”
Hamtepe-ti
oxoişa medaxtes. Odas kodoxedes. Ç̆ut̆a-ç̆ut̆a ip̆aramites, isteres. Ok̆ule
sufa kododges, gyai ç̆k̆omes. Gyai ipxot̆es.
“Ar
kotume komomiğit!” Biç̆işi cumak (ya eksealepek) zop̆ons, “Xolo bueği, xolo
bak̆lava!” Haşo dido uǯumess hemtepes.
“Çkva
va miğunan!”
“Va
giğunan-na, gyai va bipxo!”
Hemindos
xolo arteği bak̆lava komuğes. Haşo dido tku, xut-aşi bak̆lava komuğes.
Artikartis koyosvau. He biç̆işi cumak ar xami keliǯk̆u. He bak̆lavas koyoʒonu.
Xami geiktu. Bak̆lavak var okaçu.
“Aha!
Xami geiktu! Xolo bak̆lava komomiğit!”
Haşo
uǯu-şi (axveǯu-şi), jur çkva bak̆lava komuğes.
“Haǯi
çk̆omi”- a, uǯves.
“Var,
xolo momiğaten!”
Haşo
mteli vit bak̆lava do arteği bueği komolapu.
“Haǯi
divu! Haǯi biç̆epe, ç̆k̆omit!”
He
vit bak̆lavaşe şkit kezdu do xolo komeçu he oxorişi k̆oçis.
“Haǯi
gyai op̆ç̆k̆omat!”
Doxedes
do gyai ipxonan. He biç̆işi cumak haǯi “Ǯk̆ai minon”-ya, dotku. Şuşete ǯk̆ai
komuğes. Ǯk̆ai oşuş-k̆ule st̆ikani met̆k̆oçu do dot̆axu.
“Aha,
xeşe memilu st̆ikani!”
Uk̆ule
xolo biç̆epek ǯk̆ai goes:
“Ǯk̆ai
momiğit”-ya!
Şuşepete
ǯk̆ai komuğes.
“Aha,
ǯk̆ai komogiğit-ya, oşvit”-ya!”
“Çku
meşep̆ete ǯk̆ai va pşump”-ya!
“Çkva
şuşe va miğunan!”
“Muşeni
va giğunan, fuk̆ara et-i?”
“Şuşe
arteği mekçit, hea dot̆axit. Muşeni va iduşinit, çku xolo ǯk̆ai pşvaten? Şuşe
muşeni t̆axit? Haǯi meşep̆ete ǯk̆ai şvit!”
Koiç̆opes
muşep̆ete ǯk̆ai.
Arkadaşi
muşis t̆ofeğişi nuk̆us komuk̆idu. He-ti t̆ofeğite dot̆axu, ot̆k̆oçu do dot̆axu.
İri
xolok gyai oç̆k̆omes. Gyais keisele-şi, xes gobaman ǯk̆ai, xeşi okosalepete
(peşkirepete) xepe ikosamtes. Ok̆ule arteğik goǯuğu do mediğu. Artuk gyaoba
diçodu.
“Haǯi
bigzalat”-ya. Nusa kogoxazi(r)it”-ya.”
Nusa
kogoxazires. Dolokunu kodolokunes. Kogamaxtes oxois. Mulunan gzas. Noğamisa
mulun. Hemuk̆ala-ti cumalepe, dalepe, eksalepe, maltepe- biç̆iş oxorişa
nulunan. Biç̆iş oxoişa doskidu gverdi versi.
“Çku
haǯi va malapunan!” ixveǯanoren noğamisaşi k̆ele, isinapan. Biç̆iş k̆oçepek
uǯumelan:
“Hayde
mç̆ut̆a çkva-ti komoxtit!”
Heşo
vit adimi keç̆opes.
“Haǯi
çkva va malapunan, domaç̆k̆indes!”
Xolo-ti
axveǯes:
“Ham
yeri okti /gemti en! Duzişa komok̆axtit!”
Haşo
axveǯu do duziş yakis komoyonu.
Ok̆ule
biç̆işi cumak:
“Çkimi
xat̆irişeni a eç adimi komok̆axtit!”
“Hayde,
skani xat̆irişeni vit adimi komek̆aptat!”
Haşote
vit adimi komek̆axtes. İkindis na-moxtes, axçamişakis biç̆iş oxoişi avlişa
komoxtes xveǯinite.
Haǯi
avlis k̆uçxe konobažges.
“Çkva
va amabulut oxois!”
Biç̆iş
iksalepek ar livoi do ar t̆ofeği bozoşi cumas komeçes.
“Haǯi
moxtit! Oxois amaptat! A hemuşi xat̆iişeni xut adimi kep̆ç̆opat!”
Komoxtes
oxoişa nek̆naşa.
“Çkva
va amabulut!”
Hemindos
biç̆işi k̆oçepek bozoşi k̆oçepes sum altuni komeçes.
“Ha
Tkvani baxçişi!”
“Haǯi
oxois kamaptat! Hayde, biç̆epe, iri xolo oxoişa”-ya do kamaxtes.
Noğamisa
ar odaşa mede’ones --biç̆iş dalepek, oxorcalepek. Biç̆epe başk̆a odas
kodoxedes, oxorcalepe başka odas kodoxedes. K̆ai- k̆ai ip̆aramites, istees,
oxorones, ibies.
Ok̆ule
gyariş ora divu. Gyai komoiğes. Sufa kododges. Gyai oç̆k̆omes. Sufras pilavi
kogedges, princiş pilavi. Haǯi k̆uzepe komeçes. Ar sufas nak̆o k̆oçi t̆u, hek̆o
k̆uzi komeçes. He k̆oçepek, bozoşi k̆olik, - gverdik k̆uzi met̆axu.
“K̆uzi
moiğit-ya, xete pilavi va iç̆k̆omen-ya! Ha oput̆es adeti haşo giğunan-i?!
K̆oçis k̆uzi va meçamt!”
“K̆uzi
komekçit! Muşeni met̆axit? K̆uzite pilavi-na
ç̆k̆omat̆it, muşeni va giçkit̆es?!”
“K̆uzi
xeşe memiles, epto (megere) dido çiçku t̆u k̆uzi met̆ruxu. Çkva haǯi pilavi
xete var maç̆k̆omenan! Tkva-ti çkuni oxois şuşepe met̆k̆oçit, dot̆axit. Çku
k̆usuri muşeni momimet? Vaşa guri mogixtes”.
Bozoşi
k̆olik biçişi k̆olis uǯumess:
“Duğunis
haşo adeti ren! Adeti çkuni bikomt! Daha dido çkva-ti p̆t̆axaten! Oxoişi
k̆eemidepe iri k̆u(r)şumite p̆t̆axaten!”
K̆uzepe
komuğes.
“Çku
gui va momaleman!”
İri
xolok gyai oç̆k̆omes, eyseles do xes ǯk̆ai kogobes. Peşkiepete dokosapes. Jur peşkii goǯuğes.
“Haya
arteği fays egiç̆opumt”- Bozoşi k̆olik
koşinaxes. Biç̆işi k̆olik nuxies.
“Haa
megixiit! Tkva şeit̆ani mudat̆it (mot va rt̆it)? Şei tkvani moda çvit
(mod va çvit)?”
İri
xolok ižiʒes, biç̆işi k̆olik do bozoşi k̆olik. Haǯi iri xolok kodoxedes.
Birapas kogyoç̆k̆es.
“Yoy
kesiley imsana! Soyle derduni bana!” (Lazepeşi “Odelia” haya ren!) Haşo
biç̆epek ibires. Ok̆ule keiseles xoronişa (oxorunişa).
“Ha,
biç̆epe, ha! K̆ai geçit sia!” (K̆uçxes nontxaman, xoronaman- Sia hea ren- ar
p̆art̆ia hamk̆ele, majuani- hemk̆ele).
“Haşo,
haşo, biç̆epe! Ar jur birapa doptkvat! Haşo yavaş-yavaşi! Handğa çku sica var
bžirit; ar sica komoyonit!”
Haşo
majua p̆art̆ik tkvasen:
“Aha
sica goixaziren!”
-Sica
kogoyxaziru do ma muşeni va bžirom?!
-Ha
sica nek̆nas kogamaxtu, biç̆epes k̆ap̆ulas mok̆udgin!
-Hek
sum delik̆ani koren, çkari var bicini, namu ren sica?
-K̆ap̆ulaşe
mok̆udgin boxça dolotvaleri!
-Hepto
dido mendra ren, sica hak komoxtat̆u!
-Aha
sica komobyonit yani çkunişa!
-Sicas
oxooru var uçkin-i, k̆uçxe eşo mot dodgims?!
-Aha
haǯi boxoronamt, oncğore mo gyut̆alemt!
-Maşalla
sub hanala! So-ti toli mat̆asen-i?
-Sica
hak komobyonit! Damtie muşi so ren?
-Ar
k̆avurmişi ntxiri muşen va momiğit?
-Tkvani
siras sum sica koren boxça dololaperi!
-Si
çkunis muşeni va ren ar sica?
-Aha
haǯi idasen arteği sica!
-Maşalla
sub hanalla, tkva-ti arteği sica!
-Boxça
eǯoǯk̆it do kobžirat, namu ren sinca?
-Aha
boxça eǯegiǯk̆aten, vaşa oncğoe gyut̆alat!
-Nak̆o
mskva sica ren! Maşala sub hanalla!
-A-jur
birapa doptkvat haşo yavaş-yavaşi!
-Sica
damtires var uğun-i ntxiri k̆ak̆aşi?
-Damtires
gundunudore zanduğişi nk̆ola!
-Yazuğ
olsun bolaki sicas oncğore avu!
-Dadepek
komoiğat̆es ipeğişi mendili.
Ar
sicas komotvat̆es ipeğişi mendili!
-Epto
sicas daç̆k̆indu hamseneri xoronis?
Guis
muşeni va niç̆vams he verane damtires?!
Moxtas
do muşletinas k̆avurmişi ntxirite!
-Aha
damtire komoxtu k̆avurmişi ntxirite!
Xolo
boxçape kuğun ipeğişi mendili
İri
xolos komeçu ipeğişi mendili!
Haǯi
izni komekçit, eç̆opi do mendioni e sica skani!
Aha
sicaşa nulun, e biçepe ibirit!
Aha
sicas guis (ko)nat̆u, damtire keludgitu
Epto
(sicas) dido oncğore aven, p̆icis upi noxvams!
Çkunde
izni giğun, gamaxti do igzali!
-Haǯi
çkunebura bibirat, çkva sica igzalu
“Soylerum
yana-yana! Soyle derduni bana!
“Ne
anarun ne yana! Gyore meyurum seni!
Obiru
doçodines, iri xolo oxori muşişa igzales, noğamisa naşkves oxoris,
şkit̆ndğaş-k̆ule noğamisa ulun oxoi muşişa… Biç̆iti daveti oğodan-şi, idasen
bozoşi oxoişa, mutu va umess…
[Kaynak kitap: Arnold Çikobava, (56./
Kaynak kişi: Xasan Abdi-oğli, [27 yaşında, [ს.
ფშალთილუღი, Pşaltiluği köyü, Abhazya Ö.S.S.C.], “Ç̆anuris
Gramat̆ik̆uli Analizi/ T̆ekst̆ebiturt”, S.S.R.K̆ Meʒnierebata Ak̆ademiis-
Sakartvelos Piliali, Tbilisi, 1936, (Tablo: Hasan Helimişi), (Gürcü Alfabesinden
Latin Alfabesine çevriyazı: Ali İhsan Aksamaz, İstanbul, 1999)]
aksamaz@gmail.com
