[Lazca- Türkçe Masallar-8]: “İki
Arkadaş”
Çok eski zamanlarda bir
köyde iki genç çok yakın arkadaşmış. Bir gün birbirlerine şöyle demişler:
--Kötü hâldeyiz; paramız
yok! Biz en iyisi gurbete gidip çalışalım! Orada biraz para kazanalım!
Azıklarını omuzlarına
atıp yola çıkmışlar. Bir günlük yolu güle oynaya gitmişler. Sonra karşılarına iki
yol çıkmış:
--Şimdi sen bu yoldan git!
Ben de bu yoldan gideyim! Bir yıl sonra tam da burada buluşalım! Sen erken
gelirsen, beni bekle; ben erken gelirsem, seni bekleyeceğim!
Böyle sözleşip yollarına
gitmişler.
Bir yıl boyunca gurbette
çalışmışlar.
Bu arkadaşlardan biri,
bulduğu her işte çalışmış. Beş kapik yevmiyeye de çalışmış, üç kapik yevmiyeye
de çalışmış. Böylece zamanına göre çok para kazanmış.
Diğer arkadaş burnu
büyüklük yapıyormuş:
--Benim yevmiyem on manat!
Ondan aşağı yevmiyeyle asla çalışmam!
Tabi böyle olunca da bu
burnu arkadaşa, istediği yevmiyeyi kimse vermemiş. Sonunda da gurbet ellerde sersefil
olmuş. Doğru dürüst beslenemiyormuş bile. Zayıflıktan, giydiği pantolon
belinden kayıp düşüyormuş. Üzerindeki gömlek de artık ona çok büyük geliyormuş.
O kadar bakımsız ve perişan bir hâldeymiş.
Gurbette bir yıl geçince arkadaşı
yola koyulmuş. Ayrıldıkları o yola gidip bir gün boyunca beklemiş. Arkadaşı gelmemiş.
Arkadaşının gittiği taraftaki yola koyulmuş. Arkadaşını aramış. Arayıp, arayıp
sonunda da arkadaşını bulmuş. Bir de bakmış ki arkadaşının üzerinde neredeyse
ne gömlek ne pantolon kalmış. Üstü başı yırtık pırtıkmış. Şöyle demiş:
--Arkadaşım, yıl bitti.
Ben köye, evime gidiyorum. Sen evine gitmiyor musun?
--Param yok ki! Nasıl
gideyim?
--Ben para verip sana
yeni elbiseler diktireceğim! Sen sıkıntı etme! Hadi, arkadaşım gidelim!
--İyi ya!
Köylerine gitmek üzere yine
beraber yola koyulmuşlar.
Derken zaman geçmiş.
Akşam olmuş. Yolları üzerindeki ormanda geceyi geçireceklermiş.
Bir kenarda yatmışlar. Parası
olan arkadaş uyumuş. Arkadaşı oturup etrafa bakınıyormuş. Birden içinden şöyle
geçirmiş:
--Arkadaşım onca para
kazanmış! Ben hiçbir şey kazanamadım. Şimdi onu öldüreyim! Parasını da alıp köye
öyle gideyim!
Yerinden kalkmış.
Bıçağını çekmiş. Arkadaşının üzerine abanıp gırtlağını kesmeye çalışmış. Arkadaşı uyanmış:
--Arkadaşım neden beni
öldürmeye çalışıyorsun?
--Kafanı keseceğim!
--Gün gelir bir şahit
çıkar! Öyle söylerler.
--Bu dağlık ıssız yerde
senden ve benden başka kimse yok! Ne şahidi?
--Ben, şu yeşil
yaprakları şahit tutuyorum!
--Kimi istiyorsan, neyi
istiyorsan, kendine onu şahit tut!
Bıçağı vurduğu gibi
arkadaşını öldürmüş. Üzerindeki parasını da alıp köyüne doğru yola çıkmış.
Köye varınca arkadaşının karısı
sormuş:
--Kocam nerede?
--Öldü! Kurtlar
parçaladı!
Aradan epey zaman geçmiş.
Öldürdüğü arkadaşının karısıyla da evlenmiş. İki de çocukları olmuş. Üç yıl
kadar beraber yaşamışlar.
Bir gün odun kesmek için
ormana gitmişler. Adam, bir ağacın altına uzanmış. Karısı da gelip yanına
oturmuş. Rüzgâr esince ağacın yaprakları kıpırdamış. Kıpırdayan yaprakları
gören adam gülmüş.
Karısı sormuş:
--Durduk yere niye
güldün?
--Öylesine kendi kendime
güldüm işte!
Kadın ısrar etmiş:
--Eğer kocamsan, neden
güldüğünü bana mutlaka söyleyeceksin!
--Önceki kocanla yolda
gidiyorduk. Köye dönerken onu öldürdüm. “Beni öldürme!” demişti.
“Yeşil
yaprakları şahit tutuyorum,” demişti. Şimdi de yeşil yapraklar kıpırdadı.
Kocanın dediklerini hatırladım da onun için güldüm!
Bu
sözleri duyan kadın yerinden kalkıp oradan hemen kaçıp gitmiş. Yedi erkek
kardeşi varmış. Doğruca onların evine gitmiş:
--Kardeşlerim,
kocam olacak o adamı bulup hemen öldürün!
Sormuşlar:
--Neden?
--Siz
onu öldürene kadar sebebini söylemem!
Erkek
kardeşleri gidip kadının kocasını öldürmüşler. Sonra da evlerine dönüp kız
kardeşlerine sormuşlar:
--Kız
kardeşimiz, kocanı bize neden öldürttün?
--Gurbetten
köye dönerken ilk kocamı parasına tamah edip öldürmüş. Bugün ormana odun
kesmeye gittiğimizde bana bu suçunu itiraf etti. Ben de o sebeple size onu
öldürttüm!
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/10/lazca-turkce-masallar-1-tebdili-kyafet.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/11/lazca-turkce-masallar-2-tovbekar-eskya.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/11/lazca-turkce-masallar-3-akl-ile-kader.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/11/lazca-turkce-masallar-4-kardesin.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/12/lazca-turkce-masallar-5-ay-ile.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/12/lazca-turkce-masallar-6-ylan-ile-adam.html
https://aliihsanaksamaz.blogspot.com/2025/12/lazca-turkce-masal-7-kotu-niyet.html
“Jur
Arkadaşi K̆̆oçi”
Jur k̆̆oçi arkadaşi
divesdoren. “Çkun-ya bigzalat do biçalişat k̆̆urbetis,- artik̆̆artis tkves do
gyarepe kek̆ik̆ides. A‘ndğaşi gza mendaxtes. Jur gza kožires:
--Haǯi si ham gzas
mendaxti, ma ham gzas mendaptare. Ar ǯana-ş-k̆̆ule ham yeriş ok̆̆obik̆̆atat! Si
ordo moxti-na, si mçvi, ma ordo mopti-na, ma kçvare.
Ar ǯanas diçalişes. Xuti
žiru-na-ti diçalişu ndğauli, sum k̆̆ap̆ik̆̆ žiru-na, diçalişu. Komogu dido
para.
Majuranik:
--Çkimi ndğaleuli-a vit
manati ren-ya. Hemuşi ǯale va biçalişam-ya.
Mitik var meçu, muk-na
gorumt̆u ndğauli do avara kodoskidu. Na-možitu şarvali do bluzepe gamostu.
Hekoleni majura arkadaşis ǯana apşu, gedgitudoren, arkadaşi muşik̆ala
na-ok̆iǯk̆u-gzaşe komoxtu. Komoxtu do a’ndğas doçu. Arkadaşi muşi var žiru.
Gedgitu he gzas. Arkadaşi muşi dogoru. Dogoru do kožiru. Mendaǯk̆edu-ş-k̆ule,
çkar mutu var dolokuns.
--Arkadaşi çkimi-a, ǯana
oypşu-ya. Ma mebulur-ya oxorişe, hayde, si var ulur-r-i?- duǯu.
Hemuk tku:
--Ma para var miğun do so
bida?
Majurak uǯu:
--Ma dogixarcare-a.
Dolokunite dogiç̆ar-ya. Hayde, bigzalat, arkadaşi çkimi!
“K̆̆ai”-a, -duǯu
majurak-ti.
Ok̆ik̆ates do do nulunan
oxorişe.
Ar yeriş dulumces do
germas dincires.
Para-na uğut̆u arkadaşi
dinciru, majua xen do iǯk̆̆en. Guris kodolangonu:
--Arkadaşi çkimik hak̆̆o
para komogu do ma nutu varmomagu-ya Haǯi-a hamus ti mebok̆̆vata-ya do para-ya
goǯobuğa do ma oxorişe bigzala-ya.
Eyselu do eliǯk̆̆u xami
do koyacinu do ti nok̆vatems. Arkadaşi muşi gok̆uʒxu:
--Arkadaşi çkimi-a, ti mo
mek̆̆vatem”-ya.
Majurak uǯu:
--Megok̆vatare-ya!
--Şayet̆i diven do
dozop̆onan-ya.
Majurak uǯu:
--Dağis ar si do ar ma,
başka mi-ti va ren-ya.
Eşili but̆k̆̆ape şayet̆i
dopkaçum-ya, -uǯu.
--Mintxa ginon, dokaçi-a,
-majurak uǯu.
Geçu xami do doylu.
Parana uğut̆u, goǯuğu do oxorişe komoxtu.
Oxorcak kitxu:
--Komoli çkimi so ren-ya?
Hemuk uǯu ki:
--Doğuru-ya.
Haǯi-a ma mendemani-a do
keç̆opu. Skidunan baraberi. Jur bre daves. Sum ǯanas baraberi doskides.
Ari ndğas ok̆̆ik̆̆ates do
dişkaşi ok̆̆vatuşe mendaxtes. Komoli kelinciru dağis. Oxorca kodoxedu do
calepeşi but̆k̆as ixi elobaru-şi, but̆k̆ape oxink̆anes. Komolis ažiʒinu.
Hemindos oxorcak k̆̆itxu-ki:
--Mot gažiʒinu-ya?
--Heşo mažiʒinu-ya,
çkimebura-ya! -uǯu komolik.
Haǯi oxorcak uǯu-ki:
--Muşeni gažiʒinu-ya, ma
miǯvare-a egere komoli çkimi re-na do konaçkinu.
Hemindos komolik-ti duǯu:
--İptineri-a komoli
skani-a gzas bulurt̆it-şi-a dop̆ili-a ma-ya. Mot mp̆ilom! Miǯu-ya. Eşili
but̆k̆ape şayet̆i kodopkaçum-ya do haǯi he but̆k̆a oxink̆anu-şi, hemuşeni
mažiʒinu-ya!.
Hemindoras oxorcak eyselu
do imt̆u.
Komoxtu cumalepe muşişe. Şkit
Cuma kuyonut̆udoren:
--Cumalepe çkimi-a idit
do komoli çkimi doylit-ya.
--Muşenia-a,- k̆̆itxes
cumalepek.
--Var ila-şakis var
giǯumert-ya.
Cumalepe muşi ides do
doyles. Goyktes do komoxtes.
K̆itxes:
--Da çkuni-a, komoli
skani-a mot moylapit-ya?
Haǯi da mutepeşik tku:
--Hemuk-ya paraşi
gurişeni-a iptineri-a komoli çkimi-a, gzas mulun-şi doylu-ya. A’ndğaşi-a
dişkaşe bidit-ş-k̆ule-a hek domiǯu-ya. Hemuş istone ma-ti dogoilapit hea.
[Kaynak
kitap: Sergi Jğent̆i, “Ç̆anuri T̆ekst̆ebi/ Arkabuli K̆ilok̆avi”, S S R K̆
Meʒnierebata Ak̆ademiis Sakartvelos Piliali, Ak̆ad N. Maris Sax. Enis,
İst̆oriasa da Mat̆er. K̆ult̆uris İnst̆it̆ut̆i, T̆pilisi, 1938, (Gürcü
Alfabesinden Latin Alfabesine çevriyazı, düzenleme ve Lazcadan Türkçeye çeviri:
Ali İhsan Aksamaz, İstanbul, 1999)]
