LAZCA ŞİİRLERİYLE BESİM ÖZEL

 

 

 

LAZCA ŞİİRLERİYLE BESİM ÖZEL

 

 

Besim Özel, Rize- Fındıklı, Yeni mahallede doğdu. İlkokulu Fındıklı’da bitirdi. Önce Pazar Ortaokulu’nda, daha sonra da Konya Astsubay Hazırlama Okulunda öğrenim gördü. Emekli olduktan sonra, İstanbul- Kartal'a yerleşti. Emlak Danışmanlığı yapıyor. Evli olup dört çocuğu ve altı torun sahibi. Facebook/ Meta’da  “Gurişi Mosape” isimli bir sayfası var. Lazca şiirler yazıyor. Komik fıkralar hazırlıyor. Lazcayı yaşatmak ve gençlere öğretmek için canla başla çalışıyor.

 

Besim Ozeli Rizenişi Viǯes kodibadu. Oput̆e muşis Paçva coxons. İptineri nǯopula ek kodiguru. Uǩule Atinaşi oşkenani nǯopulas, oǩuleti  Ǩonyaşi Askeruli Nǯopulas kodiguru. Teǩaudi diquşǩule Mp̌olişi semti Ǩartalis kodibargu. Emlaǩi Meǩitxalaşi dulyape ikips. Çileri ren do anşi mota uqoun. “Meta/ Facebook”-işen “Gurişi Mosape” coxoni ar sayfa kuğun.  Lazuri şiirepe ç̆arups,  ǩomiǩuri anek̆dot̆epe xazirops.  Lazuri oskedinu do ağnemordalepes doguru şeni şurdoguriten içalişeps.

 

 

MANEBEPE

Ok̆obik̆orobat hak cumalepe,

Tkvati elant̆alit edo dalepe.

Toli momat̆anen, ok̆oxvit ʒ̆k̆omilape,

Lazonaşi mskva oxorca do komolepe.

Çku ar boret, vaşa gamabik̆atat,

Goşabğerepeti elebik̆atat.

Mu boret, kianas koboçkinapat,

Memiyucit ham nena manebepe.

[Besim Özel]

 

LAZONAŞİ BUREĞİ

Çku miğunan bureği,

Oç̆k̆omaleş direği.

Mu gestun mubareği,

Lazonaşi bureği.

Kogyosvarun t̆epuris,

Deʒi meşužin guris.

Şuri uk̆atams şuris,

Op̆ç̆k̆omat, komoyiği.

Mu ptkva ham loʒa şeni?

Dido k̆ai va reni?

Arçkva soti koreni?

Haşo k̆ai bureği .

[Besim Özel]

 

KİANAŞİ OĞMALU

Var mažiyu k̆aoba,

Komobikaçi uba.

Mendrak̆ele xeloba,

Heşo ar gemavalu.

Megimtonare yado,

Mʒudepe miʒ̆u dido.

Şkas memat̆k̆vaʒu edo,

Let̆as kodomovalu.

Derdepe memacinu,

Guris kodomacinu.

Mxucis keyemacinu,

Kianaşi oğmalu.

[Besim Özel]

 

LAZURİ NANA

Gextu axirişa puci menç̆elu,

Eşaxtuşa beremuşi ganç̆elu.

K̆undağis dok̆oru edo domʒ̆elu,

Udodginu gulun Lazuri nana.

Daçxuri kodogzu, gresta konodu,

Lazut̆i mkverişi gyari kogedu.

Oxomondunis ti sufra kododu,

Mtel dulyaşa ulun Lazuri nana.

Oxoris komeçu xela do şana,

Kogoşaxen muç̆o oxoriş mskvana.

Berepemuşis keyodu kyona,

Mjora steri valun Lazuri nana.

[Besim Özel]

 

TERMONİ

Daçxuriti kodogzi,

Elut̆ori konugzi.

Ç̆k̆omi do korba ižği,

Termoni k̆ak̆aloni.

Paxlati k̆atinei ,

Loya ek̆abumeyi.

Termoni uʒ̆umenan,

Muperi oç̆k̆omoni.

Handğa k̆ai mjora ren,

Met̆k̆oçuşi ndğa va ren.

Termonişi ora ren,

Haşo mapxa t̆aroni.

Heyas gyožin termoni,

Dido uğun nostoni.

Va koraşa op̆ç̆k̆omat,

Ar ʒ̆uk̆ali termoni.

[Besim Özel]

 

MALAĞURE

Malağure k̆inçi heşo nak̆o mskva,

Bundğapeskaniti didoşe skit̆a.

Heko gyelaxer do muşi izmonam?

Oropeli gogindunuyi p̆ea?

Mot meç̆irdur luğiş ora moxtasen,

Oropeli, skanik̆ala goxtasen.

Xela do k̆aobate umeç̆k̆idu,

K̆ağanapeskani nʒaşa extasen.

[Besim Özel]

 

PURKİNORA

Nak̆o mskva ren ham

purkinora.

Mutus va nungams purkinoraşi

mjora.

Gont̆un purki do dadalepeşi şura.

Gurik mipatxalams ma hem ora.

K̆uk̆k̆u moxtu do gemocginu

t̆ora.

Muç̆o bida do kogobak̆ora.

Arçkva mažiyaseni

purkinora?

Majurani oraşa kobort̆areyi p̆ea?

[Besim Özel]

 

HAŞO BORE

Ma Lazonaşi oropei bore,

Vaşa dogaʒ̆onan, elamʒkvei bore.

Ma let̆aşi ar mxişili bore,

Mutu bores gezadei bore.

ʒ̆ana na zop̆onan munoren?

Na dolomžin ar çuçku şuri ren.

Didopek laxeri miʒ̆umenan,

Laxerepeşen laxeri bore.

Vaglaxti ʒ̆anapeçkimi, sore?

Ma vamk̆itxişa igzalidore.

Soti idare idi, var ebindvare,

Ma p̆anda eçi do vit ʒ̆anei bore.

[Besim Özel]

 

Vİʒ̆EÇKİMİ

Purkinoras domzgudun,

Let̆as komuxtams şuri.

Ğormotik doçinadvums,

İçanit oşineri

Svalepeşi nana ren,

Lazepeşi şana ren.

Gurepeşi mskvana ren,

Viʒ̆e, molaşineri.

Besimi opşa ʒ̆aneri,

Viʒ̆eşi dobaderi.

Mp̆olis muç̆o dodgitas?

Hekoni gegaperi.

[Besim Özel]

 

MʒXULİ

Mu mskva gontxu dadali,

Xolo dopurku dali.

Nayak ç̆k̆omasen p̆ea?

Na niçanasen mʒxuli

Moyinç̆aşkule mʒxuli,

Exti edo doʒ̆ili.

T̆ot̆is çkar mot naşkumer,

Tişa opşi gudeli.

[Besim Özel]

 

 

MÇ̆İTA MBULİ

Aha mç̆ita mbuli!

Xilapeşi nostononi.

Haya dido k̆ai ar oç̆k̆omoni.

Muç̆o ağne nusa gunže tomoni.

Aya noʒ̆k̆edit do miʒ̆vit,

Haşo mskvanoba soti koreni?

Aha uçamjoli!

Toliuça mskvalina.

Oropeyi do elamʒkveyi nusa.

Purkinoraşi mskvanoba.

Mskvanobamuşi ažiyan yado,

Gonʒ̆k̆udoren gamambareyi uba.

[Besim Özel]

 

 

EÇA ORAPE

Namtini lumcepe xai golulun,

Tolepeşa çkarti nciri va mulun.

Bokaçare yado ora ç̆opik̆o;

Goʒ̆ogamt̆en, na uçkin steri ulun.

Orak, oras ç̆işun, ordo komulun,

Tudele ʒ̆inʒ̆ik̆o, jindole yulun.

So ulun? yado goyik̆itxik̆o;

Mitisti var uçkin, heşo so ulun.

[Besim Özel]

 

LOʒA MEYAÇAMA

Ntxiris gedgir saği xe met̆axeyi,

Nʒapes iʒ̆k̆er ali moat̆axeyi.

Ma hak bibgar si kyoyis elaxeyi?

Ordo moxti en na var ixelare!

ʒ̆anape

Oramzumus gyeboʒ̆k̆er,

Buzun ar dumç̆k̆usteri.

K̆ap̆ulas ek̆ebiʒ̆k̆er,

ʒ̆ana oşis medveri.

Mundes golaxtit idit,

Çkar varmoçkinapitşa.

Ç̆ume k̆ayis mepşvenit,

P̆ot̆e var moxtu hakşa.

[Besim Özel]

 

 

LAZUT̆İ DOMÇ̆K̆VİNİYİ

 

Erkan Ocaklı, çxona gincğonanam.

ʒ̆k̆ais gubeyi nç̆olo, ncumu gobğa ç̆k̆omare,

Lazut̆iş t̆rağudape, çkimde memiyucare.

Lazut̆i domç̆k̆viniyi?

Naylas kodolobğiyi?

Çabla moyidumert̆i,

Heya gogoç̆k̆onduyi?

İdi do Almanyaşa, kyeç̆opi ar araba,

Kyoyisti var uʒ̆umer, çkari mitis meraba

Lazut̆i domç̆k̆viniyi?

Naylas kodolobğiyi?

Siti fuk̆ara nart̆i,

Haʒ̆i gogoç̆k̆onduyi?!

[Besim Özel]

 

 

BEROBAÇKİMİ

Kogomaşinu berobaçkimi,

Kogemavalu nanaçkimi.

Mik mu goğodu do ibgar,

Ar domiʒ̆vi gyuli cumaçkimi.

Mjora, tuta, let̆a do nʒa,

Çkaristi va bukturam,

Nanaçkimik, lazut̆işi çonçite na mişu ʒanʒa.

Tolepek migorams gonç̆elobate,

Doguraleşa na biğamt̆i,

Mbelas melak̆orei, makvaloni kapça.

Gobiʒ̆k̆er do moda mažiyen?

K̆uçxek̆ele na gamamolamt̆u, gamabriʒ̆ei çabla.

Nak̆o mskva rt̆u hem orape,

Çkunebura na bikomt̆it žiʒape.

Tolişi k̆unʒ̆ulite na pʒadumt̆it bozope,

Haʒ̆i so renan p̆ea? Hentepe...

[Besim Özel]

 

 

ʒ̆ANA DO GURİÇKİMİ

ʒ̆anak zop̆ons dodgiti,

Gurik zop̆ons nodgiti.

Arik tkvu moyişvaci,

Majurak oxut̆k̆vaʒi.

ʒ̆anak miʒ̆u dubağun,

Gurikti var ubağun.

ʒ̆anak gyontxams durk̆ini,

Gurik nontxams munžini.

ʒ̆anape omant̆alu,

Guris kok̆omant̆alu.

Komiğun mado ora,

Domamtilanu t̆ora.

Mtinoba meboʒ̆iri,

Juri ok̆obuʒ̆iri.

Ari ren otxoneçi,

Majurani jurneçi.

[Besim Özel]

 

 

PURKİNORA

Nak̆o mskva ren ham

purkinora .

Mutus va nungams purkinoraşi

mjora.

Gont̆un purki do dadalepeşi

şura.

Gurik mipatxalams ma,

hem ora.

K̆uk̆k̆u moxtu do gyemocginu

t̆ora.

Muç̆o bida do kogobak̆ora.

Arçkva mažiraseni,

purkinora?

Majurani oraşa kobort̆areyi,

p̆ea?

[Besim Özel]

 

MʒUDALACE ʒ̆ANAPE

 

Ağne moyinç̆u ptkvişa,

ʒ̆anape dimondunu.

Bigzali meʒ̆iluşa,

Va bžiri gomindunu.

P̆anda bort̆are yado,

Arti mʒudi domiʒ̆u.

Ordo memt̆k̆oçu edo,

Ma bulurti, va miʒ̆u.

[Besim Özel]

 

 

 

[Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan), “Dört Lazca Masal”/ ლაზური პარამითეფე, 1982): 1) “Kral ve Bağcı”,  2) “Cadı Ohai”, 3) “Kral ve Çoban”, 4) “Keçi ve Kurt”, (ʒ̆igni ok̆odginu do lit̆erat̆uruli redakʒia uxvenu Natela Kuteliak. Leksik̆oni numʒxves Sergi Cikiak do Natela Kuteliak. Tbilisi, 1982- Redakt̆ori Zurab Tandilava- Mxat̆vari İrak̆li Qipşiže)/ Kaynak: Lazuri P̆aramitepe, (Türkçeye tercüme eden, cümle analizleri ve Lazca- Türkçe- İngilizce sözlük: Ali İhsan Aksamaz), (Latinuri do Kortuli Alboniten ağani t̆ekst̆i, Lazuri- Turkuli- İngilisuri leksik̆oni do gramat̆ik̆uli analizepe doxaziru Ali İhsan Aksamazik,  İstanbul). Bkz.: “Dil-Tarih-Kültür-Gelenekleriyle Lazlar, 1. Baskı, Sorun Yayınları, İstanbul, 2000; kolkhoba.org/ lazca.org/  sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr, 29. IV. 1999;  Ali İhsan Aksamaz, "Laz Dili Temel Dersleri", 1. Baskı, Lazika Yayın Kollektifi, 2013; 2. Baskı, Belge Yayınları, İstanbul, 2016; Ali İhsan Aksamaz, "Şangulişi Skiri/ Şanguli'nin Evladı: Faik Aksamaz", Çıkrık Yayınları, İstanbul, 2020; Ali İhsan Aksamaz, "Ali'nin Rüyası Lazca Heidi/ Alişi İzmoce", circassiancenter.com.tr, 24. I. 2022; Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan),   “Lazca Şiir ve Anlatımlarıyla Yaşa Tandilava”, circassiancenter.com.tr; Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan), “Lazca-Türkçe Şiir ve Hikâyeleriyle Munir Yılmaz Avcı”, circassiancenter.com.tr; Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan),  “Şiir ve Tablolarıyla Helimişi Hasan”, circassiancenter.com.tr;  Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan),  “Lazca Tercümeleriyle Osman Özel”, circassiancenter.com.tr]; Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan),  “Lazca Şiirleriyle Besim Özel”, circassiancenter.com.tr;  Besim Özel: “Köyümüzde atışmalar şeklinde ve çoğu Lazca türküler söylenirdi!”, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr, 11. IV. 2022;  Çetin Öner- Osman Özel, “Nananena/ Ana dili”, circassiancenter.com.tr; Munir Yılmaz Avcı, Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan),  “Dönük Cami / Türkçe – Lazca Tiyatro Oyunu, circassiancenter.com.tr, 20. VIII. 2001; Munir Yılmaz Avcı, Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan),  “Bilmediğimiz Ülke/ Gürcistan Gezi Notları”,  circassiancenter.com.tr, 21- 23. VIII. 2005; Nikolay Marr, Ali İhsan Aksamaz (Yayına Hazırlayan), “Lazca Metinler (1910)/ Lazuri T̆ekst̆epe”,( рамматика чанского (лазского) языка с хрестоматией и словарем), circassiancenter.com.tr, 1995] 

 

aksamaz@gmail.com

 

https://www.circassiancenter.com/tr/lazca-siirleriyle-besim-ozel/